Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1888/Με την βοήθειαν της νυκτός
| ←Ψεύδη καὶ εἰκονικότητες | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1888 Συγγραφέας: Μὲ τὴν βοήθειαν τῆς νυκτός |
Ἱστορία ποιητική→ |
ν ὥραις καθ’ ἃς τὸ θερμόμετρον ἀνῆλθεν εἰς τὸν 38 τοῦ ἑκατονταβάθμου, αἱ δὲ καυστικαὶ τοῦ ἡλίου ἀκτῖνες ἀπειλοῦσι νὰ μεταβάλωσι τὰ μάρμαρα τῆς Ἀττικῆς εἰς ἄσβεστον καὶ ἀποξηράνωσι μετὰ τῆς σταφίδος τοὺς κατοίκους αὐτῆς· ἐν ὥραις καθ’ ἃς ὁ ταλαίπωρος ἡμῶν νοῦς ὑπὸ τοῦ ἀφορήτου καύσωνος πιεζόμενος ζητεῖ νὰ πετάξῃ εἰς τὰ ὑψηρεφῆ δώματα τῆς Κυρᾶς Παραφροσύνης, ὁ φίλτατός μου κ. Σκόκος μοῦ ζητεῖ κἄτι διὰ τὸ ἐξαίρετον Ἡμερολόγιόν του.
Εἷνε ἀπαίτησις, ἣν δὲν δύναμαι ν’ ἀποφύγω καὶ ἰδού, ἀσθμαίνων ὑπὸ τοῦ καύσωνος καὶ ἱδρῶτι περιρρεόμενος, ἐπιχειρῶ νὰ γράψω ἀνοησίας τινας ἐξ ἐκείνων, αἵτινες ἡδέως προσσαίνουσι τῇ ἀκοῇ· ἀλλ’ ἀτυχῶς τοσαύτη ὑπὸ τῶν καυμάτων κατέχουσά με χαύνωσις καὶ ἀναισθησία, ὥστε ἀδυνατῶ καὶ νὰ σύρω τὸν κάλαμον.
Πρέπει ὅμως κἄτι νὰ γράψω καὶ νὰ τὸ γράψω ἀμέσως, διότι κλείει ἡ θύρα, δι’ ἧς δύναταί τις νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὴν πανδαισίαν τοῦ ἡμερολογίου τούτου. Ἡ ὥρα καθ’ ἣν κάμνει τὸ θαλάσσιον λουτρὸν του ὁ εἰς λουτραντσῆδες πάντας ἡμᾶς μεταβαλὼν ἥλιος, ἡ ὥρα καθ’ ἣν, ὡς μόνη Ἄνασσα τοῦ οὐρανοῦ φεγγοβολεῖ ἐν τῷ στερεώματι ἡ θεότης τῶν εὐαισθήτων ψυχῶν, οἱονεὶ ἄγουσα τὴν πάνδημον πομπὴν τῶν οὐρανίων σφαιρῶν, ἡ ὥρα καθ’ ἣν τὴν γαλήνην τῆς νυκτὸς κινεῖ ἠρέμα ψυχικὴ αὔρα καὶ ἡ σκιὰ ταύτης ἐπεκτεινομένη καλύπτει ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν τὰ μάταια ἀντικείμενα διὰ νὰ μεταγάγῃ ἡμᾶς εἰς τὰ αἰθέρια ὕψη, εἷνε βεβαίως ἡ προσφορωτέρα. Τὴν ὥραν λοιπὸν ταύτην λαβὼν χάρτην καὶ μολυβδοκόνδυλον μετέβην εἰς τὸ μνημεῖον τοῦ Φιλοπάππου ἔνθα ὑπὸ τὸ φέγγος τῆς σελήνης καὶ τῇ βοηθείᾳ τῶν ὀφθαλμῶν μου, οἵτινες καὶ Λυγκέως τηλεσκοπώτερον ὁρῶσιν, ἤρχισα νὰ γράφω. Ἀλλ’ ἐν ᾧ τὴν μὲν ἡμέραν ὑπὸ τοῦ ἡλίου τσιγαριζόμενος δὲν ἠδυνάμην νὰ διατυπώσω ἐπὶ τοῦ χάρτου τὴν ὁποίαν ἐν τῷ νῷ εἶχον ἰδέαν, ἤδη δὲν ἔχω οὐδεμίαν τοιαύτην. Αἱ γλυκεῖαι τῆς συμπαθοῦς σελήνης ἀκτῖνες, ἡ νυκτερινὴ γαλήνη ἐφ’ ἧς πλέει δροσοβόλος αὔρα, ἡ μυστηριώδης μοναξία καὶ τὰ πέριξ τῆς ἀρχαιότητος ἀντικείμενα συναρπάσαντά με ἔρριψαν εἰς πελάγη ἰδεῶν, ἐξ ὧν ὁ ταλαίπωρος νοῦς οὐδεμίαν δύναται νὰ συγκρατήσῃ. Αἱ ἐν αὐτῷ γεννώμεναι σκέψεις, ἀφίπτανται ὡς ἐν ὀνείρῳ ἀλλήλας διαδεχόμεναι, ἡ δὲ φαντασία ἐπικρατοῦσα μεταβάλλει αὐτὸν εἰς ἁπλοῦν ἄθυρμα καὶ ἀναγκάζει νὰ λαμβάνῃ τοσαύτας ἀνὰ πᾶσαν στιγμὴν διευθύνσεις, ὅσας ἀκτῖνας δύναταί τις νὰ φέρῃ ἀπὸ τοῦ κέντρου τοῦ κύκλου εἰς τὴν περιφέρειαν.
Τὰ πάντα τέλος τὴν ὥραν ταύτην ζητοῦσι νὰ μὲ μεταβάλωσιν εἰς ποιητήν, ἀλλ’ ἀδυνατοῦσι, διότι δὲν εὑρίσκουσιν ἐν ἐμοὶ φαίνεται ποιητικὴν ἀπήχησιν.
Ὑπῆρξεν ἐποχὴ καθ’ ἣν θέλων ν’ ἀποκουφίζω τὸ τοῦ ἔργου μου ἐπαχθές, ἐτερπόμην ἐπὶ τὴν ἀπόλαυσιν τῶν τῆς φιλολογίας προϊόντων καὶ μάλιστα τῶν τῆς ποιήσεως καλλιτεχνημάτων, ὄχι βεβαίως, ἵνα τὰ ἀμώμητα ποιητικὰ ἀρχέτυπα μιμούμενος πειραθῶ κἀγὼ ὡς νεοσσὸς τοὐλάχιστον ἐν τῇ ποιήσει νὰ πτερυγίσω, διότι ἀρχῆθεν πέπεισμαι ὅτι ἡ τέχνη αὕτη, ἐὰν εἷνε τέχνη, εἴπερ τις καὶ ἄλλη πᾶσαν ἀποστρέφεται μετριότητα, ἀλλ’ ἵνα περιβομβούμενος τὰ ὦτα ὑπὸ τῆς τοῦ κόσμου τύρβης ἀκούω ἐνίοτε καί τινας φθόγγους ἁρμονικωτέρους καὶ ἐν τῷ κρατῆρι τοῦ βίου συγκιρνῶ τὴν χολὴν τῶν μεριμνῶν καὶ φροντίδων μὲ τὸ νέκταρ τῆς ποιήσεως. Ἀλλ’ ἤδη οὔτε καιρὸς οὔτε ὄρεξις μοὶ ἐναπέμεινε πρὸς τοιαύτας μελέτας.
Ἐν τοσούτῳ ἡ φαντασία μου τὴν ὥραν ταύτην φωτιζομένη ὑπὸ τοῦ φωτὸς τῶν ἀστέρων καὶ τοῦ ἄλλου ἴσως ἐκείνου φωτὸς, «ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον» ζητεῖ νὰ μὲ ὁδηγήσῃ εἰς τὰς ὄχθας πηγῆς διαυγεστέρας καὶ αὐτῆς τῆς διαφημιζομένης τῆς Κασταλίας, χρωμένη πρὸς τοῦτο τοιαύτην πίεσιν, πρὸς ἣν ἀμφιβάλλω, ἐὰν θὰ δυνηθῶ μέχρι τέλους ν’ ἀντιστῶ. Αἰσθάνομαι ἀγανάκτησιν οὕτω πιεζόμενος καὶ ἐν τῇ ἀγανακτήσει μου ταύτῃ φαντάζομαι παροῦσαν τὴν ἀναρίθμητον χορείαν τῶν ὠχρῶν τούτων φαντασιοπλήκτων. Μακρὰν ἀπ’ ἐμοῦ κοῦφοι ἐρασταὶ τῆς μωρίας, οἵτινες ἀκολουθῆτε ὡς διηνεκῆ παιδία τὰ λάμποντα τῆς ζωῆς φαντάσματα. Τί κοινὸν ἔχετε οἱ ὠχροὶ σεῖς πρὸς ἐμὲ τὸν ὁλοπόρφυρον; Δι’ ὑμᾶς ὁ κόσμος εἶνε τάφος, δι’ ἐμὲ ἑστία ζωῆς. Σεῖς ζῆτε διὰ τοὺς ἄλλους, ἐγὼ ζῶ καὶ δι’ ἐμαυτόν. Δὲν εἶμαι ποιητής, εἶμαι δικηγόρος.
Ἀλλὰ τί νὰ σοὶ εἴπω, φίλτατε Σκόκε. Μοὶ ἐπέρχεται ὑποψία τις, ἣν δὲν ὀκνῶ νὰ σοὶ ἀνακοινώσω. Ὑποπτεύω ὅτι εἶμαι ἢ τοὐλάχιστον γίνομαι — πρὸς σὲ μόνον τὸ λέγω — καὶ ἄκων ποιητής. Καὶ τίς τῶν ἀνθρώπων δὲν προσβάλλεται ὑπὸ τῆς νόσου ταύτης, τὴν ὁποίαν, ὡς φαίνεται, οὐδὲν ἄλλο μᾶλλον, τῆς νυκτὸς καὶ τῶν ἀστέρων τρέφει καὶ ὑποθάλπει.
Ναὶ ἦμαι ποιητὴς καὶ ἐγώ. Μοὶ τὸ λέγει, μοὶ τὸ ἐπιβάλλει διὰ τῆς ἀφώνου γλώσσης τῆς νυκτὸς ἡ γαλήνη, ὁ μαρμαίρων ἐκεῖνος ἀστήρ, ἡ ὠχρὰ ἐκείνη σελήνη. Ἀλλὰ τίνος εἴδους ποίησις εἶνε αὕτη; Οὔτε στίχους ἔχει, οὔτε ῥυθμούς, οὔτε γλῶσσαν. Στίχους δὲν ἔχει. Τί τοὺς θέλει; Οἱ στίχοι εἶνε ὑλικὸν βαναυσούργημα καὶ ἡ ποίησις, ἥτις τὴν ὥραν ταύτην τὴν ψυχήν μου πληροῖ, τὸ αἰσθάνομαι, εἷνί τι ἄϋλον. Ῥυθμοὺς δὲν ἔχει· τί τοὺς θέλει; Ἡ τῆς ὥρας ταύτης ποίησις ἀπορρέει ἐξ αὐτῆς τῆς πηγῆς τῆς ἁρμονίας. Γλῶσσαν δὲν ἔχει· ἐὰν εἶχε γλῶσσαν δὲν θὰ ἦτο ποίησις. Ἡ γλῶσσα σύγκειται ἐκ λέξεων, αἱ δὲ λέξεις παριστῶσι γνωστὰς ἐννοίας, ἀλλ’ ἡ ἐν λόγῳ ποίησις ἀποῤῥέει ἐκ τοῦ Ἀγνώστου. Ὤ! ὅστις δὲν εὑρέθη ἐν τῇ θέσει ταύτῃ καὶ ὑπὸ τὰς ἐμπνεύσεις τῆς πέραν τοῦ μεσονυκτίου γαλήνης, δὲν ἐννοεῖ τί πρὸς αὐτὸν λαλῶ καὶ ἴσως ὑπολαμβάνει τοὺς λόγους μου, ὡς ληρήματα παραπαιούσης φαντασίας. Ἀλλ’ ἐγώ, ὅστις δὲν ἀναπνέω τὴν ὥραν ταύτην τὴν ἀκάθαρτον καὶ φλογερὰν πνοὴν τῶν παθῶν, δὲν βλέπω πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν μου χαροποιοὺς πίνακας καὶ ἐν αὐτοῖς ἐστεμμένον τὸν φαιδρὸν τοῦ οἴνου θεόν, οὐδὲ γοητευτικὰς θεωρίας περικεκαλυμμένας διὰ τῶν ἀνθέων τῆς πλαστουργίας, ἀλλ’ ἀκούω ἀνωτέρας ἀληθείας κατερχομένας ἀπὸ τῆς αἰωνιότητος τοὺς κόλπους εἰς τὴν ψυχήν μου διὰ τοῦ διαστήματος αὐτοῦ ἐν ᾧ βλέπω τρέχοντα τὰ ἄστρα, διαβεβαιῶ ὅτι ἐδῶ τὴν ὥραν ταύτην δὲν συνδιαλέγεται ἢ ὁ Θεὸς καὶ τὸ λογικόν! Ὅτι δ’ ὀφείλομεν νὰ σπουδάσωμεν ὑπάρχον ἐν τῷ βάθει ἡμῶν αὐτῶν, θὰ τὸ σπουδάσωμεν τὴν ὥραν ταύτην διότι κατ’ αὐτὴν καὶ μόνην καταβαίνουσα ἡ ψυχὴ εἰς τὸ βάθος τοῦτο, ἀναβαίνει ἐπὶ τοῦ θρόνου τῆς συνειδήσεως, ἑδρεύει ἐν αὐτῇ ὡς ἀπόλυτος κυριάρχης καὶ ἐν τῷ μέσῳ τῶν συμβούλων αὐτῆς σταθμίζει τὸ παρελθὸν καὶ προετοιμάζει τὸ μέλλον.Πόσον πλανᾶται ὁ ἄνθρωπος, ὅστις τὸ νὰ εὑρίσκηται μόνος νομίζει ὅτι εἶνε μοναξία. Μεγάλη συναναστροφὴ ἡ μετὰ τῶν ἀστέρων, τῆς σελήνης καὶ τῆς βαθείας νυκτερινῆς σιγῆς συνδιάλεξις καὶ συγκοινωνία. Ἐδῶ καὶ μόνον εὑρίσκονται οἱ γενναῖοι τῆς ἀρετῆς στοχασμοί, αἱ εὐγενεῖς τῆς φαντασίας ἀναπτήσεις, αἱ ἔνθερμοι παραφοραὶ εὐαισθήτου καρδίας. Τὴν ὥραν ταύτην λύεται τῶν δεσμῶν ἡ φαντασία, ἐγείρεται ὁ διαλογισμὸς διαυγέστερος, δέχεται ἐν τῷ σκότει ἡ ψυχὴ τὰς ζωηροτέρας αὐτῆς ἀναλάμψεις καὶ ἡ ζωὴ ἀποκαθίσταται διαβατικωτέρα. Τὴν μὲν ἡμέραν προσβαλλομένη ὑπὸ τῆς κινήσεως τῆς ζωῆς, ἐν ζάλῃ ὑπὸ τοῦ θορύβου διατελοῦσα, τεθαμβωμένη ὑπὸ τοῦ καθ’ ὑπερβολὴν ζωηροῦ φωτός, παραγκωνιζομένη καὶ περιπαιζομένη, ἵνα εἴπω οὕτω, ὑπὸ τοῦ πλήθους, πλέει ἐν τῇ μέθῃ τῶν αἰσθήσεων καὶ ἀποπλανᾶται μακρὰν τοῦ λογικοῦ ἐπηρεαζομένη ὑπὸ τῶν ἐξωτερικῶν ἀντικειμένων. Ἡ διάνοια δὲν δανείζεται τὸ φῶς αὐτῆς ὑπὸ τοῦ ἡλίου, ἀλλ’ ἐξαντλεῖ τοῦτο ἐν τῇ πηγῇ ταύτῃ τοῦ πυρός, ἧς μία καὶ μόνη ἀπορροή, ἔδωκε τὴν ζωὴν εἰς ὅλα τὰ ὄντα καὶ τὴν κίνησιν εἰς τὴν ὕλην. Ἀλλ’ ἐν τῇ νυκτὶ ἡ ψυχὴ ἀνευρίσκει τὴν πλήρη αὐτῆς ἐλευθερίαν, εἷνε κυρία ἑαυτῆς. Τὰ πάθη της γαληνιῶσιν ἐν τῇ γαλήνῃ τῆς νυκτός. Αἱ σκέψεις της ἐνδότεραι καὶ μᾶλλον συνεσφιγμέναι καταλείπουσι βαθυτέρας ἐντυπώσεις. Δὲν εἷνε αἰχμάλωτος τῶν αἰσθήσεων, ἀλλὰ κατ’ ἐκλογὴν δέχεται τὰς ἀνεξαρτήτους αὐτῆς ἰδέας καὶ τὰς διατάττει κατὰ βούλησιν ἐν ᾧ σχεδίῳ προτιμᾷ. Ἑνὸς κόσμου ἡ ἔκτασις δὲν δύναται νὰ περιορίσῃ αὐτήν· περιηγουμένη τῶν οὐρανῶν τὸ ἄπειρον ἐπανέρχεται διὰ νὰ ἀναπαυθῇ ἐπὶ τῆς γῆς, ὡς οἱ ναῦται, οἵτινες ἀπηυδηκότες ἐκ τῆς ὑπερμέτρου θαλασσοπλοίας, ῥίπτουσι τὴν ἄγκυραν εἰς τὸν πυθμένα τῶν θαλασσῶν καὶ ἐπαναπαύονται.
Ὦ νὺξ τρυφερὰ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς ἀρετῆς φίλη! Σὺ εἶσαι ἥτις προσφέρεις τὸν ἕνα εἰς τὸν ἄλλον καὶ τοὺς συνδιαλλάσσεις. Σὺ ἡ ἐκ τῶν παραστρατήσεων τῆς ἡμέρας καὶ τοῦ θορύβου ἐπανάγουσα ἡμᾶς εἰς τὴν εὐθεῖαν τῆς ἀρετῆς ὁδόν. Σὺ ἡ πλουσιοπάροχος τροφὸς τῶν πάλαι ὑψινόων ἐκείνων ἀνδρῶν, ὧν ἡ γενναία ψυχὴ διὰ τῆς πτέρυγος τῆς θεωρίας ἤξευρε νὰ ἀναβαίνῃ τὴν ὥραν ταύτην τοὺς οὐρανούς, νὰ ἐρωτᾷ τὰ ἄστρα τοῦ στερεώματος καὶ συμβουλευομένη αὐτὰ νὰ ὑπακούῃ εἰς τὰς ἀπαντήσεις των. Οἱ ἥρωες οὗτοι τοῦ ἠθικοῦ κόσμου ἐκεῖθεν ἐπορίζοντο τὴν εὐγενῆ τῆς ζωῆς καταφρόνησιν καὶ ἐπληροῦντο ἀθανάτων ἐλπίδων. Ἰδοὺ χρυσῆ τῆς σελήνης ἀκτὶς ὁδηγεῖ τοὺς ὀφθαλμούς μου τὴν στιγμὴν ταύτην εἰς τὸ παρὰ τοὺς πόδας μου ἐκεῖνο σπήλαιον, ὅπερ ἡ κοινὴ πίστις Φυλακὴν τοῦ Σωκράτους ὀνομάζει, δεικνύουσάν μοι παρὰ τὴν θύραν αὐτοῦ ἱστάμενον τὸν περίφημον Ἀθηναῖον, ὅστις πρῶτος προσεκαλέσατο τῶν οὐρανῶν τὴν φιλοσοφίαν καὶ τὴν ἠνάγκασε νὰ κατοικήσῃ ἐπὶ τῆς γῆς, νὰ εἶναι ἐπωφελὴς τοῖς ἀνθρώποις, ναί, τοῖς ἀχαρίστοις καὶ ἀγνώμοσι, παρ’ ὧν δι’ αὐτὸ τοῦτο τὸ εὐεργέτημα ἔλαβεν ὡς ἀμοιβὴν τὸ δηλητήριον! Τὸν βλέπω, ναί! γονυπετῆ τὸν γέροντα φιλόσοφον νὰ ἐξακολουθεῖ τὴν θερμήν του πρὸς τὴν σοφίαν παράκλησιν καὶ νὰ δέχηται τοὺς χρησμοὺς αὐτῆς εἰς τὸ θυσιαστήριον τῆς νυκτερινῆς μοναξίας· νὰ μένῃ σιδηροδέσμιος κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς νυκτὸς εἰς τὸ ἀντικείμενον τῆς μελέτης του καὶ νὰ θεωρῇ μετὰ θλίψεως τὰ χαράγματα τῆς Ἠοῦς καὶ τὸν ὀχληρὸν ἥλιον ὑπνηλὸν ἀνατέλλοντα ἀπὸ τὸν κόλπον τῶν ὑδάτων διὰ νὰ ἐπαναγάγῃ τὸν θόρυβον καὶ τὰς ματαιολογίας καὶ σκοτίσῃ διὰ τῶν ἀκτίνων αὐτοῦ τὸ καθαρὸν καὶ ἤρεμον φῶς, ὅπερ ἔλαμπεν ἐν τῇ ψυχῇ τοῦ φιλοσόφου. Τὰ δὲ ἄστρα φοβούμενα νὰ διακόψωσι τὸν φιλόσοφον, νὰ ὀλισθαίνωσι σιωπηλὰ ἄνωθεν τῆς κεφαλῆς του καὶ νὰ φαίνωνται ὅτι κρατοῦνται διὰ νὰ θεωρήσωσιν αὐτόν, ὅστις ἡμέραν τινὰ ἔπρεπε νὰ λάβῃ θέσιν εἰς τὰς φαίρας των. Λαμπρὰ τοῦ ἡλίου ἀνατολή! Ἃς σ’ ἐξυμνοῦσι μωροὶ ποιηταί. Ἐγὼ τὴν ὥραν ταύτην αἰσθάνομαι πρὸς σὲ ἀποστροφήν. Ἀναγκάζομαι δὲ μετὰ θλίψεως νὰ καταλίπω τὴν θέσιν ταύτην, ἥτις μὲ ἐμπνέει καὶ μὲ καθιστᾷ οἱονεὶ φοιβόληπτον, ὅπως μὴ ἀτενίσω τὸ φωτοβόλον πρόσωπόν σου.
Μοναδικαὶ στιγμαί, σᾶς ἀσπάζομαι.
Ἐὰν δὲν μὲ ἀφήσητε νὰ γράψω ὅ,τι ἐγὼ ἤθελον διὰ τὸ Ἡμερολόγιον τοῦ φίλου μου Σκόκου, ἔγραψα ὅ,τι σεῖς μοὶ ὑπηγορεύσατε καὶ δύναται οὗτος, καλῶς γινώσκων τὰς ὀρέξεις τῶν εἰς τὴν πλουσίαν τράπεζαν τοῦ Ἡμερολογίου του προσκεκλημένων κυρίων καὶ κυριῶν νὰ τὸ παραθέσῃ, ἐὰν τὸ ἐγκρίνῃ.
- Ἐν Ἀθήναις, τῇ 5 Αὐγούστου 1887.
Νικολαοσ Παπαλεξανδρησ