| ←Ἀνακοίνωση | Ἀθηναΐς-Ἔτος Α΄, τεῦχος 8 Δαβὶδ Λιβιγκστὼν |
Φριτιὸφ (Σκανδιναυικὴ παράδοσις)→ |
Τὴν 1ην Μαρτίου 1858 ἀνευρίσκομεν αὐτὸν ἐπὶ τῆς Ἀφρικανικῆς παραλίας· ἀλλὰ τὴν φορὰν ταύτην συνοδευόμενον ὑπὸ τοῦ ἀδελφοῦ του Καρόλου καὶ δύο σοφῶν τῶν κκ. Kirk καὶ Thornton. Ἤρχισαν τὴν ὁδόν των καὶ μετ’ οὐ πολὺ ἔφθασαν εἰς τὰς συμβολὰς τοῦ Ζαμβίρα καὶ Χιρῆ ποταμοῦ τὸν ὁποῖον ὁ ἰατρὸς εἶχε σκοπὸν νὰ ἀνατρέξῃ καὶ ὅστις ὑπῆρξε δι’ αὐτὸν αἴτιος μεγάλης ἀνακαλύψεως δηλ. τῆς λίμνης Νυάνσης ἥτις ἐκτείνεται πρὸς βορράν εἰς ἀπόστασιν ἑκατόν περίπου λευγῶν. Διαφυγὼν τὰς προσβολὰς τῆς νόσου, τὰ βέλη τῶν αὐτοχθόνων καὶ τοὺς ὀδόντας τῶν θηρίων ὁ Λιβιγκστὼν ὤφειλεν ἔτι νὰ διατρέξῃ τὸν κίνδυνον τοῦ νὰ πνιγῇ. Καταληφθεὶς ἐν τῷ μονοξύλῳ του ὑπὸ τρομεροῦ ὀραγγοτάγγου ὑπῆρξεν ἐπὶ ὥρας τὸ παίγνιον τῶν μανιωδῶν κυμάτων. Τὸ πλοάριόν του ἐστροβύλιζεν ὡς τεμάχιον ἀχύρου ἐπὶ τῆς ἀφρώδους ὀφρύος τῶν κυμάτων, κατερεχόμενον εἰς τὰ βάθη τῆς θαλάσσης, ὅπως ἀναφανῇ εὐθὺς πάλιν ἐπὶ τῆς κορυφῆς κύματος. Οἱ ἐν αὐτῷ δυστυχεῖς ἐθεώρουν ἑαυτοὺς ἀπωλολότας, πλὴν ἡ θεία Πρόνοια ἐπέβλεπεν ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων αὐτῆς· καὶ ὁ ἰατρὸς ἠδυνήθη τέλος νὰ ἀποβιβασθῇ μὲ τὴν καρδίαν πλήρη ζωηρᾶς πρὸς τὸν Θεὸν εὐγνωμοσύνης.
Τυχὼν ἐγκαρδίου παρὰ τοῖς παροχθίοις κατοίκοις ὑποδοχῆς ὁ Λίβιγκστων ἐπανέλαβε τὴν πρὸς τὸν Ζαμβίραν. Περὶ τὰ τέλη τοῦ 1859 ἔφθασε πάλιν τὸν ποταμὸν τοῦτον· ἀλλ’ οἱ ὁδοιπόροι ἠναγκάσθησαν νὰ ἐξακολουθῆσωσι τὴν ὁδὸν των πεζῆ διότι εὑρέθη ὅτι τὸ ἄχρις ἐκεῖ κομίσαν αὐτοὺς ἀτμόπλοιον ἔκαμνε νερά.
Μετ’ ὀλίγον ἔφθασαν εἰς τοὺς ὀνομαστοὺς καταῤῥάκτας τοὺς παρὰ τοῖς αὐτοχθόνοις γνωστοὺς ὑπὸ τὸ ὄνομα Μοζὶ-σὰ τουνόα τουτέστι παταγώδεις ἀτμοὶ εἰς οὓς κατόπιν οἱ Ἄγγλοι ἀπέδωκαν τὸ ὄνομα τῆς Βασιλίσσης των. Οὐδεμία περιγραφὴ δύναται νὰ ζωγραφίσῃ τὸ ἔξοχον μεγαλεῖον τοῦ ἐκπληκτικοῦ ἐκείνου θεάματος. Οὐδεμία περιγραφὴ δύναται νὰ μᾶς δώσῃ νύξιν κἂν τῆς ἀπεράντου ταύτης ὑδατίνης ὀθόνης, ἥτις ἔχουσα πλάτους μιᾶς καὶ ἡμισείας λεύγης, κρημνίζεται ἐξ ὕψους μείζονος τῶν τετρακοσίων ποδῶν εἰς γιγάντιον ρῆγμα βράχων. Νησίδριόν τι τέμνει τὸν καταρράκτην εἰς δύο. Ἀπὸ τοῦ σημείου τοῦ βυθοῦ ὁ ἐκπεπληγμένος ὀφθαλμὸς βυθίζεται μέχρι τοῦ βυθοῦ τῆς ἀβύσσου ὅθεν ἀνυψοῦνται πέντε ἀτμώδεις στῆλαι, ἃς ὁ ἄνεμος σχηματίζει εἰς θόλους καὶ ἄνωθεν τῶν ὁποίων παίζουσι χιλιάδες ποικιλοχρόων τόξων. Περικλείσατε ὅλα ταῦτα περὶ πλουσιωτάτην βλάστησιν καὶ ἑνώσατε μετ’ αὐτῶν τὴν καταπληκτικὴν τοῦ καταῤῥάκτου βοὴν καὶ τότε θέλετε ἐννοήσει διατί ἐπὶ τῇ θέᾳ ταύτῃ ὁ Λιβιγκστὼν ἀνέκραξε: «Οὐδέποτε Εὐρωπαῖος διελογίσθη εἰκόνα τοιαύτην· οἱ ἄγγελοι αὐτοὶ ὑποχρεοῦνται νὰ κρατήσωσι πρὸ αὐτῆς τὴν πτῆσίν των ὅπως θαυμάσωσιν αὐτήν». Ἅμα τῇ ἐπιστροφῇ του ἐκ τῆς ἐκδρομῆς ταύτης, ἥτις ἦτο ὁ πρόδρομος τοῦ πολιτισμοῦ, ὁ ὁδοιπόρος ἐπεβιβάσθη ἐκ νέου διὰ τὴν Ἀγγλίαν.
Ἐν τῇ περιηγήσει ταύτῃ ἠδυνήθη νὰ μελετήσῃ ἐκτεταμμένως τὴν κατάστασιν εἰς ἣν εἶχεν ὠθήσει τὸν τόπον ἡ σωματεμπορία τῶν μαύρων. Ἡμέραν τινα εὑρίσκετο ἕν τινι χωρίῳ ἐν ᾧ εἶχε λάβει χώραν αἰχμαλωσία δούλων. Δὲν ἔβλεπε τις ἢ πτώματα κατακαλύπτοντα το ἔδαφος τῶν πέριξ πόλεων καὶ κοιλάδων καὶ ὀστᾶ ἀπογεγυμωνμένα καὶ λευκαινόμενα ὑπὸ τὰς ἀκτίνας τοῦ ἡλίου: ἐνταῦθα κατῴκει ἄλλοτε φυλὴ πολυάριθμος ἧς ἅπαντες οἱ ἐπιζῶντες εἶχον ἀπαχθῆ δοῦλοι. Πρὸ τῶν τοιούτων θεαμάτων ἡ καρδία τοῦ περιηγητοῦ ᾕμασσε· δὲν θ’ ἀνέπνεεν ἐλευθέρως ἢ ὅταν ὁ εὐεργετικὸς πολιτισμὸς ἤθελε θέσει τέρμα εἰς τὰ φρικώδη ταῦτα κακουργήματα· καὶ ἡ ἰδέα τοῦ νὰ ἀφιερώσῃ τὸ ὑπόλοιπον τῆς ζωῆς του εἰς τὸ ἔργον τοῦτο τῆς ἀγάπης ἐστερεοῦτο ἐπὶ πλέον εἰς τὸ πνεῦμά του. Τὸ ἐξερευνήσειν τὸ τέως ἄγνωστον μέρος τῆς Ἀφρικῆς ὅπερ ὁ Νεῖλος, ὁ μέγας οὗτος ποταμὸς, οὗτινος αἱ πηγαὶ ἦσαν εἰσέτι ἄγνωστοι, ἤθελε θέσει εἰς συγκοινωνίαν μετὰ τῆς Αἰγύπτου· τὸ ν’ ἀνοίξῃ εἰς τὸ εὐρωπαϊκὸν ἐμπόριον ὁδὸν νέαν ἐξασφαλίζων οὕτω καὶ ὁδὸν πρὸς εἰσαγωγὴν τοῦ εὐαγγελίου καὶ τὸ νὰ λύσῃ ἓν τῶν μεγαλειτέρων τῶν νεωτέρων χρόνων προβλημάτων, ἀνακαλύπτων τὰς πηγὰς τοῦ ποταμοῦ τούτου, οὗτινος κατ’ ἀρχαίαν παράδοσιν ἡ κεφαλή ἐπανεπαύετο ἐπὶ τῶν ὀρέων τῆς Αἰθιοπίας ταῦτα ὑπῆρξαν τὰ ἀντικείμενα τῆς φιλοδοξίας τοῦ Λιβιγκστῶνος.
»Ὁ Βούρτων, Σπὴκ, Διζὰν, Βάκερ καὶ Γρὰντ ἀτρόμητοι καὶ ἀκάματοι περιηγηταὶ εἶχον ἤδη ἀνατρέξη τὸ ῥεῦμα τοῦ Νείλου. Παρὰ δὲ τὸν ἰσημερινὸν εἶχον ἀνακαλύψει πολυαρίθμους λίμνας· τὴν τοῦ Ἀλβέρτου, τὴν Βικτωρίαν Νιάνζαν καὶ τὴν Ταγκανύκαν. Ποία ὅμως ἡ μεταξὺ αὐτῶν σχέσις; Ὁ Νεῖλος ἐξέρχεται ἐκ τῆς λίμνης τοῦ Ἀλβέρτου ἀλλὰ μήπως ἔχει μᾶλλον ἀπομεμακρυσμένην πηγήν. Τοιαῦτα ἦσαν τὰ τιθέμενα τότε θέματα.
Τῷ 1866 ὁ ἰατρὸς ἐπανῆλθεν εἰς Ἀφρικὴν τὸν τόπον τοῦτον, ὃν ἠδύνατο τῷ ὄντι νὰ θεωρῇ ὡς δευτέραν αὐτοῦ πατρίδα. Οὐδόλως προυτίθετο νὰ ἀκολουθήσῃ τὴν αὐτὴν τῶν προκατόχων αὐτοῦ ὁδὸν θέλων ἀπ’ ἐναντίας νὰ φθάσῃ πρὸς νότον τὰς πηγὰς τοῦ αἰγυπτίου ποταμοῦ· ἀναχωρήσας ὅθεν τῆς Ζανζιβάρης μετὰ συνοδείας τριάκοντα ἀνδρῶν ἔφθασεν εἰς τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ῥοβούμα. Ἀνῆλθε τὸν ποταμὸν τοῦτον μέχρι τῆς περὶ τὴν Νιάνσαν λίμνην χώρας, ἀλλ’ ἐνταῦθα ὁ μικρὸς στρατός του ἕνεκα τῶν κινδύνων καὶ τῶν κόπων τοιούτου ταξειδίου ἐδραπέτευσε ἐν συνόλῳ οὕτως, ὥστε ὡραίαν τινα ἡμέραν ἐγερθεὶς ὁ Λιβιγκστὼν εὑρέθη μόνος. Κατώρθωσε νὰ σχηματίσῃ νέον στρατὸν καὶ κατὰ τὸ Δεκέμβριον τοῦ 1866 τὸν βλέπομεν διατρέχοντα τὸ μεταξὺ τῶν λιμνῶν Νυάνσης καὶ Ταγκανίκης. Ἐπὶ δύο ὁλόκληρα ἔτη ὁ ἀκάματος περιηγητὴς ἐπλανᾶτο εἰς τὰς ἀπεράντους ταύτας ἐρημίας ἐπιδοθεὶς ἰδίως εἰς τὴν μελέτην ποταμοῦ τινος ὀνομαζομένου Χαμβήζι, ὃν ἐνόμιζεν ὅτι εἶναι ὁ αὐτὸς πρὸς τὸν Ζαμβίραν, ἀλλ’ ὅστις μετ’ αὐτὸν φαίνεται ὡς ὁ κύριος τοῦ Νείλου βραχίων. Ἐξήτασεν ἐπίσης τὰς ὄχθας τῆς Ταγκανίκας. Δὲν ἀπεῖχεν ἤδη ἢ πεντήκοντα ἢ ἑξήκοντα λεύγας τῶν χωρῶν ἂς ὁ Σπὴκ ἐπεσκέφθη ὅτε ἡ συνοδεία του τὸν ἐγκατέλειψεν ἐκ νέου. Μόνος, στερούμενος παντὸς μέσου ὑπάρξεως, ὤφειλε νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὰ ἴχνη του· καὶ κατὰ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 1871, εὑρίσκετο πάλιν ἐν Οὐζίζι ἐπὶ τῶν ὀχθῶν λίμνης περὶ ἧς κατόπιν θέλω ὁμιλήσει.
Οἱ ἄνδρες οὗτοι τῆς συνοδείας του, οἵτινες τὸν ἐγκατέλειψαν διέδοσαν τὴν περὶ τοῦ θανάτου του φήμην. Ἡ εἴδησις αὕτη ἀντήχησε καὶ ἐν Εὐρώπῃ: δὲν ἤξευρέ τις τί νὰ σκεφθῇ πλέον. Τότε ὁ διευθυντὴς μεγάλης τινὸς ἐφημερίδος τοῦ Κήρυκος τῆς Νέας Ὑόρκης κ. Bennet ἀνέθηκεν εἰς τὸν κ. Στάνλεϋ νὰ ἀνεύρῃ τὸν Λιβιγκστῶνα καὶ νὰ φέρῃ εἰς αὐτὸν συγχρόνως πληθὺν ἀντικειμένων ὧν ἐκεῖνος θὰ εἶχεν ἀνάγκην. Ὁ Στάνλεϋ ἐξετέλεσε τὴν ἀποστολήν του μετὰ τόλμης καὶ θάρρους ἀπιστεύτου· ἔφθασεν εὐτυχῶς εἰς Οὐζίζι καὶ ἠδυνήθη τέλος νὰ θλίψῃ τὴν χεῖρα τοῦ δόκτορος εἰς ἀναζήτησιν τοῦ ὁποίου ἦλθε ἀπὸ τόσῳ μακράν. Ὁ ἰατρὸς εἶχε γηράσει· τὸ μέτωπόν του ἦν ἐῤῥυτιδήμενον, ὁ μύσταξ καὶ αἱ τρῖχες του εἶχον λευκανθῆ. Οἵα χαρὰ ἀπροσδόκητος δι’ αὐτὸν τὸ νὰ δεχθῇ ἐπίσκεψιν ἀδελφοῦ Εὐρωπαίου παρ’ οὗ νὰ μάθῃ ὅτι δὲν ἐλησμονήθη.
Ἀφ’ οὗ διέτρεξαν ὁμοῦ ἐπὶ τινας μήνας τοὺς πέριξ τόπους οἱ δύο φίλοι ὤφειλον τέλος νὰ χωρισθῶσι τὴν 22 Φεβρουαρίου 1862· ὁ ἀνταποκριτὴς τοῦ Κήρωνος τῆς Νέας Ὑόρκης ἐγκατέλειπε τὸ Οὐζίζι ὅπως ἐπανέλθῃ εἰς τὴν παραλίαν, ἐν ᾧ ὁ ἡρωϊκὸς περιηγητής μας ἐπανελάμβανε τὴν πρὸς τὰς ἀνακαλύψεις του ὁδόν. Ἀλλ’ ἡ ὑγεία του ἐπὶ μᾶλλον καὶ μᾶλλον ἐκλονεῖτο. Ἐξησθενημένος ὑπὸ τοῦ κόπου καταβεβλημένος ἐκ τῶν πυρετῶν, ἐπέτυχε τέλος διελθὼν τὰ πέριξ τῆς Βανκουόλης λίμνης ἐκτεταμένα ἕλη νὰ φθάσῃ εἰς Ἰλάλα, χωρίον πολυπληθὲς πρὸς νότον τῆς λίμνης πρωτεύουσαν Σουλτάνου. Πλὴν αἱ δυνάμεις του εὑρίσκοντο εἰς τὸ τέρμα των καὶ ἐγένετο ἀνάγκη νὰ τὸν μεταφέρωσιν ἐπὶ εἴδους φορείου.
Εἰς συμπλήρωσιν δὲ τῆς δυστυχίας του ὁ Σουλτὰν τῆς Ἰλάλας ἠρνεῖτο νὰ δεχθῇ τὸν ἀσθενῆ· ἔπρεπεν ὅθεν νὰ τὸν μεταφέρωσι λεύγας τινας μακρὰν τοῦ ἀφιλοξένου τούτου τόπου. Ἔκτισαν καλύβην ἐκ δένδρων, ἐν ἦ ἔμεινεν ἐπί τινας ἡμέρας ἐξηπλωμένος ἐπὶ ἀθλίου κραββάτου, παρ’ ᾧ δὲν εὑρίσκοντο ἢ οἱ δύο πιστότεροι δοῦλοι τοῦ Σούσης καὶ Μαζβάρας. Ὑπέφερε μετὰ γενναιότητος ἀξιοθαυμάστου· οὐδὲ ψιθυρισμὸς ἐξῆλθε τῶν χειλέων του. Πρωΐαν τινα εἰσελθὼν εἰς τὸ δωμάτιόν του ὁ εἷς τῶν ὑπηρετῶν εὗρεν αὐτὸν γονυπετῆ παρὰ τὴν κλίνην του. Κατ’ ἀρχὰς ἐνόμιζεν ὅτι προσεύχεται ἀλλὰ μετ’ οὐ πολὺ βλέπων αὐτὸν ἀκίνητον προσεκάλεσε τὸν συνυπηρέτην του. Καὶ τῶν δύο ὅμως αἱ φροντίδες ἀπέβησαν ἐπὶ ματαίῳ: Ο Λιβιγκστὼν εἶχε παραδώσει τὴν ψυχὴν εἰς ἐκεῖνον, ὃν τόσῳ πιστῶς ἐξυπηρέτησε πάντοτε. Ἦτο ἡ 4η Μαΐου τοῦ 1873.
Τὸ σῶμα του ταριχευθὲν τῇ ἐπιμελείᾳ τῶν ὑπηρετῶν του, μετεφέρθη εἰς Ζανζιβάραν καὶ ἐκεῖθεν εἰς Ἀγγλίαν ὅπου μετὰ πανηγυρικὴν κηδείαν κατετέθη ἐν τῇ μονῇ τοῦ Οὐεστμίνστερ εἰς τάφον φέροντα τὴν ἐξῆς ἐπιγραφήν.
Αδελαϊσ Σ....