Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1888/Ψεύδη και εικονικότητες
| ←Ἡ νεωτέρα τέχνη | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1888 Συγγραφέας: Ψεύδη καὶ εἰκονικότητες |
Μὲ τὴν βοήθειαν τῆς νυκτός→ |
ἱ θεολόγοι παραδέχονται, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐπλάσθη κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ. Δὲν θέλομεν νὰ ἐρευνήσωμεν τὸ βάσιμον ἢ μὴ τούτου· χάριν τοῦ ἀσκανδαλίστου τὸ παραδεχόμεθα ἀσυζητητεὶ κατὰ τὸ «πίστευε καὶ μὴ ἐρεύνα» ἐναντίον τῶν ἀρχῶν, ἃς καθιέρωσεν ὁ ὑπὲρ πάντα ἄλλον συζητητικὸς 19ος αἰών, ἀσπασθεὶς τὸ δόγμα «ἐρευνᾶτε τὰς Γραφάς.» Ἄλλως παρατηροῦντες ὅτι αἱ δυσειδεῖς ἀπόγονοι τῶν πιθήκων ἐν τόσῃ πληθύϊ εἶναι ἔτι διεσπαρμένοι ἐπὶ τῶν δύο ἡμισφαιρίων καὶ μιμοῦνται βλακωδῶς ὡς οἱ — κατὰ τὸν Δαρβῖνον — πρόγονοί των πᾶσαν κίνησιν τοῦ πλησίον των, θὰ ἠδυνάμεθα ἴσως νὰ ἀμφιβάλλωμεν περὶ τοῦ ἀληθοῦς τῆς ἀνωτέρω δοξασίας. Οὕτως ἢ ἄλλως, ἀφοῦ ἁρμόδιοι εἰς ἀπάντησιν τῆς περὶ τῆς ἐξελίξεως τῶν ὄντων θεωρίας εἶναι οἱ φυσιολόγοι, — διδασκόμενοι ὑπὸ τὴν αὐτὴν στέγην, ἐν ᾗ καὶ οἱ θεολόγοι, — καλὸν νομίζομεν ν’ ἀφήσωμεν εἰς ἄλλους εἰδικοὺς τὴν μέριμναν τῆς λύσεως ζητημάτων οὕτω ὑψηλῶν, νὰ περιορισθῶμεν δὲ εἰς τὴν προσφορὰν τοῦ ζητηθέντος ὀβολοῦ, εἰς τὸ Χρονογραφικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ φίλου κ. Σκόκου, ὅπερ βεβαίως δὲν πρέπει νὰ θεωρηθῇ ὡς ὁ καταλληλότερος τόπος πρὸς θεολογικὰς συζητήσεις. Ἀλλ’ ὅ,τι εἰς τὴν ἱερὰν ἱστορίαν στηριζόμενοι δυνάμεθα προχείρως ν’ ἀποδείξωμεν εἶναι ὅτι, ἀφοῦ ὁ Θεὸς εἶναι ἡ προσωποποίησις τῆς ἀληθείας, ἐὰν ὁ ἄνθρωπος ἐπλάσθη κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν αὐτοῦ, πολὺ ὀλίγον ἔζησεν ἐν τῇ ἀληθείᾳ, διότι, — ὡς εἷναι πασίγνωστον, — ὁ ἀπηγορευμένος ἐκεῖνος καρπὸς ταχέως ἐχρησίμευσεν ἡ πρώτη ἀφορμή, ἵνα βαπτισθῇ ἡ δυστυχὴς αὕτη ὕπαρξις ἐν τῷ ψεύδει καὶ τῇ εἰκονικότητι. Δύναται δέ τις νὰ εἴπῃ, ὅτι ἀπὸ τῆς ὀλεθρίας στιγμῆς τοῦ ἐγκλήματος τῆς Εὔας, μολονότι παρῆλθε μακρὰ σειρὰ χιλιετηρίδων, πολλοὶ δὲ κατὰ τὸ μακρὸν τοῦτο διάστημα ἐμαρτύρησαν κατὰ τὰς ἱστορικὰς παραδόσεις ὑπὲρ τῆς βασιλείας τῆς ἀληθείας, ἐν τούτοις ἔτι καὶ νῦν οἱ κάτοικοι τῆς ὑδρογείου σφαίρας καυχῶνται μὲν ἐπὶ προόδῳ δῆθεν τοῦ πολιτισμοῦ, καὶ τῆς ἐξημερώσεως τῶν ἠθῶν, εἰς οὐδὲν ὅμως ἄλλο συμπέρασμα κατέληξαν πράγματι ἢ νὰ καταστήσωσι τὸν ἀνθρώπινον βίον ψευδῆ καὶ εἰκονικόν. Πλέομεν πρὸ πολλοῦ ἐν τῷ μέσῳ ὀμιχλώδους ἀτμοσφαίρας, ἀναπνέομεν τὸν δόλον καὶ τὸ ψεῦδος, ἀνατρεφόμεθα ἐν αὐτοῖς καὶ εἶναι δύσκολον, ἴσως ἀδύνατον πλέον, ν’ ἀνέλθωμεν εἰς τήν ὑγιεστέραν τῆς ἀληθείας ἀτμοσφαῖραν.
Οὔτε ὁ ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας ἡμερολογίῳ προωρισμένος διὰ τὰ ψεύδη καὶ τὰς εἰκονικότητας χῶρος θὰ ἦτο ἱκανὸς πρὸς ἀκριβῆ ἀπαρίθμησιν ὅλων αὐτῶν, οὔτε ἡμεῖς θὰ εἴχομεν τὴν ἀπαιτουμένην πρὸς τοῦτο μνήμην, ἀλλ’ οὔτε οἱ ἀναγνῶσται, ἤθελον ἴσως εὐχαριστηθῆ ἀναγινώσκοντες τοιαύτας ἰερεμιάδας· ἄλλως δὲ «ἡ ἀλήθεια δάκνει ψυχὴν νοσοῦσαν ὥσπερ καὶ μέλι σῶμα τετραυματισμένον.» Ἀλλὰ τὸ μὲν ὅπως τηρήσωμεν τὴν δοθεῖσαν ὑπόσχεσιν, ἐν μέρει τοὐλάχιστον, τὸ δὲ ὅπως ἀποδείξωμεν, ὅτι δὲν συκοφαντοῦμεν τὴν ἀνθρωπότητα, εἰς ἣν ἔχομεν τὴν τιμὴν νὰ ἀνήκωμεν, θέλομεν πειραθῆ οὐχὶ ν’ ἀναπτύξωμεν, — τοῦτο θὰ ἦτο ἴδιον συγγραφῆς εἰδικῆς, — ἀλλὰ νὰ φέρωμεν παραδείγματα τινὰ ψεύδεων καὶ εἰκονικοτήτων, αἵτινες ἀνηλεῶς μαστίζουσι τὸ ἀνθρώπινον γένος.
Ἐὰν ταχὺ ῥίψωμεν βλέμμα εἰς τὸ ἐξωτερικὸν τοῦ ἀνθρώπου, θέλομεν εὕρει αὐτὸν κεκαλυμμένον ἀπὸ κεφαλῆς μέχρι ποδῶν ὑπὸ μεγάλης καὶ παχείας φενάκης· ἐὰν δὲ ψυχολογήσωμεν ἐπὶ τῶν πράξεων αὐτοῦ, θέλομεν πεισθῆ, ὅτι ἡμέρᾳ τῇ ἡμέρᾳ ὁ ἀνθρώπινος βίος μεταμορφοῦται εἰς κομβολόγιον ψεύδους καὶ ὑποκρισίας. Συμμορφούμενοι πρὸς τὰς ἀξιώσεις τοῦ πολιτισμοῦ, ὃν τόσῳ ἐθνοφελῶς πάντες μεταφυτεύομεν ἐκ τῆς Δύσεως, ἐξετάσωμεν κατὰ προτίμησιν τὸ ὡραῖον φῦλον, ὅπερ νῦν τοὐλάχιστον ἀξιοῖ ἐν πᾶσι τὴν προτεραιότητα. Ἀλλὰ πρὶν τούτου αἰσθανόμεθα τὴν ἀνάγκην πρὸς ἀποφυγὴν παρεξηγήσεων ν’ ἀνοίξωμεν μίαν παρένθεσιν, ἵνα ὑπομνήσωμεν, ὅτι πάντοτε αἱ ἐξαιρέσεις εἷνε ἡ ἐπιβεβαίωσις τοῦ κανόνος καὶ ἑπομένως ὅτι πᾶσαι αἱ ἀναγνώστριαι καὶ πάντες οἱ ἀναγνῶσται τοῦ ἡμερολογίου τούτου δύνανται, ἐὰν εὐαρεστῶνται, νὰ θεωρηθῶσιν ὡς αἱ ἐξαιρέσεις τοῦ κανόνος, ὃν θέλομεν ν’ ἀναγράψωμεν. Ἀλλ’ ἐκτὸς τούτου, δὲν εἷνε ἀπίθανον νὰ κατηγορηθῶμεν ὡς ἄγαν ὑπερβολικοὶ ἐν τοῖς χρωματισμοῖς καὶ διὰ τοῦτο παρατηροῦμεν εἰς τοὺς τοιούτους τυχὸν κατηγόρους ἡμῶν, ὅτι ὁ ζωγράφος, εἰκονίζων τήν Ἀφροδίτην ἢ τὸν Σατανᾶν, θέλει κατ’ ἀνάγκην λάβει τοὺς χαρακτῆρας τῆς εἰκόνος του ἐκ διαφόρων ὑποδειγμάτων, διότι δύσκολος εἷνε συνήθως ἡ ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ προσώπῳ συνύπαρξις αὐτῶν.
Μετὰ τὴν μακρὰν μὲν ὅσῳ ἀναγκαίαν ταύτην παρέκβασιν, ἐπανερχόμενοι εἰς τὰς ἐπὶ τοῦ ἐξωτερικοῦ τῆς γυναικὸς παρατηρήσεις μας, δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν, ὅτι ἡ θέα αὐτῆς πολλάκις ὑπενθυμίζει τὸ εὐφυὲς ἐπινόημα τοῦ θαυματοποιοῦ Βόσκου, ὅστις ἑσπέραν τινὰ εὑρισκόμενος ἔν τινι ξενοδοχείῳ μετ’ ἄλλων ξένων ἀγνώστων αὐτῷ ἐν ἑνὶ καί τῷ αὐτῷ δωματίῳ, καὶ ἔχων ἀνάγκην εὐρυχωρίας, ἔτρεψεν εἰς φυγὴν ἐκ φόβου τοὺς συνοίκους του, καθ’ ἣν στιγμὴν θέλων νὰ κατακλιθῇ ἐναπέθηκεν ἐπὶ τῆς τραπέζης πρῶτον τὸν ἕνα καὶ εἴτα τὸν ἕτερον πόδα, τὰς χεῖρας, τοὺς ὀφθαλμούς, τοὺς ὀδόντας καὶ τὴν κόμην.... Ἀλλ’ ἐκεῖνος ταῦτα πάντα ἔπραξε τῇ βοηθείᾳ… τῆς ὀπτικῆς ἀπάτης.
Ἡ δὲ σημερινὴ γυνή, ἔχουσα μὲν ἐπὶ τοῦ κεφαλικοῦ ἐδάφους ἀραιὰς τινὰς τριχοστοιχίας, ἐπιδεικνύει κομπαστικῶς πρὸς τὸ νοῆμον κοινὸν ἀφθονοτάτους πλοκάμους. Ἐὰν δὲ ὁ σκληρὸς χρόνος ἐκάλυψε τὴν κόμην αὐτῆς ὑπὸ χιόνος, ὡς διὰ θαύματος τὴν καθιστᾷ μελανοτέραν τῶν πτερύγων τοῦ κόρακος· ἄλλα καὶ τὴν μέλαιναν δύναται ἀκόπως καὶ.... ἀνερυθριάστως νὰ μεταμορφώση εἰς χρυσῆν, ἐὰν ἡ Ἐφημερὶς τοῦ Συρμοῦ γράψῃ, — ἀληθῶς ἢ ψευδῶς ἀδιάφορον, — ὅτι «αὐτὸ συμβαίνει καὶ εἰς Παρισίους.» Ἡ κόνις τοῦ ὁρυζίου λευκαίνει τὰς μελαγχροινὰς καὶ τοῦ γάλακτος πλειότερον, συλλογὴ δὲ παντοίων χρωμάτων τὰς μὲν πελιδνὰς παρειὰς δὲν εἶνε παντελῶς δύσκολον νὰ μεταμορφώσῃ εἰς ῥοδινάς, τὰς δὲ ἐξ ὑπερβολικῆς ὑγείας ἐρυθρὰς εἰς ὠχρὰς πρὸς ἀπόκτησιν φυσιογνωμίας συμπαθοῦς ἢ μελαγχολικῆς. Οἱ στηθόδεσμοι, ὁ βάμβαξ, τὰ διάσημα ποὺφ διαφόρου μεγέθους καὶ παντοίων διευθύνσεων καὶ σχημάτων, σκοποῦσι τὴν παραπλάνησιν τοῦ θεατοῦ πρὸς μόρφωσιν πεποιθήσεως, — οἵα αὐταπάτη! — ὅτι καὶ τὸ περιεχόμενον ὁμοιάζει τὸ περιέχον… Τίς εἶδε μάλιστα, ἐὰν ἡ συλλαβοῦσα τὴν μεγαλουργὸν τῶν ἐπικωλίων[1] ἰδέαν Παρισινὴ ῥάπτρια δὲν ἤλπιζε κυρίως νὰ προκαλέσῃ σχόλια περὶ αὐτῶν… Αἱ ἰσχναὶ συμπληροῦσι τὰ κενὰ καὶ αἱ παχεῖαι δι’ ἰσχυρᾶς πιέσεως ἐπιδιώκουσι τὴν φήμην μικροκαμωμένης. Οἱ ὑποδηματοποιοὶ καὶ αἱ πιλοπώλιδες δίδουσιν ἀνάστημα εἰς τὰς στερουμένας τοιούτου, αἰ δὲ διευθύνουσαι καταστήματα συρμοῦ γυναικείων ἐνδυμάτων νυχθημερὸν ἀσχολοῦνται εἰς ἐφεύρεσιν στολισμοῦ καὶ εἰς συνδυασμὸν τῶν χρωμάτων, δι’ ὧν τὰς μὲν ἀκόμψους νὰ παραστήσωσι λεπτοφυεῖς καὶ χαριέσσας, τὰς ὡραίας νὰ προβιβάσωσιν εἰς ὡραιοτέρας καὶ τὰς δυσειδεῖς γραίας νὰ κατατάξωσιν εἰς καλλονάς, αἵτινες μετὰ τὴν πάροδον τῶν εἴκοσιν ἀνοίξεων κατώρθωσαν ὡς ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ νὰ σταματήση ὁ ἥλιος.
Ἀπὸ τῆς βρεφικῆς ἡλικίας ἐνσταλάζεται ἐπιμελῶς εἰς τὰς καρδίας τῶν νεανίδων ἡ φιλαρέσκεια, οἱ δὲ ἀτελεύτητοι καὶ ἡρωϊκοὶ οὗτοι περὶ καλλωπισμοῦ ἀγῶνες, δυσανάλογοι συνήθως πρὸς τὰ βαλάντια τῶν λαμβανόντων τοὺς λογαριασμοὺς ἀνδρῶν, ἔστιν ὅτε δὲ καὶ πρὸς τὴν θέλησιν τῆς φύσεως, δὲν λήγουσιν οὔτε μετὰ τὸν γάμον καὶ τὴν ἀπόκτησιν ἡμισείας δωδεκάδος τέκνων οὔτε μετὰ τὸ γῆρας. Πολλάκις μάλιστα τὸ κακὸν ἐπιτείνεται προϊούσης τις ἡλικίας πρὸς ἀναπλήρωσιν τοῦ παρερχομένου φυσικοῦ κάλλους καὶ ἄλλοτε γίνεται πρόξενον σκανδάλων, διαζυγίων ἢ αὐτοκτονιῶν.
Ἀλλὰ μήπως ἡμεῖς οἱ ἄνδρες δὲν θέλομεν νὰ φαινώμεθα ὡραῖοι, ὅταν εἴμεθα ἄσχημοι, τριακοντούτεις, ὅταν τὸ εἰκοστὸν ἔτος διατρέχωμεν καὶ νέοι, ὅταν τὰ ἔτη βαρύνωσι τὴν ῥάχιν ἡμῶν; Ἡ καλλιέργεια τῶν μυστάκων καὶ τῆς γενειάδες παρὰ τοῖς νέοις εἶναι μία τῶν πρώτων φροντίδων ὁ δὲ ὑψηλὸς πίλος καὶ τὰ ὀμματουάλια τὸ ἄκρον ἄωτον τῆς εὐτυχίας των. Τὸ κάπνισμα ἀρχίζουσιν οἱ ἔφηβοι προώρως, ἵνα θεωρηθῶσι προβεβηκότες τὴν ἡλικίαν, εἰς δὲ τὸν ὑπολογισμὸν τῶν ἐτῶν εἶναι σπάνιον νὰ μὴ προσθέτωσιν ἓν ἔτος τοὐλάχιστον. Ἐνῷ ταῦτα σχεδὸν πάντα γίγνονται ἀντιθέτως διὰ τοὺς ὑπερβάντας τὴν μέσην ἡλικίαν. Πρό τινων ἐτῶν συνήφθη συνοικέσιον πτωχῆς νεάνιδος μετὰ γέροντος πλουσίου, ὅστις ἑτοιμαζόμενος νὰ κατακλιθῇ τὸ ἑσπέρας ἀφῄρεσε τὴν μέλαιναν φενάκην του, ἔχουσαν τὸ αὐτὸ χρῶμα οἷον καὶ οἱ βεβαμμένοι μύστακες καὶ οἱ κεχρηματισμέναι ὀφρῦς· ἐναπέθηκεν εἶτα ἐπὶ τῆς τραπέζης δύο σειρὰς λευκῶν ὀδόντων καὶ τὸν ἕνα τῶν ὀφθαλμῶν του. Ἀλλὰ ταῦτα πάντα δὲν ἦσαν ὀπταπάτη, διότι δὲν ἦτο Βόσκος ὁ γέρων νεόγαμβρος… Ἡ νεόνυμφος πρὸ τοιούτου θεάματος, λησμονήσασα τὰ πλούτη τοῦ συζύγου, ὠπισθοδρόμησεν ἐκ φρίκης ἀλλ’ ἦτο ἀργά· «οὓς ὁ Θεὸς συνέζευξεν ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω…»
Ἡ ἀδυναμία ὅμως τῆς βαφῆς τῶν τριχῶν δὲν εἶναι φαίνεται νέα. «Ἀνὴρ εἰς Λακεδαίμονα, — λέγει ὁ Στοβαῖος, — ἀφίκετο Χῖος, γέρων ἤδη ὤν, τὰ μὲν ἄλλα ἀλαζών, ᾐδεῖτο δ’ ἐπὶ τῷ γήρᾳ καὶ τὴν τρίχα πολιὰν οὖσαν ἐπειρᾶτο βαφῇ ἀφανίζειν. Παρελθὼν οὖν εἶπεν ἐκεῖνα ὑπὲρ ὧν καὶ ἀφίκετο. Ἀναστὰς οὖν ὁ Ἀρχίδαμος, τί ἂν ἔφη οὗτος ὑγιὲς εἴποι, ὃς οὐ μόνον ἐπὶ τῇ ψυχῇ τὸ ψεῦδος, ἄλλα καὶ ἐπὶ τῇ κεφαλῇ περιφέρει;»
Ἐὰν τοὐλάχιστον τὸ ἀνθρώπινον ψεῦδος περιωρίζετο εἰς τοιαύτας μόνον ἀδυναμίας, ὑπομονή! ἀλλὰ ποῦ νὰ στρέψῃ τις τὸ βλέμμα ὅπως εὕρῃ τὴν ἀλήθειαν ἢ τὴν σκιὰν αὐτῆς; Τὸ ψεῦδος τὴν κατετρόπωσε, τὴν ἐξηφάνισεν. Ἐν αὐτῇ τῇ θρησκείᾳ ὑπὸ τὸ πρόσχημα τῆς λατρείας πρὸς τὸν Θεὸν ἐθυσιάσθησαν ἑκατομμύρια ἀνθρώπων ὑπὸ τῶν θρησκομανῶν ἀναμορφωτῶν. Ἐν τῇ θρησκείᾳ τοῦ Χριστοῦ, τῇ κατ’ ἐξοχὴν πολεμίᾳ ψευδῶν τύπων, εἰσήχθησαν παρὰ τὰ παραγγέλματα ἐκείνου καί τὸ ἀληθὲς τοῦ χριστιανισμοῦ πνεῦμα, ψευδεπιδείξεις πρὸς πλουτισμὸν καλογήρων ἀργῶν. Ὁ Ἰησοῦς μᾶς εἶπε σὺν τοῖς ἄλλοις νὰ μὴ βαττολογῶμεν· ἀλλ’ οἱ ῥινόφωνοι ψάλται μας χάριν ἐπιδείξεως παρατείνουσι μέχρις ἀπογνώσεως τὰ ἀτελεύτητα τερερίσματά των. Οἱ ναοὶ ἐθεωρήθησαν, καὶ μάλιστα κατὰ τὴν ἑβδομάδα τῶν παθῶν, ὡς τὰ καταλληλότερα ἐντευκτήρια τῶν ἐρωτευμένων, ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν τῶν ὁποίων ἐξακοντίζονται μὲ ταχύτητα ἀστραπῆς καὶ μὲ θερμότητα ἀθηναϊκοῦ καύσωνος τὰ βέλη τοῦ ἔρωτος. Οἱ λῃσταὶ κατὰ τὴν διανομὴν τῶν λαφύρων δὲν λησμονοῦσι τὴν μερίδα τῆς Παναγίας, παρακαλοῦντες αὐτὴν νὰ τοὺς βοηθῇ εἰς τὸ θεάρεστον ἔργον των. Ὁ κακοῦργος, ἐξασφαλίζων τὸ μέλλον του ἐν τῷ παραδείσῳ διὰ τῶν φασολίων κατὰ τὰς νηστείας, νομίζει ὅτι δικαιοῦται νὰ φονεύσῃ τὸν πατέρα του…
Ἔν τε τῇ πολιτείᾳ, καὶ ἐν τῇ κοινωνίᾳ τὸ αὐτὸ εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ παρατηρητοῦ παρίσταται θέαμα. Ὁ τόσον ἐξυμνούμενος πολιτισμὸς ἐχαλάρωσε τοὺς πολιτικοὺς καὶ τοὺς κοινωνικοὺς δεσμούς, ὁ δὲ ἄλλοτε μᾶλλον ὑγιὴς καὶ μακρόβιος ἄνθρωπος ἐγένετο ἐμπαθὴς καὶ βραχύβιος. Κατὰ τὸν Rousseau, «L’homme est né libre et partout il est dans les fers. Ἐπλάσθη ἐλεύθερος ν’ ἀναπνέῃ τὸν ζείδωρον τῶν δασῶν ἀέρα, εὐρὺν ἔχων ἐνώπιόν του ὁρίζοντα· ἀλλ’ ἐξαπατηθεὶς κατῆλθεν ἐκ τῶν ὀρέων ἐπ’ ἐλπίδι νὰ εὕρῃ τὴν εὐδαιμονίαν ἐν ταῖς πόλεσι… Οἵα πλάνη! ἡλίκον ψεῦδος! Ὁ κονιορτὸς καὶ ἡ μεμολυσμένη ἀτμοσφαῖρα δηλητηριάζουσι τὸ αἷμα, αὐτοῦ ἀνὰ πᾶσαν ἀναπνοήν. Τὸν εὐρὺν τοῦ οὐρανοῦ ὁρίζοντα παρακωλύουσι στενόχωροι οἰκίσκοι καὶ ὁ ἥλιος δὲν ζωογονεῖ πλέον τὴν ἀνθρωπότητα, νύκτα καὶ ἡμέραν κύπτουσαν ὑπὸ τὸ βάρος τῆς ἐργασίας, ἵνα κερδίσῃ τὰ πρὸς τὸ ζῇν. Τὸ φιλύρισμα τῶν δασῶν καὶ τὸ κελάδημα τῶν πτηνῶν ἀντικατέστησεν ἡ θορυβώδης τύρβη πόλεων ἀκαθάρτων καὶ ὁ κρότος τῶν παιδοκτόνων ἁμαξῶν. Τὰ θηρία τῶν ὀρέων, ἅτινα τῷ εἶχον κηρύξει φανερὸν πόλεμον καὶ καθ’ ὧν ἠδύνατο νὰ προφυλάσσηται, ἐνεδύθησαν ἐντὸς τῶν πόλεων τὰς ἀπατηλὰς στολὰς τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐξουσίας, οἵτινες ὑπὸ τὸ πρόσχημα τοῦ δημοσίου συμφέροντος καὶ τῶν φόρων λῃστεύουσι τὸν πολίτην καὶ ὑποβάλλουσιν αὐτὸν εἰς παντοίους περιορισμοὺς ἄνευ ἀνταλλάγματος. Ὁ ἀπηνὴς τοκογλύφος, ὁ ὑποκριτὴς καλόγηρος, ὁ ἀμαθὴς δικολάβος, ὁ φατριαστὴς δήμαρχος, ὁ τυφλὸς τὴν μάθησιν διδάσκαλος, ὁ φατριαστὴς εἰρηνοδίκης καὶ ὁ ἄπειρος ἰατρὸς εἰσὶν αἱ ἑπτὰ πληγαὶ τοῦ Φαραὼ πάσης κωμοπόλεως.
Κρούει ὁ ἀδικούμενος τὴν θύραν τῆς δικαιοσύνης, ἀλλ’ αὕτη, ἢ ὑπνώττει, ἵνα διασκεδάσῃ… τὴν πεῖναν, εἰς ἣν κατεδικάσθη, ἢ ἐγειρομένη βαδίζει βραδέως καὶ ὠθεῖ τὸν ἀδικηθέντα εἰς τὴν αὐτοδικίαν. Ἡ δικηγορικὴ στρεψοδικία, ἀναγεγραμμένη καὶ ἐν αὐτῇ τῇ νομοθεσίᾳ, εἶναι ὅπλον ἀπαραίτητον πάσης ἀμύνης. Εἰκονικαὶ συναλλαγματικαί, προκαλοῦσαι εἰκονικὰς παραχωρήσεις περιουσιῶν, καὶ παντοίας ψευδεῖς ἐνστάσεις, εἷναι τόσοι ἀνθυπόνομοι κατὰ τῆς ὑπονόμου τῆς προσωπικῆς κρατήσεως, ἣν ἤνοιξεν ἡ ἀνθρωπότης ἐν τῇ νηπιακῇ αὐτῆς ἡλικίᾳ καὶ διατηρεῖ ἔτι ἐν ἰσχύϊ ἐκ γεροντικῆς προλήψεως. Ὁ θεσμὸς τῆς προφυλακίσεως, ἰσχύων δι’ ὅλα τὰ ἐγκλήματα ἀνεξαιρέτως, μολονότι σκοπεῖ τὴν καλλιτέραν τῆς δικαιοσύνης ἀπονομήν, γεννᾷ τὴν φυγοδικίαν, ἣν πολλαπλασιάζει ἥ τε ἀνακριτικὴ ὀκνηρία καὶ τὸ ἀποτρόπαιον τῶν φυλακῶν. Ὁ χάριν τῆς λιμωττούσης οἰκογενείας του κλέπτων ἄρτον τιμωρεῖται, οἱ δὲ τῇ βοηθείᾳ ἑνὸς ἄσου ἢ φάντη ἀφαιροῦντες ἐν ἀκαρεὶ περιουσίας ὁλοκλήρους καὶ ἀτιμώρητοι μένουσι καὶ εἰς τὸ ἀφρόγαλα τῆς κοινωνίας ἀνήκουσιν. Οἱ νόμοι τιμωροῦσιν οὐ μόνον τ’ ἀπρομελέτητα ἀλλὰ καὶ αὐτὰ τὰ ἐξ ἀμελείας τραύματα, ἡ δὲ κοινωνία ἀνέχεται νὰ βλέπῃ καὶ νὰ δέχηται εἰς τὰς ἀγκάλας της τὸν ὑβριστὴν καὶ διαφθορέα τῆς οἰκογενειακῆς τιμῆς, ἐὰν λόγῳ ἀσκήσεως ἢ τύχης ἀκρωτηριάσῃ ἐκ προμελέτης καὶ ἐσκεμμένως δίκην Ῥωμαίου μονομάχου τὸν ἀτιμασθέντα!! Ὁ ὅρκος ἀνεγράφη πρὸς πιστοποίησιν τῆς εὐόρκου ἐκπληρώσεως τῶν καθηκόντων τῶν δημοσίων λειτουργῶν καὶ τῶν αἱρετῶν ἀρχῶν. Ἀλλὰ τίς ποτε ἐκ τῶν ὁρκιζομένων φατριαστῶν δημοσίων λειτουργῶν ἢ βουλευτῶν ἢ δημάρχων, διανοούμενος τὰς ἐναντίον τῶν ἀντιθέτων σχεδιαζομένας ἐπιθέσεις του δὲν ψιθυρίζει: «Ἡ μὲν γλῶσσα ὠμόμωκεν, ἡ δὲ φρὴν ἀνώμοτος!» Ὁ μάρτυς ὁρκίζεται νὰ εἴπῃ τὴν ἀλήθειαν καὶ μόνην τὴν ἀλήθειαν, συνήθως δὲ μόνον τὴν ἀλήθειαν λησμονεῖ.
Τῶν πολιτευμάτων πάντων ὁ κύριος χαρακτὴρ διεστράφη· εἰς τὰς ἀπολύτους μοναρχίας ἡ παρασκευασθεῖσα δῆθεν πλειονοψηφία τοῦ Λαοῦ ἐνεπιστεύθη τὴν τύχην τοῦ κράτους εἰς ἕνα καὶ μόνον ἄνθρωπον: — τὸν ἐλέῳ Θεοῦ μονάρχην· ἀλλ’ ἀντ’ ἐκείνου κυβερνῶσιν οἱ καλοὶ μάγειροι, οἱ ἐπιτήδειοι μαστρωποὶ ἢ αἱ φίλαι τῶν ὑπασπιστῶν τοῦ Μεγαλειοτάτου. Εἰς τὰς δημοκρατίας ἐρωτᾶται μόνον ἡ θέλησις τοῦ Λαοῦ· ἀλλὰ ταύτην νοθεύουσιν, — ἐκτὸς τῆς Ἑλβετικῆς Ὁμοσπονδίας, — ἀσυνείδητοι δημοκόποι ὠθοῦντες τὸ ἔθνος εἰς τὸ χάος τῆς ὀχλοκρατίας, ἐξ ἧς ἀναπηδῶσι πάνοπλοι λαοκτόνοι δικτάτορες ὡς Ναπολέων ὁ Α′, ὁ ἑκατομμύρια ἀνθρωπίνων ὑπάρξεων θυσιάσας μόνον καὶ μόνον ὅπως προστεθῇ πρὸ τοῦ ὀνόματος του ἡ λέξις «Μέγας.» Αἱ συνταγματικαὶ μοναρχίαι ἀνέθηκαν εἰς τὴν ἐθνικὴν ἀντιπροσωπείαν τὸ νομοθετεῖν, εἰς τὴν Κυβέρνησιν τὸ διοικεῖν, εἰς δὲ τὸν λαὸν τὸ ἐκλέγειν τοὺς ἀντιπροσώπους· ἀλλὰ τὸν βασιλέα, ἄνθρωπον ὄντα καὶ κατ’ ἀκολουθίαν ὑπεύθυνον διὰ τὰς πράξεις του, ἐχαρακτήρισαν κατὰ περίεργον νομικὸν πλάσμα ἀνεύθυνον, δηλαδὴ ἀκαταλόγιστον.... εἰς τὴν διάπραξιν τοῦ κακοῦ βεβαίως· ἀφιλότιμα ὅμως συνταγματικοὶ βασιλεῖς, οὐδόλως μιμούμενοι τὸν δὸν Πέτρον τῆς Βρασιλίας, καλύπτονται ὑπὸ τὴν ἀσπίδα τοῦ ἀνευθύνου καὶ πρὸς διάπραξιν.... τοῦ καλοῦ! Παραδόντες τὴν βασιλικὴν ἐξουσίαν εἰς χεῖρας τῶν πρωθυπουργῶν, διδοῦσιν εἰς τὸ ἔθνος ὡς ἀντάλλαγμα τῶν ὑπὲρ αὐτῶν θυσιῶν τόσην ἐργασίαν, ἣν καὶ ἡ κοινοτέρα σφραγὶς εἰδικοῦ παρέδρου εὐκολώτερον καὶ εὐωνότερον ἠδύνατο νὰ παράσχῃ.
Ὁ πρωθυπουργός, λαμβάνων τὰς ψήφους τῶν κομματαρχῶν του, καλεῖ αὐτοὺς ὑπουργούς, ἐνῷ ἐνεργοῦσιν ὑπηρεσίαν γενικῶν γραμματέων. Τὸ ὑπουργεῖον ἐν συνόλῳ παραδίδει τὴν διοίκησιν τῆς ἐπικρατείας εἰς τὰς χεῖρας τῶν βουλευτῶν, οὗτοι δὲ πληρώνουσι τὴν παραχώρησιν ταύτην δι’ ἀφασίας ἐν τῷ κοινοβουλίῳ καὶ διὰ τοῦ νομίσματος ὅπερ καλεῖται «Ναὶ» εἰς ὅλας ἀνεξαιρέτως τὰς πρωθυπουργικὰς προτάσεις. Οὕτω τοὺς διὰ κόπων καὶ μόχθων εἰσπραττομένους φόρους διαχειρίζονται οἱ πατέρες τοῦ ἔθνους οἱονεὶ ὡς μεταπρᾶται, διότι τοὺς μεταδίδουσιν εἰς τοὺς στυλοβάτας των δημάρχους καὶ τοὺς κομματαρχίσκους αὐτῶν, οἵτινες μόνον ὀστᾶ τινὰ ῥίπτουσιν εἰς τοὺς ἐκλογεῖς, τὰ θύματα ὅλων τῶν πολιτευμάτων ὅλων τῶν ἐποχῶν. Διὰ τῆς ἁπλουστάτης ταύτης μεθόδου ὁ τόπος διαιρεῖται εἰς κλέπτοντας καὶ κλεπτομένους, ὁ προϋπολογισμὸς διανέμεται ὑπὸ τῶν μετόχων τῆς κρατούσης μερίδος καὶ οἱ μὲν νομοθέται, τῆς εὐρείας ἢ τῆς στενῆς περιφερείας ἀδιάφορον, — τοῦτο εἷνε ζήτημα μεγάλου ἢ μικροῦ μερίσματος, — μετασχηματίζονται εἰς μεταπωλητὰς ῥουσφετίων, οἱ δὲ ὑπουργοὶ εἰς κωφαλάλους ὑπηρέτας τοῦ πρωθυπουργοῦ, ὅστις συγκεντρώνει ἐν τῇ κεφαλῇ αὐτοῦ ἅπασαν τὴν νομοθετικὴν ἐξουσίαν καὶ πανσοφίαν. Διὰ τοῦ εὐφυοῦς τούτου ἐπινοήματος ἡ συνταγματικὴ μοναρχία μεταβάλλεται εἰς πρωθυπουργικὴν τυραννίαν.
Οἱ συνταγματικοὶ χάρται ὅλων τῶν ἐθνῶν ἀνέγραψαν ὅτι ὅλοι οἱ πολῖται εἷνε ἴσοι ἐνώπιον τῶν νόμων· ἀλλ’ ἐν τῇ ἐφαρμογῇ ἀκόπως δύναταί τις νὰ ἀποδείξῃ ὡς ἰσχῦον ἀκριβῶς τὸ ἀντίθετον ἀξίωμα· ὁ αὐτὸς ἀληθὴς χάρτης ὑπόσχεται, ὅτι ὅλοι οἱ πολῖται συνεισφέρουσιν ἀδιακρίτως εἰς τὰ βάρη· ἀλλ’ ἐν τούτοις οἱ πρῶτοι πολῖται οὐδὲ λεπτὸν συνεισφέρουσι, ἄλλοι σχεδὸν οὐδόλως φορολογοῦνται, ἄλλοι ὀλίγον, ἄλλοι πλειότερον, οἱ δὲ πολλοὶ λῃστεύονται ὑπὸ παντὸς εἴδους ἁρπακτόρων.
Ὁ λαὸς ὀφείλει νὰ ἐκλέγῃ τοὺς ἀντιπροσώπους του· ἀλλὰ ὁτὲ μὲν τὸ δημόσιον ταμεῖον, ὁτὲ δὲ οἱ κακοήθεις συνεταιρισμοὶ, οἱ εἰς γλῶσσαν ἐκλογικὴν καλούμενοι συνδυασμοὶ πολιτικῆς ἀνάγκης κλείουσι τὴν θύραν τοῦ κοινοβουλίου εἰς τοὺς γνησίους τοῦ λαοῦ ἀντιπροσώπους. Δὲν ψηφίζεται προϋπολογισμὸς ἄνευ περισσεύματος εἰκονικοῦ καὶ δὲν λήγει ἔτος χωρὶς ἔλλειμμα κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον σεβαστόν, πάντοτε δὲ πραγματικόν.....
Ἀλλ’ ἐὰν εἴχομεν τὴν τολμηρὰν ἰδέαν νὰ ῥίψωμεν βλέμμα ἔστω καὶ ταχὺ ἐφ’ ὅλων τῶν βουλευτικῶν, τῶν Κυβερνητικῶν καὶ τῶν δικαστικῶν ἐργασιῶν εἰς ἀπόδειξιν τοῦ ὅτι πανταχοῦ βασιλεύει κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον τὸ ψεῦδος καὶ ἡ εἰκονικότης, ἠθέλομεν ἐξέλθει τοῦ σκοποῦ, ὃν διεγράψαμεν ἀρξάμενοι. Ὅθεν ἀρκούμεθα νὰ παρατηρήσωμεν ὅτι ἢ τὸ πολιτικὸν ψεῦδος διαφθείρει τὸν Τύπον ἢ ὁ Τύπος δημιουργεῖ τὸ πολιτικὸν ψεῦδος· ἐν πάσῃ περιπτώσει δηλητηριάζεται θανασίμως ἡ κοινὴ γνώμη καὶ διαιρεῖται ὁ Τόπος εἰς δύο μεγάλα στρατόπεδα, ἐν οἷς ζωηρὸς συνάπτεται ἀγὼν πρὸς ἀπόδειξιν τοῦ ὅτι φαίνεται μέλαν εἰς τοὺς ἐκτὸς τῆς ἐξουσίας πᾶν ὅ,τι θεωροῦσιν λευκὸν οἱ ξεκοκκαλίζοντες τὸν προϋπολογισμόν. Ἀφοῦ δὲ ὁ ἄνθρωπος εἶνε ζῶον μιμητικόν, ὡς καὶ ἐν ἀρχῇ εἴπομεν, φυσικώτατον εἷνε ν’ ἀπομιμηθῇ λεληθότως καὶ ἀνεπαισθήτως καθ’ ὅλας τὰς κοινωνικὰς αὐτοῦ σχέσεις τὸ ἐν τῷ πολιτικῷ βίῳ ψεῦδος.
Ἐὰν μίαν καὶ μόνην πτωχὴν τοῦ κοινωνικοῦ παραπετάσματος ἀνασύρωμεν, θέλομεν ἴδει τὰς μέχρι κωμικότητος τοπικὰς ἐπισκέψεις καὶ τὰς ψευδοφιλοφρονήσεις ἀνθρώπων μισουμένων πρὸς ἀλλήλους, θέλομεν δυνηθῇ νὰ κρίνωμεν περὶ τῆς κωμῳδίας, ἥτις παίζεται καθ’ ἑκάστην ὑπὸ τῶν λόγῳ τῆς κοινωνικότητος συμβιούντων ἐντὸς τῶν μεγάλων πόλεων, διότι εἰς τὰ χωρία καὶ εἰς τὰς μικροτέρας πόλεις διατηροῦνται ἔτι ἤθη ἁπλούστερα καὶ δεσμοὶ φιλίας εἰλικρινέστεροι. Αἱ ἑορταὶ καὶ αἱ ἐπισκέψεις ἦσαν ἄλλοτε εὐχάριστοι ἀναψυχῆς εὐκαιρίαι πρὸς συνάντησιν φίλων καὶ συγγενῶν· ἀλλ’ ἤδη ὅτε ὁ μὲν ὑλισμὸς μετρᾷ καὶ ἀνταλλάσσει τὰ πάντα διὰ τῆς ὠφελείας, ὁ δὲ ψευδοπολιτισμὸς πολλαπλασίασε τὰς βιωτικὰς μερίμνας χάριν τοῦ περὶ ὑπάρξεως ἀγῶνος ἐνοθεύθησαν καὶ οἱ ἁγνότεροι κοινωνικοὶ δεσμοί· καὶ αὐταὶ αἱ ἑορταὶ ἐξηλείφθησαν ἐκ τοῦ ἑορτολογίου, αἱ δ’ ἐπισκέψεις, γενόμεναι πρὸς τὸ θεαθῆναι, διεκωμῳδήθησαν. Δὲν εἷνε πλέον σπάνια τὰ παραδείγματα ἀνθρώπων, κατοικούντων ἐν τῇ αὐτῇ πόλει, ἀνταλλασσόντων συνεχῶς ἐπισκεπτήρια καὶ οὐδόλως γνωριζομένων προσωπικῶς, διότι ὁ κύριος ἢ ἡ κυρία, — καθ’ ἃ τοὐλάχιστον βεβαιοῖ ἡ ὑπηρέτρια — συμβαίνει ν’ ἀπουσιάζωσι πάντοτε, ἐνῷ, ἐάν τις ὀλίγον προσέξῃ, θὰ ἰδῇ ἴσως ὄπισθεν θύρας ἢ παραθύρου τὸν κύριον ἢ τὴν κυρίαν ἢ καὶ ἀμφοτέρους, παρατηροῦντας τὸν ἀπερχόμενον ἐπισκέπτην, ὅστις μετ’ ἀνεκφράστου πολλάκις ἀγαλλιάσεως δίδει τῇ ψευδομένῃ ὑπηρετρίᾳ τὸ ἤδη ἕτοιμον εἰς τὴν χεῖρά του ἐπισκεπτήριον, προσθέτων μάλιστα μετὰ προφανοῦς ὑποκριτικοῦ τόνου, ὅτι λυπεῖται πολὺ διότι δὲν εὗρεν εἰς τήν οἰκίαν τοὺς οἰκοδεσπότας. Αἰ διὰ τῶν ἐπισκεπτηρίων, τῶν διὰ τοῦ ταχυδρομείου ἢ τοῦ ὑπηρέτου ἀνταλλασομένων, ψευδεπισκέψεις ἐστέρησαν τὸν φύσει κοινωνικὸν ἄνθρωπον μιᾶς τῶν μεγαλειτέρων εὐχαριστήσεων, διότι πάντες ἐγενόμεθα διπλωμάται, διπρόσωποι ἢ ἀκριβέστερον δίγλωσσοι· ἐν ὅσῳ εἴμεθα παρόντες ἐν τῇ ὁμηγύρει δίδομεν καὶ λαμβάνομεν φιλοφρονήσεις, ἀλλὰ κρατοῦμεν καὶ σημειώσεις διὰ τὰ σχόλια· μετὰ τὸν ἀποχαιρετισμὸν οἱ ἐναπομείναντες σχολιάζουσι τοὺς ἀναχωρήσαντας καὶ οἱ ἀναχωρήσαντες τοὺς ἐναπομείναντας. Καλούμεθα εἰς γεῦμα; ἐπαινοῦμεν τὰ φαγητὰ, τὸν οἶνον, τὴν οἰκοδέσποιναν, τὴν μάγειρον τὰ πάντα. Δὲν ἔχομεν ἐξέλθει τῆς θύρας τοῦ ἑστιατορίου καὶ λέγομεν εἰς τὸν πρῶτον γνώριμόν μας ὅλως τὰ ἐναντία. Καλούμεθα εἰς ἑσπερίδα; ἢ κάλλιον ἀναγκάζεται ὁ ἀνοίξας τὰς αἰθούσας του πλούσιος ὁμογενὴς ὡς ἐκ τῆς μεγάλης πολιορκίας, ἥτις τοῦ γίγνεται, νὰ πέμψῃ ἡμῖν προσκλητήριον, ἵνα πίωμεν τὸ τσάϊ τὴν δεῖνα ἑσπέραν; τὰς μεγαλειτέρας βλακείας τοῦ οἰκοδεσπότου ἀκούοντες μὲ κεχηνὸς στόμα, θαυμάζομεν τὴν δυσειδῆ οἰκοδέσποιναν διὰ τὴν καλλονήν τῆς καὶ χειροκροτοῦμεν παταγωδῶς καὶ ὑποχρεωτικῶς τὴν δεσποινίδα θυγατέρα ἢ τὴν ἀνεψιάν των διὰ τὴν ἔκτακτον ἐπίδοσιν εἰς τὴν μουσικὴν καὶ τὸ ᾆσμα, ἐνῷ ἐνδομύχως οἰκτείρομεν τὸ δυστυχὲς πλάσμα, διότι δὲν ἔχει τόσον νοῦν, ἵνα διακρίνῃ μεταξὺ ὅλων ἐκείνων τῶν χειροκροτημάτων, ὅτι τὸ ἀκροατήριον ἀνυπομόνως ἀναμένει τὸ πέρας τῆς εὐχαριστήσεως τοῦ ν’ ἀκούῃ τοιαύτας παραφωνίας.
Ἡ ὑφήλιος σύμπασα θαυμάζει τὴν ἑλληνικὴν γλῶσσαν. Ἀλλὰ πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων καὶ μάλιστα πολλαὶ τῶν ἑλληνίδων νομίζουσιν, ὅτι ἀναβιβάζονται εἰς ὑψηλοτέραν κοινωνικὴν σφαίραν, ἐὰν ἀποδείξωσιν, ὅτι κάλλιον τῆς μητρικῆς των γλώσσης γινώσκουσι πᾶσαν ξένην· καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ μόνον διαλόγους τινὰς ἐκ τοῦ Ὁλλενδόρφου ἀποστηθίσαντες, καυχῶνται διὰ τὴν πολυμάθειάν των· οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ οἱ ἀγνοοῦντες τὸ ἀλφάβητον τῆς γαλλικῆς γλώσσης καὶ οὐδέποτε πατήσαντες τὸν πόδα αὐτῶν εἰς τὸ Γαλλικὸν ἔδαφος, νομίζουσιν ὅτι, ἐὰν δὲν εἶχον τὰ ἐπισκεπτήριά των ἢ τ’ ἀρχικὰ ὀνόματα εἰς τ’ ἀσπρόρρουχα των γαλλιστί, ἤθελον ἐκληφθῆ ὡς ἄνθρωποι χυδαῖοι.
Καὶ αὐτὸς ὁ γάμος ἔχει τὰ ψεύδη του, ἴσως δὲ.... τὰ πλειότερα παντὸς ἄλλου κοινωνικοῦ θεσμοῦ. Ἀπὸ τῶν βασιλέων, οἵτινες ὡς ἡμίθεοι καὶ μὴ ὑποκείμενοι εἰς τὴν δικαιοδοσίαν τοῦ μητροπολίτου, δύνανται νὰ συζευχθῶσι τὰς στενοτέρας συγγενεῖς αὐτῶν χάριν.... τοῦ χρυσοῦ ἢ τῆς ἐθνικῆς ἀνάγκης, μέχρι τοῦ υἱοῦ τοῦ δημάρχου καὶ τῆς θυγατρὸς τοῦ βουλευτοῦ, οἵτινες δύνανται νὰ συνάψωσι συνοικέσιον λόγῳ.... αὐξήσεως ἐκλογικῶν κεφαλαίων, — ἀπὸ τοῦ φιλοχρημάτου νεανίσκου, ὅστις πωλεῖται ὡς.... πρόβατον, μέχρι τοῦ ἀγροίκου ἀγρότου, ὅστις τὴν ἐπιοῦσαν τοῦ γάμου του ὑπολογίζει ἓν ζῶον χρήσιμον διὰ τὰς ἐργασίας του πλειότερον τῶν ὅσων εἶχεν, ἢ καὶ μέχρι τοῦ πασᾶ, ὅστις εἰς τὴν ὑπὸ εὐνούχων φυλασσομένην ἀγέλην ἀνθρωπίνων σαρκῶν προσθέτει ἓν ἔτι ζωντανὸν ἄγαλμα, ὁ γάμος εἷνε ἓν ἔτι καὶ ἴσως πολὺ μέγα, κοινωνικὸν ψεῦδος, ὡς ἀποδεικνύει ἡ ἐλάττωσις τῶν συνοικεσίων καὶ τῶν γεννήσεων καὶ ὁ αὔξων ἀριθμὸς τῶν διαζυγίων καὶ τῶν φόνων χάριν τῆς γυναικὸς κατὰ τὸ «Ζητήσατε τὴν γυναῖκα…»
Ἐὰν ὑπῆρχε στατιστικὴ τῶν λεγομένων ἀληθειῶν καὶ ψεύδεων ἀγνοοῦμεν κατὰ ποίαν ἀναλογίαν ἠθέλομεν εὕρει τὴν ἀλήθειαν ἐν τῷ ψεύδει, μολονότι κατὰ τὴν παροιμίαν «τὸ ψεῦδος εἶναι ἅλας τῆς ἀληθείας»· ἀλλ’ ἐν τούτοις ἕκτος τῶν μηδεμίαν λεγόντων ἀλήθειαν… ἐκ συνηθείας, ὑπάρχει ἄλλη μεγάλη τάξις ἀνθρώπων ψευδομένων ἐξ ἐπαγγέλματος· οὕτως οἱ δικηγόροι μετ’ ἐλαφρᾶς συνειδήσεως ψεύδονται ἐν τῇ ὑπερασπίσει τῶν πάντοτε ἀθώων, κατ’ αὐτούς, κατηγορουμένων· οἱ ἐρωτευμένοι, ὅταν εἰς τὰς νυκτερινὰς ἐκ τῶν παραθύρων προσφιλῶν ὑπάρξεων συνεντεύξεις των, ὀμνύουσι περὶ τοῦ σφοδροῦ ἔρωτός των μέχρι τῆς τελευταίας πνοῆς των· οἱ βασιλεῖς, ὅταν πατοῦντες τὸ πρῶτον τὸν θρόνον των, ὑπόσχονται ν’ ἀφιερώσωσι τὸν βίον των καὶ νὰ θυσιάσωσι τὴν ζωήν των (!) χάριν τῆς εὐδαιμονίας τοῦ τόπου· οἱ ὑποψήφιοι δήμαρχοι καὶ βουλευταὶ ἐν τοῖς ἐκλογικοῖς αὐτῶν προγράμμασι, ὅταν ὑπόσχωνται, ὅτι ἐκλεγόμενοι θέλουσι καταβιβάσει τοὺς ἀστέρας εἰς τὴν γῆν, ἵνα χρησιμεύσωσιν ἀντὶ ἠλεκτρικοῦ φωτὸς ἢ ὅτι θέλουσι δώσει μίαν καὶ τὴν αὐτὴν δημοτικὴν ἢ δημοσίαν θέσιν εἰς πέντε τοὐλάχιστον πρόσωπα· οἱ πρωθυπουργοί, ὅταν ἀναπτύσσοντες ἀπὸ τοῦ βουλευτικοῦ βήματος τὸ πρόγραμμά των, βεβαιοῦσι μετὰ θρησκευτικῆς κατανύξεως, ὅτι ἐν μὲν τῇ διοικήσει θὰ πατάξωσι τὴν συναλλαγήν, ἐν τοῖς οἰκονομικοῖς θὰ δώσωσιν εἰς τὸ ἔθνος περίσσευμα, ἐν τῇ δικαιοσύνῃ θέλουσιν ἀνορθώσι τοὺς νόμους καὶ ἐν ταῖς ἐξωτερικαῖς ὑποθέσεσι θέλουσι βεβαίως θριαμβεύσει, διότι ἐὰν οἱ πόδες των δὲν τοῖς ἐπιτρέψωσι νὰ προχωρήσωσι μέχρι Βυζαντίου, βεβαίως ὅμως θέλουσιν εἰσέλθει ἐν θριάμβῳ εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, ὑπὸ τὸν ὅρον ὅμως… νὰ ψηφισθῶσιν ἀμέσως καὶ οἱ δυνατὸν ἀσυζητητεὶ ὅλα τὰ φορολογικὰ νομοσχέδια…
Δὲν εἶναι ἀτυχῶς μόνον τὰ ἐκ τοῦ στόματος ἐξερχόμενα ψευδῆ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, διότι καὶ αὐτὰ τὰ εἰσερχόμενα δὲν εἶναι ἁγνά· ζητεῖτε καφφέν; σᾶς δίδουσι κριθήν… ἄνευ παρεξηγήσεως τῆς ἀνθρωπίνης ἰδιότητός σας· ἀκριβοπληρώνετε τὸ σάκχαρ διὰ νὰ εἷναι καλόν, ἀλλ’ ἀντ’ αὐτοῦ σᾶς δίδουσιν ἄλευρον· ἀγοράζετε βούτυρον καὶ τρώγετε λίπος· ἀντὶ οἴνου σταφυλῶν, χρωματίζετε τὰ ἐντόσθιά σας μὲ ὕδωρ βεβαμμένον· νομίζετε ὅτι τρώγετε τυρὸν καὶ ἔχετε ἐνώπιόν σας φαγητὸν γεωμήλων· παραγγέλλετε εἰς τὸν ὑπηρέτην σας ν’ ἀγοράσῃ βοῦν καὶ σᾶς φέρει βούβαλον. Δυσανασχετεῖτε, διότι τὸ κρέας ἐν τῷ ξενοδοχείῳ εἶναι ὑπόξυνον, καὶ ἐν τούτοις, ἐὰν ἐγνωρίζετε, ὅτι σᾶς προσφέρουσι κρέας ἵππειον, θὰ εἷσθε ἄλλοτε ἠπιώτερος. Ἔχετε κοιλιακὰς ἐνοχλήσεις καὶ λησμονεῖτε, ὅτι ἐφάγατε καρύκευμα ὡραιοτάτης ἐξωτερικῆς ὄψεως, ὑφ’ ἣν ἐκαλύπτοντο σεσηπότα κρέατα· νομίζετε ὅτι πίνετε γάλα καὶ ἀνακαλύπτετε, ὅτι πληροῦται ὁ στόμαχός σας ὑπὸ ὕδατος, περιέχοντος τόσας σταγόνας γάλακτος, ὅσαι ἀπαιτοῦνται διὰ τὸν λευκὸν χρωματισμὸν καὶ τὴν ἀπομίμησιν.
Στενοχωρημένος διὰ τὴν εἰκονικότητα ταύτην ὅλων τῶν τροφίμων εἰσέρχεσθε εἰς τὸ σπουδαστήριόν σας καὶ λαμβάνετε τὴν ἐφημερίδα σας, ἵνα εὕρητε τοὐλάχιστον ἐν αὐτῇ ἀληθῆ διανοητικὴν τροφήν· ἀλλὰ πρὸ παντὸς ἡ λυχνία σας, καίτοι φαινομένη πλήρης πετρελαίου, δὲν φωτίζει ἀρκούντως, διότι τὸ ὕδωρ δὲν ἀντικατέστησεν εἰσέτι τὸ ἔλαιον· αἴφνης ῥίπτετε ὀργίλως χαμαὶ τὴν ἐφημερίδα σας, διότι μάτην ἐζητήσατε ἐν αὐτῇ καὶ ἀλήθειαν τινά. Ἐξέρχεσθε εἰς τὸν περίπατον καὶ ἐξαπατώμενος ἀπὸ τὰ τοιχοκολλημένα μεγαλόσχημα προγράμματα θεάτρων, εἰσέρχεσθε εἰς ἓν ἐξ αὐτῶν ἵνα διδαχθῆτε ἐκ τῶν ἠθοποιῶν… ἀλλὰ βλέπετε τὰ ¾ τῶν ἀκροατῶν ἀγνοοῦντα τὴν γαλλικὴν γλῶσσαν, προσποιούμενα δέ, ὅτι ἀκροῶνται τὸ δεῖνα διδακτικὸν δρᾶμα, γελῶντα, ὅταν καὶ οἱ ἄλλοι γελῶσι, καὶ ἐκδηλοῦντα συγκίνησιν, ὅταν βλέπωσι τοὺς ἄλλους ψευδοσυγκινουμένους· μεταβαίνετε εἰς ἄλλο θέατρον, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ βλέπετε ἐν τῇ σκηνῇ φαινομηρίδας καὶ χορευτρίας, διδασκούσας χρηστὰ ἤθη, ἐν δὲ τῷ ἀκροατηρίῳ νέους καὶ νέας ὑπὸ τήν ὁδηγίαν γονέων νὰ λαμβάνωσι τὰ πρῶτα μαθήματα, χρήσιμα ἔν τε τῷ ἐνεστῶτι καὶ τῷ μέλλοντι…
Τὸ περίεργον εἷνε ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν ἀπαλλάσσεται ὑπὸ τοῦ ψεύδους οὔτε μετὰ.... θάνατον· μόλις ἐκπνεύσει, οἱ περὶ αὐτὸν ἐνδύονται κατάμαυρα ἂν καὶ μετὰ πολλῆς ἀνυπομονησίας ἀνεμένετο τὸ εὐτυχὲς συμβεβηκὸς τῆς κληρονομίας· κλαίουσι καὶ ὀδύρονται οἱ ἐνδομύχως μόνον ἀγαλλίασιν αἰσθανόμενοι διὰ τὰ μάτια τοῦ κόσμου κατὰ τὸ δὴ λεγόμενον· αἱ φιλάρεσκοι, ἐπωφελούμεναι τῆς καλῆς ταύτης εὐκαιρίας, φοροῦσι μελανὴν ἐνδυμασίαν ἀπὸ κεφαλῆς μέχρι ποδῶν καὶ μετὰ συντετριμμένης καρδίας πορεύονται νὰ θρηνήσωσι τὴν μακαρίτιδα, ἣν ζῶσαν μὲ λοξὸν ἔβλεπον βλέμμα· σφογγίζουσαι τὰ θερμὰ δάκρυά των κατὰ τὴν ἐκ τῆς θύρας τοῦ νεκροῦ ἔξοδον, αὐθημερὸν παρευρίσκονται εἰς θέατρα, δεῖπνα ἢ χορούς, φέρουσαι λευκὰς ἐσθῆτας καὶ δεικνύουσαι στήθη γυμνὰ καὶ σάρκας κεχρωματισμένας. Ἀφ’ ἑτέρου οἱ ἔχοντες ἀνάγκην ῥητορικῶν δοκιμῶν ῥήτορες περικυκλοῦσι τὴν οἰκογένειαν, ἵνα τοὺς παρακαλέσωσι νὰ ἐκφωνήσωσι τὸν ἐπιτάφιον· ἐπίσης οἱ ἀπαλλαγέντες ὀχληροῦ πολιτικοῦ ἀντιπάλου προσέρχονται νὰ ῥάνωσι δι’ ἀνθέων τὸν τάφον τοῦ ἀειμνήστου καὶ ἀοιδίμου, ὃν μέχρι τῆς προτεραίας βροντοφώνως ἐκάλουν κακοῦργον καὶ προδότην, μόλις νῦν κρατοῦντες τὰ δάκρυά των ἐπὶ τῇ ἐθνικῇ ταύτῃ ἀπωλείᾳ!… Ἐπέρχεται δὲ μετὰ πάντα ταῦτα καὶ ὁ ἱστορικός, ὅστις, συλλέγων τὴν ὕλην ἀνεξετάστως καὶ ἐνίοτε μὲ τὸ ἀζημίωτον, παραδίδει τὸ ψεῦδος εἰς τὴν ἀθανασίαν.....
Ἐὰν εἶνε ἀληθές, ὅτι τὸ πρῶτον ψεῦδος ἐξεδίωξε τὸ πρῶτον ἀνδρόγυνον ἐκ τοῦ παραδείσου, ἀληθέστερον, νομίζομεν, πρέπει νὰ θεωρηθῇ, ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι πρόγονοι ἡμῶν μετέδωκαν εἰς τὴν ἀνθρωπότητα τὸ ψεῦδος εἰς μεγάλην δόσιν· ἀπόδειξις τῆς εἰκασίας ἡμῶν ταύτης εἷνε, ὅτι ἡ ἐξέλιξις τῶν ὄντων ἐπὶ χιλιετηρίδας οὐ μόνον δὲν ἀφῄρεσεν ἐκ τοῦ αἵματος τῆς ἀνθρωπότητος τὴν πρὸς τὸ ψεύδεσθαι ἀκατάσχετον τάσιν, ἀλλὰ καὶ ἐπηύξησεν αὐτήν.
- Ἐν Καλλιθέᾳ (Ἀθηνῶν) τῇ 1 Αὐγούστου 1887.
Γεωργιοσ Φιλαρετοσ
- ↑ Τοιαύτη ἡ παρὰ τῶν ἐμπόρων τῆς ὁδοῦ Ἑρμοῦ γενομένη μετάφρασις τῶν tournures.