| ←Δανηλίς: ἡ μεγάλη τῶν Πατρῶν Δέσποινα | Πανδώρα, Τέυχος 3 Φυσικοϊστορικά: Οἱ δελφίνες |
Φαλακροκόραξ→ |
Τὸ μέγα γένος τῶν Κητῶν χαρακτηρίζεται ἀπὸ τῆς παραδόξου διαθέσεως τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, δι' ἣν καὶ ἐδόθη αὐτῷ ἡ ἐπωνυμία τῶν φυσητήρων· διότι ὅταν καταπίνωσι τὰ ἔνυδρα ταῦτα ζῶα εἰς ἀχανῆ φάραγγα τὴν λείαν αὐτῶν, ῥοφῶσι συγχρόνως καὶ μεγάλην ποσότητα ὕδατος, ἣν πρέπει μετὰ ταῦτα νὰ ἀποῤῥίψωσιν. Αὕτη λοιπὸν, δι' ἰδιαιτέρου ὀργανισμοῦ τοῦ οὐρανίσκου, διέρχεται διὰ τῶν ῥωθώνων, συσσωρεύεται εἰς θύλακον ὑπάρχοντα παρὰ τὸ ἐξωτερικὸν στόμιον τῆς κοιλότητος τῆς ῥινὸς, ἐκεῖθεν, ὡς ἐκ τῆς πιέσεως ἰσχυρῶν μυώνων, σφενδονίζεται βιαίως διὰ μικρᾶς ὀπῆς ἠνεῳγμένης εἰς τὸ ἄνω μέρος τῆς κεφαλῆς καὶ ἀποτελεῖ τοὺς περιέργους ἐκείνους πίδακας, οὓς ἐκπληττόμενοι βλέπουσι πολλάκις μακρόθεν οἱ θαλασσοπόροι ἐν τῷ ὠκεανῷ.
Τὰ κήτη δὲν ἔχουσιν οὐδὲ ἴχνος τριχώσεως, ἀλλὰ τὸ δέρμα των, στιλπνὸν καὶ λεῖον, περικαλύπτει ἀμέσως τὸ ἄφθονον καὶ ἐλαιῶδες ἐκεῖνο λίπος, τὸ κυρίως ἐπιζητούμενον ὑπὸ τῶν κητοθηρῶν. Παρὰ δὲ τὰ πλευρὰ των ἔχουσι πτερύγια τόσον βραχέα, ὥστε οὐ δὲν δύνανται δι' αὐτῶν νὰ συλλάβωσι. Τινὰ εἴδη ἔχουσιν ὀδόντας κωνικοὺς καὶ ὅλους ὁμοίους διὰ τοῦτο δὲν μασσῶσιν, ἀλλὰ καταπίνουσι τὴν τροφήν των. Ἄλλα δ' ἔχουσιν ἐπὶ τῆς ῥάχεος πτερύγιον κάθετον τενοντώδους οὐσίας, μὴ στηριζόμενον ὅμως ὑπὸ ὀστέος. Οἱ ὀφθαλμοί των εἰσὶν ἐπίπεδοι πρὸς τὰ ἔξω, ὁ δὲ σκληρωτικὸς ἢ ἐξωτερικὸς αὐτῶν ὑμὴν εἶναι στερεὸς καὶ παχὺς· ὀπισθίους δὲ πόδας δὲν ἔχουσιν, οὔτε δὲ τράχηλον, ἀλλ' οὔτε κόγχην ὠτίων, οὐχ ἧττον ὅμως καὶ βλέπουσι καὶ ἀκούουσιν εἰς μακρὰς ἀποστάσεις. Τὰ θηρία ταῦτα, ἔχοντα μῆκος, τὰ μὲν ἐλάττονα ἓξ, τὰ δὲ μείζονα ὀγδοήκοντα ποδῶν καὶ ἐπέκεινα, κατετάττοντο ἐπὶ πολὺ ὑπὸ τῶν φυσικῶν μετὰ τῶν ἰχθύων· ἀλλὰ τέλος ἐθεωρήθησαν ὡς μαστοφόρα, διότι ἔχουσιν ὑπὸ τὴν κοιλίαν μαστοὺς δι' ὧν γαλακτοτροφοῦσι τὰ νεογνά των, καὶ πρὸς τούτοις ἔχουσι διπλῆν γενικὴν κυκλοφορίαν αἵματος. Ἡ οὐρά των σύγκειται ἀπὸ παμπληθεῖς μυῶνας, ὧν ἡ μεγίστη ἀνάπτυξις εἶναι ἀπαραδειγμάτιστος παρὰ τοῖς λοιποῖς μαστοφόροις, καὶ τοῖς χορηγεῖ τὴν μεγάλην ἐκείνην τῆς νήξεως δύναμιν καὶ ταχύτητα.
Οἱ κυρίως δελφῖνες, ἔχοντες ῥύγχος προέχον τῆς κεφαλῆς καὶ στενώτερον αὐτῆς, καὶ ὀδόντας ἁπλοῦς καὶ σχεδὸν πάντοτε κωνικοὺς εἰς τὰς δύω σιαγόνας, εἶναι, ἂν καὶ οἱ ἀρχαῖοι τὸ ἐναντίον ἐνόμιζον, τὸ σκληρότερον καὶ μᾶλλον αἱμοβόρον εἶδος τοῦ γένους τούτου. Ὁ κοινὸς δελφὶς, ἀτρακτοειδὴς τὸ σχῆμα, δηλ. λεπτότερος κατὰ τὴν οὐρὰν ἢ τὴν κεφαλὴν, ἔχει μῆκος ὀκτὼ ὡς δέκα ποδῶν, καὶ τὸ ῥύγχος πεπιεσμένον, φέρον 32—47 ὀδόντας κωνικοὺς, στιλπνοὺς καὶ ὀξεῖς. Ἐπὶ δὲ τοῦ νώτου ἔχει ἔκφυσιν στεατώδη, πτερυγίῳ παρεμφερῆ, ἀλλ' οὐδόλως ἐκτελοῦσαν αὐτοῦ τὴν ἐνέργειαν, διότι, ἰνώδης οὖσα, μαλακὴ καὶ λιπώδης, μυώνων δὲ στερουμένη κινητικῶν, ἀμοιρεῖ κινήσεως ἐντελῶς. Τὸ δὲ χρῶμα εἶναι μέλας μὲν εἰς τὴν ῥάχιν, λευκὸς δὲ εἰς τὴν κοιλίαν.
Τὸ ζῶον τοῦτο ἀπαντᾶται συνήθως εἰς ὅλας τὰς Εὐρωπαϊκὰς θαλάσσας, καὶ πολλάκις ἀναπλέει τοὺς μεγάλους ποταμοὺς, καὶ διαμένει ἐν αὐτοῖς μακρὸν χρόνον. Τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἦτον περίφημον παρὰ τοῖς ἀρχαίοις, ἀλλ' οἱ ἀρχαῖοι ἐγνώριζον τὸ ὄνομα καὶ ὄχι τὸ ζῶον. Τούτου, ὅσον παράδοξον καὶ ἂν φαίνηται, ὑπάρχουσι πολλαὶ ἀποδείξεις. Ἂς ἰδῶμεν πρῶτον τοὺς ποιητάς.
Παραλείπω τοὺς δελφῖνας ἐφ' ὧν ὠχοῦντο οἱ θαλάσσιοι θεοὶ, ὅταν προσκληθέντες ἦλθον εἰς τὸν γάμον τῆς Θέτιδος μετὰ τοῦ Πηλέως, οὔτε ἐπιμένω νὰ ἐξετάσω πῶς κατώρθωσαν οἱ δύω ὑπὸ τοῦ Ποσειδῶνος σταλέντες δελφῖνες νὰ ἐξέλθωσι τοῦ θαλασσίου βυθοῦ, καὶ πορευθέντες πρὸς τὸ ὄρος Ἄτλαντα, νὰ τῶ φέρωσιν ἐκεῖθεν τὴν Ἀμφττρίτην, ἀλλὰ περιορίζομαι εἰς τὸ συμβὰν τοῦ Ἀρίονος.
Τὶς δὲν ἠξεύρει, ὅτι ὁ Ἀρίων ἦτον περίφημος μουσικὸς, ὅστις, διὰ τῆς λύρας καὶ τῆς φωνῆς του, κατὰ θέλησιν, ἀνήγειρε καὶ κατέλυε τείχη, ὅπερ δὲν ἔχομεν ἀνάγκην νὰ θεωρήσωμεν ὡς μυθῶδες, διότι καὶ τὴν σήμερον καθ' ὅλην τὴν Εὐρώπην, ἐν ὧ ἴσως ἀποθνήσκει πολλάκις τῆς πείνης ἡ εὐφυΐα καὶ ἡ ἀρετὴ, πολλοὶ μουσικοὶ, διὰ μόνης τῆς φωνῆς ἢ τῆς λύρας των, οἰκοδομοῦσι παλάτια καὶ ἐπαύλεις. Ἀλλ' ἰδοὺ ποῦ τὸ θαῦμα ἀρχίζει Ὁ Ἀρίων, φορολογήσας τὰ ὦτα τῶν Ἰταλῶν, καὶ ἐρχόμενος νὰ φορολογήσῃ καὶ τὰ τῶν Ἑλλήνων, ἐπέβη μετὰ τοῦ προϊόντος τοῦ λάρυγγός του εἰς πλοῖον Κορινθιακὸν, οὗ οἱ κακοῦργοι ναῦται, ἀγροῖκοι υἱοὶ τῆς θαλάσσης, καὶ κατ' οὐδὲν τῆς φωκαίνης μουσικώτεροι, βεβαίως δὲ ἀμουσότεροι τῶν δελφίνων, ἀπεφάσισαν νὰ ῥίψωσι τὸν τραγωδιστὴν εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ν' ἁρπάσωσι τὰ χρήματά του. Ὁ δὲ Ἀρίων, αὐτόχρημα τραγωδιστὴς τὴν δειλίαν. ἀντὶ νὰ ἰδῇ πῶς ν' ἀντιπαλαίσῃ ἀνδρείως, τοὺς παρεκάλεσε μόνον ἐν ταπεινότητι, πρὶν ἐκτελέσωσι τὸν ἀπαίσιόν των σκοπὸν, νὰ τὸν ἀκούσωσιν ἐπὶ μίαν στιγμὴν κρούοντα τὴν λύραν του. Ἐλαβε λοιπὸν τὸ ὄργανον εἰς τὰς χεῖρας, καὶ ἤρχισε νὰ παίζῃ εἰς ἦχον θρηνώδη, ἐπ' ἐλπίδι νὰ τοὺς κινήσῃ εἰς οἶκτον, ἀλλὰ ματαίως, καὶ οἱ ἀνόσιοι τὸν ἔῤῥιψαν εἰς τὰ κύματα.
Ἀλλ' ἀπὸ τὰ μέλη αὐτοῦ ἑλκυσθέντες, πλῆθος δελφίνων παρηκολούθουν τὸ πλοῖον καὶ τὸν ἤκουον. Εἷς λοιπὸν ἐξ αὐτῶν ἐκάθισε τὸν μελῳδὸν εἰς τὴν ῥάχιν του, και ἐτράπη πρὸς τὴν ξηρὰν, προπεμπόμενος ὑπὸ τῶν λοιπῶν ὅλων, οἵτινες περιεκάλπαζον πέριξ του, ἢ διὰ νὰ φαιδρύνωσι τὸν μονότονον πλοῦν, ἢ διὰ νὰ τὸν ἀκούωσι· διότι, ἂν πιστεύσωμεν τὰς ἀρχαίας γραφὰς καὶ γλυφὰς, τὰς παριστώσας τὸ συμβὰν τοῦτο, ὁ Ἀρίων, καθ' ὅλην τὴν διαπόντιον ἱππασίαν του, οὐδὲ στιγμὴν δὲν ἔπαυσε κιθαρίζων. Ὅπως δήποτε, οἱ φιλόμουσοι δελφῖνες τὸν ἔφερον πρὸς τὸν βασιλέα Περίανδρον. ὅστις, συλλαβών τοὺς πειρατὰς, τοὺς ἐκρέμασε.
Ἀλλ' ἀπὸ τῶν ποιητῶν ἂν μεταβῶμεν εἰς τὰς ἐκθέσεις τῶν ἀρχαίων ἱστορικῶν καὶ φυσιολόγων, θέλομεν ἰδῇ ὅτι καὶ αὐτῶν αἱ διηγήσεις δὲν εἶναι ἧττον θαυμάσιαι.
Κατ' αὐτοὺς, ὁ δελφὶς εἶναι νοημονέστατον ζῶον, ἠπιώτατον καὶ καλοκαγαθότατον, εὐμενὲς πρὸς τοὺς εὐμενεῖς, ἀγάπην ἀνταποδὶδον πρὸς τοὺς ἀγαπῶντας αὐτὸ, εὐγνῶμον καὶ εὐπειθὲς, καὶ τοσοῦτον ἔκδοτον εἰς τὰ περιπαθῆ αἰσθήματα ταῦτα, ὥστε πολλάκις ἀπέθνησκεν ὅταν ἐστερεῖτο τοῦ ἀντικειμένου τῆς φι λίας αὐτοῦ.
Ὁ Παυσανίας λέγει ὅτι εἶδεν ἐν Ποροσελήνῃ δελφῖνα, ὅστις, πληγωθεὶς ὑπὸ ἀλιέων, ἔπεσεν ἐκπνέων εἰς τὸ παράλιον ἀλλ' ἐκεῖ ἰδὸν αὐτὸν παιδίον, τὸν ἐπεριποήθη καὶ τὸν ἰατρευσεν. Ὁ δὲ δελφὶς, σῶστρα ἀποδίδων εἰς τὸν ἰατρόν του, ἤρχετο ὁσάκις ὁ παῖς τὸν ἐκάλει, καὶ παρέχων τὰ νῶτά του, ἔφερεν αὐτὸν ἐπὶ τῶν κυμάτων (Παυσ. Λακ. 25).
Ὁ δὲ Πλίνιος λέγει, ὅ δελφὶς τῆς Λοκρίνης λίμνης τοσοῦτον εἶχεν οἰκειωθῇ πρὸς παῖδα, ὥστε τὸν ἔφερεν ἐπὶ τῶν νώτων του εἰς τὴν ἄλλην ὄχθην εἰς τὸ σχολεῖον· ὅταν δέ ποτε ἠσθένησε τὸ παιδίον, ὁδελφὶς, μὴ δυνάμενος νὰ ὑπομείνῃ τὴν ἀπουσίαν αὐτοῦ, ἀπέθανε τῆς λύπης. Προσθετει δ' ὁ αὐτὸς συγγραφεὺς, ὅτι ἄλλος δελφὶς τῆς κατὰ τὸν Ἱππῶνα παραλίας τοσαύτην εἶχε φιλίαν πρὸς τοὺς ἀνθρωπους, ὥστε ὁσάκις ἔβλεπέ τινας λουομένους, ἔσπευδεν ἀμέσως νὰ παίξῃ μετ' αὐτῶν καὶ νὰ τοὺς δεχθῇ εἰς τὴν ῥάχιν του^ ὅτι δ' οἱ ἀλιεῖς, ὠφελούμενοι ἀπὸ τὴν φιλανθρωπόν του διάθεσιν, τὸν εἶχον ἐθίσει νὰ αλιεύῃ ἀντ' αὐτῶν, μισθὸν παραχωροῦντες μέρος τῶν συλλαμβανομένων ἰχθύων (ΙΑ'. 8).
Καὶ ὁ Αἰλιανὸς δὲ συνέλεξε πολυαρίθμους ἱστορίας περὶ τῆς τρυφερότητος τῶν μητρικῶν αἰσθημάτων τῶν δελφίνων ὑπὲρ τῶν παιδίων των, περὶ τοῦ εὐαγώγου, τοῦ πειθηνίου καὶ φιλανθρώπου χαρακτῆρος αὐτῶν, περὶ τῆς ἀγχινοίας των εἰς ὅλας τὰς παιδιὰς καὶ εἰς ὅλας τὰς πράξεις των (περὶ ζώων ἱστ. Βιβλ. Α. Β, ΣΤ, Η, Ι, ΑΙ, ΙΒ). Βεβαίως ὅμως δὲν θέλω ἐπαναλάβει ἐδὼ ὅλας τὰς γελοίας αὐτὰς ἱστορίας. Ἄπαγε τῆς σχολαστικότητος!
Ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ οἱ φυσιολόγοι! Ὁ Ἀριστοτέλης λέγει, ὅτι ὁ δελφὶς ἔχει τὸ στόμα ὑπὸ τὴν κεφαλὴν καὶ μακρὰν τοῦ ἄκρου ῥύγχους, καὶ ὅτι, διὰ νὰ συλλάβῃ τὰ πρὸς τροφὴν, ἀναγκάζεται νὰ στραφῇ ἐπὶ τοῦ πλευροῦ ῆ καὶ ὕπτιος. Ο δὲ Πλίνιος, ἐκτὸς τοῦ ὅτι θέλει τὸ στόμα ὅπου καὶ ὁ Ἀριστοτέλης, τοῖς θέτει ἐπὶ τοῦ νώτου πτερύγιον ἀκανθωτὸν, ἰσχυρὸν, λέγει, ὅπλον, δι' οὗ πολεμοῦσι καὶ δαμάζουσι κροκοδείλους, ὃ δύνανται ὅμως νὰ συστέλλωσιν ὁσάκις θέλουσι νὰ καταστήσωσιν αὐτὸ ἀκίνδυνον, ὡς ὅταν φέρωσιν ἐπι τῶν νώτων ἄνθρωπον ἢ παιδίον.
Ἐν τούτοις τὸ περίεργον εἶναι, ὅτι τὰ δύω ταῦτα χαρακτηριστικὰ τῆς θέσεως τοῦ στόματος καὶ τοῦ πτερυγίου συνυπάρχουσι τῷ ὄντι εἴς τινα ἰχθὺν. Ἀλλὰ ποῖον εἶναι τὸ ἤπιον, τὸ τιθασσὸν, τὸ φιλάνθρωπον τοῦτο ζῶον; Τὶς ἤθελε τὸ πιστεύσει; ὁ Καρχαρίας![1]. Ὁ Καρχαρίας! ὁ ἀγριώτερος, ὁ θηριωδέστερος τῶν ἰχθύων! Ὁ Καρχαρίας! ὁ τρόμος τοῦ ναύτου, τῶν θαλασσῶν ὁ δόλιος καὶ αἱμοβόρος λῃστὴς, αὐτὸς ὅστις, ὡς ἡ γαλῆ τὸν μῦν, φονεύει μυριάκις εἰς ἀποτρόπαια παίγνια διὰ τοῦ τρόμου τὸ θῦμά του, πρὶν τὸ φονεύσῃ διὰ τῶν μιαιφόνων ὀδόντων του!
Ἰδοὺ ὁ δελφὶς τῶν ἀρχαίων, ἰδοὺ τὸ ζῶον, περὶ οὗ ὁ Ὁππιανὸς, ἀφ' οὗ τὸ περιγράφει τοσοῦτον ἀκριβῶς ὤστε, εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴν ἀναγνωρίσῃ πᾶς τις τὸν καρχαρίαν, διηγεῖται, ὅτι ἐξέρχεται τῆς θαλάσσης ὅταν ἀκούῃ τοὺς ποιμενικοὺς αὐλοὺς, καὶ συνοδεύει τὰ ἀθῶα ποίμνια, καὶ συναναπαύεται μετ' αὐτῶν ὑπὸ τὰς τερπνὰς σκιὰς τῶν δασῶν! (Ἀλιευτικ. Α'.)
Ἀλλ' ἂς ἀφήσωμεν πάσας ταύτας τὰς παραδόξους ἀπάτας, καὶ ἂς ἰδῶμεν τί εἶναι ἀληθῶς ὁ δελφίς.
Τὸ ζῶον τοῦτο, ὡς ὅλα τὰ κήτη, ζῇ κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἀγεληδόν. Εἶναι δὲ ζωηρὸν καὶ εὔρωστον, καὶ τόσον ἀδηφάγον καὶ λαίμαργον, ὥστε καταπίνει εὐκόλως πᾶν δέλεαρ ῥιπτόμενον πρὸς αὐτό. Κολυμβᾷ δὲ παραδόξως, ὅταν μάλιστα ἔχῃ μεγάλας ἀποστάσεις νὰ διανύσῃ, συστελλόμενον μὲν εἰς ἡμικύκλιον, διαστελλόμενον δὲ μεθ' ὁρμῆς πάλιν ἀλλεπαλλήλως· διὰ τοῦτο, ὅταν εἶναι παρὰ τὴν ἐπιφάνειαν τῆς θαλάσσης, ἡ ῥάχις του ἀλληλοδιαδόχως κρύπτεται καὶ φαίνεται πὰλιν. Ἡ μόνη του δὲ ἐνασχόλησις εἶναι νὰ διώκῃ τοὺς μικροὺς ἰχθῦς, οἷον τριχίας. ἀφύας, σκόμβρους, καὶ αὐτὰς τὰς συνοδίας τῶν θύννων, ἐπ' ἐλπίδι τοῦ νὰ συλλάβῃ, τοὺς μικροτέρους αὺτῶν. Ἀλλ' ὅλοι οἱ ἰχθῦς οὗτοι, ἂν δὲν συλληφθῶσιν ἐξαίφνης, διαφεύγουσιν εὐκόλως τὸν κίνδυνον, διότι ὁ δελφὶς, ἔχων ἀκινήτους τοὺς τοῦ τραχήλου σπονδύλους, καὶ τὴν κεφαλὴν συμφυῆ μὲ τὸ σῶμα, δὲν δύναται νὰ στρέψῃ αὐτὴν πρὸς τὰ πλάγια, χωρὶς νὰ στρέψῃ ὅλον τὸ σῶμα ὁμοῦ, καὶ ἡ βραδύτης τῶν κινήσεών του τούτων, δίδει καιρὸν εἰς τοὺς διωκομὲνους νὰ φύγωσιν.
Ὁ δελφὶς ἔχει μέγαν ὄγκον ἐγκεφάλου. Περιορίζεται ὅμως ὁ νοῦς του εἰς μόνην τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν φυσικῶν ἀναγκῶν του, τῆς τροφῆς, ἀναπαύσεως καὶ παραγωγῆς. Ἄλλως τε παρακολουθεῖ τὰ πλοῖα, παίζει καὶ σκιρτᾷ παρὰ τὰ πλευρὰ αὐτῶν καὶ ἐπὶ τὰ ἴχνη αὐτῶν, καὶ οὔτε ἡ παρουσία τοῦ πληρώματος, οὔτε ἡ ὄψις τῶν ἱστίων, οὔτε ὁ θόρυβος ὁ ἐπὶ τοῦ καταστρώματος τοὺς τρομάζει. Ἐνίοτέ τινες, ἐν τῇ ταχύτητι τῶν κινήσεών των, εἰσπηδοῦσιν εἰς τὰ πλοῖα, ἀλλ' ἐξ εὐηθείας τοῦτο, οὐχι ἐκ προθέσεως. Τῶν νεωτέρων τὸ κρέας τρώγεται, καὶ εἰς τὰ μεσημβρινὰ τῆς Γαλλίας μάλιστα κατασκευάζονται ἐξ αὐτοῦ ἀλλᾶντες (λουκάνικα) ἐξαίρετοι. Ὡς ὅλα τὰ κήτη, ἔχουσι καὶ αὐτοὶ λίπος, ἔλαιον ὅμως πολλὰ ὀλίγον περιέχουσι, δι' ὃ καὶ δὲν γίνεται ἰδιαιτέρα ἁλιεία αὐτῶν. Τοὺς φοβοῦνται δὲ πολὺ οἱ ἂλιεῖς, διότι σχίζουσι τὰ δίκτυα διὰ τῶν ὀδόντων των, εἴτε διὰ νὰ διαφύγωσιν ἂν συλλῃφθῶσιν, ἢ διὰ νὰ φάγωσι τοὺς συλληφθέντας ἰχθῦς.
Ἀπαντᾶται δὲ εἰς τὰς βορείους θαλάσσας, καὶ εἰς αὐτὴν τὴν μεσόγειον ἡ δελφινοφώκη (delphinus tursio), ἡ καὶ φυσητὴρ λεγομένη, τὸ αὐτὸ χρῶμα ἔχουσα, μῆκος δὲ πολλάκις δεκαπέντε ποδῶν καὶ ἐπέκεινα, βραχὺ δὲ ῥύγχος καὶ εὐρὺ καὶ πεπλατυμμένον, ἔχον εἰκοσιένα. ἢ εἰκοσιπέντε κωνικοὺς καὶ πολλάκις ἀμβλεῖς ὀδόντας ἐκατέρωθεν ἐκάστης σιαγόνος.
Ἠξεύρετε τὶ ἦτον ὁ ὄρυξ, τὸ θαλάσσιον τέρας τῶν ἀρχαίων, τοῦ μεσαιῶνος ἡ ὄρκα, ἥτις εἰς ἀμφοτέρας τὰς ἐποχὰς ἠγάπα νὰ τρώγῃ νέας ἡγεμονίδας, καὶ εἰς ἀμφοτέρας ἔσχε τὸ αὐτὸ τέλος; Δὲν θὰ διηγηθῶ τὴν ὄρκαν τοῦ Μαινομένου Ὀρλάνδου καὶ τῆς ὡραίας Ἀγγελικῆς, διότι μόλις οἱ ὡραῖοι στίχοι τοῦ Ἀριόστου καθιστῶσι τὸ ἀνέκδοτον φορητόν· προτιμῶ δὲ ν'ἀναφέρω τῆς Ἀνδρομέδας τὸ θαλάσσιον τέρας, διότι εἶναι ἱστορικὸν, καθ' ὃν τρόπον τὰ πλεῖστα τῶν συγχρόνων του Ἑλληνικῶν συμβάντων.
Ἦτον λοιπὸν ἕνα καιρὸν εἰς τὴν Αἰθιοπίαν βασιλεὺς ὀνομαζόμενος Κηφεὺς, καὶ βασίλισσα καλουμένη Κασσιόπη ἢ Κασσιόπεια. Τὸ ἀγαθὸν τοῦτο βασιλικὸν ζεῦγος ἦτον ἀναμφιβόλως κοράκων μελάντερον, ὡς ὅλοι των οἱ ὑπήκοοι, ἀλλὰ τοῦτο δὲν τοὺς ἐκώλυε νὰ ἔχωσι θυγατέρα λευκοτέραν περιστερᾶς, ὀνομαζομένην Ἀνδρομέδαν. Ἦτον δὲ καὶ φρόνιμος ἐνταυτῷ καὶ ὡραία, ἐντέλεια γυναικὸς ἐν γένει, ἂν σπέρμα ματαιοφροσύνης δὲν εἶχεν ἀναφυῇ εἰς τὴν καρδίαν της, καὶ ἀναπτυχθὲν δὲν τῇ εἶχεν ἀνατρέψει τὴν κεφαλήν. Ἐν τῇ αὐθάδει αὐταρεσκείᾳ της παρέβαλεν ἐαυτὴν πρὸς τὴν Ἥραν, καὶ ἡ μήτηρ αὐτῆς, ἔτι ματαιοτέρα, ἔλεγεν, ὅτι μετὰ τῆς θυγατρός της αἱ δύω ὁμοῦ ἀποτελοῦσι ζεῦγος θελκτικώτερον τῶν Νηρηΐδων πολύ. Καὶ αὐτὴ δὲ, εἰ καὶ μελάγχρους, διισχυρίζετο ὅμως εἰς τοὺς αὐλικούς της, ὅτι ἦτον ἀναμφισβητήτως ὡραιοτέρα τῆς Ἥρας.
Ἡ δὲ γυνὴ τοῦ πατρὸς ἀνδρῶν τε θεῶν τε, διὰ μὲν τὰς ἀπρεπεῖς τῆς μητρὸς καυχήσεις ἐγέλασεν, ἀλλὰ τῆς θυγατρὸς αἱ ἀξιώσεις τὴν παρώργισαν, καὶ ἀπεφάσισε νὰ ἐκδικήσῃ κατ' αὐτῆς τὴν προσβεβλημένην φιλοτιμίαν της. Συνοδίᾳ τῶν Νηρηΐδων λοιπὸν ἦλθε πρὸς τὸν Ποσειδῶνα, καὶ ἀνἐθεσεν εἰς αὐτὸν τὴν ἐκδἰκησίν της. Ὁ δ' ἐνοσίχθων ἔπεμψεν ἀμέσως ἓν θαλάσσιον τέρας, ἕνα ὄρυκα, ὅστις κατηφάνισε τὴν Αἰθιοπίαν, κατέφαγε γραίας καὶ παιδία ὅσα ὠρέγετο, καὶ, κατὰ τὴν εὐγενῆ συνήθειαν τῶν θαλασσίων τεράτων, κατεπίεσε καὶ κατέστρεψε τὸν λαὸν διὰ νὰ ἐκδικηθῇ κατὰ τῶν ἡγεμόνων.
Τέλος ὁ φιλόλαος βασιλεὺς Κηφεὺς ἔπεμψε πρὸς τὸν χρησμὸν καὶ ἠρώτησεν εἰς τὶ πρέπει νὰ ἐνδώσῃ ὅπως ἀπαλλαγῇ τὸ ὑπήκοον του ἀπὸ τὰς βασάνους. Ὁ δὲ χρησμὸς ἀπεκρίθη, ὅτι τότε θὰ παύσωσι τά δεινά του, ὅταν παραδώσῃ τὴν Ἀνδρομέδαν ἀλυσσόδετον ἐπὶ τῶν σκοπέλων εἰς τὸ τέρας νὰ τὴν καταφάγῃ· καὶ ὁ δυστυχὴς Κηφεὺς τὸ ἐξετέλεσε. Κατ' εὐτυχίαν ὅμως ὁ Περσεὺς, ἐπὶ τοῦ Πηγάσου ὀχούμενος, διήρχετο ἐκεῖθεν κατὰ τὴν ἐπίσημον στιγμὴν, καθ' ἣν τὸ τέρας ἐξὴρχετο τῶν ὑδάτων ὅπως καταβροχθίσῃ τὴν κόρην. Τὰ δάκρυα δὲ αὐτῆς ἐκίνησαν εἰς οἶκτον τὸν ἥρωα, καὶ δείξας εἰς τὸν ὄρυκα τὴν κεφαλὴν τῆς Μεδούσης, τὸν ἀπελίθωσεν, ἠλευθέρωσε την Ἀνδρομέδαν, κατέπεισε τὸν Δία νὰ κατατάξῃ τὴν μητέρα της Κασσιόπειαν μεταξὺ τῶν ἀστέρων, ὅπου ἀκόμη εὑρίσκεται, καὶ ἡ ἱστορία τελειώνει μελοδραματικώτατα, διὰ τοῦ γάμου τῆς ἡγεμονίδος μετὰ τοῦ ἐλευθερωτοῦ της.
Οἱ ἀρχαῖοι φυσιογράφοι ἠσχολήθησαν σπουδαιότατα εἰς τὸ ν' ἀνακαλύψωσι τίνος φύσεως τέρας ἦτον τὸ τέρας τῆς Ἀνδρομέδας, καὶ ἀπεφάσισαν, ὅτι ἦτον ἡ ὄρκα τῶν τοῦ μεσαιῶνος, ὁ θαλάσσιος χὴν τῶν Γάλλων, ἡ Οὔδρα τέλος πάντων τοῦ περιηγητοῦ Βήλλωνος, ὅστις διισχυρίζεται, ὁτι οἱ νέοι Ἕλληνες σέβονται τοὺς δελφῖνας, καὶ φόνος δελφῖνος θεωρεῖται παρ' αὐτοῖς ὡς ἀνθρωποκτονία.
Παρατρέχομεν διάφορα ἄλλα εἴδη δελφίνων, ὧν τὰ ἤθη οὐδὲν περίεργον ἔχουσιν. Τὸ δὲ τῶν Δελφινοῤῥύγχων γένος εἶναι συγγενέστατον πρὸς τὸ τῶν δελφίνων, ὥστε καὶ οἱ φυσιογράφοι ἐθεώρησαν ὡς μόνον χαρακτηριστικὸν τῆς διαφορᾶς, τὸ σχῆμα τοῦ κρανίου, εἰς θόλον κυρτούμενον, καὶ ἔχον ῥύγχος ἐπίμηκες, μὲ κωνικοὺς ἀγκύλους ὀδόντας.
Εἶδος δὲ τούτου εἶναι ὁ Μακρόπτερος δελφινόῤῤυγχος, οὗ ἓν καὶ μόνον ἄτομον, εἴκοσι περίπου ποδῶν μῆκος ἔχον, ἐγένετο γνωστὸν τῷ 1835· ὅθεν φαίνεται, ὅτι τὸ εἶδος τοῦτο κατοικεῖ τοὺς ἀπωτάτους τῶν μεμακρυσμένων θαλασσῶν βυθοὺς, δι ' ὃ καὶ ἔμεινεν ἐντελῶς ἄγνωστον καὶ εἰς τοὺς κητοθήρας καὶ εἰς τοὺς περιηγητὰς καὶ εἰς τοὺς φυσιολόγους.
Ἀλλὰ κατὰ μίαν νύκτα τοῦ ἔτους ἐκείνου, ἐν Γαλλίᾳ, εἰς τὰς ἐκβολὰς τοῦ Σηκουάνου, ἁλιεὐς ἤκουσεν ἐπὶ τῆς παραλίας παράδοξον θόρυβον, εἰς τὴν στιγμὴν τῆς ἀμπότιδος, καὶ ἔτρεξε μὲν πρὸς τὸ μέρος ἐκεῖνο, ἀλλὰ τὸ σκότος καὶ ἢ ἀκατανόητος ἐκείνη βοὴ τὸν ἐτρόμαξαν, ὥστε δὲν ἐπλησίασεν. Ἐνίοτε ἠκούετο ὡς ῥόγχος ἀγνώστου καὶ μανιώδους θηρίου, ἄλλοτε στεναγμοὶ καὶ οἰμωγαὶ πνιγομένου· μετὰ ταῦτα ἐπατάσσετο τὸ ὕδωρ ὡς ὑπὸ καταῤῥάκτου, καὶ ἔτρεμε τῆς ὄχθης ἢ ἄμμος, καὶ ἀντήχει ὡς ἰσχυρῶς πληττομένη. Ὁ ἁλιεὺς ἔδραμεν ἀμέσως πρὸς τοὺς γείτονάς του, καὶ ἅμα ἔφεξεν, ἔφθασαν ὅλοι εἰς τὸ χωρίον.
Μακρόθεν ἤδη ἤκουσαν τὸν αὐτὸν θόρυβον, καὶ μετ' οὐ πολὺ εἶδαν ἐξοκεῖλαν ἐπὶ τῆς παραλίας, καὶ ἐκβρασθὲν ὑπὸ τῶν κυμάτων, μέγα θαλάσσιον τέρας, ἐναγωνίως σπαῖρον, καὶ μάτην προσπαθοῦν νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὴν θάλασσαν. Τὸ σῶμά του εἶχε μῆκος δεκαπέντε ποδῶν, ἑπτὰ δὲ ποδῶν περιφέρειαν, καὶ ἐμειοῦτο βαθμηδὸν ἀπὸ τῶν μικρῶν παραστερνίων αὐτοῦ πτερυγίων μέχρι τῆς οὐρᾶς· ἡ φάρυγξ του εἷχε πλάτος δύω ποδῶν, ἀλλ' ἦτον νωδός· τὸ δὲ χρῶμά του ἦτον ὑπόφαιον καὶ στιλπνὸν, λευκαινόμενον δὲ ὑπὸ τήν κοιλίαν. Προσβαλόντες δ' αὐτὸ οἱ ἁλιεῖς διὰ ῥοπάλων καὶ ὀβελῶν, τὸ ἐφόνευσαν, καὶ τότε ἐγνώσθη, ὅτι τὸ ζῶον τοῦτο ἦτον ὁ μακρόπτερος δελφινόῤῥυγχος, οὐδέποτε ἄλλοτε ἀπαντηθείς. Πόθεν δὲ καὶ διατὶ ἦλθεν εἰς τὰ μέρη ἐκεῖνα, τὶς ἐμβλέπει εἰς τοὺς ἀχανεῖς βυθοὺς τῆς θαλάσσης, ὥστε νὰ τὸ εἰπῇ;
Ἔτι μείζων εἶναι ὁ λεγόμενος ἐστεμμένος (coronatus) δελφινόῤῥυγχος, ἔχων μῆκος τριάκοντα ὡς τριακονταπέντε ποδῶν, καὶ τάχος τοὐλάχιστον δεκαπεντε.
Ἡ δὲ λεγομένη Ἰνία τῆς Βολυβίας, κατὰ τὴν μεσημβρινὴν Ἀμερικὴν, ἰδιαίτερον γένος ἀποτελοῦσα, κατοικεῖ τοὺς ποταμοὺς καὶ τὰς λίμνας, καὶ ἔχει ἑπτὰ ὡς δέκα ποδῶν μῆκος, καὶ, ὡς αἱ φῶκαι, μύστακοι περὶ τὸ στόμα, ἐξ ὀλίγων τραχειῶν τριχῶν συνιστάμενον. Τὸ δὲ χρῶμα αὐτῆς εἶναι μεταβλητὸν, κυανόφαιον συνήθως ἄνω, ἀποκλίνον περὶ τὴν κοιλίαν πρὸς τὸ ῥοδόχρουν. Ἄλλοτε δὲ εἶναι ὑπέρυθρος, ἢ μελανόφαιος, ἢ στικτὴ, ἢ ῥαβδωτὴ. Γεννᾷ δὲ, ὡς βεβαιοῦσιν οἱ σπουδάσαντες τὰ ἤθη τοῦ ζώου τούτου, ἐν μόνον τέκνον ἑκάστοτε, καὶ τοσαύτη εἶναι ἡ μεταξὺ μητρὸς καὶ παιδίου στοργὴ, ὥστε πολλάκις ἐκτίθενται εἰς τοὺς μεγίστους κινδύνους δι' ἀμοιβαίαν ἄμυναν. Τὰ ζῶα ταῦτα δὲν ἔχουσι τὰς κινὴσεις τόσον ζωηρὰς καί σφοδρὰς ὡς οἱ λοιποὶ δελφῖνες, καὶ ἀναβαίνουσι συνεχέστερον αὐτῶν εἰς τὴν ἐπιφάνειαν, διὰ ν' ἀναπνέωσι τὸν ἀέρα. Συνδιαιτῶνται δὲ ἀνἀὰ τρία ἢ τέσσαρα ἐν οἰκογενείᾳ ὁμοῦ, καὶ θηρεύουσι τὴν λείαν των, ἔχοντα τὴν κεφαλὴν ἐκτὸς τῶν κυμάτων.
Αἱ δἐ φώκαιναι κατὰ τοῦτο διαφέρουσι τῶν ῥηθέντων γενῶν, ὅτι ἔχουσι τὴν κεφαλὴν οὐχὶ εἰς ῥύγχος ἐκτεινομένην, ἀλλὰ κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον σφαιροειδῆ. Ἔχουσι δὲ ὅλαι, πλήν τῆς λεγομένης βελούγα, στεατῶδες πτερύγιον ἐπὶ τοῦ νώτου.
Ἡ κοινὴ φώκη ἡ τότον συνήθης ἐν τῇ μεσογείῳ, εἶναι ἐκ τῶν ὁδοιπορικῶν ἰχθὐων. Εἰς τὸν Ὠκεανὸν ἀναβαίνει τὸ θέρος πρὸς τὰς βορείους θαλάσσας διὰ νὰ δροσισθῇ, τὸν δὲ χειμῶνα καταβαίνει πρὸς νότον, ὅπου ὅμως διαμένει ἐνίοτε, μάλιστα ἐν τῇ Μεσογείῳ, δι' ὅλου τοῦ ἔτους. Τὴν ῥάχιν ἔχει μελανὴν μετ' ἰοβαφῶν καὶ χλωρῶν ἀποχρώσεων, τὴν δὲ κοιλίαν, λευκήν. Τὸ δὲ μῆκος της εἶναι τεσσάρων ὡς ἓξ ποδῶν, ὥστε εἶναι τῶν κητῶν τὸ μικρότερον.
Ζῶσι δὲ αἱ φῶκαι ἀγεληδὸν, καὶ συνὴθως διαιτῶνται καὶ παίζουσιν εἰς τὴν ἐπιφάνειαν, πρωτίστην ἡδονὴν ἔχουσαι νὰ παλαίωσιν ἐπὶ τῶν τρικυμιῶν κατὰ τῆς ὁρμῆς τῶν κυμάτων. Ὅταν δὲ ἡ θάλασσα εἶναι γαληνιαία, ἀντιδιώκονται παίζουσαι καὶ σκιρτῶσαι τὸ ὕδωρ, ὥστε φαίνεται ὅλον τὸ σῶμά των. Εἶναι δὲ ἀδηφάγοι, κατατρώγουσι μεγίστην ποσότητα ἰχθύων καὶ μαλακοδέρμων, καὶ ἁρπάζουσι πολλάκις τὴν λείαν των ἀπὸ τῶν ἁλιέων τὰ δίκτυα, κόπτουσαι αὐτὰ διὰ τῶν ὀδόντων. Ἐνίοτε ἐνεδρεύουσι παρὰ τὰς ἐκβολὰς τῶν ποταμῶν, καὶ συλλαμβάνουσι τοὺς κατερχομένους ἰχθῦς, καὶ ἄλλοτε διώκουσιν αὐτοὺς καὶ ἂνω ποταμῶν. Καὶ ἡ φώκη δὲ τρέφει καὶ προστατεύει τὰ τέκνα της μετὰ μεγίστης φιλοστοργίας.
Ὁ δὲ κληθεὶς φωκαινόρυξ (phocaena orca), ἄλλος ἀπὸ τὸν προῤῥηθέντα ὄρυκα, εἶναι τὸ μέγιστον εἶδος τῆς φώκης, ἔχον εἰκοσιπέντε ὡς τριάκοντα ποδῶν μῆκος. Τὸ ῥύγχος του εἶναι βραχύτατον, καὶ ἐπὶ τοῦ νώτου ἔχει μέγιστον πτερύγιον, τετράπουν τὸ ὕψος. Οἱ ὀδόντες του εἶναι μεγάλοι μὲν ἀλλὰ σπὰνιοι, τὸ δὲ χρῶμά του μέλαν ἐπάνω, λευκὸν δὲ κάτω, καὶ ἔχει λευκὸν στίγμα ἐπὶ τοῦ ὀφθαλμοῦ.
- ↑ Τὸ Σκυλόψαρον.