| ←Βραχέα τινὰ περὶ τῶν διαφόρων μέσων τοῦ φωτισμοῦ | Ἀθηναΐς-Ἔτος Α΄, τεῦχος 10 Ἀπάντηση ἐπιστολῆς |
Φριτιὸφ: Σκανδιναυϊκὴ παράδοσις→ |
- Φίλη Ἑλένη.
Ζητεῖς ἐπιμόνως νὰ σοὶ ἀνακοινώσω τὰς ἐντυπώσεις, ἃς ἡ ἐπιστολή σου μοὶ διήγειρε καὶ μὲ ἐλέγχεις ὅτι οὐδαμῶς συμμερίζομαι τὰς περὶ γυναικὸς ἰδέας σου· ἀληθῶς βλέπω ὅτι ἀφ’ ὅτου κατὰ τὴν ἔκφρασιν τοῦ ποιητοῦ—«πολλῶν ἀνθρώπων ἄστεα εἶδες καὶ νόον ἔγνως»—βλέπω, φίλη μου, ὅτι αἱ νεώτεραι περὶ τῆς ἐλευθερίας τῆς γυναικὸς θεωρίαι ἤρχισαν νὰ ἐξασκῶσι σπουδαίαν ἐπιῤῥοὴν ἐπὶ τῶν σκέψεών σου. Γνωρίζεις δὲ καλῶς ὅτι τὸ κατ’ ἰδέαν τῆς Bas bleue, ὅπερ διὰ τοσούτων ζωηρῶν χρωμάτων προσπαθεῖς νὰ μοὶ παραστήσης, δὲν φαίνεται καὶ εἰς ἐμὲ τὸ ὕψιστον τῆς γυναικείας ἀρετῇς σημεῖον μάλιστα διὰ τὰς ἑλληνίδας· ἀλλ’ ἐπειδὴ θέλεις νὰ σοὶ εἴπω καὶ τὴν ἐμὴν γνώμην, ἄκουσον τί φρονῶ.
Ἀγαπῶ τὰ καλλιλογικὰς σπουδὰς, τὰς εὐγενεῖς πτερυγίσεις τῆς φαντασίας πρὸς τὴν πηγὴν τῆς ἁρμονίας καὶ τοῦ κάλλους· σεβασμὸς δὲ καὶ συγκίνησις μὲ καταλαμβάνει ὁσάκις ἀτενίζω πρὸς τὴν ἄπειρον πληθὺν, πρὸς τὴν ποικιλίαν τῶν ὀργανικῶν σχημάτων, ἅτινα μιστηριώδης τις καὶ ἀόρατος σύνδεσμος ἀναποσπάστως πρὸς ἄλληλα συνεχῶν, ἀποτελεῖ τὴν κλίμακα τῶν ὄντων ἐν ᾗ ἡ ζωὴ ἐκδηλοῦται ἐν ἅπαντι τῷ μεγαλείῳ καὶ τῇ ἀκατασχέτῳ αὐτῆς δυνάμει. Ἡ σπουδὴ τῆς φυσικῆς ἱστορίας καὶ ἐν γένει τῶν φυσικῶν ἐπιστημῶν, ἀφαιροῦσα ἀπὸ τῆς ψυχῆς τὸν ἐπισκιάζοντα αὐτὴν πέπλον, τῇ διανοίγει τὸ μέγα βιβλίον τῆς φύσεως, οὗτινος ἑκάστη λέξις, ἕκαστον στοιχεῖον εἶναι θαῦμα ἀποκαλύπτον τὴν σοφίαν τοῦ Παντοδυνάμου Πνεύματος ἀφ’ οὗ ἀποῤῥέουν οἱ νόμοι οἱ διέποντες τὴν ἄψυχον καὶ ἄμορφον ὕλην! Ὤ ναί! αἱ τοιαῦται σπουδαὶ ἀνυψοῦσι τὸν νοῦν ὑπεράνω τῶν γηΐνων μικρολογιῶν καὶ τῶν προλήψεων ἡ δὲ φύσει εὐαίσθητος καρδία τῆς γυναικὸς δι’ αὐτῶν ἐξαγνιζομένη ἀποβάλλει τὰς ποταπὰς καὶ χυδαίας τῆς φιλαρεσκείας ἐπιθυμίας καὶ ἐν τῇ ἁγνότητι αὐτῆς αἰσθάνεται ὅτι ὁ οὐράνιος ἡμῶν πατὴρ θέσας τὸν ἄνθρωπον ἐπὶ τῆς γῆς ἔπλασεν αὐτὸν ἄγγελον δυνάμενον ἀπὸ τῆς ὕλης νὰ φέρῃ τὴν πτῆσίν του πρὸς τὰς χώρας τοῦ φωτὸς καὶ τῶν πνευμάτων! Πῶς σοι εἶναι λοιπὸν δυνατὸν νὰ ὑποθέσῃς ὅτι εἶμαι τυφλὴ, ὅτι εἶμαι ἀναίσθητος καὶ δὲν φλέγομαι ὑπὸ τοῦ πρὸς τὴν σπουδὴν ἔρωτος; Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ὑποθέσῃς ὅτι δύναμαι νὰ συμμερισθῶ τὰς ἰδέας τῆς ὀπισθοδρομικῆς τῆς ἐθελοκάκου ἐκείνης Σχολῆς, ἥτις θεωρεῖ τὴν γυναῖκα διανοητικῶς κατωτέραν τοῦ ἀνδρός; Ὄχι βεβαίως, φίλη μου, οὐδέποτε… ἀκαταμάχητος τις συναίσθησις ἐνδόμυχός τις φωνὴ διεγειρομένη ἐν ἐμοὶ, μοὶ λέγει ὅτι ἡ γνῶσις τῆς ἀληθείας εἶναι ἐπίσης προσφιλὴς, ἐπίσης προσιτὴ εἰς τὴν ψυχὴν τῆς γυναικὸς, ὅπως καὶ εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ ἀνδρός. Ἀλλὰ μήπως ἐπειδὴ αὕτη οὐδαμῶς μειονεκτεῖ τοῦ ἀνδρὸς, μήπως ἕπεται ἐκ τούτου ὅτι ἔχει καὶ τὰ αὐτὰ μὲ τὸν ἄνδρα καθήκοντα; Εἰπέ μοι, τί θέλει γίνει, ἂν ἡ γυνὴ, τὰς κλίσεις αὐτῆς φιλαύτως ἀκολουθοῦσα ἀδιαφορήσῃ πρὸς τὸν οἶκον καὶ ἀφιερωθῇ εἰς τὴν ἐπιστήμην ἢ εἰς τὴν τέχνην; Τί θέλει γίνει τότε ἡ κοινωνία ἄνευ τῆς διαπαιδαγωγούσης αὐτὴν καρδίας; Τί θέλει γίνει ἡ Πατρὶς στερουμένη ἐκείνης ἥτις μόνη δύναται νὰ διαπλάττῃ ἔμψυχα καλλιτεχνήματα, εἰκόνας ζώσας, κοινωφελῶν καὶ ἐναρέτων πολιτῶν;
Μήπως ἡ ἐπὶ τοῦ κόσμου φιλοστόργως ἐπαγρυπνοῦσα Πρόνοια δὲν ἐπροίκισεν αὐτὴν, ὑπὲρ πᾶν ἄλλο, διὰ τοῦ αἰσθήματος τῆς αὐταπαρνήσεως καὶ τῆς ἀφοσιώσεως; διατί λοιπὸν χάριν τῆς εὐγενοῦς ταύτης ἐντολῆς νὰ μὴ ἐπιβαλῇ σιγὴν εἰς πάντα πόθον δυνάμενον νὰ διασπάσῃ τὰ αἰσθήματά της καὶ ἐλαττοῦντα τὸν πρὸς τὸ καθῆκον αὐτῆς ζῆλον; Τότε καὶ ἡ ἐλαχίστη οἰκιακὴ ἐνασχόλησις καὶ ἡ ἐλαχίστη φροντὶς ἡ ἀφορῶσα τὸ μικρὸν αὐτῆς βασίλειον, ἀντὶ νὰ φαίνηται αὐτῇ σμικρὰ καὶ εὐτελὴς συγκρινομένη πρὸς τὰς ἀσχολίας τοῦ ἐπιστημονικοῦ βίου, ἀπεναντίας θὰ φαίνηται αὐτῇ μεγάλη καὶ ὑψηλὴ.
Καὶ ταῦτα λέγουσα, μὴ νομίσῃς ὅτι ἐννοῶ ὅτι εὐπαίδευτος γυνὴ δὲν εἶναι καλὴ οἰκοδέσποινα, ἀπεναντίας δύναται νὰ ἦναι ὁ τύπος τῆς οἰκοδεσποίνης ἐὰν, συναισθανομένη τὸ μέγεθος τῆς ἐντολῆς τις, τρέψη ὅλας αὐτῆς τὰς γνώσεις, ὅλην αὐτῆς τὴν καλαισθησίαν πρὸς ἐπέκτασιν τῆς μιᾶς καὶ μόνης αὐτῆς ἐπιστήμης, καὶ ἐργάτις μετριόφρων καὶ ἀκάματος ἀφοσιωθῇ, ὅπως συντελέσῃ, τὸ κατ’ αὐτὴν, εἰς τὴν εὐδαιμονίαν τῆς φίλης Πατρίδός της διαπλάττουσα τὸν οἶκον, τὸ ἀπαραίτητον στοιχεῖον, τὴν μόνην βάσιν, πάσης ἀληθῶς πεπολιτισμένης κοινωνίας!
Διατί λοιπὸν ξενοζήλως θέλεις νὰ δαπανώμεθα εἰς τὰς περὶ ἐλευθερίας τῆς γυναικὸς θεωρίας, ὅταν ἄλλαι ἀνάγκαι καλοῦσι τὴν ἑλληνίδα εἰς καθήκοντα πολὺ σπουδαιότερα; Διατί ζητεῖς νὰ ἐπιφθαλμιῶμεν εἰς τὰ προνόμια, ἅτινα αἱ γυναῖκες τῶν γηραιῶν ἐθνῶν τῆς Δύσεως διαμφισβητοῦσι πρὸς τὸν ἄνδρα, ἀφοῦ ῥέει εἰς τὰς φλέβας μας τὸ αἷμα ἐκείνων οἵτινες ἀνέθρεψαν τοὺς ἥρωας δ’ οὓς ἡ πατρίς μας σεμνύνεται σήμερον;
Ναὶ, φίλη μου, εἴμεθα ἑλληνίδες· ἡ δὲ Πατρὶς ἡμῶν εὑρίσκεται εἰς ἐναγώνιον πάλην· ἰδὲ, ὁπόσα βλέμματα σκώπτικα, ὁπόσα βλέμματα λαθραία, ἀπλήστως ἐποφθαλμιῶσιν ἐπ’ αὐτῆς! Ὁ ὁρίζων πέριξ ἡμῶν εἶναι σκοτεινὸς καὶ τεθολωμένος, θύελλα μανιώδης μᾶς ἐπαπειλεῖ πανταχόθεν, ἀλλ’ εἴθε διά μέσου τῆς ὁμίχλης καὶ τοῦ καπνοῦ ν’ ἀναφανῇ ποτε ἡ ἑλληνὶς κατέχουσα μεταξὺ τῶν γυναικῶν τῆς Εὐρώπης θέσιν ἐπίζηλον καὶ περιφανῆ.
Ἰδοὺ, φίλη μου, ποία νομίζω ὅτι πρέπει νὰ ἦναι ἡ εὐχὴ πάσης ἑλληνίδος, ἰδοὺ τί εἰς ἀπάντησιν τῶν ὅσα μοὶ γράφεις σοὶ ἀντιτάσσω, ἀλλ’ ἄν καὶ δὲν γνωρίζω ἂν ἠδυνήθην νὰ μεταβάλω κατά τι τὰ φρονήματά σου, πρέπει νὰ σὲ ἀφήσω ἐνταῦθα καὶ ἴσως προϊόντος τοῦ χρόνου, γενόμεναι ἐμβριθέστεραι, λάβομεν ἀφορμὴν νὰ ἐπανέλθωμεν ἐπὶ τοῦ ζητήματος τούτου.
Σὲ ἀποχαιρετῶ λοιπὸν ἐπὶ τοῦ παρόντος, διότι εἶναι ἡ ὥρα καθ’ ἣν μεταβαίνω μετὰ τῶν οἰκείων μου εἰς τὸ Φάληρον χάριν τῶν λουτρῶν ἐκεῖ δὲ ἡ γλυκεῖα αὔρα τοῦ Ἁλιπέδου ἴσως μαντεύσει τοὺς ἐνδομύχους πόθους μου, τὰς μυστικὰς εὐχὰς ἃς ὁ ἀσθενὴς κάλαμός μου ἀδυνατεῖ νὰ σοὶ ἐκφράσῃ καὶ ὑπεράνω ποῦ πελάγους ὅπερ μᾶς διαχωρίζει, φέρουσα ἐν ἀκαρεῖ τὴν ἐλαφρὰν αὐτῆς πτῆσιν, σταματήσει αἴφνης εἰς τὰς ἀκτὰς τῆς Μασσαλίας καὶ ἐκεῖ ἐνῷ σὺ εἰς τὸν ὡραῖον περίπατον τοῦ Prado ἢ τῆς Corniche εὑρισκομένη ἐπαναπαύεις τὸ βλέμμα σου ἐπὶ τοῦ γλαυκοῦ πόντου, ἀφιερωμένη εἰς τὰς περὶ ἀνεξαρτησίας τῆς γυναικὸς θεωρίας σου, ἴσως ἔλθῃ πλησίον σου καὶ θωπεύουσα ἤρεμα τὴν παρειάν σου διὰ τῶν ἐλαφρῶν αὐτῆς πτερύγων σοὶ ψιθυρίσει εἰς τὸ οὖς ἐν τῇ μελῳδικῇ αὐτῆς γλώσσῃ—«Φίλη, ἐνθυμοῦ ὅτι εἶσαι ἑλληνίς—»·
- Ἀθήνησι 30 Αὐγούστου 1876.
Α. Γ. Π.