Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1888/Νικόλαος Γύζης

Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1888
Συγγραφέας: Φ.
Νικόλαος Γύζης

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΥΖΗΣ

ναντιρρήτως ὁ Νικόλαος Γύζης κατέχει τὴν πρώτην μεταξὺ τῶν Ἑλλήνων ζωγράφων θέσιν. Γεννηθεὶς ἐν τῇ μικρᾷ νήσῳ Τήνῳ κατὰ τὸ 1842, ὅπου τοσοῦτοι ἄλλοι καλλιτέχναι εἶδον τὸ φῶς, ἀπεστάλη ὑπὸ τοῦ αὐτόθι εὐαγοῦς ἱδρύματος τῆς Εὐαγγελιστρίας ἅμα ὡς ἀποπερατώσας τὰς ἐν τῇ ἐνταῦθα καλλιτεχνικῇ Σχολῇ σπουδάς του, τῇ γενναίᾳ προστασίᾳ τοῦ κ. Ν. Νάζου, γνωστοῦ διὰ τὴν πρὸς τὰς ὡραίας τέχνας λατρείαν του, εἰς Μόναχον τῆς Γερμανίας, ὅπου ἐγένετο μαθητὴς τοῦ ἀποθανόντος πέρυσιν διασήμου Πιλότη, σχὼν ὡς συμμαθητὰς τοὺς μᾶλλον σήμερον διακεκριμένους Γερμανοὺς τεχνίτας: Δέφρεγκερ, Μάξ, τὸν μεταστάντα δαιμόνιον Μάκαρτ καὶ ἄλλους. Ἕλληνα συμμαθητὴν εἶχε μόνον τὸν Λύτραν, διὰ σπανίας ἰδιοφυΐας ἐν τῇ γραφικῇ πεπροικισμένον καὶ μεθ’ οὗ παιδιόθεν συνεδέετο δι’ ἀρρήκτου φιλίας. Ὁ Πιλότης ἦτο μέγας τεχνίτης, ἄλλα μεγαλήτερος ἔτι διδάσκαλος, κατώρθωσε νὰ μορφώσῃ — πρᾶγμα σπανιώτατον — ἕκαστον μαθητὴν κατὰ τὸ ἴδιόν του τάλαντον, διὰ τοῦτο ὅλοι οἱ μαθηταί του ἀνεδείχθησαν ἐν τῇ τέχνῃ. Τὸ πρῶτον βραβευθὲν ἔργον τοῦ κ. Γύζη ἦτο ἡ «Ἰουδὶθ ἐν τῷ στρατοπέδῳ τοῦ Ὀλοφέρνους.» Ἡ βαθεῖα αἰσθητικότης καὶ ὁ πρὸς τὰς ἀνατολικὰς καλλονὰς ἔρως τοῦ Γύζη εὗρον εὐρὺ ἐν τῷ ἔργῳ ἐκείνῳ στάδιον. Ἐν ἑνὶ ἑτέρῳ πίνακι, ὀλίγον μετὰ ταῦτα ἐκτελεσθέντι, ἐν τῇ «Εἰδήσει τῆς ἁλώσεως τοῦ Σεδάν», ἐκδηλοῦται ἡ λαμπρὰ περὶ τοὺς χαρακτῆρας ἰδιοφυΐα τοῦ τεχνίτου, ὡς καὶ ἡ ἄμεμπτος ἐκτέλεσις. Ὁ Γύζης ἤλλαξε πολὺ ἔκτοτε· τότε τὰ ἔργα του ἦσαν πολὺ νωπά, σήμερον ἐργάζεται μετὰ μεγίστης τελειότητος, ἐννοεῖ νὰ ἱκανοποιῇ καὶ τοὺς μᾶλλον αὐστηροὺς κριτάς. Τὸ «Παραμύθι», ἓν τῶν τελευταίων ἔργων του, εἶναι ἴσως τὸ ἀριστούργημά του. Ἐν αὐτῷ ὑπάρχουσι κεφαλαὶ ἀμιμήτου χάριτος, ἐκφράσεως, χρωματισμοῦ καὶ κάλλους. Ἡ ὅλη σύνθεσις εἷναί τι σαγηνεῦον. Ἐκεῖνα τὰ πέριξ τῆς ἀγαθῆς μάμης συμμαζευμένα παιδία εἷναι ὡς ἀγγελούδια. Ὁ Γύζης ἂν καὶ ἔζησε τὸν ἥμισυν βίον του ἐν Γερμανίᾳ εἷναι τόσον Ἕλλην τὴν μορφήν, μελαψὸς καὶ εὐειδέστατος ὢν, ὅσον καὶ τὴν τέχνην, τὴν ἁπλότητα καὶ τὴν ἄκραν ἠρεμίαν ἐν τοῖς πίναξι φιλῶν.

Μετὰ τὸν Λύτραν φίλον ἄριστον θεωρεῖ τὸν γερμανὸν Δέφφρεγγερ, οὗ τὰ ἔργα κατέστησαν δημοτικώτατα ἐν Γερμανίᾳ. Καὶ ἡ καλύβη τοῦ χωρικοῦ θὰ ἔχῃ ἢ τὸν Ἀνδρέαν Χόφερ ἥ τι ἄλλον ἔργον αὐτοῦ. Ὁ Γύζης ὁμοιάζει κατὰ τοῦτο τὸν Δέφφρεγγερ ἐν τοῖς πλείστοις τῶν ἔργων του σχὼν ὡς θέματα τὰ ἔθιμα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Σειρὰ ὁλοκλήρων πινάκων ἐξῆλθον ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ δαφνοστεφοῦς Ἕλληνος καλλιτέχνου ἐφελκύσαντα μεγάλως τὸν θαυμασμὸν ἐν ταῖς Ἐκθέσεσι τῶν μεγαλοπόλεων. «Οἱ ἀρραβῶνες τῶν τέκνων ἐν Ἑλλάδι» ὅπερ ἔτυχε καὶ τοῦ χρυσοῦ μεταλλίου· ἡ «Ταμμένη κόρη», «ἡ κεφαλὴ τοῦ ἀράπη Χρήστου» ὁ «ὀρνιθοκλέπτης» καὶ τόσα ἄλλα ἐν οἷς διαλάμπει ὁ φαντασιώδης ζωηρὸς ἁρμονικὸς τοῦ Γύζη χρωματισμός. Τὰ βλάχικα τῶν ὡραίων του ἑλληνίδων οὐδεὶς τεχνίτης ἔγραψε μὲ τόσην χάριν καὶ μὲ τοσαύτην θαυμασίαν μαγείαν χρώματος. Ἀλλ’ ὁ Γύζης δὲν εἷνε μόνον τέχνη· εἰς τὰ στήθη του πάλλει εὐγενὴς ψυχὴ ἀναβλύζουσα ἐπὶ τῶν πλείστων πινάκων του. Οὐδαμοῦ θὰ ἀπαντήσητε ἐν αὐτοῖς κεφαλὴν ἄνευ ἐκφράσεως. Ποῖος θὰ ἀρνηθῇ ἔκτακτον αἰσθητικότητα εἰς τὸν ζωγράφον τῆς «Ταμμένης κόρης»! Ὤ εἷνε τόσον σπάνιοι σήμερον οἱ καλλιτέχναι οἱ ἐγκλείοντες ἐν αὐτοῖς τοσαῦτα ἀδαμάντινα αἰσθήματα ὡς ὁ Γύζης. Ἀκένωτος δημιουργικὴ ὕπαρξις δυναμένη διηνεκῶς νὰ πλημμυρῇ ὀθόνας μὲ συνθέσεις φανταστικωτάτης συλλήψεως. Τὸ forte τοῦ κ. Γύζη εἷνε τὸ skigzo. Μὲ ὀλίγας γραμμάς πλάττει καὶ τοὺς μᾶλλον φαντασιώδεις κόσμους, βλέπει τόσον ζωηρὰ ὡς ὁ ἀθάνατος Delacroix· τὸ τελείωμα, τελεία ἐκτέλεσις εἷνε διὰ τήν φαντασίαν του προσφιλὴς μὲν χαλινὸς ἀλλὰ κἄπως βασανιστικός· ἐκ τούτου θὰ ἀπαντήσητε πληθὺν ἀτελειώτων πινάκων ἐν τῇ atelier αὐτοῦ. Ἀλλ’ αὐτὰ ἴσα ἴσα τὰ σχεδιογραφήματα εἷνε ἡ ἄμεσος τῆς φαντασίας του ἀποτύπωσις· ἐκεῖ βλέπετε τί ἐστὶ Γύζης.

Ὁ Γύζης δὲν δύναται νὰ μεμψιμοιρῇ κατὰ τῆς Τύχης ἥτις συχνάκις ἀστειεύεται μὲ τοὺς καλλιτέχνας. Διορισθεὶς καθηγητὴς ἐν τῇ Ἀκαδημίᾳ τοῦ Μονάχου ἀπολαμβάνει καὶ δόξης καὶ τιμῆς. Ἀπὸ ἐτῶν δὲ συζευχθεὶς μετὰ τῆς ἐρασμίας τοῦ κ. Ν. Νάζου θυγατρὸς ἄγει βίον εὐδαιμονέστατον ἐν μέσῳ τριάδος ἀγγελικῶν τέκνων. Εἰς τὴν ἐν Μονάχῳ σχολὴν αὐτοῦ συρρέει πλῆθος ξένων ἁπανταχόθεν τῆς γῆς· Γερμανοί, Ἑλβετοί, Σουηδοί, Ἀμερικανοί, Ἕλληνες, Νορβηγοί, Ἰταλοί, Οὗγγροι, Ἄγγλοι, ἀποτελοῦντες θαυμάσιον καλλιτεχνικὸν μωσαϊκόν. Οἱ λεπτοὶ καὶ ὡραῖοι χαρακτῆρες τοῦ προσώπου, ἡ λίαν μελαγχροινὴ ὅψις, ἢ ἐξαιρετικὴ καί εἰλικρινὴς εὐγένεια τοῦ Ἕλληνος καλλιτέχνου, τῶν ξένων πάντων τὰς συμπαθείας ἑλκύουσιν. ὀγδοήκοντα μαθηταὶ τὸ παρελθὸν ἔτος κατεπλήρουν τὴν σχολὴν αὐτοῦ. Ὡς δὲ ἡ σχολὴ τοῦ Löffs διὰ τὸν χρωματισμὸν ἡ πρωταγωνιστοῦσα θεωρεῖται, οὕτω καὶ ἡ τοῦ κ. Γύζη ὡς πρὸς τὴν σκιαγραφίαν. Οὐδαμοῦ ἐκτελοῦνται μετ’ ἄνθρακος τόσον ἀληθεῖς καὶ τέλειαι σπουδαί.

Γλυκεῖα μορφὴ εὐφρόσυνος καὶ συμπαθὴς ἐν τῇ εὐτυχίᾳ, ἐν μέσῳ τῶν πάγων τοῦ βορρᾶ φέρουσα τὰς ἡλιοκαεῖς τῶν μεσημβρινῶν παρειὰς καὶ τοὺς ζεστοὺς σπινθηροβολοῦντας τῆς φυλῆς μας ὀφθαλμούς, μαγνητίζει τοὺς ἐραστὰς τοῦ καλοῦ ὅταν λέγη μεθ’ ὑπερηφανείας ὅτι εἷνε — Ἕλλην.

Φ.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΥΖΗΣ