Γελοιογραφικόν Ημερολόγιον του Έτους 1886/Η Ελληνική Γλώσσα
| ←Ὡς εἶδος πορτοκάλλιον | Γελοιογραφικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1886 Συγγραφέας: Ἡ Ἑλληνική Γλῶσσα |
Δύο Ἀσμάτια→ |
Μετὰ πολλῆς περιεργείας παρακολουθῶ ἀπὸ τινος τὸν ἐν ταῖς ἐφημερίσι καὶ τοῖς περιοδικοῖς διεξαγόμενον πόλεμον μεταξὺ τῶν γλωσσολόγων μας. Τῆς πνευματικῆς ταύτης τροφῆς τὸ πάντοτε εὔπεπτον δὲν θὰ ἠδυνάμην νὰ βεβαιώσω οὔτε νὰ συστήσω ἑπομένως καὶ εἰς ἄλλους ν’ ἀκολουθήσωσι τὸ παράδειγμά μου· ἀλλ’ ὀφείλω εὐγνωμόνως νὰ ὁμολογήσω ὅτι διὰ τοῦτο πληρέστατα με ἁποζημιόνει τὸ ἐξ αὐτῆς κέρδος. Οὕτως, ἐκτὸς πολλῶν ἄλλων χρησιμωτάτων πραγμάτων, τῶν ὁποίων δύσκολος θὰ ἦτο ἡ ἀπαρίθμησις, παρὰ μὲν τοῦ κ. Χατζιδάκη, διδάσκομαι ἅπαξ τῆς Ἑβδομάδος τακτικῶς ὅτι εἷνε δυνατὸν νὰ παθαίνεταί τις, ὑπὲρ ἁπλῆς καὶ ἀσχήμου πολλάκις λέξεως ὅσον σχεδὸν καὶ ὑπὲρ ὡραίας γυναικὸς ἢ πῶς δύναταί τις νὰ μεταφέρῃ ἐν φιλολογικῇ συζητήσει συνηγορῶν αἴφνης ὑπὲρ τῆς χρήσεως τοῦ ρινομάκτρου ὡς κυριολεκτικωτέρου ἀντὶ τοῦ μανδυλίου, ἢ τοῦ τονισμοῦ καλαθόπωλις ἀντὶ καλαθοπῶλις, αὐτότατον τὸ ὕφος τῶν πολιτικῶν ἐφημερίδων μας ὁσάκις ἐρίζουσιν ὑπὲρ τῆς μεταθέσεως ἑνὸς εἰρηνοδίκου ἢ τῆς παύσεως ἑνὸς τελωνοφύλακος. Ὁ ἐν τῷ μεταξὺ παρεντεθεὶς κ. Ῥοΐδης ἀνατρέπει πάσας τὰς περὶ ὀρθοῦ λόγου ἐπικρατούσας καὶ γνωστάς μοι μέχρι σήμερον ἰδέας παρέχων το θέαμα ἀνθρώπου κατὰ πάντα τὰ ἄλλα ἐχέφρονος καὶ εὐφυεστάτου, παραδεχομένου δ' ἐν τούτοις καὶ αὐτοῦ τὴν παραδοξωτάτην γνώμην τοῦ διὰ φυλλαδίων καὶ διατριβῶν δυνατοῦ τῆς διορθώσεως καὶ μεταβολῆς των γλωσσῶν. Ὁ δὲ κ. Βερναρδάκης μοὶ παρίσταται ἀνὰ πᾶσαν Νέαν Ἡμέραν ἐκπληκτικώτατον παράδειγμα ἀξιοθαυμάστου ὑπομονῆς καὶ ματαιοπονίας ἀγωνιζόμενος νὰ μεταπείσῃ στενοκεφάλους σχολαστικοὺς ἢ νὰ συζητήσῃ λογικῶς πρὸς τυφλώττοντας γραμματοδιδασκάλους. Εἰς τὴν ὀρθὴν προφοράν, σύνταξιν ἢ ἐτυμολογίαν ἀπειρίας λέξεων, ἃς μέχρι τοῦδε σολοίκως, ἐσφαλμένως ἡ ἀναιτίως μεταχειριζόμην, μὲ μυσταγωγοῦσιν αἱ Γλωσσικαὶ Παρατηρήσεις τοῦ κ. Κόντου· ὁσάκις δὲ ἀναγκασθῶ νὰ καταφύγω εἰς τὸ λεξικὸν τοῦ κ. Σακελλαρίου τόσον ἀκριβῶς καὶ βαθέως πληροφοροῦμαι τὰς ἀποκρύφους σχέσεις καὶ τοῦ ἐλαχίστου μονοσυλλάβου συνδέσμου πρὸς τοὺς ἀναλόγους τῆς σανσκριτικῆς ἢ τῆς ζενδικῆς, ὥστε θὰ ἠδυνάμην νὰ συντάξω ἀμέσως τὸ γενεαλογικὸν αὐτοῦ δένδρον μετὰ πλείονος εὐκολίας ἢ τοῦ πρώτου τυχόντος ἀθηναίου εὐπατρίδου τῶν κοινωνικῶν διαφόρων τῆς «Νέας Ἐφημερίδος». Ἀλλὰ προκειμένου νὰ ἐξαχθῇ πρακτικόν τι συμπέρασμα ἐκ τούτων καὶ ὁ ὁρισμὸς τοῦ τί τέλος πάντων προτείνουσιν οἱ σοφοὶ οὗτοι καὶ ἀξιότιμοι ἄνθρωποι ὡς πόρισμα τῶν συζητήσεων καὶ τῶν ἐρίδων των, κατάδηλος παρίσταται ἡ στασιμότης τοῦ αἰωνίου αὐτοῦ καὶ εὐλογημένου γλωσσολογικοῦ ζητήματος ἀπὸ τῆς μακαρίας ἐποχῆς τοῦ μεταξὺ Δούκα καὶ Κοραῆ λεξιλογικῶν μαχῶν μέχρι τῆς συνεχείας αὐτῶν σήμερον ὑπὸ τῶν κ. κ. Χατζιδάκη καὶ Βερναρδάκη. Νομίζω δὲ ὅτι ἀνώτερον πάσης ἀμφισβητήσεως πρέπει νὰ θεωρηθῇ ὅτι οὐδὲ εἰς τῶν μετὰ τοσαύτης λύσσης συζητούντων θὰ ἠδύνατο ἓν ἠρωτᾶτο ν' ἀποκριθῇ σαφῶς καὶ μετ' ἀκριβείας ποίαν τῶν ἀναριθμήτων αὐτῶν νεοελληνικῶν διαλέκτων, ἃς ὑποστηρίζουσι, κρίνει κατάλληλον καὶ ἀξίαν ὅπως γείνῃ δεκτὴ ὡς γλῶσσα τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους. Θέλετε τὴν δημοτικήν ; Ὅλον τὸ ἠλιθιώτατον γένος τῶν ἀσπαλάκων τῶν λεξικῶν θὰ κατεβόα. Θέλετε τὴν καθωμιλημένην, ἥτις εἷνε ἄλλη παρὰ τὴν δημοτικήν, μιξοπάρθενον τέρας ἀποτελούμενον ἐκ τῆς δημοτιτικῆς, ἐκ τῆς ἀρχαίας, ἐκ τῆς γαλλικῆς, ἐκ τῆς ἰταλικῆς, ἐκ τῆς τουρκικῆς, ἐξ ὅλων τῶν γνωστῶν γλωσσῶν καὶ πολλῶν ἄλλων ἀκόμη ; Θέλετε τὴν ψυχροτάτην ἐν τῷ πεζῷ λόγῳ, παγερωτάτην δ' ἐν τῇ ποιήσει μούμιαν καθαρεύουσαν, ἣν πάντες γράφομεν καὶ οὐδεὶς τολμᾷ ν' ἀπολακτίσῃ ; Θέλετε τὴν ἀττικὴν τοῦ κ. Κόντου ἢ τὴν γλῶσσαν τοῦ Λασκαράτου ; Θέλετε μίαν γλῶσσαν ψητὴν ἢ βραστήν ; Σκότος πλῆρες· χάος ἀδιεξίτητον. Καὶ ὑπεράνω τοῦ σκότους καὶ τοῦ χάους τούτου πλανᾶται ἡ ἀπαισία σκιὰ τοῦ κατηραμένου ἀρχιτέκτονος τῆς νέας ταύτης Βαβέλ, τοῦ πρώτου στρεβλόνου γραμματικοῦ τοῦ ῥίψαντος τὸν σπόρον τῆς διχονοίας καὶ ὑπεγείραντος τὸ γλωσσικὸν τοῦτο λεγόμενον ζήτημα.
Εἰς τὸ σκότος καὶ τὸ χάος αὐτὸ βεβαίως δὲν ἔχω τὸν ὄρεξιν νὰ περιπλακῶ· ἀλλ' ἀνεξαρτήτως πάσης φιλολογικῆς ἀξιώσεως καὶ μεθ' ὅλου τοῦ πρὸς τὸν κ. Χατζιδάκην ὀφειλομένου σεβασμοῦ καὶ φόβου, ἂν ἠρωτᾶτο καὶ ἡ ἰδική μου ταπεινὴ γνώμη περὶ τῆς νεοελληνικῆς γλώσσης, θ' ἀπήντων ὅτι τὸ μᾶλλον ἐπεῖγον περὶ αὐτῆς μέτρον θὰ ἦτο νὰ βραχυνθῇ διὰ παντὸς τρόπου ὀλίγον.
Τῆς ἀνάγκης ταύτης τὸ καταφανὲς καὶ ἀναπόφευκτον θεωρῶ δυνάμενον νὰ περιφρονήσῃ οἱανδήποτε, ἀντιλογίαν. Σήμερον ὅμως ἰδίως προσέλαβε τὸν τύπον ἐγχειρήσεως ἐπιβαλλομένης τάχιστα πρὸς ἐξάλειψιν φυσικοῦ ἐλαττώματος ἰσχύοντος ὅπως μόνον αὐτὸ καθιστᾷ ἀφανῆ καὶ ἄχρηστα τόσα πλεονεκτήματα.
Διότι ἀνέκαθεν ἄδικος ὑπῆρξεν ἡ συνήθεια νὰ κακολογῶμεν ἀπαύστως τὸ πτωχὸν αὐτὸ νεοελληνικὸν ἔθνος. Ἡ φύσις δὲν ἐφειδωλεύθη τῶν πρὸς αὐτὸ παροχῶν της. Ἐγεννήθη κατὰ πάντα ἀρτιμελὲς καὶ βιώσιμον καὶ τὰ μέλη αὐτοῦ ἦσαν καλῶς συμπεπηγμένα καὶ ἐπὶ τοῦ προσώπου του ἔφερε τὰ χρώματα τῆς ὑγείας. Μόνον οἱ βραχίονες αὐτοῦ ἦσαν ὑπὲρ τὸ δέον κοντοὶ καὶ ἡ γλῶσσα μακροτάτη.
Ἔκτοτε ἤρχισε καὶ ὑφίσταται το θαυμάσιον τοῦτο φαινόμενον ἔθνους κάλλιστα μὲν ἔχοντος καὶ σχεδὸν ἀξιοζηλεύτου ἐκ πολλῶν, μὴ δυναμένου ὅμως νὰ κινηθῇ ἐπαρκῶς ἢ νὰ πράξῃ τι ἀπαιτοῦν βραχιόνων ἔκτασιν ἢ ῥώμην, πάσχοντος, δὲ ὅσην ἀδράνειαν χειρῶν τόσην ἀφόρητον γλωσσαλγίαν.
Ἡ ἱστορία, καθ' ὅσον γνωρίζομεν, δὲν ἀναφέρει ὅμοιον παράδειγμα· ἡ δὲ αἰτία τοῦ νοσήματος τούτου εἷνε ὅλως ἰδιοφυής, φαίνεται, καὶ ἄγνωστος, μὴ δυναμένη οὔτε εἰς κληρονομικούς λόγους ν' ἀποδοθῇ· διότι μεθ' 'ὅσα καὶ ἂν λέγωνται περὶ τῆς ὁμιλητικότητος καὶ τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ἐπίσης, ἐν τούτοις ἀρχαῖος Ἕλλην ἦτο ὁ Ἡσίοδος, ποιητὴς γράψας ὁλόκληρον ἔπος φέρον ὡς τίτλον Εργα και Ημεραι· ἂν ἔζη ὅμως κατὰ τὴν σημερινὴν ἐποχὴν δὲν θὰ ἐτόλμα βεβαίως νὰ θέσῃ εἰς τὸ βιβλίον του τοιαύτην ὅλως ἀνόητον καὶ ἀπρόσφορον καὶ διὰ τὴν χώραν καὶ διὰ τοὺς συμπολίτας του ἐπιγραφήν.
Τὸ δὲ λυπηρότατον καὶ ἀλλόκοτον εἷνε ὅτι τὸ κακὸν ἐπιτείνεται ἀκριβῶς κατὰ τὰς ἐποχὰς, καθ' ἃς εἷνε ἰδίως ἀναγκαία καὶ αἰσθητὴ τῶν βραχιόνων ἡ ὕπαρξις καὶ ἡ χρῆσις. Αἱ τελευταῖαι δ' ἐν τῇ Ἀνατολῇ περιπλοκαὶ εἷνε πρόχειρος καὶ ἐπισημοτάτη ἀπόδειξις, διότι κατ’ αὐτὰς προσέλαβε τὸν ὀξύτατον αὐτοῦ χαρακτῆρα. Ἀπορεῖ τις ὁμολογουμένως καὶ ἐξίσταται ποῦ καὶ πότε ἀναφαίνονται αἴφνης ὡς δι' ὑπογείου ἐκρήξεως τόσοι βραχύφωνοι Γαμβέτται, τόσοι ἀναλφάβητοι Καστελάρ, τόσοι διπλωμάται τοῦ καφενείου καὶ τοῦ ζυθοπωλείου, τόσοι Μόλτκε τῶν σταυροδρομίων καὶ Βίσμαρκ τῶν πλατειῶν, καὶ θαυμάζει ἔπειτα πῶς τόσον φωνάζοντες δὲν ἀνανεώσαμεν ἔτι ὡς πρὸς τοὺς ἀντιπάλους μας τὸ θαῦμα τῆς διὰ τοῦ ἤχου τῶν σαλπίγγων καταστροφῆς τῶν τειχῶν τῆς Ἱεριχοῦς. Τοῦτο τοὐλάχιστον ἐπιχειροῦμεν ἐν πάσῃ περιστάσει. Καὶ εἰς πᾶν μέγα πολιτικὸν γεγονός, ὅπερ δημιουργεῖ ἡ δύναμις καὶ ἡ τόλμη τῶν ἄλλων λαῶν, ἀκούονται ἀντιτασσόμεναι αἱ παράχορδοι ἡμῶν κραυγαί, αἱ ὑλακαὶ τῶν ἐκ ζηλοτυπίας ἐξαγριουμένων ἄνευ ἀποτελέσματος σκύλων ἐπὶ τῇ θέα τῶν ἐσθιόντων τὸ κόκκαλον συναδέλφων των. Μίαν ἐπαρχίαν οἱ Βούλγαροι; Ἕνα σύλλογον ἡμεῖς. Οἱ Βούλγαροι εἰς τὸν Αἷμον; Τὸν Γεννάδιον ἐμπρὸς! Βαδίζουν ἐπὶ τὴν Φιλιππούπολιν; Εὐθὺς τον Συνοδινὸν! Ἔφθασαν εἰς τὴν Ἀδριανούπολιν; Αἵ τόρα πλέον, μέτρα σοβαρά! Ἐπὶ τὰ πρόσω τὸ βαρὺ πυροβολικόν! Φόρα τὸν Παράσχον!
Κατὰ τῆς εἰδεχθεστάτης ταύτης νόσου δύνασθε νὰ κάμετε τίποτε κύριε Χατζιδάκη; Πρὸς περικοπὴν τῆς γλώσσης μας ἀρκοῦσι τὰ φῶτά σας καὶ αἱ γνώσεις σας; Ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει εἴμεθα ἕτοιμοι νὰ σᾶς ἀνακηρύξωμεν ἐθνικὸν εὐεργέτην. Καὶ ἂν εἰς τοῦτο θὰ συνέτεινε κατά τι καὶ ἡ ὀλιγόστευσις τῶν κενῶν λεξιδίων, δι' ἃ τόσους ἀγῶνας καταναλίσκετε καὶ τόσον χάρτην μαυρίζετε, τίς θὰ εὑρεθῇ ὁ ἀληθῶς σοφὸς καὶ φιλόπατρις γραμματικός, ὅστις μειῶν τὴν ἀπειράριθμον στρατιὰν θ' ἀφῄρει ἀπὸ τοῦ στόματός μας τὰ μέσα τῆς φλυαρίας;
Τῆς χρυσῆς ὅμως ταύτης ἐπιθυμίας ἡ πραγματοποίησις δὲν φαίνεται πολὺ ἀπέχουσα τοῦ ὀνείρου ἐφ' ὅσον τοὐλάχιστον ἡ πατρὶς ἡμῶν ἐξακολουθεῖ οἰκουμένη ὑπὸ τῶν σημερινῶν αὐτῆς κατοίκων. Τὸ δὲ περίεργον εἷνε ὅτι ἐν τούτοις ἡ διάθεσις πρὸς ὀλιγώτερα λόγια καὶ περισσότερα ἔργα ἀπὸ κανένα δὲν λείπει· ἀλλ' ὁ συνήθης τρόπος τῆς ἐκδηλώσεως αὐτῆς εἷνε ὁ ἑπόμενος ὡς διετυπώθη κάλλιστα καὶ ἐκφραστικώτατα ἐν φλογερωτάτῳ καὶ φιλοπολέμῳ ἄρθρῳ δημοσιευθέντι ἐσχάτως· τὸ ἀξιομνημόνευτον τοῦτο κείμενον ἤρχιζε διὰ τῶν ἑξῆς θαυμαστικῶν: «Κάτω οἱ μακροὶ καὶ ἀνωφελεῖς λόγοι! Καιρὸς νὰ παύσωμεν φλυαροῦντες!» κατελάμβανε δὲ τέσσαρας ἥμισυ στήλας τῆς μεγαλειτέρας τῶν ἀθηναϊκῶν ἐφημερίδων.
- 28 Σεπτεμβρίου 1885.
Μιχαηλ Μητσακης
