Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1889/Τα προνόμια της ασχήμιας
| ←Ἐπιτύμβια εἰς τὴν Ἑλλάδα | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1889 Συγγραφέας: Τὰ προνόμια τῆς ἀσχήμιας |
Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας κατὰ τὰς δημώδεις παραδόσεις→ |
.jpg)
Κ. ΠαπαρρηγόπουλοςΕν τῶν προνομίων τῆς ἀσχημίας εἶνε ὅτι δὲν δύναται νὰ γελοιογραφηθῇ. Προκαλῶ λ.χ. τὸν Κύριον Ἄννινον νὰ γελοιογραφήσῃ τὸν Σωκράτην ἢ τὸν Κοραῆν. Καὶ ἐπειδὴ τὰ ἄκρα συναντῶνται, ἡ ἀσχημία ἔχει κοινὸν τὸ προνόμιον τοῦτο πρὸς τὸ κάλλος. Ὁ ἄνθρωπος ὅστις ἤθελε παραμορφώσει τὸν Ἀπόλλωνα τοῦ Σκόπα ἢ τὴν Ἀφροδίτην τοῦ Πραξιτέλους, ἤθελε προξενήσει οὐχὶ γέλωτα ἀλλ’ ἀηδίαν. Εἷς τῶν ὀνομαστῶν Γάλλων γελοιογράφων τῆς παρούσης ἑκατονταετηρίδος, ὁ Daumier, ἐπεχείρησέ τι παραπλήσιον παραστήσας ἐπὶ τὸ βωμολοχικώτερον τὸν Ἀχιλλέα, τὴν Ἑλένην καὶ τοὺς ἄλλους ἥρωας καὶ τὰς ἄλλας ἡρωΐδας τοῦ Ὁμηρικοῦ ἔπους, ἐν εἰκόνι ἣν ἐπέγραψεν Histoire ancienne. Ἀλλ’ ἐὰν ἀληθεύῃ ὅτι διὰ τῆς εἰκόνος ταύτης ἠθέλησε νὰ παραφράσῃ τὸν πολυθρύλητον στίχον·
ἡ προσδοκία του διεψεύσθη δεινῶς, διότι ποτὲ ἡ ἀρχαία Ἑλλὰς δὲν ἐθαυμάσθη καὶ δὲν ἐλατρεύθη τόσον ὅσον ἀφ’ ἧς ἐξετέθη εἰς τὴν κοινὴν θέαν ἡ λεγομένη αὕτη ἀρχαία Ἱστορία. Τὸ στάδιον τῆς γελοιογραφίας ἁπλοῦται μεταξὺ τῶν δύο ἐκείνων ἄκρων· στάδιον ἀχανὲς ἐν ᾧ βρύουσιν ἀναρίθμητα ἀνθρώπων πλήθη, οἵτινες οὔτε ἐπὶ ἐξαιρέτῳ εὐμορφία οὔτε ἐπὶ ἐξαιρέτῳ δυσμορφίᾳ διακρίνονται, συμβαίνει ὅμως πολλάκις νὰ ἔχωσιν ἕνα τινὰ ἰδιόρρυθμον χαρακτῆρα τοῦ προσώπου ἢ τοῦ σώματος· οἷον μετώπου, ὀφθαλμῶν, ῥινός, ὤτων, στόματος, πώγωνος, λαιμοῦ, τραχήλου, βραχιόνων, ἀναστήματος, πολυσαρκίας ἢ λιποσαρκίας. Τοῦτον λοιπὸν τὸν ἰδιάζοντα χαρακτῆρα ἁρπάζουσα ἡ γελοιογραφία, ὁσάκις πρόκειται περὶ ἀνθρώπων ὁπωσοῦν γνωστῶν, καὶ ἢ λεπτύνουσα, ἢ μηκύνουσα, ἢ εὐρύνουσα αὐτὸν, κατὰ δὲ τὰ λοιπὰ διατηροῦσα ὅσον οἷόν τε τὴν ἄλλην τοῦ θύματος αὐτῆς φυσιογνωμίαν, προκαλεῖ τὴν θυμηδίαν τῶν πολλῶν, ἐνίοτε δὲ καὶ τῶν ὀλίγων.
Ἀλλὰ τὴν θυμηδίαν ἣν προκαλοῦσιν αἱ συνήθεις ἐκεῖναι μορφαὶ, αἱ ὑπὸ τῆς γελοιογραφίας κατὰ μέρος παραποιούμεναι, δὲν θέλει προξενήσει ποτὲ οἱαδήποτε ἐξαλλαγὴ τῆς ἀπολύτου, τῆς ἐξ ἐπαγγέλματος οὕτως εἰπεῖν ἀσχημίας. Τὸ πλεονέκτημα τοῦτο εἶνε βεβαίως ἀρνητικὸν, ἀλλ’ ἔχει αὕτη καί τινα ἄλλα ὁπωσοῦν θετικώτερα.
Τίς Ἕλλην δὲν γνωρίζει τὸν Villemain, ὅστις διετέλεσεν ἐπὶ μακρότατον ἀΐδιος γραμματεὺς τῆς Γαλλικῆς Ἀκαδημίας καὶ ἀνεδείχθη εἷς τῶν ἐπιφανῶν φιλελλήνων τοῦ καθ’ ἡμᾶς αἰῶνος; Δὲν ἐγένετο δὲ ὁ ἀνὴρ κατὰ τοῦτο μόνον ἄξιος τῆς εὐλαβοῦς ἡμῶν στοργῆς, ἀλλὰ καὶ διότι ἔγραψε πρὸς τοῖς ἄλλοις τὰ μετριοφρόνως ὑπ’ αὐτοῦ ὀνομασθέντα Δοκίμια περὶ τῆς μεγαλοφυΐας τοῦ Πινδάρου καὶ περὶ τῆς λυρικῆς ποιήσεως, ἐν ταῖς σχέσεσιν αὐτῆς πρὸς τὴν ἔξαρσιν τοῦ ἠθικοῦ καὶ θρησκευτικοῦ φρονήματος τῶν ἐθνῶν· καὶ πλὴν τούτου τὴν οὐδὲν ἧττον ἀνεπιδείκτως ἐπιγραφεῖσαν Σύνοψιν τῆς κατὰ τὴν Δ′. ἑκατονταετηρίδα χριστιανικῆς εὐγλωττίας. Ἀμφότερα τὰ ἔργα ταῦτα ἤθελον πράξει κάλλιστα νὰ μελετήσωσιν οἱ καθ’ ἡμᾶς νέοι λόγιοι, καὶ μάλιστα οἱ πρὸς τὸ κήρυγμα τοῦ Θείου λόγου προαλειφόμενοι. Ἀλλὰ ταῦτα ἐν παρόδῳ, ἐπανερχόμεθα δὲ εἰς τὸ κύριον ἡμῶν θέμα.
Ὁ Villemain λοιπὸν ἐκάθητό ποτε ἐν τῷ σπουδαστηρίῳ του συνδιαλεγόμενος μετά τινος τῶν φίλων, ὅτε ἀνηγγέλθη ἕτερός τις κύριος. Εἰσαχθέντος δὲ αὐτοῦ, ὁ Villemain τὸν ὑπεδέχθη μετὰ προφανοῦς εὐχαριστήσεως, καί, ἀκούσας τί ἐπεθύμει, ἔσπευσε νὰ τὸν βεβαιώσῃ ὅτι ἡ ἐπιθυμία του θέλει τάχιστα ἐκπληρωθῆ. Ἀφοῦ ἀνεχώρησεν ὁ ξένος, ὁ φίλος μεθ’ οὗ συνδιελέγετο ἠρώτησε τὸν ἀΐδιον γραμματέα τῆς Ἀκαδημίας, τίς ἦτο ὁ ἄνθρωπος οὗτος, ὁ δὲ ἀπεκρίθη ὅτι πρώτην φορὰν τὸν εἶδεν. Ἀλλὰ τότε ἔκθαμβος γενόμενος ὁ ὁμιλητὴς τοῦ σοφοῦ ἀνδρὸς, πόθεν λοιπόν, εἶπεν, ἡ τοιαύτη πρὸς τὸν ξένον εὐμένεια, καὶ τοσαύτη ἐπιθυμία εἰς τὸ νὰ ἀποδεχθῇς τὴν αἴτησίν του; Ὁ δὲ ὑπέλαβεν «Ἆ, φίλε μου, δὲν εἰξεύρεις πόσην ὀφείλω αὐτῷ εὐγνωμοσύνην.» — «Ἀλλὰ ποίαν ἀφορμὴν εὐγνωμοσύνης εἰμπορεῖ νὰ ἔχῃ τις πρὸς ἄνθρωπον τοῦ ὁποίου ἀγνοεῖ ἐντελῶς τὴν ὕπαρξιν» — «Ἐρωτᾷς ἀκόμη ποίαν ἀφορμὴν εὐγνωμοσύνης εἰμπορῶ νὰ ἔχω πρὸς αὐτόν; καὶ δὲν εἶδες ὅτι ἂν αὐτὸς δὲν ὑπῆρχεν εἰς τὸν κόσμον, ἐγὼ ἤθελον εἶμαι ὁ ἀσχημότερος ἄνθρωπος τῆς Γαλλίας!»
Ἰδοὺ δεύτερον πλεονέκτημα τῆς ἀσχημίας, καὶ τοῦτο πρακτικώτατον ὡς θέλετε ὁμολογήσει. Ἀλλ’ ὑπάρχει καὶ τρίτον, οὐδὲν ἧττον πρακτικόν.
Ἡ φύσις, ἡ τοσοῦτον ἀδικήσασα τὸ πρόσωπον τοῦ εὐφραδοῦς καὶ εὐφυοῦς ἀκαδημαϊκοῦ, ὡσεὶ φιλοτιμουμένη νὰ ἐπιτείνῃ τὸ μαρτύριον τοῦ ἀνδρός, ἐπροίκισεν αὐτὸν διὰ καρδίας τρυφερωτάτης. Μία δὲ μάλιστα τῶν χαριτωμένων παρισινῶν κυριῶν εἶχε δεσμεύσει ἀνηλεῶς τὴν καρδίαν ἐκείνην. Ὁ δυστυχής, ὁσάκις ἐκάθητο πλησίον της, ᾐσθάνετο ὅλα τὰ βάσανα τοῦ Ταντάλου ἐκείνου, ὃν λέγει ὁ ποιητής.
…… χαλέπ’ ἄλγε’ ἔχοντα,
ἑσταότ’ ἐν λίμνῃ· ἡ δὲ προσέπλαζε γενείῳ·
στεῦτο δὲ διψάων, πιέειν δ’ οὐκ εἶχεν ἑλέσθαι.
μέχρις οὗ, ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν, ὑπεψιθύρισεν· aimez-moi un peu, Madame, personne ne le croira. Ἡ ἱστορία δὲν λέγει τί ἀπέγινεν, ἀλλὰ τὸ βέβαιον εἶνε ὅτι οἱ Ἀπόλλωνες καὶ οἱ Ἀδώνιδες δὲν ἦσαν πάντοτε εὐτυχέστεροι τοῦ Ἡφαίστου. Ἡ ἀνάλυσις ὅμως τοῦ ψυχολογικοῦ τούτου ζητήματος ἤθελεν ἀπαιτήσει πραγματείαν μακρὰν, τὴν ὁποίαν δὲν ἔχω καιρὸν νὰ γράψω.
