Εθνικόν Ημερολόγιον του Έτους 1892/Η Λεόντιον και ο Επίκουρος
| ←Τὸ σφαιρίδιον τοῦ διαβόλου | Ἐθνικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1892 Συγγραφέας: Ἡ Λεόντιον καὶ ὁ Ἐπίκουρος |
Ἀσμάτιον τονισθὲν ὑπὸ τοῦ καθηγητοῦ τοῦ ὠδείου Σ. Λακαλαμίτα→ |
Εν τῇ ἀρχαιότητι ἡ πνευµατικὴ τῶν γυναικῶν μόρφωσις παρήλλασσε κατὰ τὰς διαφόρους τῆς ἁρχαιότητος ἐποχάς, κατὰ τὰς φυλὰς καὶ τὰς κοινωνικὰς τάξεις. Οὐδὲ πᾶσαι προσωμίλουν τότε ταῖς Μούσαις, διότι καλὴ δέσποινα κατὰ τοὺς ἀρχαίους ἦτο ἡ τὸν οἶκον εὖ διοικοῦσα καὶ τὰ ἔνδον σώζουσα καὶ κατήκοος τοῦ ἀνδρὸς
οὖσα, ἡ δὲ σοφία ἐνομίζετο ὅτι ἐποίει γυναῖκα νὰ φρονῇ πλεῖον της φύσεώς της.
Σοφὴν δὲ μισῶ· μὴ γὰρ ἐν γ’
[ἐμοῖς δόμοις
Εἴη φρονοῦσα πλεῖον ἡ γυ-
[ναῖκα χρή.
Πλὴν ἀλλ’ ὅμως καὶ µεταξὺ τῶν πολλῶν ἠδύνατό τις νὰ εὕρῃ «παῦρον γυναικῶν οὐκ ἀπόμουσον γένος».
Ἀνωτέρας πνευματικῆς μορφώσεως, οἵαν νῦν νοοῦμεν, μετεῖχον παρὰ τοῖς ἀρχαίοις αἱ ἐλευθεριώτεραι τὰ ἤθη γυναῖκες, αἵτινες ἀπετέλουν ἰδιάζουσαν τῆς τότε κοινωνίας τάξιν καὶ ἐφαίδρυνον τὸν βίον τοῦ ἀρχαίου κόσμου. Ὡς δὲ ἐν ταῖς νῦν πεπολιτισμέναις κοινωνίαις, οὕτω καὶ τότε διάφοροι ὑπῆρχον τοιούτων γυναικῶν τάξεις, ὧν τὴν μὲν κατωτέραν κατεῖχον αἱ δοῦλαι τὴν δὲ ἀνωτέραν αἱ κιθαρίστριαι, αἱ αὐλητρίδες, αἱ χορεύτριαι καὶ ἄλλαι. Εἰς τὴν τάξιν δὲ ταύτην συγκατελέγοντο καὶ ἐκεῖναι αἱ ἑταῖραι, αἵτινες δὲν διεκρίνοντο μόνον ἐπὶ κάλλει σώματος, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ εὐφυΐᾳ, ἀγχινοίᾳ καὶ ἐρασμιότητι, ἐφοίτων δὲ καὶ εἰς τὰς σχολὰς τῶν φιλοσόφων, βεβαίως οὐχὶ τόσον σπουδῆς ἕνεκεν, ὅσον ὅπως διὰ τῆς ἀκκιστικῆς των τέχνης προσελκύσωσιν ἐραστάς. Ὅθεν καὶ οὐδὲν θαυμαστόν, ἂν βλέπωμεν πλείστους μὲν προέχοντας ἐν τῇ παιδείᾳ ἄνδρας καὶ αὐστηροὺς φιλοσόφους πρὸς αὐτὰς ἀπροκαλύπτως ἀναστρεφομένους, πολλὰς δὲ ἑταίρας δι’ ἀγαλμάτων τιμωμένας. Παρατρέχοντες δὲ τὴν Θεανώ, Μέλισσαν, Πτολεμαΐδα, τῆς Πυθαγορείου Σχολῆς, τὴν Διοτίμην καὶ Ἀσπασίαν τῆς Σωκρατικῆς, τὴν Λαΐδα καὶ Ἀρήτην τῆς Κυρηναϊκῆς τὴν Ἱππαρχίαν τῆς Κυνικῆς, τὴν ἀργείαν Ἀρτεμισίαν καὶ Νικαρέτην τῆς Μεγαρικῆς, θὰ πραγματευθῶμεν ἐνταῦθα ὀλίγα περὶ μιᾶς ἐκ τῶν ἐπισημοτάτων τοῦ εἴδους τούτου ἑταιρῶν περὶ τῆς Λεοντίου, ἥτις ἀνῆκεν εἰς τὴν Σχολὴν τοῦ Ἐπικούρου. Ἦτο δὲ ὁ Ἐπίκουρος, ὡς γνωστόν, ἐξ Ἀττικῆς, Γαργήτιος τὴν πατρίδα, ἐξ εὐϋπολήπτου γένους, ἀλλ’ ἡ οἰκογένειά του εἶχε τοσοῦτον ἐκπέσει, ὥστε ὁ μὲν πατήρ του ὡς γραµµατοδιδάσκαλος ἡ δὲ μήτηρ του ὡς ψυχόµαντις τὰ πρὸς τὸ ζῆν ἐπορίζοντο. Ἐν Σάμῳ μετὰ τῶν γονέων του ἐκεῖ ἀποικησάντων μέχρι τοῦ 19 ἔτους τῆς ἡλικίας του διατρίψας, ἐπανῆλθεν εἰς Ἀθήνας χάριν φιλοσοφικῶν σπουδῶν, καὶ ἐντεῦθεν πάλιν μετὰ τὸν θάνατον τοῦ μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἐπανέκαμψεν εἰς τοὺς γονεῖς του. Μεγάλην ροπὴν ἐπὶ τὸ πνεῦμά του εἶχεν ἔργον τι τοῦ ἀτομικοῦ φιλοσόφου Δημοκρίτου, οὗ τὰς ἀρχὰς συνεχώνευσεν εἰς τὸ ἴδιον αὐτοῦ φιλοσοφικὸν σύστημα. Ἐν Σάμῳ ἔθηκεν ὁ Ἐπίκουρος τὰ θεμέλια τοῦ φιλοσοφικοῦ αὐτοῦ συστήµατος, πολλοὺς ὀπαδοὺς προσελκύσας, μεθ’ ὧν ἐπανῆλθεν εἰς Ἀθήνας, ἐντεῦθεν δὲ πορευθεὶς εἰς Μιτυλήνην καὶ Λάμψακον ἐγκατέστη ἐπὶ τέλους τριάκοντα καὶ πέντε ἐτῶν τὴν ἡλικίαν αὖθις εἰς Αθήνας, ἔνθα ἀγοράσας κῆπον ἐδίδασκεν ἐκεῖ πλείστους ὅσους ὁσημέραι ὀπαδοὺς προσελκύων. Ὁ κῆπος οὗτος βαθμηδὸν ὑπὸ τῶν ὀπαδῶν του ἐπεκταθεὶς καὶ πᾶσαν ἡδονὴν παρέχων κατέστη ὀνομαστός, φέρων τὸ γνωστὸν ὄνομα «οἱ κῆποι τοῦ Ἐπικούρου,» οἱ δὲ μαθηταὶ τοῦ φιλοσόφου ἐκαλοῦντο «οἱ ἀπὸ τῶν κήπων». Κατὰ τὸν Ἐπίκουρον μέτρον τοῦ ἀληθοῦς καὶ τῆς ἀξίας τῶν ὄντων εἶνε ἡ αἴσθησις, ὥστε ὕψιστον μὲν ἀγαθὸν εἶνε ἡ ἀπὸ τῶν αἰσθήσεων προερχομένη ἡδονή, λύπη δὲ τὸ ὕψιστον κακόν. Ἡ ἀρχή του ἦτο: πράττε οὕτως, ὥστε πάντοτε ὕψιστος σκοπὸς νὰ εἶνε ἡ ἡδονή· ἡ ἠθικὴ δὲ ἔστω ὁδηγός, πῶς πρέπει νὰ μεταχειρισθῇ τις τὴν ἀρχὴν ταύτην ὀρθῶς, καὶ τὰ ὄντα καθ’ ὅσον ταῦτα εἶνε ἀγαθὰ ἢ κακά, ὀρθῶς, νὰ ἐκτιμᾷ. Ὅθεν δὲν ἐδέχετο ἀπολύτως τὴν ἡδονήν, ἀλλὰ τὴν μετρίαν αὐτῆς χρῆσιν, ἐπειδὴ ἡ ὑπερβολὴ παράγει πικρὰ ἐπακολουθήµατα. Συνίστα τὴν ἐργασίαν, πίστιν καὶ ἀγάπην πρὸς τὴν πολιτείαν καὶ εἰς τοὺς πλησίον ἐγκράτειαν τῶν παθῶν ὡς μέσον πρὸς πορισμὸν καθαρᾶς χαρᾶς εἰς τὸν ἄνθρωπον, καὶ πρὸς ἀποτροπὴν ἀπὸ δυσαρέστων περιστάσεων. Ἐδίδασκεν ὅτι δὲν πρέπει τις ἀπολύτως ν’ ἀποφεύγῃ τὴν λύπην, ἀλλὰ μᾶλλον πῶς νὰ ὑπομένῃ αὐτὴν ἡσύχως καὶ ἀταράχως, ἂν μὴ δύναται νὰ τὴν ἀποφύγῃ.
Ἀλλ’ οὐχ ἧττον μεθ’ ὅλην ταύτην τὴν διδασκαλίαν ἡ Σχολή, τοῦ Ἐπικούρου κατέστη δυσώνυμος ἕνεκα τῆς εὐκόλου διὰ τῶν αἰσθήσεων ἀπολαύσεως τοῦ βίου, καὶ οἱ Ῥωμαῖοι αὐτοὶ ἐπὶ τῶν χρόνων τοῦ Αὐγούστου πάντα τρυφηλὸν ἐκάλουν χοῖρον ἐκ τῆς ἀγέλης τοῦ Ἐπικούρου, κατὰ δὲ τὸν μεσαίωνα πᾶς αἱρετικὸς ἢ πᾶς κακὸς ἐκαλεῖτο Ἐπικούρειος, ὡς καὶ νῦν πᾶς φιλήδονος συνήθως ὑπὸ τοῦτο τὸ ὄνομα καλεῖται. Καὶ προσεπάθησε μὲν ὁ Cassendi καὶ ἄλλοι νὰ ἐξαγνίσωσι τὸν φιλόσοφον ἀπὸ τοῦ ἄγους τούτου καὶ νὰ ἀποτρίψωσιν ἀπ’ αὐτοῦ τὸν ῥύπον, ὅστις βεβαίως καθ’ ὑπερβολὴν ἐπ’ αὐτοῦ ἐπερρίφθη, ἔμεινεν ὅμως καὶ μένει ἰκανὸς πάντοτε, διότι καίτοι θέλησαν νὰ παραστήσωσιν αὐτὸν ἀσκητὴν τρώγοντα μόνον καρποὺς καὶ πίνοντα ὕδωρ, ἐλέγχονται ὅμως ἀντιφάσκοντες πρὸς αὐτὸν τοῦτον τὸν φιλόσοφον, ὅστις γράφων πρὸς τὴν Λεόντιον ῥητῶς λέγει ὅτι καθ’ ἡμέραν μνᾶν (100 δραχ.) διὰ τὸ φαγητόν του ἐδαπάνα.
Πολλοὺς ἔσχεν, ὡς ἑπόμενου, ὀπαδοὺς ὁ Ἐπίκουρος, καὶ ἄνδρας καὶ γυναῖκας, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἐκ τῆς τάξεως τῶν ἑταιρῶν, διότι ἡ φιλοσοφία του ἦτο εὐάρμοστος καὶ ἀρεστὴ εἰς ἀκολάστους. Ἐν τοῖς κήποις του ἐφοίτων οὐ μόνον σπουδαῖοι ἄνδρες οἷοι ὁ Μαίδωρος, ὁ Ἕρμαχος, καὶ ἄλλοι, ἀλλὰ καὶ ὡραῖαι ἑταῖραι οἷαι ἡ Ἡδεία, ἡ Βοΐδιον, ἡ Νικήδιον, ἡ Ἐρώτιον, ἡ Μαρμάριον καὶ πασῶν περιφημοτάτη ἡ Λεόντιον. Ποία δὲ ἡ πατρὶς τῆς Λεοντίου δὲν εἶνε ἡμῖν γνωστή, τοῦτο μόνον γινώσκοµεν, ὅτι αὕτη δὲν εἶχε μόνον σωματικὰ θέλγητρα, ἀλλὰ καὶ πνεύματος μόρφωσιν τοιαύτην, ὥστε προεκάλει τὸν θαυμασμὸν ἐξόχων συγγραφέων. Αὕτη δὲ οὐδ’ ὅτε ἤρξατο νὰ φιλοσοφῇ, ἐπαύσατο ἑταιροῦσα, ἀλλὰ πᾶσα τοῖς Ἐπικουρείοις παρεδίδετο, καὶ αὐτῷ τῷ Ἐπικούρῳ ἀναφανδόν, ὅστις ζηλότυπος παραπονεῖται ἐν ἐπιστολῇ του τινὶ πρὸς τὸν Ἕρμαχον διὰ τὴν διαγωγὴν ταύτην τῆς ἐρωμένης του. Ἡ φαιδρά, φιλήδονος καὶ ζωηρὰ ἑταίρα ἀδύνατον βεβαίως ἦτο νὰ ἀφεθῇ εἰς τὴν ἀποκλειστικὴν κατοχὴν σκυθρωποῦ καὶ σαθροῦ γεροντίου, ἀλλ’ ἀρκουμένη εἰς τὸ νὰ ἀνέχηται τὸν φιλόσοφον, ἠγάπα τὸν ὡραῖον Τίμαρχον καὶ παρεδίδετο μᾶλλον ἡδέως εἰς τὰς ἀγκάλας τοῦ Μητροδώρου, ἐξ οὗ καὶ υἱὸν ἐγέννησεν, ὃν ὁ φιλόσοφος θερμῶς ἐν τῇ διαθήκῃ του συνίστα. Ἀλκίφρων ὁ ἐρωτικῶν ἐπιστολῶν συγγραφεὺς περιέχει ἀξιοπερίεργον ἐπιστολὴν τῆς Λεοντίου πρὸς τὴν Λάμιαν τὴν γνωστὴν ἑταίραν καὶ ἐρωμένην Δημητρίου τοῦ Πολιορκητοῦ, ἐν ᾗ γίγνονται γνωσταὶ αἱ τεταμέναι σχέσεις μεταξὺ αὐτῆς καὶ τοῦ φιλοσόφου.
…«Ἐγὼ δὲ εἰ καὶ ὅλη γένοιτο ἡ Ἀθηναίων πόλις Ἐπικούρων, μὰ τὴν Ἄρτεμιν οὐ ζυγοστατήσω πάντας αὐτοὺς πρὸς τὸν Τιμάρχου βραχίονα, μᾶλλον δὲ οὐδὲ πρὸς δάχτυλον. Τί σὺ λέγεις, Λάμια; Οὐκ ἀληθῆ ταῦτα; Οὐ δίκαια φημί;.......... Λαβέτω καὶ ἃ ἔχω, διδασκέτω δ’ ἄλλους. Ἐμὲ δὲ οὐδὲν θάλπει δόξα, ἀλλ’ ὃν θέλω δός Τίμαρχον, Δάματερ. Ἀλλὰ καὶ δὴ ἐμὲ πάντα ἠνάγκασται ὁ νεανίσκος καταλιπὼν τὸ Λύκειον, καὶ τὴν ἑαυτοῦ νεότητα καὶ τοὺς συνεφήβους καὶ τὴν ἑταιρείαν, μετ’ αὐτοῦ ζῆν καὶ κολακεύειν αὐτὸν καὶ καθυμνεῖν τὰς ὑπηνέμους αὐτοῦ δόξας. Ὁ δ’ Ἀτρεὺς οὗτος, «ἔξελθε», φησίν, «ἐκ τῆς ἐμῆς μοναγρίας καὶ μὴ πρόσιθι Λεοντίῳ.» Καὶ ὁ μὲν νεανίσκος ὢν ἀνέχεται τὸν γεραίτερον ἀντεραστήν, ὁ δὲ τὸν δικαιότερον οὐχ ὑπομένει. Νὴ τὰ μυστήρια, νὴ τὴν τούτων τῶν κακῶν ἀπαλλαγήν, ὡς ἐνθυμηθεῖσα τοῦ Τιμάρχου τὸν χωρισμόν, ἄρτι ἀπέψυγμαι καὶ ἵδρωσα τὰ ἄκρα καὶ ἡ καρδία μου ἀνέστραπται. Δέομαί σου, δέξαι με πρὸς σεαυτὴν ἡμέρας ὀλίγας, καὶ ποιήσω τοῦτον αἰσθάνεσθαι πηλίκων ἀπήλαυεν ἀγαθῶν ἔχων με ἐν τῇ οἰκίᾳ. Οὐκέτι φέρει τὴν κόρον, εὖ οἶδα! Πρεσβευτὴς εὐθὺς πρὸς ἡμᾶς διαπέµψεται Μητρόδωρον καὶ Ἕρμαρχον καὶ Πολύαινον. Ποσάκις οἴει με, Λάμια πρὸς αὐτὸν ἰδίᾳ παραγενομένην εἰπεῖν, «τί ποιεῖς, Ἐπίκουρε; Οὐκ οἶσθα ὅτι διακωμῳδεῖ σε Τιμοκράτης ὁ Μητροδώρου ἐπὶ τούτοις ἐν ταῖς ἐκκλησίαις, ἐν τοῖς θεάτροις, παρὰ τοῖς ἄλλοις σοφισταῖς.» Ἀλλὰ τί ἐστιν αὐτὸν ποιῆσαι; Ἀναἰσχυντον ἐστὶ τὸ ἐρᾶν. Κἀγὼ τοίνυν ἔσομαι ὁμοίως αὐτῷ ἀναίσχυντος καὶ οὐκ ἀφήσω τὸν ἐμόν Τίμαρχον. Ἔρρωσο».
Ἡ Λεόντιον φαίνεται ὅτι τὴν πρώτην αὐτῆς νεότητα παρέδωκε τῷ Ἑρμησιάνακτι, τῷ Κολοφωνίῳ μαθητῇ τοῦ ἐξόχου σοφοῦ τῆς ἐλεγειακῆς ποιήσεως, Φιλητᾶ τοῦ Κῴου, εἰς ὃν ὤφειλε καὶ τὴν πνευματικήν της μόρφωσιν καὶ τὴν μετὰ ταῦτα φήμην. Ὁ Ἑρμησιάναξ τιμῶν τὴν ἐρωμένην τρία τῶν ἐλεγείων του βιβλία ἔγραψε πρὸς αὐτὴν καὶ ἐξέδωκε ταῦτα ὑπὸ τὸν τίτλον «Λεόντιον».
Τῆς Λεοντίου τὴν φήμην δὲν κατέστησαν γνωστὴν μόνον τοῦ Ἑρμησιάνακτος αἱ Ἐλεγεῖαι καὶ οἱ Ἐπικούρειοι, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ διεκρίθη ἐπὶ συγγραφικῇ ἱκανότητι, διότι, ὅτε ὁ Θεόφραστος, ὁ γνωστὸς τοῦ Ἀριστοτέλους μαθητὴς καὶ διάδοχος συνέγραψε βιβλίον περὶ γάμου, ἐν ᾧ οὐχὶ τόσον τρυφερῶς ἐξεφράζετο περὶ τοῦ γυναικείου φύλου, ἡ Λεόντιον ἀντεπεξῆλθε κατ’ αὐτοῦ μετὰ τόσης δεινότητος, ὥστε ἐπεσπάσατο εἰς ἑαυτὴν τὸν γενικὸν θαυμασμόν. Αὐτὸς ὁ Κικέρων ἐκφράζει τὸν θαυμασμόν του καὶ μόνον διὰ τοῦτο ὅτι γυνὴ ἐτόλμησε νὰ γράψη κατ’ ἀνδρὸς γνωστοτάτου ἐπὶ σοφίᾳ. Τοῦτ’ αὐτὸ ἐκδηλοῖ καὶ Πλίνιος ὁ πρεσβύτερος ἐν τῇ εἰσαγωγῇ τῆς φυσικῆς αὐτοῦ ἱστορίας.
Το περὶ γάμου τοῦτο ἔργον τῆς Λεοντίου ἀπωλέσθη, διεσώθη δ’ ἡμῖν τοῦ Θεοφράστου ἔργον, τοῦ δόντος ἀφορμὴν τῇ Λεοντίῳ νὰ γράψῃ τὸ ἑαυτῆς, ἀπόσπασμα ἐν Λατινικῇ μεταφράσει, ὅπερ διὰ τὸ περίεργον παραθέτομεν ἐνταῦθα ἔχον ὡς ἑξῆς:
«Πρέπει νὰ νυμφεύεται ὁ σοφός; Ἂν αὕτη εἶναι ὡραία, εὖ ἠγμένη καὶ ἐξ ἐντίμου οἴκου, ἂν αὐτὸς εἶνε εὔπορος, ὑγιής, δύναται καὶ ὁ σοφὸς νὰ συνάψῃ γάμον. Ἀλλὰ βεβαίως πολὺ σπανίως συναντῶνται πᾶσαι αὗται αἱ ἀπαιτήσεις. Διότι κατὰ πρῶτον ἤθελε διακοπῇ ἡ περὶ τὴν ἐπιστήμην ἐνασχόλησις. Οὐδεὶς δὲ δύναται νὰ συζῇ ταὐτοχρόνως τοῖς βιβλίοις του καὶ τῇ γυναικὶ του. Ἔπειτα αἱ γυναῖκες δέονται πολλῶν, δαπανηρῶν φορεμάτων, κοσμημάτων χρυσῶν, μαργαριτῶν, συναναστροφῶν, ὑπηρεσίας, ἐπίπλων καὶ ἁμαξῶν. Πρὸς τούτοις δὲ ἐπὶ νύχτας ὁλοκλήρους εἶνε ἠναγκασμένος νὰ ἀκούῃ παράπονα τῆς συζύγου. «Βλέπεις, τῷ λέγει, πῶς ἐκείνη καλλωπίζεται περισσότερον ἐμοῦ. Ἐκείνη τιμᾶται ὑπὸ πάντων, ἐγὼ δὲ τὸ δυστυχὲς γύναιον καταφρονοῦμαι ἐν ταῖς συναναστροφαῖς!» Διατὶ πάντοτε παρατηρεῖς τὴν γειτόνισσαν; Διὰ τὶ ὡμίλησας πρὸς τὸ κοράσιον ἐκεῖνο; Τί µοι ἔφερες;»
«Ὁ ἀνὴρ δὲν δύναται πλέον νὰ ἔχῃ φίλον, εἰς μηδεμίαν νὰ συχνάζῃ συναναστροφήν. Οἱαδήποτε αὐτοῦ ἐκδήλωσις εὐαρεσκείας εἴς τι ἐκλαμβάνεται ὡς ἀπαρέσκεια κατ’ αὐτῆς. Ὁ περιφημότατος φιλόσοφος μεταβαίνων εἰς οἱανδήποτε πόλιν δὲν δύναται νὰ καταλίπῃ τὴν σύζυγον μόνην, ἀλλὰ πρέπει νὰ τὴν λάβῃ μεθ’ ἑαυτοῦ. Ἂν αὕτη εἶνε ἄνευ περιουσίας ὀφείλει νὰ τὴν διατρέφῃ, ἂν εἶνε πλουσία, ὁ μετ’ αὐτῆς βίος εἶνε ἀβίωτος· Ἔπειτα δὲν ἀπόκειται τοῖς ἀνδράσιν ἡ ἐκλογή. Πρέπει νὰ τὴν δέχεταί τις, ὡς τὴν εὑρίσκει. Ἂν εἶνε ὀξύθυμος, μωρά, ἄσχημος, ὑπερήφανος, ἂν ὄζῃ ἐκ τοῦ στόματος, πάντα ταῦτα τὰ ἐλαττώματα μανθάνει τις κατὰ πρῶτον μετὰ τὸν γάμον. Ἵππους, βόας, ὄνους, κύνας, καὶ τὰ µικρότατα ἀντικείμενα, καὶ αὐτὰ τὰ ἱμάτια, λεκάνας, ἕδρας, κύπελλα, κλπ. βλέπει τις πρὶν αὐτὰ ἀγοράσῃ, μόνον τὴν γυναῖκα, δὲν δύναται νὰ ἴδῃ ἵνα μὴ ἀπαρέσῃ αὕτη πρὸ τοῦ γάμου. Πάντοτε πρέπει νὰ ἔχῃς πρὸς αὐτὴν ἐστραμμένους τοὺς ὀφθαλμούς, καὶ νὰ ἐπαινῆς τὸ κάλλος της, ἵνα μὴ νομίζῃ αὕτη ὅτι δὲν τὴν ἀγαπᾷς, ὅταν σὺ τυχὸν ἄλλην βλέπῃς. Πρέπει νὰ τὴν καλῆς δέσποιναν τοῦ οἴκου, νὰ ἑορτάζῃς μεγαλοπρεπῶς τὰ γενέθλιά της, νὰ ὀμνύῃς εἰς τὴν ζωήν της, νὰ εὔχεσαι ὥστε νὰ ἐπιζήσῃ σοῦ, νὰ ὑποδέχεσαι εὐλαβῶς τὰς τροφούς της, τὰς θεραπαινίδας της, τοὺς δούλους της, πάντας τούτους, ἐν οἷς κρύπτονται ἀντίζηλοι. Πρέπει νὰ σέβεσαι καὶ τιμᾶς ὅν τινα αὕτη ἀγαπᾷ, καὶ ἂν μὴ δύνασαι νὰ τὸν ὑποφέρῃς. Ἂν ἀφήσῃς αὐτὴν νὰ εἶναι κυρία τοῦ οἴκου, σὺ εἶσαι δοῦλος. Ἂν θελήσῃς νὰ διατάξῃς κατὰ τὸ δοκοῦν τὰ κατὰ σέ, αὕτη θὰ θεωρήσῃ τοῦτο ὡς δυσπιστίαν κατ’ αὐτῆς, θὰ ὀργισθῇ κατὰ σοῦ καὶ θὰ ἀρχίσῃ ἔριδας Γραΐδια, μάγισσαι, τερατοσκόποι, ἔμποροι μετὰ χρυσῶν κοσμημάτων καὶ μεταξωτῶν ὑφασμάτων ἔρχονται πρὸς αὐτὴν. Ἂν μὲν τούτοις ἐπιτρέψῃς τὴν εἴσοδον, ἐκθέτεις τὴν τιμήν της εἰς δοκιμήν, ἂν μὴ ἐπιτρέψῃς, αὐτὴ αἰσθάνεται ἑαυτὴν προσβεβλημένην ἕνεκα τῆς σῆς ὑποψίας. Ἀλλὰ καὶ τὶ ὠφελεῖ ἡ μεγάλη αὐτὴ ἐπίβλεψις; Ἀνήθικος γυνὴ δὲν δύναται νὰ φυλαχθῇ, ἠθικὴ δὲ δὲν ἔχει ἀνάγκην τοιαύτης. Ἡ βία εἶνε ἄπιστος τῆς ἀρετῆς φύλαξ, ἐνάρετος δὲ εἶνε μόνον ἐκείνη, ἥτις, καίτοι ἔχει καιρὸν νὰ ἁμαρτήσῃ, δὲν πράττει ὅμως τοῦτο. Ἡ ὡραία εὑρίσκει ταχέως ἐραστάς, ἡ δὲ ἄσχημος εὐχαριστεῖται εἰς ἔκτακτα.
Εἶνε δύσκολον νὰ φυλάξη τις ὅ,τι πολλοὶ ἐπιθυμοῦσι καὶ ὀχληρὸν τὸ κατέχειν ὅ,τι οὐδεὶς ἄνθρωπος ἤθελεν ἐπιθυμήσει νὰ τὸ ἔχῃ. Ἀλλ’ ἀσφαλὲς εἶνε πάντοτε τὸ ἧττον κακόν, τὸ νὰ ἔχῃ τις ἄσχημον μᾶλλον, ἢ νὰ φυλάττῃ ὡραίαν. Ἀντικείμενον, ὅπερ πάντοτε ἐπιθυμοῦσιν, οὐδαμοῦ εἶνε ἀσφαλές. Ὁ μὲν διὰ τῆς μορφῆς του, ὁ δὲ διὰ τῶν προτερημάτων του, ὁ τρίτος διὰ τοῦ πνεύματός του, ὁ ἄλλος διὰ τῆς ἐλευθεριότητός του, ζητεῖ νὰ τὴν δελεάση, Καὶ οὕτως ἢ ἄλλως τὸ φρούριον πρέπει νὰ ἁλωθῇ, ὅπερ πανταχόθεν προσβάλλεται.
Ἂν ὅμως ζητῶμεν γυναῖκα πρὸς διοίκησιν τοῦ οἴκου, ἵνα περιποιῆται ἡμᾶς ἐν τῇ ἀσθενείᾳ, καὶ συντροφεύῃ ἐν τῇ μοναξίᾳ, τότε πιστὸς ὑπηρέτης ὑπακούων εἰς τὸ νεῦμα τοῦ κυρίου του καὶ ἐκτελῶν ἀκριβῶς τὰ προστάγματά του, εἶνε διὰ τὸν οἶκον πολὺ μᾶλλον ὠφέλιμος, ἢ γυνὴ ἥτις ἀσκεῖ τὴν ἐξουσίαν της· ἂν πράττῃ παρὰ τὴν θέλησιν τοῦ συζύγου της, ὅ ἐστιν, ἂν πράττῃ ὅ,τι αὐτῇ ἀρέσκει, καὶ οὐχὶ ὅ,τι αὐτῇ προστάσσεται. Ἀλλ’ ἐν ἀσθενείᾳ βοηθοὶ δύνανται εἴς τινας νὰ εἶνε φίλοι καὶ ὑπηρέται οἵτινες ἕνεκα εὐεργεσιῶν εἶνε αὐτῷ ὑποχρεωμένοι, πολὺ μᾶλλον γυναικός, ἥτις καταλογίζει ἡμῖν πᾶν δάκρυον, ὅπερ ὡς ἀμοιβὴν τῆς κληρονομίας χύνει, καὶ πρὸς τούτοις ἔτι διὰ προσποιητῆς φροντίδος καὶ ἐπιτετηδευμένης ἀπελπισίας ἀνησυχεῖ τὸν ἀσθενῆ. Ἂν αὐτὴ ἡ ἰδία εἶνε ἀσθενής, πρέπει νὰ συμπάσχωμεν καὶ οὐδὲ στιγμὴν νὰ ὑποχωρῶμεν τῆς κλίνης της. Ἂν εἶνε ἀληθῶς ἀγαθὴ καὶ ἀγαπητὴ γυνὴ — βεβαίως σπάνιον πτηνὸν — συμπονοῦμεν, ἂν αὕτη τίκτῃ, καὶ θρηνοῦμεν ἂν ἡ ζωή της κινδυνεύῃ. Ἀλλὰ μόνος οὐδέποτε δύναται νὰ εἶνε ὁ σοφός. Ἔχει δὲ ὡς συντρόφους πάντας τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας, οἵτινες ποτὲ ἔζησαν ἐπὶ γῆς καὶ ζῶσιν ἔτι καὶ πνεύματι μεταβιβάζεται ὅπου θέλει. Ὅ,τι διὰ τῶν χειρῶν δὲν δύναται νὰ ψαύσῃ, περιλαμβάνει τοῦτο ἐν τῷ νῷ, καὶ ὅταν ἐλλείπη αὐτῷ ἡ μετὰ τῶν ἀνθρώπων διάλεξις, διαλέγεται μετὰ τοῦ Θεοῦ. Οὐδέποτε εἶνε ὀλιγώτερον μόνος, ἢ ὅταν εἶνε μόνος.
Ἐν τέλει ἂν θέλῃ τις τυχὸν νὰ νυμφευθῇ πρὸς τοῦτο, ὅπως κτήσηται τέκνα, ἢ πρὸς διάδοσιν τοῦ οἰκογενειακοῦ του ὀνόματος, ἢ πρὸς στήριξιν ἐν τῷ γήρατι, ἢ ἵνα ἔχη ἀσφαλεῖς κληρονόμους, τοῦτο ἤθελεν εἶσθαι ἡ μεγίστη μωρία. Τί ἐνδιαφέρει ἡμῖν ὅταν ἀποθάνωμεν, ἂν ἕτερος φέρῃ τὸ ὄνομα ἡμῶν;
Ἐκτὸς τούτων ὁ υἱὸς δὲν φέρει εὐθὺς τὸ ὄνομα τοῦ πατρός, καὶ πολλοὶ ὑπάρχουσι τὸ αὐτὸ ἔχοντες ὄνομα. Ἢ εἶνε τυχὸν στήριγμα τοῦ γήρατος, ἂν ἀναθρέψῃ τις τέκνον, ὅπερ ἴσως πολὺ πρὸ τοῦ πατρὸς ἀποθνήσκει, ἢ υἱόν, ὅστις παραφρονεῖ, ἢ ἡλικιωθεὶς σκέπτεται πότε νὰ ἀποθάνη ὁ γέρων; Ἀλλ’ ὅσον ἀφορᾶ τοὺς κληρονόμους, ὑπάρχουσι φίλοι καὶ συγγενεῖς. οὕς κατ’ ἀρέσκειαν δύναται νὰ ζητήσῃς, καλλίτεροι καὶ πιστότεροι κληρονόμοι, παρὰ πρόσωπα, ἅτινα οὔτε θέλεις οὔτε.... πάντοτε εἶνε παρόντα.
Ἔπειτα ὑπάρχει ἔτι πολὺ καλλίτερος τῆς κληρονομίας τρόπος, ἢ τὸ νὰ καταλίπῃ τις τὸ μετὰ πόνου κτηθὲν εἰς ἕτερον πρὸς «βεβαίαν χρῆσιν, δηλαδή, τὸ νὰ χρησιμοποιήσῃ τις κατὰ τὸν βίον τὴν περιουσίαν του πρὸς ἀγαθοεργοὺς σκοπούς.»
Ὁ Ἀθήναιος διέσωσεν ἡμῖν πολλὰς τῶν ἑταιρῶν εὐφυολογίας, ἀλλὰ δυστυχῶς περὶ τῆς Λεοντίου μίαν μόνον εὑρίσκομεν ἀξίαν λόγου.
Ὅτε ἡ Λεόντιον ἔν τινι συμποσίῳ ἦτο ποτὲ μετὰ τοῦ ἐραστοῦ της, ἐνεφανίσθη καὶ ἡ ὡραία τοῦ Μενάνδρου ἐρωμένη Γλυκέρα. Ὁ λάτρις τῆς Λεοντίου ἔστρεψε τὴν προσοχήν του πρὸς τὴν νεωστὶ ἐλθοῦσαν, ἀλλ᾽ ἰδὼν τὴν ἑαυτοῦ κατηφῆ «τί σε λυπεῖ;» ἠρώτησεν αὐτήν· «ἡ ὑστέρα» ἀπεκρίθη ἡ Λεόντιον, βλέψασα πρὸς τὴν Γλυκέραν, ὑποσημαίνουσα διὰ τούτου οὐ μόνον τὴν γυναικείαν μήτραν, ἀλλὰ καὶ τὴν ὕστερον ἐλθοῦσαν, τὴν Γλυκέραν δηλαδή, καὶ τὰ μετὰ ταῦτα συμβησόμενα ἕνεκα τῆς πρὸς ταύτην προσηλώσεως τοῦ ἐραστοῦ της.
Ἔσχε δὲ θυγατέρα ἡ Λεόντιον καλουμένην Δανάην, ἐπίσης ἑταίραν καὶ ὀπαδὸν τῆς φιλοσοφίας τοῦ Ἐπικούρου, ἥτις ὑπῆρξεν ἐρωμένη τοῦ Ἐπάρχου τῆς Ἐφέσου Σώφρονος.
Ε. Γαλανησ