Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1888/Σκέψεις δημοσίου βίου: Παρά τοις Έλλησιν εν δουλεία
| ←Εἰς τὸ τριαντάφυλλόν της | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1888 Συγγραφέας: Σκέψεις δημοσίου βίου: Παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἐν δουλείᾳ |
Τινὰ περὶ μαγνητισμοῦ→ |
ἱ Στενημαχιῶτοι εἶναι κατ’ ἐξοχὴν ἀμπελουργοί. Τὸ κύριον προϊὸν τοῦ τόπου των εἶναι αἱ σταφυλαί, ἐξ ὧν παράγεται ἀφθονώτατος οἶνος, ἐκ δὲ τῶν στεμφύλων αὐτῶν οἰνόπνευμα. Πᾶς κάτοικος τοῦ Στενημάχου κέκτηται ἀμπελῶνα. Ὅλα τὰ πέριξ τῆς πόλεως καὶ αἱ πλευραὶ τῶν πρὸς νότον καὶ δυσμὰς ὀρέων μέχρις αὐτῶν τῶν κορυφῶν εἶναι κατάφυτα ὑπὸ ἀμπελώνων, περιεχόντων συνήθως καὶ διάφορα ὀπωροφόρα δένδρα, ἰδίως ῥοδακινέας καὶ κερασέας, ἔτι δὲ συκομωρέας διὰ τὴν μεταξοσκωληκοτροφίαν. Ἅπασαι δὲ αἱ ἐργασίαι τῶν κατοίκων σχετίζονται μὲ τὴν ἀμπελουργίαν· διότι κατὰ μὲν τοὺς μῆνας τῆς καλλιεργίας ἀσχολοῦνται εἰς τὰς παντοειδεῖς ἐργασίας αὐτῶν, εἰς τὸ φυτεύειν, σκάπτειν, κλαδεύειν, καθαρίζειν, παραβάλλειν καταβολάδας, βλαστολογεῖν, τρυγεῖν, κτλ. κτλ.· μετὰ δὲ ταῦτα εἰς τὴν ἐκποίησιν τοῦ οἴνου, τοῦ οἰνοπνεύματος καὶ τοῦ ὄξους, τὰ ὁποῖα διὰ τῶν ἡμιόνων ἐντὸς βαρελίων κομίζουσι μακρὰν ἀνὰ τὴν Θρᾴκην καὶ εἰς τὴν Βουλγαρίαν.
Ἡ ἄμπελος προσέτι ἀποτελεῖ τὴν παγίαν περιουσίαν τοῦ Στενημαχιώτου καὶ τὴν βάσιν τῆς οἰκονομικῆς αὐτοῦ πίστεως. Οἱ πλεῖστοι τοὺς ἐννέα τοὐλάχιστον μῆνας τοῦ ἐνιαυτοῦ ζῶσιν εἰς βάρος τῆς μελλούσης ἐσοδείας τῶν ἀμπελώνων των· τοῦτο δὲ δυστυχῶς ἐγίνετο παρά τισι δανεισταῖς πηγὴ καταχρήσεων, καθ’ ὅσον μάλιστα ὅλαι αἱ μικραὶ συναλλαγαὶ ἐτελοῦντο καλῇ τῇ πίστει, ὁ δανειστὴς μόνον ἐσημείωνεν εἰς τὸ κατάστιχόν του τὰ εἰς διαφόρους δόσεις παρεχόμενα ἐλάχιστα πολλάκις χρηματικὰ δάνεια διὰ τὰς καθημερινὰς ἀνάγκας τοῦ πελάτου του. Ἡ ἰδέα τῆς ἰσότητος εἶναι βαθέως ἐγκεχαραγμένη εἰς τὸ πνεῦμα τῶν Ἑλλήνων. Ἡ δὲ τουρκικὴ δεσποτεία οὐ μόνον δὲν κατέπνιξεν αὐτήν, ἀλλ’ ἴσως μᾶλλον τὴν ἐνίσχυσε καὶ τὴν κατέστησε καθολικωτέραν· διότι τῷ ὄντι ἅπαντες ἔβλεπον ὅτι ἐνώπιον τοῦ κατακτητοῦ ὅλαι αἱ κεφαλαὶ εἶχον τὴν αὐτὴν ἀξίαν, τὴν τοῦ κεφαλικοῦ φόρου. Οὐχ ἧττον ὑπῆρχεν εἰς τὰς ἑλληνικὰς κοινότητας καὶ εἶδός τι ὀλιγαρχίας ἐχούσης ἀναλογίαν τινὰ μὲ τὴν παρὰ τοῖς ἀρχαίοις τυραννίδα. Πολῖται ἐξέχοντες κατὰ τὴν ἱκανότητα καὶ ἄλλα κεκτημένα προσόντα καὶ ἰδίως δύναμιν λόγου ἐφέροντο ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ λαοῦ πρὸς τὴν ἀρχήν. Οὗτοι ἐν Στενημάχῳ, ὡς καὶ ἐν ἄλλαις πόλεσι τῆς Θρᾴκης, ἐκαλοῦντο τσορμπατζῆδες. Ὁ τσορμπατζὴς ἦτο ὁ ἀνώτατος δημοτικὸς καὶ πολιτικὸς ἄρχων τῆς πόλεως, ὡς τοιοῦτος ἀναγνωριζόμενος καὶ ὑπὸ τῆς τουρκικῆς Ἀρχῆς. Ὁ τσορμπατζὴς ἀνηγορεύετο εἰς τὴν ἀρχὴν οὐχὶ διὰ ψηφοφορίας ἢ δι’ ἄλλης οἱασδήποτε διατυπώσεως· ἀλλὰ σιωπηλῶς ἀνεγνωρίζετο ὡς τοιοῦτος ὑπὸ τῶν πολιτῶν. Ἡ ἐξουσία του ὅμως δὲν ἦτο ἀπεριόριστος· ὁμάς τις πολιτῶν γένει, πλούτῳ καὶ προσωπικῇ ἀξίᾳ ὑπερεχόντων ἀπετέλει τρόπον τινὰ τὸ συμβούλιον ἢ τὴν γερουσίαν· μετὰ τούτων ὤφειλε νὰ συσκέπτηται ὁ τσορμπατζὴς καὶ τῇ γνώμῃ αὐτῶν νὰ ἀποφασίζῃ καὶ νὰ ἐνεργῇ τὰ κοινῇ συμφέροντα. Ὁ τσορμπατζὴς ἀντεπροσώπευε τὴν κοινότητα ἐνώπιον τῶν τουρκικῶν Ἀρχῶν, ὑπὸ τῶν ὁποίων καὶ προσεκαλεῖτο πολλάκις, προκειμένου περὶ σπουδαίων ὑποθέσεων οὐχὶ μόνον τῆς πόλεως, ἀλλὰ καὶ τοῦ κράτους.
Καθὼς δὲ ἐν Ῥώμῃ τὸ πάλαι ἕκαστος plebejus εἶχε τὸν πάτρωνά του, οὕτω πᾶς Στενημαχιώτης εἶχε τὸν τοορμπατζήν του. Οἱ μικροὶ οὗτοι τσορμπατζῆδες, οἱ πατρίκιοι οὕτως εἰπεῖν, ἐλέγοντο μερικώτερον μαξουλτζῆδες.[1] Μαξουλτζῆδες δὲ ἦσαν πάντες οἱ εὐπορώτεροι ἀμπελοκτήμονες, οἵτινες ἐκέκτηντο παμμεγίστους πολλάκις ξυλίνους ληνοὺς, δυναμένους νὰ δεχθῶσιν εἴκοσι καὶ πλέον χιλιάδας ὀκάδων σταφυλῶν, ἔτι δὲ τεράστια βουτσία ἐντὸς εὐρέων ὑπογείων πρὸς ὑποδοχὴν τοῦ οἴνου. Οὗτοι λοιπὸν πλὴν τῶν ἰδίων σταφυλῶν ἠγόραζον καὶ τὰς ἄλλας σταφυλὰς ἄλλων πολιτῶν μὴ ἐχόντων τὰ ἀγγεῖα ταῦτα, ὧν ἡ ἀπόκτησις ἦτο πολυδάπανος. Αἱ δὲ σχέσεις τῶν μαξουλτζήδων πρὸς τοὺς πελάτας των ἦσάν πως σχέσεις προστάτου καὶ προστατευομένου· ἀλλὰ πολλάκις ἐγεννῶντο δυσαρέσκειαι τῶν πληβηίων τούτων πρὸς τοὺς πάτρωνάς των ἕνεκα μικρῶν, τυχόν, καταχρήσεων.
Τὰ δὲ παράπονά των οἱ μικροκτηματίαι ἐξεδήλουν πολλάκις γενικώτερον. Μία δὲ εὐκαιρία ἐδίδετο εἰς αὐτούς, πρὸ πάντων κατ’ ἔτος, ὅπως πεπαρρησιασμένως ἐκδηλώσωσι τὰ παράπονά των· τοῦτο συνέβαινε συνήθως τῇ πρώτῃ Κυριακῇ τοῦ Σεπτεμβρίου.
Ὁ γενικὸς τρυγητὸς ἐν Στενημάχῳ, ὡς καὶ ἀλλαχοῦ, ἄρχεται τὴν ἐπιοῦσαν τῆς ἑορτῆς τοῦ Σταυροῦ. Μίαν δὲ ἢ δύο Κυριακὰς πρὸ τῆς ἡμέρας ταύτης ἐγίνετο εἰς τὸ Μεσοχῶρι, μικρὰν πλατεῖαν πρὸ τοῦ ναοῦ τῆς Παναγίας, ἀληθὴς ἐκκλησία τοῦ λαοῦ. Ἔμπροσθεν τῆς πύλης τοῦ ναοῦ ἐπὶ μικρῶν λιθοκτίστων παρὰ τὸν τοῖχον καθισμάτων ἐρχόμενοι ἐκάθηντο οἱ μεγάλοι μαξουλτζῆδες, ἐνώπιον δὲ αὐτῶν ἐπλήρουν τὴν πλατεῖαν ὅλην οἱ μικροκτηματίαι, οἱ πωληταὶ σταφυλῶν. Ἐκεῖ δὲ ἐν πλήρει ἐλευθερίᾳ λόγου ἔμελλε νὰ ὁρισθῇ (νὰ κοπῇ) ἡ τιμὴ τῶν σταφυλῶν, εἰς ἣν ἔπρεπεν οἱ μαξουλτζῆδες νὰ ἀγοράσωσιν αὐτὰς παρὰ τῶν πελατῶν αὐτῶν. Ἡ τιμὴ ὡρίζετο κατὰ χιλιάδα ὀκάδων. Ἐννοεῖται δὲ ὅτι οἱ μὲν μαξουλτζῆδες συμφέρον εἶχον νὰ ἐλαττόνωσι τὰς τιμάς, ὁ δὲ λαὸς νὰ ὑψώνῃ αὐτάς. Πρῶτον λοιπὸν ὁ εὐγλωττότερος τῶν μαξουλτζήδων καὶ ἐκ τῶν πρεσβυτέρων τὴν ἡλικίαν, ἐλάμβανε τὸν λόγον, καὶ ἀκολουθῶν ὅλους τοὺς κανόνας τῆς ῥητορικῆς τοὺς ἰσχύοντας ὄχι ἀφότου ἐγράφησαν ῥητορικαὶ τέχναι, ἀλλ’ ἀφότου ὑπάρχουσιν ἄνθρωποι καὶ πάθη καὶ συμφέροντα, ἠγωνίζετο νὰ πείσῃ τοὺς πολίτας, ὅτι ἐφέτος αἱ σταφυλαὶ εἶναι εἴπερ ποτὲ ἄφθονοι, ὅτι οἱ περισυνοὶ οἶνοι μένουσιν ὅλοι σχεδὸν ἀπώλητοι, ὅτι ἡ ἀχρηματία εἶναι μεγάλη, καὶ ἑπομένως ὅτι οἱ ἀμπελοκτήμονες δὲν πρέπει νὰ ζητῶσι μεγάλας τιμὰς διὰ τὰς σταφυλάς των. «Ἐγὼ τοὐλάχιστον, προσέθετεν ὁ ῥήτωρ, δὲν ἔχω διάθεσιν νὰ ἀγοράσω ξένα σταφύλια.»
Τὸν πρῶτον ἠκολούθει καὶ δεύτερος καὶ τρίτος ῥήτωρ ὁμιλοῦντες ὑπὸ τὸ αὐτὸ πνεῦμα. Τὸ πλῆθος ἐδυσφόρει, πολλοὶ ἐκίνουν τὰς κεφαλάς, τινὲς ἐκρυφομίλουν εἰς μικροὺς ὁμίλους· τολμηρότεροι δέ τινες ὑψοῦντες τὴν φωνὴν ἔλεγον, ὅτι οἱ τσορμπατζῆδες θέλουν νὰ πάρουν τὰ σταφύλια τῆς φτωχολογιᾶς δι’ ἕνα κομμάτι ψωμί· μετακινήσεις ἀπὸ ὁμίλου εἰς ὅμιλον ἐγίνοντο, καὶ προτροπαὶ ἐδίδοντο εἴς τινας ἐκ τῆς τάξεως τοῦ λαοῦ γνωστοὺς ἐπὶ τόλμῃ, ὅπως ὑπερασπίσωσι τὰ δίκαια τῶν πτωχῶν.
Οὗτοι ἀνῆκον, καθὼς ἠθέλομεν εἰπῇ τώρα, εἰς τὴν ἀντιπολίτευσιν, οἵτινες, καθὼς παντοῦ καὶ πάντοτε, διὰ μικρῶν δημοκοπιῶν προσεπάθουν νὰ φαίνωνται προστάται τῶν δικαιωμάτων καὶ τῶν συμφερόντων τῶν πολλῶν, προλεαίνοντες οὕτως εἰς ἑαυτοὺς τὴν ὁδὸν πρὸς τὴν πολύζηλον ἀρχήν. Τῶν τοιούτων λοιπόν τις προὐχώρει εἰς τὸ μέσον ἐκ τῶν πυκνῶν τοῦ λαοῦ τάξεων καὶ ὑψῶν τὴν φωνὴν ἤρχετο ἐπικρίνων αὐστηρῶς τὰς τάσεις τῶν τσορπατζήδων πρὸς ἀδικίαν τῆς πτωχολογιᾶς, καὶ προσεπάθει νὰ ἀναιρέσῃ τὰ ἐπιχειρήματα τῶν προαγορευσάντων. «Ἐὰν σεῖς δὲν ἐπουλήσατε τὸ περυσινὸ κρασί σας, ἔλεγεν, ἡμεῖς οἱ ἄλλοι τὸ ἔχομεν πουλημένο ὡς καὶ στάλα[2]. — Εἶπαν ὅτι φέτος τὰ ἀμπέλια ἔχουν πολλὰ σταφύλια, σἂν νὰ εἴμεθα ἀπὸ τὸ Ἴγκοβο,[3], καὶ σἂν νὰ ἐλησμονήσαμεν τὸ χαλάζι ποῦ δὲν ἀφῆκεν οὔτε φύλλα εἰς τὰ ἀμπέλια τοῦ Νόχτου[4], καὶ σἂν νὰ μὴ ἠξεύρωμεν ὅτι στὲς Σαράντα βρύσες[5], ὅλα τὰ ἀμπέλια σάπησαν φέτος ἀπὸ τὲς βροχές — πέρυσι οἱ μαξουλτζῆδες ἐγέλασαν τοὺς πτωχοὺς καὶ ἐπῆραν τὰ σταφύλια των γιὰ τίποτε· φέτος δὲν θὰ ἀφήσωμεν νὰ κάμουν πάλιν τὴν ἰδίαν ἀδικίαν. Εἶναι καὶ ἄλλοι στὸν Στενήμαχον, ποῦ ἔχουν ληνοὺς καὶ ἀγγεῖα γιὰ σταφύλια. — Ἡμεῖς προτείνομεν νὰ κοπῇ ἡ τιμὴ τῶν σταφυλιῶν 300 γρόσια ἡ χιλιάδα.» Τοιαῦτα ἔλεγε δημοκόπος ἢ καὶ φιλόδημος τις ῥήτωρ. «Καλὰ λέγει, καλὰ λέγει!» ἠκούοντο πολλαὶ φωναὶ ἐκ τῆς ἐκκλησίας τοῦ δήμου, καὶ πολλοὶ συνέχαιρον τὸν νέον ῥήτορα διὰ τὴν ἰσχυρὰν προστασίαν, τὴν ὁποίαν ἔδωκεν εἰς τὸ πούπουλο[6]. Καὶ ἄλλοι δὲ ἐκ τῆς τάξεως τοῦ λαοῦ ἁμιλλώμενοι καὶ ἐνθαρρυνόμενοι ἠγόρευον ὑπερασπίζοντες τὰ συμφέροντα τῶν πολλῶν. Κἄπου δὲ καὶ αὐστηρότεραι ἠκούοντο ἐπικρίσεις. «Αὐτοὶ οἱ τσορπατζήδες μᾶς ἀφῆκαν χωρὶς ’ποκάμισο· τὸ ἕνα ποῦ μᾶς δίνουν τὸ γράφουν δέκα· σκλάβους θέλουν νὰ μᾶς ἔχουν,» καὶ ἄλλα ὅμοια. Καὶ ἐγίνοντο θόρυβος καὶ φιλονεικίαι μεγάλαι καὶ ἀντεγκλήσεις πολλαί. Ἀλλὰ — πρέπει νὰ τὸ εἴπωμεν πρὸς τιμὴν τῶν ἁπλοϊκῶν ἐκείνων ἀνθρώπων — οὐδεμία προσωπικὴ ὕβρις ἐξετοξεύετο κατά τινος, οὐδεμία χεὶρ ὑψοῦτο κατὰ τοῦ ἄλλου, περὶ ῥοπάλων δὲν λέγομεν τίποτε, διότι δὲν συνήθιζον νὰ ῥοπαλοφορῶσι, ποῦ δὲ τραύματα καὶ φόνοι, ἀφοῦ ἐν διαστήματι τριακονταετίας δύο τρεῖς ἀνθρωποκτονίαι μόνον ἀναφέρονται ἐν πόλει ἀριθμούσῃ 10 — 12 χιλ. κατοίκων.
Ἀφοῦ δὲ ὁπωσοῦν κατηυνάζετο ὁ ἀναβρασμός, ἄλλος τις ἐκ τῆς τάξεως τῶν ἀρχόντων ἐλάμβανε τὸν λόγον καὶ ἀπέκρουε τὰς κατὰ τῶν τσορπατζήδων ἐκτοξευθείσας κατηγορίας, ἀποτεινόμενος δὲ πρὸς τὸ μέρος, ὅπου ἦσαν συσωρευμένοι οἱ ἰδικοί του clients, καὶ τονίζων τὴν φράσιν του ἔκραζεν· «Ἂς εἰποῦν οἱ ἴδιοι οἱ πτωχοί, τοὺς ἀδικοῦμεν, ἢ τοὺς βοηθοῦμεν εἰς τὰς ἀνάγκας των σἂν νὰ εἶναι παιδιά μας; ποῖος ἀπ’ αὐτοὺς δὲν λαμβάνει κάθε πέμπτην[7] ὅσα τοῦ χρειάζονται, διὰ νὰ ἀγοράσῃ τὸ σιτάρι του ἀπὸ το παζάρι; ποῖος δὲν λαμβάνει ἀπὸ τὸν τσορπατζήν του χρήματα κατὰ τὴν ἐποχὴν τῆς ἐμπορικῆς πανηγύρεως[8], διὰ νὰ ἀγοράσῃ νῆμα καὶ ὅ,τι ἄλλο χρειάζεται διὰ τὴν οἰκογένειάν του;» Ἐπιδοκιμαστικαί τινες φωναὶ ἠκούοντο, καὶ μετὰ ταῦτα προετείνετο τιμὴ διὰ τὰς σταφυλὰς παρὰ τῶν μαξουλτζήδων· ἐγίνοντο ἀντιπροτάσεις, μέχρις οὗ ἐπὶ τέλους ἀποδεκτὴ ὑπὸ πάντων ἐγίνετο τιμή τις μεταξὺ τῶν διαφόρων προταθεισῶν, ἱκανοποιοῦσα ὅπως δήποτε ἀμφότερα τὰ μέρη, καὶ διελύετο ἡ ἐκκλησία. Ἐνίοτε ὅμως αἱ συζητήσεις ἐγίνοντο θορυβωδέστεραι, εἰς οὐδὲν ὡρισμένον ἀποτέλεσμα καταλήγουσαι, καὶ ἐν τοιαύτῃ περιστάσει ἡ συνέλευσις ἐπανελαμβάνετο τὴν ἑπομένην κυριακήν.
Οὕτως αἱ κατ’ ἔτος γινόμεναι αὗται γενικαὶ συνελεύσεις ἐκτὸς τοῦ εἰδικοῦ σκοποῦ ὃν εἶχον, ὑπηρέτουν πως καὶ τὰς μικρὰς φιλοδοξίας τῶν πανταχοῦ καὶ πάντοτε ὑπαρχόντων ἀρχολιπάρων, ἀλλὰ καὶ τὸν λαὸν βαθμηδὸν καὶ λεληθότως ἐγύμναζον εἰς διεκδίκησιν τῶν δικαιωμάτων του.
Ἀναφέρεται δὲ ὅτι εἰς τὴν μικρὰν ταύτην πνύκα συνῆλθον οἱ Στενημαχιῶται τῷ 1795 καὶ ὁμοφώνως ἀπεφάσισαν ἐνόπλως νὰ ἀντισταθῶσιν εἰς τὰς ὀρδὰς τοῦ Σινάπη[9], ὡς καὶ τῷ ὄντι ἐπολέμησαν κατ’ αὐτοῦ γενναίως, ἀλλ’ ἐπὶ τέλους ὑπέκυψαν, ἐπειδὴ ὁ ἐχθρὸς διὰ προδοσίας εἰσῆλθεν ἀπὸ τοῦ μέρους τῆς τουρκικῆς συνοικίας εἰς τὴν πόλιν, ἣν καὶ ἐπυρπόλησεν ἀπὸ ἄκρου εἰς ἄκραν μηδεμιᾶς οἰκίας σωθείσης.
- Ἐν Πειραιεῖ κατ’ Ἰούλιον.
Βλασιοσ Γ. Σκορδελησ.
- ↑ Ἀπὸ τὴν τουρκικὴν λέξιν μαξοὺλ σημαίνουσαν τὴν ἐσοδείαν.
- ↑ Στάλα = σταγών.
- ↑ Ἴγκοβο, μικρὸν βουλγαρικὸν χωρίον ἐπὶ τῆς Ῥοδόπης, οὗ οἱ κάτοικοι ἐφημίζοντο διὰ τὴν εὐήθειάν των.
- ↑ Νόχτος, Ὄχθος, τοποθεσία ὑψηλὴ πρὸς Ἀν. τοῦ Στενημάχου.
- ↑ Θέσις ὁμοίως πρὸς Ἀν. ἀπέχουσα τῆς πόλεως ὥρας σχεδὸν ὁδόν, περίφημος διὰ τὰ ἄφθονα καὶ δροσερώτατα νερά του, ἐκεῖ ἀναβλύζοντα.
- ↑ Πούπουλο, λαός, populus.
- ↑ Τὴν πέμπτην γίνεται ἑβδομαδιαία ἀγορά.
- ↑ Κατὰ τὸν Αὔγουστον τελεῖται ἐν Στενημάχῳ μεγάλη ἐμπορικὴ πανήγυρις.
- ↑ Ἀντάρτης, ὅστις μετὰ τὰς ἀνωμάλους ἐκείνας περιστάσεις ἐλυμαίνετο πολλὰ μέρη τῆς Θρᾴκης, τὸν δὲ Στενήμαχον ἄρδην κατέστρεψεν.