Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1888/Χίλιοι συγγραφείς ενός βιβλίου
| ←Φθινοπωρινά | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1888 Συγγραφέας: Χίλιοι συγγραφεῖς ἑνὸς βιβλίου |
Μιχαὴλ Σοφιανός→ |
- Φίλε κ. Σκόκε,
ὲν ἀγνοεῖς ὅτι εἶμαι εἷς τῶν πολυαρίθμων ἀκουσίων Ἑλλήνων περιηγητῶν, οἵτινες ἀναλώμασι τοῦ Δημοσίου περιηγοῦνται ἄκοντες τὴν ἀπὸ Ταινάρου καὶ Καφηρέως μέχρι τῆς δυσωνύμου Κούτρας Ἑλλάδα, διασχίζοντες χωρὶς νὰ ἦνε ναυτικοὶ τὰς ἀπὸ τοῦ Σουνίου μέχρι τῶν Σποράδων θαλάσσης, ἢ, ἐν ᾧ εἷνε νησιῶται, ἀναρριχώμενοι εἰς τὰ ὄρη, ὅσα δὲν ἐξημέρωσεν ἔτι ὁ ΣΠΑΠ, ἤτοι ὁ Σιδηρόδρομος Πειραιῶς-Ἀθηνῶν-Πελοποννήσου, ἢ ὅσα θὰ καταστήσῃ βατὰ ὁ ἐξ Ἀθηνῶν εἰς Λάρισσαν, οὗ ἀπὸ δεκαπενταετίας βλέπω οὐχὶ τὰς σιδηρᾶς ῥάβδους, ἀλλὰ τὰς συμβάσεις ἔν τινι τόμῳ τῶν Ἑλληνικῶν Κωδίκων. Εἶμαι ἑνὶ λόγῳ εἷς ἐκ τοῦ ὑπαλληλολογίου, ὅπερ περιοδεύει ἀκουσίως κατὰ τὸ πλεῖστον σὺν γυναιξὶ καὶ τέκνοις καὶ σκύλοις καὶ κλίναις καὶ σεπετίοις κλπ., ὧν ὀλίγα φθάνουσι σῶα καὶ ἀβλαβῆ εἰς τὸν πρὸς ὃν ὅρον.
Περὶ τῶν ἀκουσίων τούτων ἐν Ἑλλάδι περιηγητῶν ἔχω συλλέξει ἱκανὰ ἀνέκδοτα, ἱστορίας προκαλούσας οἶκτον καὶ γέλωτα ἅμα, ἐνθυμιζούσας πως τὰς μυθώδεις περιπετείας τοῦ Σεβὰχ Θαλασσινοῦ ἢ τὰς περιπλανήσεις τοῦ καρτερικωτάτου Ὀδυσσέως, δυναμένας δὲ νὰ δώσωσιν εἰς πολλοὺς Μολιέρους ὕλην ἀνεξάντλητον ἱλαροτραγῳδιῶν, κῳμωδιῶν, μίμων, φλυάκων, σκηνῶν καὶ τῶν τοιούτων. Εἷνε ἐν ἄλλοις λόγοις Ἕλληνες Σεβὰχ καὶ συγχρόνως Ὀδυσσεῖς, περιπλανώμενοι ὅπως εὕρωσι τὴν Ἰθάκην των, διότι διὰ τοὺς πλείστους τούτων Ἰθάκη εἶνε ἡ συμπλήρωσις τοῦ χρόνου τῆς συντάξεως, μεθ’ ἣν τινάσσοντες τὸν γιακᾶν των καὶ περισυνάζοντες τὰ συντρίμματα τῶν σκευῶν των εὑρίσκουσι τὴν ἀνάπαυσιν ἐν τῷ ἰδιωτικῷ βίῳ, ἔχοντες ἱκανὴν ὕλην πρὸς διήγησιν τῶν περιπετειῶν των. Ἔχει βεβαίως καὶ τὰ καλά της ἡ Ὀδύσσεια τῶν μεταθετῶν ὑπαλλήλων· μανθάνουσι τὸ ἐσωτερικὸν τῆς Ἑλλάδος, τὰ ἤθη καὶ ἔθιμα τῶν ἑλληνικῶν κοινωνιῶν, ἀγνώστων εἰς τοὺς γανδίνους τῶν σολονείων καὶ σαλωνείων τῆς ὁδοῦ Σταδίου· τελειοποιοῦνται δὲ καὶ εἰς τὸ λιτῶς ζῆν καὶ ταξειδεύουν ἀγγλικῷ τῷ τρόπῳ μὲ ὀλίγα bagages· τί λέγω; γίνονται εἶδος κοχλιῶν συρόντων μεθ’ ἑαυτῶν τὰ καυκία των· κατορθώνουσιν ἐκεῖνο, ὅπερ πολλοὶ θεωρούμενοι παλαβοὶ Ἄγγλοι καὶ Γερμανοὶ ἐπιδιώκουσιν, ἤτοι τὸ «περιηγεῖσθαι ἐν Ἑλλάδι,» περὶ οὗ ἐσχάτως μάλιστα ὁ ἀκάματος Ἔγγελ μακρὸν ἐποιήσατο ἀνάγνωσμα ἐν τῇ Ὁδοιπορικῇ Ἑταιρίᾳ τοῦ Βερολίνου, προσπαθήσας ν’ ἀποδείξῃ, ὅτι εἷνε μία τῶν τερπνοτέρων ἀπολαύσεων καὶ διασκεδάσεων, κλπ. Τώρα μάλιστα μὲ τοὺς συχνοὺς διορισμοὺς δικαστικῶν ἀντιπροσώπων, δὲν ὑπάρχει δικαστής, εἰρηνοδίκης, δικηγόρος καὶ ὑπάλληλος τῆς διοικητικῆς ἀρχῆς μὴ τελειοποιούμενος εἰς τὴν τοπογραφίαν ἢ γεωγραφίαν τῆς Ἑλλάδος καὶ δοκιμάζων τὸν βίον τοῦ πλάνητος ὑπαλλήλου.
Εἰς τοιαύτας περιηγήσεις ὀφείλουν πολλοὶ πολλὰς γνώσεις ἠθῶν καὶ τόπων καὶ θὰ ἦτο εὐχῆς ἔργον ἡ δημοσίευσις τῶν ἐντυπώσεών των. Ἐγὼ τοὐλάχιστον συλλέγων ἐπιμελῶς πολλὰ ἀνέκδοτα τῶν ἀκουσίων τούτων περιηγητῶν, ἐλπίζω νὰ φανῶ εἰς τὴν νέαν γενεὰν κἄπως χρήσιμος ἡμέραν τινα διὰ τῆς δημοσιεύσεως τῆς Ὀδυσσείας τῶν μεταθετῶν ὑπαλλήλων, ὅπως ἀκούῃ αὕτη διορισμὸν δημ. ὑπαλλήλου μετ’ ὀλιγωτέρου ἐνθουσιασμοῦ. Εἰς τὴν ὑπερδεκαετῆ δὲ ἀκουσίαν περιήγησιν μου ὀφείλω ἀπειρίαν σημειώσεων παντοειδῶν, ὧν συχνὰς βλέπεις ἀπό τινων ἐτῶν εἰς τὰ ἀθηναϊκὰ ἡμερολόγια· αἱ ἑξῆς ὅμως σημειώσεις ἀφορῶσιν οὐχὶ εἰς περιπετείας τοιαύτας, ἀλλ’ εἰς ἀνακάλυψιν γενομένην εἰς τὸ τελευταῖόν μου ταξείδιον βιβλίου μοναδικοῦ ἐν Ἑλλάδι εἰς τὸ εἶδός του, εὑρισκομένου ἐν Λευκάδι, ἤτοι τοῦ βιβλίου τοῦ κ. Μεγαγιάννη, οὗτινος ἀληθῶς χίλιοι εἰσὶν οἱ collaborateurs.
Βεβαίως οὔτε τὸ βιβλίον τοῦ κ. Μεγαγιάννη σοὶ εἷνε γνωστὸν, οὔτε αὐτὸς οὗτος· ἀμφότερα ὅμως ταῦτα εὑρίσκονται ἐν Λευκάδι, ἥτις μὲ ὅλην τὴν λευκότητα τοῦ ὀνόματός της εἷνε γνωστὴ εἰς τοὺς πολλοὺς ὡς ἁγία Μαύρα, ὄνομα, ὅπερ μὲ ὅλην τὴν μαυρίλλαν του τόσον ἐκόλλησεν εἰς τὸ τῆς Λευκάδος, ὥστε ἐπεσκίασε τοῦτο παρὰ τοῖς Εὐρωπαίοις. Ἐπειδὴ δὲ οὔτε ἡ Λευκὰς ἴσως, ἡ φημισθεῖσα πατρὶς τοῦ ποιητοῦ τῶν Μνημοσύνων, εἰς ἣν ἀνήκει καὶ ὁ περιώνυμος Λευκάτας, ἀφ’ οὗ ἔπεσεν ἡ Ψάπφα ἢ Σαπφώ, σοὶ εἷνε, ὑποθέτω, γνωστὴ ὡς πόλις, τὸ δὲ βιβλίον τοῦ κ. Μεγαγιάννη κεῖται εἰς οἰκίαν κειμένην ἐντὸς τῆς πόλεως, περὶ ἧς ἰδίως γίνεται ἱκανὸς ἐν αὐτῷ λόγος, ἀνάγκη νά σοι εἴπω ὀλίγα, ἀπαραίτητα ἄλλως πρὸς πλήρη κατανόησιν τῶν ἐν τῷ εἰρημένῳ βιβλίῳ ἀνοστολογιῶν, περιγραφῶν, ἐντυπώσεων, μεγάλων ἰδεῶν, γνωμικῶν καὶ τῶν τοιούτων, ὧν συγγραφεὺς εἷνε οὐχὶ ὁ κ. Μεγαγιάννης, ἀλλὰ χίλιοι τοὐλάχιστον Ἕλληνες καὶ ξένοι, λογῆς λογῆς ἄνθρωποι, ὑπάλληλοι, σιτέμποροι, πρώην ὑπουργοί, διδασκάλισσαι, ἀξιωματικοί, δημοσιογράφοι, ἀνθυπολογισταὶ τῆς δεῖνα ἀτμοτελωνίδος, πλοίαρχοι, κλπ. Ὅλοι οὗτοι διελθόντες ἢ παραμείναντες χρόνον τινὰ ἐν Λευκάδι καὶ παρακληθέντες ὅπως γράψωσιν ἐν τῷ πρωτοτύπῳ τούτῳ βιβλίῳ τοῦ κ. Μεγαγιάννη τὰς περὶ τοῦ οἴκου του ἐντυπώσεις των ἔγραψαν ἄρρητ’ ἀθέμιτα, ἐξυμνοῦντες μὲν τὴν τιμιότητα καὶ καθαριότητα καὶ περιποίησιν ἣν εὗρον ἐν τῇ maison meublée τοῦ κ. Μεγαγιάννη, ἀλλ’ εἰκονίζοντες τὴν πόλιν διὰ φράσεων πρὸ τῶν ὁποίων ἀναγκάζεταί τις μηχανικῶς νὰ θέτῃ τὸ μανδύλιον εἰς τοὺς ῥώθωνας.
Ἐκεῖνο μάλιστα τὸ ὁποῖον ἰδιαιτέρως μὲ παρεκίνησε νὰ μελετήσω τὸ εἰρημένον βιβλίον εἶνε ἡ περιέργεια ἣν εἶχον νὰ ἴδω μέχρι τίνος βαθμοῦ φθάνουσιν αἱ ἀπαιτήσεις πολλῶν συγχρόνων Ἑλλήνων, ὧν τινες τὰ πάντα εὑρίσκουσιν ἄξια εἰρωνείας καὶ κακολογίας, ἐὰν δὲν ὁμοιάζωσι πρὸς τὴν κλεινὴν πρωτεύουσάν μας, ἢ ἂν δὲν βλέπωσι φανοὺς φωταερίου εἰς τοὺς δρόμους, ἢ ἓν ἢ δύο καταστήματα Μάϊφαρτ ἢ Χουτοπούλου, ἓν Σολωνεῖον, τμῆμά τι φαληρικῆς ἀκτῆς, ἢ τὸν Πλάτανον τῆς Κηφισσίας.
Πρὶν λοιπὸν ἴδωμεν τί ἔγραψαν ἐν τῷ βιβλίῳ τοῦ κ. Μεγαγιάννη οἱ Ἰδεβὶλ οὗτοι τῆς Ἑλλάδος, ἃς ἴδωμεν τί ἐπάνω κάτω εἶνε ἡ Λευκάς, ἧς δὲν ἀνταλλάσσω τινὰς παραλίους περιπάτους μὲ δύο-τρία Φάληρα καὶ δέκα τρεῖς Κηφισσίας συγχρόνως.
Ἐν πρώτοις ἀπορῶ διατί ἡ Λευκάς δὲν ὠνομάσθη ἀπ’ ἀρχῆς Πρασίνη, ἀλλὰ Λευκὰς καὶ ἔπειτα (Ἁγιὰ) Μαύρα· διότι μὲ ὅλην τὴν λευκότητα τοῦ ἑνὸς ὀνόματός της καὶ τὸ σκοτεινὸν τοῦ ἑτέρου, εἷνε πρασίνη ἕνεκα τῶν περικυκλούντων καὶ τὴν πόλιν καὶ τὰ χωρία της δασῶν, ἐλαιώνων καὶ σταφιδαμπέλων· ἡ πόλις μάλιστα αὐτῆς, κειμένη εἰς ἴσην πρὸς τὴν ἐπιφάνειαν τῆς θαλάσσης γραμμήν, δὲν φαίνεται μακρόθεν, καλυπτομένη ἀπὸ τὸν καταπράσινον τάπητα, ὅστις ἁπλοῦται ἀπὸ τῶν πέριξ ὀρέων μέχρι τῆς παραλίας αὐτῆς.
Γνωρίζεις Θεόκριτον τὸν Μυριανθούσην; Ἰδοὺ πῶς περιέγραψεν ἑλληνιστὶ καὶ γαλλιστὶ τὴν Λευκάδα ἐν τῇ τελευταίᾳ δημοσιευθείσῃ εἰς τρεῖς γλώσσας ᾠδῇ πρὸς τὸν «Γενναῖον Κολοκοτρώνην τοῦ 1821»:
Λευκάδα, ἄφες, ἄφες τὰ μαῦρα,
Στὸ λέγω, στὸ λέγω παστρικά·
Ντύσου σὲ συμβουλεύω στὰ μαῦρα
Καὶ τότε σοὶ ἁρμόζει Ἁγία Μαῦρα!!
καὶ κατωτέρω:
Χαῖρε ἑπτανησία ἡ Λευκάς.
Ὁλόφωτος σταφυλὴ λαμπάς!
καὶ γαλλιστί:
Salut l’ile Leucade de Septile
Lumineuse lampe et vendageuse ile!
Βεβαίως θὰ ἐλυπήθη πολὺ ὁ Dr. Eugen Oberheimmer, ὁ πρό τινων μηνῶν δημοσιεύσας ἀξιόλογον συγγραφὴν περὶ Λευκάδος καὶ Ἀκαρνανίας (Akarnanien, Ambrakias Amphilochien Leukas im alterim) καὶ μὴ συναγαγὼν ἐν αὐτῇ τοὺς μαργαρίτας τούτους τοῦ κ. Μυριανθούση· ἀλλὰ πρὸς τοὺς τοῦ Μυριανθούση ἁμιλλῶνται καὶ ἄλλοι εὑρισκόμενοι εἰς τὰς σελίδας τοῦ βιβλίου τοῦ κ. Μεγαγιάννη, περὶ ὧν κατωτέρω.
Κεῖται δὲ ἡ πόλις τῆς Λευκάδος ἀκριβῶς ἐν τοιούτῳ τοπογραφικῷ σημείῳ μεταξὺ δύο λιμνοθαλασσῶν, ὥστε ἀερίζεται ὁτὲ μὲν ὑπὸ τοῦ ἐκ τοῦ Ἀδριατικοῦ ἢ κερκυραϊκοῦ πελάγους ἁνέμου, ὁτὲ δὲ ὑπὸ τοῦ νοτίου. Ὁ ἀερισμὸς δὲ οὗτος, ὁ συχνὰ καθιστῶν τὴν πόλιν δροσερὰν τὸ θέρος, καὶ αἱ ἐκ τῶν παρακειμένων ἁλυκῶν καὶ λιμνοθαλασσῶν ἰωδοῦχοι ἀναθυμιάσεις, λύουσι τὸ ζήτημα πῶς ἐν πόλει στερουμένῃ ὀχετῶν κλπ. δὲν ἀναπτύσσονται ἀσθένειαι. Ἡ ἀπολύμανσις τῆς ἀτμοσφαίρας τελεῖται τοσοῦτον τακτικῶς καὶ φυσικῶς, ὥστε ζῶν τις ἐν ἀκαθαρσίαις ἔχει ἅμα τὴν ἀτμοσφαῖραν ζείδωρον, ἀπαύστως δροσερὰν καὶ καθαράν· ἐντεῦθεν ἐξηγεῖται ὅτι τρεῖς μόνον ἢ τέσσαρες ἰατροὶ καὶ ἰσάριθμα φαρμακεῖα εὕρηνται ἐν τῇ πόλει καὶ ταῦτα τροφοδοτοῦνται πρὸ πάντων ἀπὸ τὸν χωρικὸν πληθυσμόν. Ἴσως ὅμως συνετέλεσεν εἰς τὴν ἔλλειψιν ἀσθενειῶν καὶ ἡ δημοσίευσις ἰατρικῶν συμβουλῶν, οἵα ἡ ἐν τῇ λευκαδικῇ ἐφημερίδι «Πηγάσῳ» (ἀριθ. 155 τῆς 8 Μαΐου 1887) φέρουσα τὸν τίτλον «Συμβουλαὶ κατὰ τῆς κεφαλαλγίας» ἐν ᾗ μεταξὺ ἄλλων ἀναφέρονται ἐπὶ λέξει τὰ ἑξῆς· «Κίνησιν μετρίαν καὶ ταύτην μακρὰν τῆς πόλεως — ἰδίως διὰ τὸν βρωμερὸν τόπον μας — κατὰ τὰς ὥρας τῆς ἀνέσεως.»
Περὶ δὲ τῶν φυσικῶν καλλονῶν, ὑφ’ ὧν περιστοιχεῖται ἡ πόλις τοῦτο μόνον σοὶ λέγω ὅτι εἰς τὸν οἶκόν μου ἔχοντα δύο ἐξώστας ἐπὶ δύο ὁδῶν ἔχω τὴν ἑξῆς θέαν· ἀφ’ ἑνὸς πλησιέστατα τὸν πυκνὸν ἐλαιῶνα τῆς νήσου, παρ’ αὐτὸν τὴν θάλασσαν, πέραν διακρίνω τοὺς Παξοὺς καὶ τὴν Ἤπειρον, παρ’ αὐτὴν τὴν πόλιν τῆς Πρεβέζης καὶ τὸ ἱστορικὸν Ἄκτιον· ἀφ’ ἑτέρου ἔχω τὴν πρὸς ἀνατολὰς λιμνοθάλασσαν, ἤτοι τὴν ἐν σχήματι γραφικῆς λίμνης περικλειομένην θάλασσαν ἔνθεν μὲν ἐκ τῆς καταφύτου παραλίας, ἑτέρωθεν ἐκ τῆς ὡσαύτως καταφύτου παραλίας τῆς Ἀκαρνανίας, ἔνθα ἡ Περατειὰ καὶ ἡ ἔπαυλις (κούλια) τοῦ στρατηγοῦ Γρίβα· ταῦτα δὲ πάντα, θεώμενα τὴν νύκτα ἰδίως ὑπὸ φῶς σελήνης, σοὶ ἀναπολοῦσι πολλὰς μικρὰς λίμνας εὐρωπαϊκάς, ἃς καθιστᾷ ἐκεῖ τερπνοτέρας ὁ κατοικῶν τὰς παραλίας των πληθυσμός, ἡ κίνησις τῶν ἀτμοπλοίων, λέμβων, κλπ.
Ἡ πόλις μικρὰ μὲ στενὰς ὁδοὺς ἔχει τοῦτο τὸ ἁξιοσημείωτον ὅτι ὅλαι αἱ οἰκοδομαί της εἷνε ξύλιναι διὰ τὸν φόβον τῶν σεισμῶν, ποῦ δὲ καί που φαίνονται ἐρείπια καταστρεπτικῶν σεισμῶν. Αὔλακες μικροὶ καθ’ ὅλας τὰς ὁδοὺς δέχονται τὰς ἐκ τῶν νεροχυτῶν καὶ ἄλλων τινῶν δυσωνύμων ἀκαθαρσίας. Ἐκκλησίαι πολλαὶ κατ’ ἀναλογίαν τοῦ πληθυσμοῦ· οὐδεμία ὅμως, ἐν τῇ πόλει τῆς Ἁγίας Μαύρας τιμᾶται ἐπ’ ὀνόματι τῆς ἁγίας ταύτης, ἐκτὸς μικροῦ τινος ναοῦ τοῦ φρουρίου, πρό τινων ἐτῶν ἐγκαινιασθέντος. Ἔχει δὲ καὶ τὸ μικροσκοπικόν της Park, τὸ λεγόμενον Μποκέτο (ἀνθὼν) ἐν τῇ παραλίᾳ, ὅπερ εἶνε ὁ καλλίτερος πνεύμων τῆς πόλεως.
Καὶ αὕτη μὲν λακωνικῶς ἡ φυσιογνωμία τῆς πόλεως· τῶν δὲ κατοίκων αἱ μὲν θήλειαι ἔχουσιν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ὡραῖον τύπον — αἱ τῆς κάτω τάξεως — ἀδικοῦνται μόνον ἐκ τῆς ἐγχωρίου ἐνδυμασίας, κράματος βενετοβυζαντινοῦ, ἀδικοῦντος αὐτὰς ἕνεκα τῶν ἐν οὐ δέοντι ἐξοχῶν καὶ φουσκωμάτων, δι’ ὧν ἀπόλλυται ἡ εὐμέλεια καὶ τὸ εὐλύγιστον τοῦ σώματος. Τὸ μόνον γοητευτικὸν τῆς ἐνδυμασίας των εἷνε τὸ ἀπαραίτητον carré, τὸ σχηματιζόμενον ἐκ τῶν περιστηθίων καὶ τὸ ὁποῖον δὲν λείπει καὶ ἀπὸ τὰς ἑξηκοντούτιδας· οἱ δὲ ἄρρενες δὲν ἔχουσιν ἰδιότυπον costume· οἱ χωρικοὶ εἷνε στενοβρακοφόροι, ὡς οἱ παρ’ ἡμῖν Πλακιῶται· ἀλλ’ ἐνταῦθα ἡ βράκα εἷνε ἄχαρις, ἀπολήγουσα εἰς τὰς κνήμας, ὧν αἱ περικνημίδες εἷνε τὸ ἀηδέστερον τῆς ἐνδυμασίας. Ἡ κοινωνίαι τῆς νήσου, ἡ τῆς πρώτης καὶ μεσαίας τάξεως λέγεται φιλόξενος καὶ καλλίστη, μὴ ἔχουσα μήτε τὸ εὔθυμον τῆς Ζακυνθίας, μήτε τὸ σοβαρὸν τῆς Κεφαλληνιακῆς, μήτε τὸ ποικίλον τῆς Ἀθηναϊκῆς. Λέγεται, ὅτι ἄλλοτε ὑπῆρχέ τις κίνησις καὶ εὐθυμία καὶ διασκεδάσεις κοινωνικαί, διαλυθεῖσαι μετὰ τὸν διασκορπισμόν τινων τῶν πρωτευουσῶν ἐνταῦθα οἰκογενειῶν. Ὁ χωρικὸς πληθυσμὸς, εὐπορήσας ἀπό τινων ἐτῶν ἐκ τοῦ οἴνου, τῆς νοθείας αὐτοῦ καὶ τῆς ἐν Εὐρώπῃ φυλλοξήρας, ζῇ ἀνετώτερον· ἀλλὰ ταχέως θὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὸν πρότερον βίον καθότι οἱ ἐπιζήτητοι οἶνοί των ἐπιστρέφονται συνήθως ἐκ τῆς Εὐρώπης ἕνεκα τῆς νοθείας. Οὐδ’ ἐσυνετίσθησαν ἐκ τῆς ποινικῆς καταδιώξεώς τινων, φωραθέντων ὡς ἀναμιξάντων ἀνιλίνην (τὸ κοινῶς λεγόμενον χρῶμα γαριβάλδη). Οἱ περίπατοι τῶν κατοίκων εὐχάριστοι· τὸν χειμῶνα εἰς τὸ Κουζούτελη, τὸν Ἀλέξανδρον, τὴν Σπασμένην Βρύσιν κλπ., τὸ θέρος δὲ εἰς τὸν Φάρον, τοποθεσίαν ἀρίστην, ἐξ ἧς βλέπει τις τὸ κερκυραϊκὸν πέλαγος, τὴν Ἤπειρον, τὴν πόλιν τῆς Πρεβέζης, τὸ Ἄκτιον, τὴν ἐγγύτατα Ἀκαρνανίαν, κτλ. Ἀπὸ δὲ τὸν Φάρον ἀπέχει ἡ Ἀκαρνανία πέντε λεπτά, ἢ μᾶλλον συνδέεται, διότι μεταβαίνει τις ἐκεῖ πεζός· ὥστε ἡ Λευκὰς εἶνε καὶ δὲν εἷνε νῆσος.Τοιαύτη ἐν σιδηροδρομικῇ οὕτως εἰπεῖν ταχύτητι ἡ Λευκάς, περὶ ἧς ἀλλαχοῦ ποιοῦμαι ἐκτενῆ λόγον, ἐν τοῖς περὶ Λευκάτα καὶ Σαπφοῦς.
Ἂς ἔλθωμεν ἤδη εἰς τὸ βιβλίον τοῦ κ. Μεγαγιάννη, ὅστις εἶνε καὶ δὲν εἷνε ξενοδόχος, τοὐλάχιστον διαμαρτύρεται ὅτι δὲν εἶνε ξενοδοχεῖον ὁ οἶκός του, ἀλλὰ δέχεται νὰ κατοικῶσιν εἰς τὰ ἐπιπλωμένα τρία-τέσσαρα δωμάτιά του. Φαίνεται δὲ ὅτι δὲν εἷνε ξενοδοχεῖον, διότι ἐπὶ εἰκοσιὲξ ἔτη οὐδεμίαν ἔθεσεν ἐπιγραφήν· ἀφ’ ἑτέρου ὅμως δὲν δύναταί τις ν’ ἀρνηθῇ ὅτι εἷνε καὶ ξενοδοχεῖον, διότι ὁ κατοικῶν ἐν αὐτῷ, δύναται νὰ παραγγείλῃ νὰ τῷ ἑτοιμάζωσι καὶ φαγητόν. Ἐν τῷ περὶ οὗ ὁ λόγος βιβλίῳ, ὁ ἴδιος ἰδιοκτήτης βαπτίζει τὸν οἶκόν του ὡς οἰκιακὸν ξενῶνα! Ὅπως δήποτε εἶνε τὸ καλλίτερον καταφύγιον ὑπὸ τὴν ἔποψιν τῆς καθαριότητος, τιμιότητος καὶ οἰκογενειακῆς περιποιήσεως· διότι εἷνε καὶ ἄλλα τινα ξενοδοχεῖα, οἷον τὸ τῆς «Προόδου» (Progresso), ἔχον ἰταλιστὶ τὴν ἐπιγραφὴν μετὰ ἱστοῦ, ἐφ’ οὗ κυματίζει πανίον τι, ὅπερ ὡς εἰκάζω εἷνε σημαία ἑλληνικὴ πεπαλαιωμένη· μετ’ αὐτὸ ἔρχεται σειρὰ ἄλλη μαγειροξενοδοχείων μὲ ἐπιγραφὰς ποικίλας, τῆς Αἰτωλοακαρνανίας, τῆς Ἀφθονίας, τῆς Εὐθυνίας, κτλ. καὶ ἄλλα πολλά, ἁμιλλώμενα πρὸς τὰ ἐν τῷ Ἀναβρυτηρίῳ Ἀθηνῶν μαγειρεῖα.
Τὸ βιβλίον τοῦ κ. Μεγαγιάννη εἶνε χιλιοσέλιδον περίπου, ἡλικίας τριάκοντα ἐτῶν, ὡς δύναταί τις νὰ εἰκάσῃ ἐκ τῶν χρονολογιῶν καὶ τῶν λευκανθέντων κυανῶν φύλλων του. Ὁ ἰδιοκτήτης δὲ αὐτοῦ εἷνε τύπος ἐκ τῶν σπανιωτέρων· ἐπὶ ἀγγλικῆς προστασίας ἦν ἔμπορος ἐδωδίμων καὶ τσιτσιμπυρῶν· ἐγκαταλείψας τὸ ἐμπορικὸν στάδιον ἐναποταμίευσε τὰ εἴδη τοῦ μικροῦ του καταστήματος ἐν κιβωτίοις, πρό τινων δὲ μηνῶν ἤνοιξε πάλιν μικρὸν κατάστημα, ἐξαγαγὼν ἐκ τῶν κιβωτίων τὰ ἐναποταμιευθέντα, ἐν οἷς καὶ γάλα Ἑλβετίας διατετηρημένον ἐτῶν δύο καὶ τριάκοντα!
Ἐν τῷ βιβλίῳ λοιπὸν τούτῳ, παρουσιαζομένῳ εἰς ἕκαστον διαβαίνοντα τῆς νήσου καὶ κατοικοῦντα εἰς τὸν οἶκον τοῦ κ. Μεγαγιάννη ἔγραψαν κατὰ καιροὺς τὰς σκέψεις καὶ ἐντυπώσεις των ἀπειροπληθεῖς, ἐκδόντες, οὕτως εἰπεῖν, πιστοποιητικὰ περὶ τῆς καθαριότητος καὶ περιποιήσεως ἧς ἐτύγχανον παρ’ αὐτῷ. Εἶνε δὲ μεταξὺ τῶν γραψάντων καὶ Ἕλληνες καὶ Ἰταλοὶ καὶ Γερμανοὶ καὶ Γάλλοι καὶ Τοῦρκοι, κλπ. Ὥστε καὶ ὑπὸ τὴν ἔποψιν ταύτην τὸ χιλιοσέλιδον τοῦτο βιβλίον εἷνε κειμήλιον ἐγκρύπτον θησαυροὺς ἐντυπώσεων ποιητικῶν καὶ περὶ τῆς ἀκαθαρσίας τῆς πόλεως ἀρρήτων θεμάτων, στίχων πτωχοπροδρομικῶν, ἐνίοτε δὲ καί τινων ὑποφερτῶν ποιημάτων πρὸς τὴν Σαπφώ· διότι οἱ πολλοὶ πιστεύουσιν ὅτι ἔπεσεν ἡ Σαπφὼ ἀπὸ τοῦ περιωνύμου βράχου τῆς Λευκάδος, οὗ ἕνεκα καὶ τὸ καλλίτερον τῆς νήσου ἐπὶ τῆς μικρᾶς αὐτῆς λιθοστρώτου πλατείας καφενεῖον φέρει τὸ ὄνομα τῆς Σαπφοῦς καὶ μικροσκοπικὴν ἐν τῇ ἐπιγραφῇ εἰκόνα, εἰκονίζουσαν τὴν Σαπφὼ μετὰ κρινολίνου πίπτουσαν ἀπὸ τοῦ βράχου, ὅστις, ἂν εἰκάσῃ τις ἐκ τῆς εἰκόνος, εἷνε τετραγωνικώτατος.
Ἀλλ’ ἃς ἐπανέλθωμεν εἰς τὸ βιβλίον· παρατίθημι κατωτέρω ἐλάχιστα ἐκ τῶν πολλῶν ἅτινα κατέχουσι τὰς πεπαλαιωμένας αὐτοῦ σελίδας, καὶ ταῦτα τυχαίως, μετὰ μόνον τῶν ἀρκτικῶν γραμμάτων τῶν ὑπογραφῶν· διότι πολλοὶ τῶν γραψάντων βεβαίως ἤδη μετενόησαν, ἰδίως ἐκεῖνα, οἵτινες ἠθέλησαν νὰ εὐφυολογήσουν ἐν οὐ δέοντι.
Ἄρχομαι ἀπό τινων ἐνστίχων ἐντυπώσεων περὶ Λευκάδος καὶ ξενοδοχείου Μεγαγιάννη. Τὸ ἑξῆς τετράστιχον ἐγράφη πρὸ δεκαετίας ὑπὸ ἀνδρὸς λογίου καὶ ἀναντιρρήτως πρώτου τῶν ἐν Ἑλλάδι πολυγράφων γραμματισμένων.
Ὁ ποντικὸς τὴν τρύπαν του ὀλίγον ἂν ἀφήσῃ,
ταχέως μεταμέλεια θέλει τὸν κυριεύσει.
Ξένε, καὶ σὺ μὴ γελασθῇς καὶ ’πᾶς ἀλλοῦ νὰ μείνῃς,
θ’ αὕρῃς χειρότερα πολὺ καὶ θὰ μετανοήσῃς.
Ὅποιος ἔλθει στὴν Λευκάδα
καὶ δὲν πάει στοῦ Μεγαγιάννη,
τὴν κατάρα μου τοῦ δίδω
νὰ μὴν ἠμπορῇ νὰ κ…
Θέλεις νὰ γείνῃς ποιητής;
’στὴν Λευκάδα νὰ κατοικῇς.
Ἂν τοὺς σεισμοὺς φοβᾶσαι,
μακρὰν τῆς Λευκάδος νὰ κοιμᾶσαι!
Ταξειδιῶτα, ὄασιν θὰ εὕρῃς ἐν Λευκάδι
καὶ περιποίησιν καλήν, τὸν οἶκον Μεγαγιάννη!
Εἰς στιβάδα ἀπὸ ἄνθη,
ἓν ἂς ῥίψῃ ὁ καθείς,
τοῦ δικαίου ἐὰν θέλῃ
νὰ καλῆτ’ ἐκτιμητής!
Καὶ ἤδη τὸ μανδήλιον πρὸς στιγμὴν ὑπὸ τοὺς ῥώθωνας. Πρόκειται περὶ στίχων ἀρωματικῶν·
Εἰς τὴν Λευκάδα ἀφιχθεὶς παρὰ τὴν προσδοκίαν,
Ἄλλο τι δὲν ἀπήντησα εἰμή τὴν ἀνίαν!
Ὁ ὀφθαλμὸς ἀπλανὴς ζητῶν καλαισθησίαν,
Τὰ οὖρα καὶ τὰ κόπρανα ἀπήντ’ εἰς τὴν πλατεῖαν.
Τῆς πόλεως, ὡς φαίνεται, οἱ Μέντορες κ’ ἡγέται,
Τῆς τόσης ἀκομψότητος θὰ ἦνε οἱ ἡγέται.
Πλὴν, δόξα εἰς τὸν Ὕψιστον, παρὰ τῷ Μεγαγιάννῃ
Εὗρον τὴν περιποίησιν κι’ ἃς χάνῃ ὅ,τι κάνει.
Τοιοῦτοι καὶ παραπλήσιοι στίχοι εἶναι πολυάριθμοι. Ἔρχονται κατόπιν οἱ λακωνικοὶ συγγραφεῖς, ὧν εἷς ἠθέλησε νὰ φανῇ ἐφάμιλλος τοῦ Καίσαρος. Ἰδού:
Ὁ νοῶν νοήτω!
Οὐαὶ τῷ ἐλθόντι εἰς Λευκάδα καὶ μὴ ζητήσαντι τὸ ξενοδοχεῖον Μεγαγιάννη.
Ο. Δ. ἰατρός.
Εἰς μνείαν τοῦ Μεγαγιάννη ὡς πολλὰς παρασχόντος ἡμῖν περιποιήσεις ἐκτὸς μιᾶς…
Σ. Β.
«… Ἀναχωροῦμεν δωροῦντες ὡς ἐχέγγυον τῆς εὐαρεσκείας μας καὶ τὴν εἰκόνα ἡμῶν τῷ καταστήματι.»
- Ἰανουαρίου 12 1876.
Ἀνδ. Α. — Ν. Λ.
«… Θὰ ἔμενον εὐγνωμονέστερος ἂν ὁ κ. Μεγαγιάννης δὲν ἦτο τύπος ἀγγλόφρονος καὶ δὲν ἠκολούθει τὰς τοῦ ἀρχαίου Ἕλληνος φιλοσόφου ἀρχάς! Στραβοκύταγμα οὐδόλως.
«.. Ἤλθομεν διὰ νυκτὸς βεβρεγμένοι, ἀλλὰ ποῦ ἄνθρακες; Ὁ κ. Μεγαγιάννης, ὡς ἐμπρέπει ἀγγλόφρονι ἀνδρὶ, περὶ τῶν ἐπίπλων ἀρχαιολογίαν τυρβάζει (;)!
Ὅταν θέλῃ τις νὰ διέλθῃ τὰς ὥρας του ἐν τῷ Ξενοδοχείῳ, ἀρκεῖ νὰ καλέσῃ παρ’ ἑαυτῷ τὸν κ. Μεγαγιάννη, ὅστις εἷνε ἄπληστος θησαυρὸς διηγήσεων ἀνεκδότων.
Σ. Μ. (ἰατρὸς) ἐπιβεβαιῶ τ’ ἀνωτέρω.
«Ὁ ξένος εἷνε ἥσυχος ὅταν κλείωνται αἱ θύραι τῶν δωματίων καλῶς· ἄλλως τε ὁ κ. Μεγαγιάννης καθ’ ὃ ὑπνοβάτης δυνατὸν ν’ ἀνησυχήσῃ τοὺς ὑπνώττοντας· περὶ τούτου δὲν ἔχω ἐγὼ ἀπόδειξιν, ἀλλ’ ἡ κοινωνία τὸ διασαλπίζει.»
«.. Δι’ ὃ δικαίως ἀπολαμβάνει ὁ κ. Μεγαγιάννης τῶν συμπαθειῶν καὶ εὐχαριστιῶν τῶν ξένων ἑκτὸς τῶν λίαν εὐφυολόγων.»
Ἡ ἑξῆς περικοπὴ σοὶ ἐνθυμίζει ἐν ἀρχῇ τὰ περὶ καθόδου τῶν Ἡρακλειδῶν:
«.. Ἡ ἐπανειλημμένη κάθοδος τῶν αὐτῶν ταξειδιωτῶν εἰς τὸν οἶκον Μεγαγιάννη νομίζομεν ὅτι εἷνε ἀρκοῦσα ἐκτίμησις τῶν περιποιήσεων κλπ.
Ἡ οἰκογένεια Γ. Κ.
Ἐνταῦθα κἄτι σπάνιον, ὦ ξένε, θέλεις εὕρει,
Τιμήν, τὰ ἄλλα μὴ ζητεῖς, ταχέως θὰ παρέλθουν!
Κἀγὼ σὺν τοῖς ἄλλοις
Μικροῖς τε καὶ μεγάλοις
Δὲν δύναμαι παρὰ νὰ εὐχαριστήσω
Καὶ νὰ τὸν καλοκαρδίσω
Τὸν κύριον Μεγαγιάννην…
Οὗτος ἔθηκε καὶ δύο σφραγίδας παρὰ τὴν ὑπογραφὴν του!
Ὅταν, ὦ ξένε, ἀποδημῶν
Εἰς τὴν Λευκάδα φθάνῃς,
Ἐρώτησον μετὰ σπουδῆς
ποῦ εἶν’ ὁ Μεγαγιάννης.
Εὐθὺς θὰ εὕρῃς γέροντα
Σεβάσμιον, σπουδαῖον,
ξένους ξενίζοντα καλῶς
καὶ ὄχι ἀγοραῖον.
Ἡ Σαπφὼ δὲν ἔμεινεν ἀμνημόνευτος ἐν τῷ βιβλίῳ τοῦ κ. Μεγαγιάννη. Διάφοροι γράφοντες τὰς περὶ Λευκάδος ἐντυπώσεις των ἀνέμιξαν καὶ τὸ τῆς Σαπφοῦς ὄνομα· τινὲς μάλιστα καὶ διὰ στίχων, οἷοι οἱ ἑξῆς·
’Στῆς Λευκάδος μιὰν ἀκροῦλα
ποῦ τὴν δέρνει ’μέρα νύχτα
κῦμα μὲ λευκὸ ἀφρό,
εἰς τῆς θάλασσας τὰ βάθεια
πνίγηκε γιὰ τήν ἀγάπη
ἡ ποιήτρια Σαπφώ.
… «Ὦ ξένε καὶ σεβάσμιε γέρων, τοὺς ξένους
ξένιζε φιλοξένως ἐν τῷ σῷ χαριεστάτῳ ξενῶνι
ξένος ὤν· διότι καίπερ ἀδελφοὶ ὄντες ἀλλήλοις
ξένους ὑπολαμβάνομεν· μόνη δὲ ἡ γῆ δέχεται
ξένη τοὺς ξένους ἐν τῷ γενικῷ ξενῶνι ἄνευ ξενοδόχου…»
Δὲν ἐνθυμίζουσι ταῦτα καὶ τὰ τοῦ Θεοκρίτου Μυριανθούσῃ: «Ὦ γενναῖε τῶν γενναίων τῆς γενναίας γενεᾶς τῶν Κολοκοτρωναίων;»
Ἄλλος, ἤδη ὑπολοχαγὸς, τόσον ἐξεπλάγη ἐκ τῆς περιποιήσεως κλπ. ὥστε «ὑπόσχεται νὰ χύσῃ καὶ τὴν τελευταίαν ῥανίδα τοῦ αἵματός του κλπ.»
Ὁ ἐνθουσιασμὸς μερικῶν δὲν ἔχει ὅρια. Ἀκούσατε!
«Ἔκπληξις, κατάπληξις ἐξ ἑνός, ἐξέγερσις ἀφ’ ἑτέρου αἰσθήματος εὐγνωμοσύνης καταλαμβάνει τὸν διαμένοντα ἐν τῷ ξενοδοχείῳ Saint Georges! Οἶκος ἐν τῇ ἐρήμῳ… κλπ.
«Τίνος ἔχει ἀνάγκην ὁ ξένος; ἀναπαύσεως; τὴν εὑρίσκει εἰς τὸ ἰδανικὸν ἀνεπτυγμένην παρὰ τῷ κ. Μεγαγιάννῃ. Πᾶν ὅ τι συντελεῖ εἰς τὴν ἐκ τῶν ἐνόντων ἀπαλλαγὴν τῶν δεινῶν τῆς ξενητειᾶς…» κλπ.
Μ. (φοιτητής.)
«Ὁ οἶκος κ. Μεγαγιάννη! Ἰδοῦ τὸ ἔξοχον καὶ μεγαλεῖον τῆς Λευκάδος. Ὁδοιπόρε, τούτου ἀπερχομένου, αἴρεται καὶ τὸ τῆς Λευκάδος! Μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες ὅτι ἐν τῷ οἴκῳ τούτῳ χορτασθήσονται!
Πρακτικώτερος τούτων εἷνε ἕτερος, ἰατρὸς μάλιστα, συμβουλεύσας πολλὰ ἐν οἷς:
«Ἔχε δὲ ὑπ’ ὄψιν σου, ὦ ξένε, ὅτι ἐν τῷ ξενῶνι τούτῳ συνυπάρχουσι κλινοστρωμναὶ σκληρόταται ὡς ἐκ τῆς πολυκαιρίας· ὥστε ἐὰν ἐπιθυμῇς τὴν ἰδίαν σου ἀνάπαυσιν (ἣν ὁ προηγούμενος ἐνόμισεν ἀναπτυχθεῖσαν εἰς τὸ ἰδανικὸν) φρόντισε νὰ προμηθευθῇς πρὶν ἢ κοιμηθῇς μίαν κλινοστρωμνήν, ὡς ἔπραξε τοῦτο ὁ κ. Νομάρχης, ὡς καὶ ποσότητα ὀπίου διὰ τὴν στεγνότητα τῆς κοιλίας ὅπως μὴ εὑρεθῇς εἰς τὴν ἀνάγκην νὰ διακινδυνεύσῃς περικλειώμενος εἰς τὰ ὑπόγεια πρὸς ἀναζήτησιν τοῦ ἀποχωρητηρίου, τοῦθ’ ὅπερ συμβαίνει εἰς τὰς πλείστας οἰκίας τῆς Λευκάδος…»
Ἕτερός τις δύναται νὰ ὀνομασθῇ κ. Διατί. (Ἀκούσατε):
«… Διατὶ ἡ ἐν τῷ ξενοδοχείῳ διαμονὴ νὰ παρέχῃ τόσας στιγμὰς εὐτυχίας; Διατί; Διατί;
«Δὲν γράφω τίποτε.... Διατί;
(Αὐθημερόν) Δ. Π.
«Μὴ ζητήσης, ὦ διαβάτα, νὰ μάθῃς διατί δὲν δύναμαι νὰ ἐκφρασθῶ. Ἢ εὐτυχία μεγάλη συνέβη ἢ ἄλλο τι. Διατί;…»
Δ. Π.
Τοιαῦτα καὶ παραπλήσια τὰ ἐν τῷ πρωτοτύπῳ τούτῳ βιβλίῳ· ἐκ τῶν δειγμάτων δὲ τούτων δύνασαι νὰ συμπεράνῃς, τὰ λοιπά· ὑπάρχουσιν ἀπαντήσεις ἄλλων, ἀνασκευαὶ κρίσεων, εἰρωνεῖαι γραπταὶ μεταξὺ τῶν γραψάντων, τὸ δὲ sublime εἶνε ὅτι καὶ αὐτὸς ἐπὶ τέλους ὁ κ. Μεγαγιάννης ἠναγκάσθη νὰ γράψῃ καὶ συλλήβδην πρὸς ὅλους ν’ ἀποταθῇ ζῶντας καὶ νεκροὺς τοὺς ἐν τῷ βιβλίῳ ὑπογεγραμμένους. Εἷνε εἶδος εὐχαριστιῶν διὰ τοὺς ζῶντας, συγχωροχαρτίων διὰ τοὺς ἀποθανόντας, τὸ ἑξῆς:
«… Ὁ ἄνωθεν κ. Ἀπ. ἦτο ὁ τελευταῖος ξένος ὅπου ἐκάθησεν εἰς τὸ οἰκιακὸν ξενοδοχεῖον, τὸ ὁποῖον μετακομίζεται αὔριον εἰς ἕτερον ὀσπήτιον μετὰ 14 ἔτη ὅπου εἶχα τὸ ὀσπήτιον τοῦτο. Εὔχομαι δὲ εἰς τοὺς εὑρισκομένους εἰς τὸ παρὸν βιβλίον ὑγείαν καὶ εὐτυχίαν, εἰς δὲ τοὺς ἀποθανόντας, ὁ θεὸς νὰ τοὺς συγχωρήσῃ.»
Ἤδη θέλεις μ’ ἐρωτήσει ἐὰν καὶ τί ἔγραψα καὶ ἐγὼ εἰς τὸ βιβλίον τοῦτο τοῦ ἀξιολόγου γέροντος κ. Μεγαγιάννη μετὰ τοιαύτην ἐπ’ αὐτοῦ μελέτην, τί ἄλλο εἰ μὴ ὅτι τὸ μόνον ὅπερ εὗρον ἐν τῷ ξενῶνι, ἢ οἰκιακῷ ξενοδοχείῳ ἢ οἴκῳ αὐτοῦ ἦτο τὸ βιβλίον τοῦτο μὲ τὸ ὁποῖον ἐπέρασα εὐχαρίστως ὥρας τινὰς τῆς ἐν Λευκάδι διαμονῆς μου.
Τιμ. Αμπελασ.