Ερμηνεύματα

Ερμηνεύματα

Hermeneumata Pseudodositheana

Ψευδο-Δωσίθεος

Ημερίδα I. (Colloquium Leidense)

Περὶ συναναστροφῆς. Καθημερινὴ συναναστροφή.	De conversatione. Cotidiana conversatio.
1. Ἡμέρα. ἥλιος ἁνέτειλεν. ἡλίου ἀνατολή. φῶς. φάος. ἤδη φωτίζει. ἠώς. προ φάους. πρωί ἔγρομαι. ἠγέρθη ἐκ τῆς κλίνης. κλίνη. ἐγρηγόρησεν ἐχθὲς ἐπὶ πολύ. ἔνδυσόν με. δὸς ἐμοὶ ὑποδήματα καὶ τοὺς πίλους καὶ ἀναξυρίδας. ἤδη ὑπεδέθην.	1. Dies. sol ortus est. solis ortus. lux. lumen. iam lucet. aurora. ante lucem. mane surgo. surrexit de lecto. lectum. vigilavit heri diu. vesti me. da mihi calciamenta et udones et bracas. iam calciatus sum.
2. Ἔνεγκε ὕδωρ πρὸς χεῖρας. ὕδωρ. κόγχη. χεῖρες ῥυπαραί εἰσιν. ῥύπος. πηλός. σήπων. λίπος. λελιπωμένον. νίπτω. ἤδη ἐνιψάμην τὰς ἐμὰς χεῖρας καὶ τὴν ὄψιν. καταμάσσω. ἀκμὴν οὐ κατέμαξα. προέρχομαι. ἔζω ἐκ τοῦ κοιτῶνος. ἔρχομαι. ἀπέρχομαι εἰς τὴν σχολήν.	2. Adfer aquam manibus. aqua. concha. manus sordidae sunt. sordes. lutum. sapo. unctum. unctatum. lavo. iam lavi meas manus et faciem. tergo. adhuc non tersi. procedo foris de cubiculo. venio. vado in scholam.
3. Πρῶτον ἀσπάζομαι τὸν διδάσκαλον, ὃς ἐμὲ ἀντησπάσατο. χαῖρε διδάσκαλε. χαίρετε συμμαθηταί. μαθηταί. συμμαθηταί, τόπον ἐμοὶ δότε ἐμόν. βάθρον. ὑποπόδιον. δίφρος. σύναγέ σε.	3. Primum saluto magistrum, qui me resalutavit. ave magister. avete condiscipuli. discipuli. condiscipuli, locum mihi date meum. scamnum. scamellum. sella. densa te.
4. Ἐκεῖ προσχωρεῖτε. ἐμὸς τόπος ἐστίν. ἐγὼ προκατέλαβον. ἐκάθισα. κάθημαι. μανθάνω. μανθάνεις. μελετῶ. μελετᾶις. ἤδη κατέχω τὴν ἐμὴν ἀνάγνωσιν. ἐμός. ἐμή. ἐμόν. ἐμοί. ἡμέτερος. ἡμετέρα. ἡμέτερον. ἡμῖν. σόν. σός. σοί. ὑμεῖς. ἡμεῖς. ὑμέτερον. ὑμῖν λέγω. ἤδη δύναμαι. ἐδυνήθην. ἀποδοῦναι. ἀποδίδωμι. ἀπέδωκα.	4. Illuc accedite. meus locus est. ego occupavi. sedi. sedeo. disco. discis. edisco. ediscis. iam teneo meam lectionem. meus. mea. meum. mihi. noster. nostra. nostrum. nobis. tuum. tuus. tibi. vos. nos. vestrum. vobis dico. iam possum. potui. reddere. reddo. reddidi.
5. Ἄλλαξόν μοι. γράψον. γράφω. γραφείς. γραφή. γραφεύς. γράμμα. γράμματα. Ἑλληνικά. Ῥωμαϊκά. Ῥωμαϊστὶ ἐλάλησεν. γράμματα ῾Ελληνικά. συλλαβαί. ὄνομα. ὀνόματα.	5. Muta mihi. scribe. scribo. scribis. scriptura. scriptor. littera. litterae. Graeca. Latina. Latine locutus est. litterae Graecae. syllabae. nomen. nomina.
6. Ἔλαβον καὶ ἀπέδωκα πάλιν. στίχους ὕστερον ἠρξάμην ἀναγινώσκειν. παραγράφειν οὐκ οἶδα. σὺ ἐμοὶ παράγραψον, ὡς οἶδας. κηρίον σκληρόν ἐστιν. ἁπαλὸν ὤφειλεν εἶναι. δέλτον. λειαίνω. γράφω. σὺ ἐμοί. σελίς. σελίδες πολλαί. ἱμάντες. γραφεῖον.	6. Accepi et reddidi iterum. versus postea coepi legere. praeducere nescio. tu mihi praeduc, quomodo scis. cera dura est. mollis debuit esse. tabula. deleo. scribo. tu mihi. pagina. paginae multae. corrigiae. graphium.
7. Ἤδη ἔμαθον, ὅπερ εἴληφα. παρεκάλεσα, ὡς ἐμὲ ἀπολύσηι οἶκον εἰς ἄριστον, καὶ ἐκεῖνος ἐμὲ ἀπέλυσεν. ἐγὼ ἐκεῖνον εὐρωστεῖν ἔφην. ἀντησπάσατό με. ἐπεὶ ἠριστήκειν, ἐπανελθὼν ἀπέδωκα.	7. Iam didici quod acceperam rogavi, ut me dimitteret domum ad prandium, et ille me dimisit. ego illi bene valere dixi. resalutavit me. postquam pranderam, reversus reddidi.
8. Ὁ παῖς ἐμοῦ, δὸς ἐμοὶ δέλτον, καὶ ἄλλοι ἐν τάξει ἀποδιδοῦσιν κατὰ διαστολήν, καὶ ἐγὼ διέρχομαι ἀνάγνωοιν. εἰς βαλανεῖον ἰτέον. ἦν γάρ. τότε προσέρχομαι καὶ ἐκέλευσα ἀρθῆναι σαβάνια. καὶ ἠκολόυθησα. τότε ἔδραμον, ἤδη ἐρχόμενος εἰς βαλανεῖον.	8. Puer meus, da mihi tabulam, et alii in ordine reddunt ad distinctum, et ego transeo lectionem. in balneum eundum. erat enim. tunc accedo et iussi tolli sabana. et secutus sum. tunc cucurri, iam veniens in balneum.

Ημερίδα II. (Colloquium Harleianum)

Περὶ ὁμιλίας καθημερινῆς.	De sermone cotidiano.
1. Υἱὲ προσφίλτατε, κατάδεξαι τοὺς ἐμοὺς λόγους μέγιστον κέρδος ἐστὶν τοῦ πατρὸς ἀκούειν. ὄρθρισαι οὖν πρὸ πάντων ἐν τῆι σχολῆι διαφανέντος τοῦ οὐρανοῦ. ἔνδυσαι, ὑπόδησαι, <ἀπόμαξον> τὴν ὄψιν καὶ ὕπαγε πρῶτον πρὸς τὸν ῾Ρωμαῖον (παρὰ γραφέα, παρὰ γραμματικόν, παρὰ ῥήτορα), ὅπως ἂν δυνηθῆις ἄνθρωπος εἶναι, καὶ ὅρα μήτινα ἀναστροφὴν ποιήσειας. οὐδὲν γὰρ οὕτως ἀναγκαῖόν ἐστιν εἰ μὴ τὰ μαθήματα. ἐὰν δέ τίς σοι ἐνοχλήσηι, μήνυσον τῶι διδασκάλωι. γράφε, ἀνάγνωθι, ψήφισον, πρὸς ἡλικίαν τὴν ἀκμάζουσαν ἔλθηις καὶ ἔμπειρος καὶ δόκιμος. πρὸς ταῦτα, παῖ, ἀποκρίνου.	1. Fili amantissime, percipe meos sermones: maximum lucrum est patrem audire. manica ergo ante omnia in scholam inlucescente caelo. vesti te, calcia te, <terge> faciem et vade primum apud Latinum (apud scriptorem, apud grammaticum, apud oratorem), ut possis homo esse, et vide ne quam consuetudinem facias. nihil enim ita necessarium est nisi studia. si quis autem tibi molestatur, indica praeceptori. scribe, lege, computa, ad aetatem vigentem pervenias et peritus et probus. ad haec, puer, responde.
2. Πάτερ τιμιώτατε, κατάδεξαι τὰς ἐμὰς ὁμιλίας, ἤκουσα πάντα καὶ εἰς μνήμην κατεθέμην. χάριτας ὁμολογῶ μεγάλας παρὰ θεόν, καὶ διδάσκεις καὶ δαπανᾶις * * * καὶ νουνεχὴς ἄνθρωπος εἶναι.	2. Pater carissime, percipe meos sermones. audivi omnia et in memoriam condidi. gratias confiteor maximas apud deum, et doces et inpendis * * * et intellegens homo esse.
3. Ἀνάστα, παῖ. τί κάθησαι; ἆρον πάντα βιβλία τὰ ῥωμαῖα, τὰς διφθέρας καὶ τὰς πινακίδας <καὶ τὸν γλωσσοκόμον> καὶ τὸν παράγραφον, τὸ μέλαν καὶ τοὺς καλάμους, ἀπέλθωμεν, ἀσπασώμεθα.	3. Surge, puer. quid sedes? tolle omnes libros latinos, membranas et pugillares et locellum et praeductal, atramentum et cannas. eamus, salutemus.
4. Χαῖρε, κύριε διδάσκαλε, καλῶς σοι γένοιτο, ἀπὸ σήμερον φιλοπονεῖν θέλω. ἐρωτῶ σε οὖν, <δίδαξόν με> ῥωμαϊστὶ λαλεῖν. Διδάσκω σε, ἐάν μοι πρόσχηις. Ἰδού, προσέχω. Καλῶς εἶπας, ὡς πρέπει τῆι εὐγενείαι σου.	4. Ave, domine praeceptor, bene tibi sit. ab hodie studere volo. rogo te ergo, <doce me> latine loqui. Doceo te, si me attendas. Ecce, attendo. Bene dixisti, ut decet ingenuitatem tuam.
5. Ἐπίδος μοι, παῖ, το ἀναλογεῖον. ταχέως οὖν ἐπίδος τὸ βιβλίον, ἀνείλησον, ἀνάγνωθι μετὰ φωνῆς, ἄνοιξον τὸ στόμα, ψήφισον. ἄρτι καλῶς ποίησον τόπον, ἵνα γράψηις <ἅμιλλαν>.	5. Porrige mihi, puer, manuale. cito ergo porrige librum, revolve, lege cum voce, aperi os, computa. modo bene fac locum, ut scribas dictatum.
6. <Τὸν μισθὸν> οὐκ ἤνεγκας; Ἠιτήσα τὸν πατέρα καὶ εἶπεν· ἐγὼ αὐτὸς ἐλεύσομαι ἐκεῖ ἅμα. θέλω γὰρ καὶ ἀπόδειξιν λαβεῖν. Πρᾶξον οὖν ἐπιμελῶς, ἵνα ἕτοιμος ἦις. Ἕτοιμός εἰμι. ἧψα γὰρ τὸν λύχνον καὶ τὴν νύκτα ἐμελέτησα. Καλῶς ἐποίησας, ἄρτι σε ἐπαινῶ.	6. Mercedem non attulisti? Petivi patrem et dixit: ego ipse veniam ibi noviter. volo enim et experimentum accipere. Age ergo diligenter, ut paratus sis. Paratus sum. incendi enim lucernam et nocte meditatus sum. Bene fecisti, modo te laudo.
7. Δὸς +τρανον τὸ πυξίον. κάθησο. γράφε, ὀρθὸς ἐνεάζεις; τὰς κεραίας ποίησον τῶν γραμμάτων. τὸ μέλαν τὸ σὸν ὕδωρ ὀλίγον * * * ἰδοὺ ἄρτι καλῶς ἔχει. <ἐπίδος> τὸν κάλαμον. ἐπίδος τὸ σμιλίον. ποταπὸν θέλεις; ὀξὺ θέλω (ἢ ἀμβλύ). ὀξὺ θέλεις; διὰ τί;	7. Da +labia buxum. sede. scribe. rectus stupes? apices fac litterarum. atramentum tuum aquam paucam * * * ecce modo bene habet. <porrige> kannam. porrige scalpellum. quale vis? acutum volo (aut hebes). acutum vis? qua re?
8. Ἐχθὲς ἤργησας καὶ δείλης εἰς τὴν οἰκίαν (ἔπαιζες) οὐκ ἦς. ἐγώ σε ἐζήτησα καὶ ἤκουσα πάντα παρὰ τοῦ τροφέως σου (εἰμί) ἅπερ ἐποίησας. Ψεύδεται ὃ εἶπέν σοι.	8. Heri cessabas et meridie in domum (ludebas) non eras. ego te quaesivi et audivi omnia apud alumnum tuum (sum) quae fecisti. Mentitur quod tibi dixit.
9. Μεθ᾿ ἑαυτοῦ εἰς τὸ πραιτῶριν ἔπραττεν. προσηγορεύθη ὑπὸ τῶν ἀρχόντων καὶ ἐπιστολὰς ἔλαβεν ὑπὸ τῶν κυρίων τῶν ἐμῶν τῶν αὐτοκρατόρων καὶ εὐθέως προῆλθεν εἰς τὸ ἱερὸν καὶ ἔθυσεν τῶι αἰωνίωι καὶ τῆι νίκηι τῶν αὐτοκρατόρων καὶ κατῆλθεν, σήμερον δὲ διακρίσεων ἀκούει ἀπὸ ὥρας πρώτης.	9. Secum in praetorium agebat. salutatus est a magistratibus et epistolas accepit a dominis meis imperatoribus et continuo ascendit in templum et immolavit pro aeterno et victoria imperatorum et descendit. hodie autem condiciones audit ab hora prima.
10. Ἀφορμὰς ζητεῖς πράττειν καὶ οὐκ οἶδας ὅτι αἱ ἀργίαι τοὺς παῖδας ἀπαίδευτους ποιοῦσιν. δεῖξον, ἴδω, πῶς ἔγραψας; καλῶς λίαν. ἄξιος εἶ δαρῆναι. ἰδού, συγχωρῶ σοι. σήμερον δὲ ὕπαγε καὶ ἀρίστησον καὶ ἀπὸ τοῦ ἀρίστου ταχέως ἐλθέ. καλὰς ὥρας. καλῶς σοι γένοιτο.	10. Occasiones quaeris agere et nescis quod feriae pueros indoctos faciunt. ostende, videam, quomodo scripsisti? bene valde. dignus es vapulare. ecce, concedo tibi. hodie autem vade et prande et a prandio citius veni. bonas horas. bene tibi sit.
11. Πάλιν ἐρὼ συμμικτὰ καὶ ἀναγκαῖα. ἔστιν δὲ ταῦτα ἀσπασμὸς λόγων, ἐπερωτήσεις, λοιδορίαι καὶ ἄλλα πολλά.	11. Iterum dicam commixta et necessaria. est autem haec salutatio sermonum, interrogationes, maledicta et alia multa.
12. Κύριε, χαῖρε, σωθείης ἀεί, προσφίλτατε. πῶς τὰ πράγματά σου; πάντα καλῶς; Ὡς οἱ θεοὶ θέλουσιν. Τί πράττεις νῦν; Ἔπραττον, νῦν δὲ σχολάζομαι. Θέλω σοι ἐγχειρῆσαι τὴν διοίκησιν πράξεως σου. ἄγωμεν. περιπάτει καὶ ἐγὼ δώσω σοι τί πράξηις. πάντων γὰρ τῶν ἀγαθῶν ἄξιος εἶ.	12. Domine, salve. salvus sis semper, amantissime. quomodo res tuae? omnia bene? Quomodo dii volunt. Quid agis modo ? Agebam, nunc autem vacat mihi. Volo tibi iniungere administrationem actionis tuae. eamus. ambula et ego do tibi quid agas. omnium enim bonorum dignus es.
13. Ἠσπαζόμην σε τρίτηι ἡμέραι ἄνω ἐν τῶι ἱερῶι καὶ οὐ προσέσχες. Κἀγὼ προσεκύνουν. Καὶ τὸν φίλον τὸν σὸν ἑώρων μετά σου.	13. Salutabam te die tertio sursum in templo et non adtendebas. Ego adorabam. Et amicum tuum videbam cum te.
14. Ὁρῶ ὅτι λουσάμενος ἐπὶ δεῖπνον ἀπήρχου. Τί σέ; καὶ οὐ δύναμαι ἀντειπεῖν αὐτῶι. πολλὰ γὰρ εἶπέν μοι. ὑπάγω οὖν, ἵνα ταχέως ὑποστρέψω.	14. Video quod lotus ad cenam ibas. Quid te? et non possum contra dicere ei. multa enim dixit mihi. eo ergo, ut cito redeam.
15. Ὕπάγε οὖν. τί ἕστηκας; δράμε οὖν καὶ εἰπὲ αὐτῶι, ἵνα μείνηι με. ἔχω γὰρ αὐτῶι τίποτε εἰπεῖν. ἐκδέξομαι οὖν. πρῶτον εἰς τὴν οἰκίαν ἀνελεύσομαι. ἰδοὺ ὧδε καθεζόμενον. Τοῦτον ἐμὲ οἶδας. Ἀλλὰ ταχέως ἐποίησας ὅ σοι εἶπον. Οὐδέπω. Διὰ τί; Ἄρτι ποιῶ. σπεύδω γὰρ ἔξω. (πεινῶ. εἰς γάμους. πρὸς φίλον. δέχονταί με. ἵνα λούσωμαι).	15. Duc te ergo. quid stas? curre ergo et dic illi, ut maneat me. habeo enim ei aliquid dicere. exspectabo ergo. primum in domum ibo. ecce hic sedentem. Talem me scis. Sed cito fecisti quod tibi dixi. Nondum. Qua re? Modo facio. propero enim foras. (esurio. in nuptias. ad amicum. expectant me. ut lavem.)
16. Ὕπαγε οὖν. τί ἕστηκας; Τί σοι ἀνήκει; ἐπίτροπός μου εἶ; Ὕπαγε, ἀναχώρει (ἀναχωρήσεις), ἐπιθέτα. Λοιδορεῖς με, κάκιστε καὶ μισητέ; αὐτὸς ταῦτα ποίει, ἀναιδέστατε. σιώπα. Καλῶς σοι εἴη, ἀναιδέστατε ἄνθρωπε, ταῦτα ἀκούσεται ὁ δεσπότης σου, εἰ ἀπαντήσει μοι.	16. Duc te ergo. quid stas? Quid tibi pertinet? procurator meus es? Duc te. recede (recedes), inpostor. Maledicis me, maligne et odiose? ipse ista fac, expudorate. tace. Bene tibi sit, nequissime homo. ista audiet dominus tuus, si obviat mihi.
17. Ἄφες, ἴδω τί μοι ποιεῖς; οὐ φροντίζω σου τὰς ἀπειλάς. Πολλὰ ἐκδικῶ, ἀφηλπισμένε. ἐκεῖ τὰς χεῖρας ἔχε. Καὶ δέρεις με; φοβοῦμαι. μεγάλη σου ἡ ἀξία. δύναμαί σε κἀγὼ δεῖραι, ἀλλὰ εὐλαβοῦμαί σε καὶ τὴν θείαν πρόνοιαν.	17. Sine, videam quid mihi facis? non curo minationes. Multa vindico, desperate. ibi manus habe. Et caedis me? timeo. magna tua dignitas. possum te ego caedere, sed vereor te et divinam providentiam.
18. Λοιδορεῖς με, κακὴ κεφαλή; σταύρωθείης. Κακῶς ποιεῖς καὶ οὐκ οἶδας ὅτι οὐ συμφέρει σοι. Δια τί; Ὅτι ἐγὼ εὐγενὴς ἄνθρωπός εἰμι, σὺ δὲ ἀχρεῖος <δοῦλος.> Σιγὴν ἔχε. Θέλεις οὖν μαθεῖν. οὖκ εἰμί σοι ἴσος. Οὔκ, ἐπιθέτα; Θέλω μαθεῖν πότερον δοῦλος εἶναι ἢ ἀπελεύθερος. Οὐ δίδωμί σοι λογισμόν. Δια τί; Ὅτι οὐκ εἶ ἄξιος. Ἄγωμεν πρὸς τὸν κύριόν σου. Τυχόν. Ἐγὼ γὰρ εὐγενὴς πᾶσιν γνώριμος καὶ οἰκοδεσπότης. Φαίνεται ἀπὸ τῆς ὄψεως σου. Ἀπέλθωμεν ἡμεῖς.	18. Maledicis me, malum caput? crucifigaris. Male facis et nescis quod non expedit tibi. Qua re? Quoniam ego ingenuus homo sum, tu autem nequam servus. Silentium habe. Vis ergo discere. non sum tibi par. Non, inpostor? volo discere utrum servus esse aut libertus. Non do tibi rationem. Qua re? Quoniam non ea dignus. Eamus ad dominum tuum. Fortasse. Ego enim ingenuus omnibus notus et pater familias. Apparet a facie tua. Eamus nos.
19. Ἐὰν ἔλθηι Αὐρήλιος, μὴ ἐπιλάθηι εἰπεῖν αὐτῶι, ὅτι ἐνταῦθα ἤμην. ἐκδέχου με.	19. Si venerit Aurelius, ne obliviscaris dicere illi, quia hic eram. exspecta me.
20. Εὐχερῶς ἦλθας. ἐζήτουν σε, ὅτι ἐγένετό μοι κακόν.	20. Oportune venisti. quaerebam te, quod factum est mihi malum.
21. Ἀπέλθωμεν, λουσώμεθα. Ὅπου οὖν λουόμεθα; Ὅπου θέλεις. ὡς ἑορτή ἐστιν, ἔλαβον ἧμῖν λάχανα, τάριχον καλὸν καὶ ἰχθύας, ὀψώνια, κρέας, οἶνον ἡδὺν καὶ ὄρνεις. καλῶς ἔχωμεν. ἐγώ εἰμι καὶ σὺ καὶ ἄλλοι δύο φίλοι. Ὅπου οὖν εὐφραίνομεν; Ὅπου θέλετε, κολλήγιον γενέσθω. ἀλλὰ θέλομεν ἁπλουστάτως μεθ᾿ ἡμῶν ἀνθρώπους ἀναψῦξαι (μετὰ τούτων σπαταλῆσαι). ὁ δὲ ἀδελφός μου παρηιτήσατο. ἐχθὲς γὰρ εἰς τὸ βαλανεῖον ἀηδίαν ἐποίησεν ἀναγκασθεὶς ὑπὸ ἀνδρῶν μεθυστῶν καὶ δυσωπεῖται προελθεῖν.	21. Exeamus lavari. Ubi ergo lavamur? Ubi vis. cum dies festus est, acceperunt nobis olera, salsum bonum et pisces, stipendia, carnem, vinum suave et gallinas. bene habeamus. ego sum et tu et alii duo amici. Ubi ergo potamus? Ubi vultis, collegium fiat. sed volumus simplicissime nobiscum homines delectare (cum talibus conversari). frater autem meus excusavit. heri enim in balneum rixam fecit coactus ab hominibus ebriis et confunditur procedere.
22. Ἐὰν πάντα καλῶς, τὴν τρίτην ἡμέραν ἱππικός ἐστιν, καὶ μετὰ ταῦτα θέατρα τῶν μονομάχων. καινότερον οὖν θεωρήσωμεν καὶ οὕτως μετὰ ἐκείνου λουσώμεθα, ὅταν ἀπολύσωσιν θεωρίαι. Ὡς θέλεις.	22. Si omnia bene, tertium diem circus est, et postea ludi gladiatorum. noviter ergo spectemus et sic cum illo lavemur, quando dimittunt spectacula. Quomodo vis.
23. Οὐκ ἔστιν οὗτος Λούκιος ὁ τὸ ἐμὸν ἀργύριον ἔχων; Ὅδε ἐστίν. Προσελθὼν οὖν ἀσπάσομαι αὐτόν. χαῖρε, οἰκοδέσποτα. οὐδέπω δύναμαι λαβεῖν τὸ ἐμὸν ὅ μοι ὀφείλεις τοσούτωι χρόνωι; <Τί> λέγεις; μαίνηι. Ἐδάνεισά σοι ἀργύριον καὶ λέγεις μαίνηι; ἀποστερητά, οὐ γινώσκεις με; Ὕπαγε, ζήτει τίνι ἐδάνεισας. ἐγὼ γὰρ ουδέν σου ἔχω. [ἐκπλέκει.] Ὄμοσόν μοι. Ὀμνύω ὅπου θέλεις, ἄγωμεν. Ὄμοσον ἐν τῶι ἱερῶι. Μὰ τὸν θεὸν τοῦτον, οὐδέν μοι ἔδωκας. Ἄρτι καλῶς, καὶ ἀμφισβήτησιν ποιῆσαι οὐκ ἔστιν καλὸν ἐλευθέρωι ἀνθρώπωι καὶ οἰκοδεσπότηι.	23. Non est iste Lucius qui meum aes habet? Hic est. Accedens ergo salutabo eum. ave, pater familias. nondum possum accipere meum quod mihi debes tanto tempore? Quid dicis? insanis. Feneravi tibi aes et dicis insanis? fraudator, non cognoscis me? Duc te, quaere cui fenerasti. ego enim nil tuum habeo. [explicatum est.] Iura mihi. Iuro ubi velis. eamus. iura in templo. Per deum hunc, nihil mihi dedisti. Modo bene, et controversiam facere non est bonum libero homini et patri familias.
24. Καὶ λοιδορεῖ ὁ θηριομάχος; ἄφες ἐμὲ καὶ τοὺς ὀδόντας αὐτοῦ ἐκτινάξω. Κἀγώ σε ἐκτυφλῶ. Θεωρῶ τί μοι ποιῆις. Ἐγώ σε ποιήσω εἰς φυλακὴν ἀπελθεῖν, ὅπου ἄξιος <εἶ> γηράσαι. Λοιδορεῖς με, φυλακῖτα. οὐ φροντίζω σε. φίλον ἔχεις καί με εὑρήσεις ἔχοντα. Καλῶς λέγεις. ἰδοὺ συγχωρῶ σοι.	24. Et maledicit bestiarius? dimitte me et dentes eius excutio. Ego te excaeco. Video quid mihi facies. Ego <te> faciam in carcerem ire, ubi dignus es senescere. Maledicis me, custodite. non curo te. amicum habes et me invenies habentem. Bene dicis. ecce concedo tibi.
25. Ὕπαγε, ὃ δὲ ἀναγκαῖόν ἐστιν ταῖς γυναιξίν, κἀγὼ * * * ἕως ἐρχόμεθα, ἑψήσωσιν καὶ ἐπιμελῶς ἀρτύσωσιν. καὶ ἆρον ἡμῖν ἀλλάξιμα εἰς τὸ βαλανεῖον καὶ ἄνοιξον τὸ ἀρμάριον καὶ εὑρήσεις ἔσω μαρσύπιον ἐν ὧι ἐστιν ἀργύριον καὶ φέρε ταχέως πρὸς τὸν τραπεζίτην. [εὐτυχῶς ἔγραψα περὶ ὁμιλίας καθημερινῆς.]	25. Vade. quod necessarium est mulieribus, ego *** dum venimus, coquant et diligenter condiant. et tolle nobis mutatoria in balnaeum et aperi armarium et invenies intro saccellum in quo est aes et affer cito ad nummularium. [feliciter scripsi de sermone cotidiano.]
26. Τί ἐστιν, ἄδελφε; διὰ τί οὐχὶ ἦλθες πρὸς τὸν ναόν; (εἰς τὴν οἰκία; πρὸς τὴν ἀγοράν; πρὸς τὸ ἀκροατήριον; πρὸς τὸν δικαστήν; πρὸς τὸν ὑπατικόν; εἰς τὴν πόλιν; εἰς τὸ χωρίον; πρὸς τὸν ἀδελφὸν ἡμῶν;) ἐγώ σε ὑπομένω καὶ διά σε βραδέως ἐδείπνησα.	26. Quid est, frater? qua re non venisti ad templum? (ad domum? ad forum? ad auditorium? ad iudicem? ad consularem? in civitatem? ad villam? ad fratrem nostrum?) ego te sustinui et propter te tarde prandidi.
27. Ἄπελθε πρὸς τὸν ἀδελφὸν καὶ εἶπον αὐτῶι· τί σοι ἐποιήσαμεν, ἵν᾿ ἀμελῆις ἡμᾶς; ἐγώ σε ἀγαπῶ. ἐγώ σε φιλῶ, μὰ τὸν θεόν (μὰ τὸν οὐρανόν. μὰ τὸν ἥλιον. μὰ τὴν γῆν. μὰ τὴν σωτηρίαν μου), καὶ αὐτὸς οἶδας, ἐπειδὴ φίλος ἡμῶν <εἶ>.	27. Vade ad fratrem et dic ei: quid tibi fecimus, ut neglegas nos? ego te diligo. ego te amo, per deum. (per caelum. per solem. per terram. per salutem meam.) et ipse scis, quoniam amicus noster es.
28. Παιδάριον, ταχέως ποίησον καὶ ἆρον τὰ σάβανα, ἐπειδὴ λούσασθαι θέλω καὶ οὐδείς ἐστιν ὧδε τῶν παιδαρίων (τῶν ἀδελφῶν, τῶν φίλων, τῶν δούλων). διὰ τί ἐβράδυνες, ὅπου σε ἔπεμψα; τί ἔπραξας; πάντα καλῶς; Ἔδωκέν μοι ἐπιστολήν. Καὶ ὅπου ἐστίν; (Οὐκ ἔστιν ὧδε). Ὧδέ ἐστιν. Δὸς αὐτήν, ἵνα καὶ ἴδω τί μοι ἔγραψεν. οὐδέν σοι εἶπεν; Οὐδέν.	28. Puer, cito fac et tolle sabana, quoniam lavari volo et nullus est hic de pueris. (de fratribus. de amicis. de servis.) qua re tardabas, ubi te misi? quid egisti? omnia bene? Dedit mihi epistolam. Et ubi est? (Non est hic.) Hic est. Da illam, ut et videam <quid> mihi scripserit. nihil tibi dixit? Nihil.

Ημερίδα III. (Colloquia Monacensia)

1. Ἀγαθῆι τύχη [καὶ εὐτυχῶς], ἐπειδὴ ὁρῶ πολλοὺς ἐπιθυμοῦντας Ῥωμαϊστὶ διαλέγεσθαι καὶ Ἑλληνιστὶ μήτε εὐχερῶς δύνασθαι διὰ τὴν δυσχέρειαν καὶ πολυπλήθειαν ῥημάτων, τῆι ἐμῆι κακοπαθείαι καὶ φιλοπονίαι οὐκ ἐφεισάμην τοῦ μὴ ποιῆσαι, ὅπως ἐν τρισὶν βιβλίοις ἐρμηνευματικοῖς πάντα τὰ ῥήματα συγγράψαι. πολλοὺς γὰρ ὁρῶ ἐπικεχειρηκότας οὐ κατὰ τὴν ἀξίαν καθὼς αὐτὸ τὸ <πρᾶγμα> αἰτεῖ, ἀλλὰ τῆς ἰδίας ἐπιθυμίας καὶ γυμνασίας ἕνεκα. οὕτως κενὴν καύχησιν ἀπὸ τοῦ πρώτου ἀπήνεγκαν μέχρι τοῦ ἐσχάτου, δι᾿ ἣν αἰτίαν οὐ τολμῶ πλείονας λόγους ποιῆσαι, ἀλλὰ βούλομαι ἅπασιν φανερὸν ποιῆσαι, μηδένα βέλτιον μήτε <μᾶλλον> ἐξεζητημένον ἐρμηνεῦσαι πλὴν ἐμοῦ ἐν τρισὶν βιβλίοις, ἃ συνέγραψα· ὧν <τοῦτο> πρῶτον ἔσται τῆς ἡμετέρας ἐρμηνείας. ἐν τούτωι τῶι βιβλίωι πάντα τὰ ῥήματα συνέγραψα κατὰ τάξιν στοιχείων ἀπὸ τοῦ πρώτου γράμματος μέχρι τοῦ τελευταίου γράμματος, νῦν οὖν ἄρχομαι γράφειν, ἐπειδὴ νηπίοις παισὶν ἀρχομένοις παιδεύεσθαι ἀναγκαῖον ἑώρων ἀκρόασιν ἑρμηνευμάτων ὁμιλίας καθημερινῆς, δι᾿ ἧς εὐχερέστερον Ῥωμαϊστὶ καὶ Ἑλληνιστὶ λαλεῖν προβιβασθῶσιν. τούτου ἕνεκεν διὰ βραχέων περὶ ὁμιλίας καθημερινῆς συνέγραψα, ἃ ὐποτεταγμένα εἰσίν.	1. Bona fortuna [et feliciter]. quoniam video multos cupientes Latine disputare et Graece neque facile posse propter difficultatem et multitudinem verborum, meo labore et industria non peperci, ut non facerem, ut in tribus libris interpretamentorum omnia verba conscriberem. multos enim video conatos esse non pro dignitate sicut ipsa res postulat, sed suae cupiditatis et exercitationis causa. sic inanem gloriam a primo abstulerunt usque ad extremum, propter quam causam non audeo plura verba facere, sed volo omnibus palam facere, neminem melius neque exquisitius interpretasse quam me in tribus libris, quos conscripsi; quorum hic primus erit nostrae interpretationis. in hoc libro omnia verba conscripsi per ordinem litterarum a prima littera usque ad novissimam litteram. nunc ergo incipiam scribere, quoniam parvulis pueris incipientibus erudiri necessarium videbam auditionem interpretamentorum sermonis cottidiani, per quem facilius Latine et Graece loqui instruantur. idcirco paucis de sermone cottidiano conscripsi, quae subiecta sunt. [Huc usque prologus. Incipit ordo locutionum.]
2. Ὄρθρου ἐγρηγόρησα ἐξ ὕπνου· ἀνέστην ἐκ τῆς κλίνης, ἐκάθισα, ἔλαβον ὑποδεσμίδας, καλίγια· ὑπεδησάμην· ἤιτησα ὕδωρ εἰς ὄψιν· νίπτομαι πρῶτον τὰς χεῖρας, εἶτα τὴν ὄψιν ἐνιψάμην· ἀπέμαξα· ἀπέθηκα τὴν ἐγκοίμητραν· ἔλαβον χιτῶνα πρὸς τὸ σῶμα· περιεζωσάμην, ἤλειψα τὴν κεφαλήν μου καὶ ἐκτένισα· ἐποίησα περί τὸν τράχηλον ἀναβόλαιον. ἐνεδυσάμην ἐπενδυτών λευκόν· ἐπάνω ἐνδύομαι φελόνην· προῆλθον ἐκ τοῦ κοιτῶνος σὺν τῶι παιδαγωγῶι καὶ σὺν τῆι τροφῶι ἀσπάσασθαι τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα. ἀμφότερους ἠσπασάμην καὶ κατεφίλησα· καὶ οὕτως καταβαίνω ἐξ οἴκου. ἀπέρχομαι εἶς τὴν σχολήν. εἰσῆλθον· εἶπον· χαῖρε καθηγητά, καὶ αὐτός με κατεφίλησεν <καὶ> ἀντησπάσατο. ἐπιδίδωσίν μοι ὁ παῖς ὁ ἐμὸς καμπτροφόρος πινακίδας, θήκην γραφείων, παραγραφίδα. τῶι ἐμῶι τόπωι καθήμενος λειαίνω. παραγράφω πρὸς τὸν ὑπογραμμόν· γράψας δὲ δεικνύω τῶι διδασκάλωι· ἐδιώρθωσεν, ἐχάραξεν· κελεύει με ἀναγινώσκειν. κελευσθεὶς ἄλλωι δέδωκα. ἐκμανθάνω ἑρμηνεύματα, ἀπέδωκα. ἀλλ᾿ εὐθέως ὑπαγόρευσέν μοι συμμαθητής. Καὶ σύ, φησιν, ὑπαγόρευσέν μοι. εἶπον αὐτῶι· Ἀπόδος πρῶτον. καὶ εἶπέν μοι· Οὐκ εἶδες, ὅτε ἀπεδίδων πρότερόν σου; καὶ εἶπον· Ψεύδηι, οὐκ ἀπέδωκας. Οὐ ψεύδομαι. Εἰ ἀληθῆ λέγεις, ἀναδίδωμι. ἐν τούτοις κελεύσαντος καθηγητοῦ ἐγείρονται οἱ μικροὶ πρὸς τὰ στοιχεῖα καὶ τὰς συλλαβὰς κατέλεξεν τούτοις εἰς τῶν μειζόνων, ἄλλοι πρὸς τὸν ὑποδιδακτὴν τάξει ἀποδιδοῦσιν, ὀνόματα γράφουσιν, στίχους ἔγραψαν, καὶ ἐγὼ ἐν τῆι πρώτηι τάξει ἅμιλλαν ἐξέλαβον. ἔπειτα ὡς ἐκαθίσαμεν, διέρχομαι ὑπομνήματα, γλώσσας, τέχνην. φωνηθεὶς πρὸς ἀνάγνωσιν ἀκούω ἐξηγήσεις, διανοίας, πρόσωπα. ἐπερωτηθεὶς τέχνην ἀπεκρίθην. Πρὸς τίνα, λέγει. Τί μέρος λόγου; ἔκλινα γένη ὀνομάτων, ἐμέρισα στίχον. ὡς δὲ ταὐτ᾿ ἐπράξαμεν, ἀπέλυσεν εἰς ἄριοτον. ἀπολυθεὶς ἐπανέρχομαι ἐν τῶι οἴκωι. ἀλλάσσω, λαμβάνω ἄρτον καθαρόν, ἐλαίας, τυρόν, σχάδια, κάρυα. πίνω ὕδωρ ψυχρόν. ἠριστηκὼς ἐπανέρχομαι πάλιν εἰς τὴν σχολήν. εὑρίσκω καθηγητὴν ἐπαναγινώσκοντα, καὶ εἶπεν· Ἄρξασθε ἀπ᾿ ἀρχῆς.	2. Ante lucem vigilavi de somno; surrexi de lecto, sedi, accepi pedules, caligas; calciavi me; poposci aquam ad faciem; lavo primo manus, deinde faciem lavi; extersi; deposui dormitoriam; accepi tunicam ad corpus; praecinxi me; unxi caput meum et pectinavi; feci circa collum pallam; indui me superariam albam; supra induo paenulam; processi de cubiculo cum paedagogo et cum nutrice salutare patrem et matrem; ambos salutavi et osculatus sum; et sic descendi de domo. eo in scholam. introivi, dixi: Ave magister, et ipse me osculatus est <et> resalutavit. porrexit mihi puer meus scriniarius tabulas, thecam graphiariam, praeductorium. loco meo sedeos deleo. praeduco ad praescriptum; ut scripsi, ostendo magistro; emendavit, induxit; iubet me legere. iussus alio dedi. edisco interpretamenta, reddidi. sed statim dictavit mihi condiscipulus. Et tu, inquit, dicta mihi. dixi ei: Redde primo. et dixit mihi: Non vidisti, cum redderem prior te? et dixi: Mentiris, non reddidisti. Non mentior. Si verum dicis, dicto. inter haec iussu magistri surgunt pusilli ad subductum et syllabas praebuit eis unus de maioribus, alii ad subdoctorem ordine reddunt, nomina scribunt, versus scripserunt, et ego in prima classe dictatum excepi. deinde ut sedimus, pertranseo commentaria, linguas, artem. clamatus ad lectionem audio expositiones, sensus, personas. interrogatus artificia respondi. Ad quem, dixit. Quae pars orationis? declinavi genera nominum, partivi versum. ut haec egimus, dimisit ad prandium. dimissus venio domi. muto, accipio panem candidum, olivas, caseum, caricas, nuces. bibo aquam frigidam. pransus revertor iterum in scholam. invenio magistrum perlegentem, et dixit: Incipite ab initio.
Περὶ ὁμιλίας καθημερινῆς.	De fabulis cottidianis.
3. Ὁμιλία, ἀναστροφή, τριβὴ καθημερινὴ ὀφείλει δοθῆναι πᾶσιν τοῖς παισίν, τοῖς μικροῖς καὶ τοῖς μείζοσιν, ἐπειδὴ ἀναγκαῖά εἰσιν. Ὄρθρου ἐγρηγόρησα ἐξ ὕπνου, ἀνέστην ἐκ τῆς κλίνης, ἐκάθισα. ἔλαβον ὑποδεσμίδας, ὑποδήματα, ὑπεδησάμην. ἤιτησα ὕδωρ εἰς τὴν ὄψιν. νίπτομαι πρῶτον τὰς χεῖρας, εἶτα τὴν ὄψιν ἐνιψάμην ἀπέμαξα· ἀπέθηκα λευκὴν φαινόλην προῆλθον ἐκ τοῦ κοιτῶνος σὺν τῶι παιδαγωγῶι ἀσπάσασθαι τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα. ἀμφότερους ἠσπασάμην καὶ κατεφίλησα καὶ οὕτως κατῆλθον ἐκ τοῦ οἴκου. ἀπέρχομαι ἀσπάσασθαι πάντας τοὺς φίλους.	3. Sermo[ne], conversatio[ne], usus cottidianus debet dari omnibus pueris, minoribus et maioribus, quoniam necessaria sunt. Ante lucem vigilavi de somno, surrexi de lecto, sedi. accepi pedales, calciamenta, calciavi me. poposci aquam ad faciem. lavo primo manus, deinde faciem lavi; extersi; deposui albam paenulam; prodii de cubiculo cum paedagogo salutare patrem et matrem. ambos salutavi et osculatus sum. et sic descendi de domo. eo salutare omnes amicos.
4. Καὶ οἰκοδεσπότης προερχόμενος ἀπήντησεν τοῦ φίλου αὐτοῦ καὶ εἶπεν· Χαῖρε Γάϊε, καὶ κατεφίλησεν αὐτόν· καὶ ἀντησπάσατο λέγων· Καλῶς ζήσαις, Λούκιε· ἔστιν σε ἰδεῖν; τί πράττεις; Πάντα ὀρθῶς. πῶς ἔχεις; Συγχαίρομαί σοι οὕτως ὡς ἐμοί. * * * κριτήριον. Πρὸς τίνα; πρὸς τὸν ταμίαν; Οὐκ ἐκεῖ. Ἀλλὰ ποῦ; πρὸς τὸν ἀνθύπατον; Οὐδ᾿ ἐκεῖ, ἀλλὰ πρὸς τοὺς ἄρχοντας ἐξ ὑπογραφῆς τοῦ διέποντος τὴν ἐπαρχίαν. Ποταπὸν δ᾿ ἐστὶν αὐτὸ τὸ πρᾶγμα; Οὐ πάνυ μέγα· ἔστιν γὰρ χρηματικόν, ἵνα ὅλον ἴδηις. εἰ σχολάζεις [σύ], παρέδρευσον ἡμῖν· οἱ κριταὶ γὰρ ἡμέραν ἡμῖν ὥρισαν τὴν σήμερον ἀπόφασιν ἐρούμενοι. διὸ βούλομαί σου παρόντος περὶ τῆς δίκης σὺν τοῖς συνηγόροις σκέψασθαι. Παρέλαβες; Παρέλαβον. Τίνας; Τοὺς σοὺς φίλους. Καλῶς ἐποίησας. Συνετάξω; περὶ ποίαν ὥραν; ἐν ποίωι τόπωι; ᾿Σ τὸ φόρον, ἐν τῆι στοᾶι, ἐγγὺς τῆς στοᾶς τῆς Νίκης. Μετ᾿ ὀλίγον ἐκεῖ ἔρχομαι. Ἀλλὰ παρακαλῶ, ἐν νῶι ἔχοις. Ἀμέριμνος ἦις· ἐμοὶ μελήσει. Ἄγωμεν ἡμεῖς πρὸς τὸν τραπεζίτην· λάβωμεν παρ᾿ αὐτοῦ δηνάρια ἑκατόν· δῶμεν δικολόγωι τιμητικὸν καὶ τοῖς συνηγόροις καὶ τοῖς νομικοῖς, ἵνα σπουδαιότερον ἐκδικήσωσιν ἡμᾶς. Οὗτός ἐστιν. Λαβὲ παρ᾿ αὐτοῦ κέρμα καὶ ἀκολούθει. Καθὼς συνεταξάμεθα, πάρεστιν Γάϊος. συγκαλέσωμεν αὐτὸν εἰς τὴν συμβουλήν. ἐνθάδε ἔχομεν τὰ ἀσφαλίσματα, Παρήγγειλας αὐτῶι; Παρήγγειλα. Ἐμαρτυροποίησας; Ἐμαρτυροποίησα. Ἕτοιμος ἦις. Ἕτοιμός εἰμι. Καὶ ὁ ἀντίδικος ἐντυχεῖν θέλει. Σιώπησον. Σιωπῶ. Σιωπὴν ἔχετε, ἀκούσωμεν τὴν ἀπόφασιν. ἤκουσας, ὅτι ἐνικήσαμεν, Γάϊε;	4. Et pater procedens occurrit amico suo. et dixit: Ave, Gaie. et osculatus est eum; et resalutavit dicens: Bene valeas, Lucie; est te videre? quid agis? Omnia recte. quomodo habes? Gratulor tibi sic quomodo mihi. * * * iudicium. Ad quem? ad quaestorem? Non ibi. Sed ubi? ad proconsulem? Nec ibi, sed ad magistratus ex subscriptione praesidis provinciae. Qualis autem est ipsa res? Non valde magna; est enim pecuniaria, ut omne videas. si vacat tibi, adesto nobis; iudices enim diem nobis dederunt hodiernam sententiam dicturi. quare volo te praesente de causa cum advocatis tractare. Adhibuisti? Adhibui. Quos? Tuos amicos. Bene fecisti. Constituisti ? circa quam horam? in quo loco? In foro, in porticu, iuxta stoam Victoriae. Post modicum ibi venio. Sed rogo, in mente habeas. Securus esto; mihi pertinet. Eamus nos ad nummularium; accipiamus ab eo denarios centum; demus causidico honorarium et advocatis et iuris peritis, ut incessanter defendant nos. Iste est. Accipe ab eo nummos et sequere. sicut constituimus, adest Gaius. convocemus eum in consilium. hic habemus instrumenta. Denuntiasti illi? Denuntiavi. Testatus es? Testatus sum. Paratus esto. Paratus sum. Et adversarius interpellare <vult>. Tace. Taceo. Silentium habete, audiamus sententiam. audisti, quia vicimus, Gaie?
5. Κύριε, τί ἐπιτάσσεις; Μήτι ἔχεις χρήματα εὐκαιροῦντα; Τί χρείαν ἔχεις δανείσασθαι; Εἰ ἔχεις, χρῆσόν μοι πέντε δηνάρια. Καὶ μὴ ἐσχηκὼς ὁθενδήποτε ἐξέπλησα ἄν. Ἐνέχυρον θέλεις; Μὴ γένοιτο, οὐ χρείαν ἔχω. χειρογράφησόν μοί σε εἰληφέναι. Ποίοις τόκοις; Οἷς θέλεις. Ἐχειρογράφησα. χάριτάς σοι ὁμολογῶ. Σφράγισον. Ἐσφράγισα. Ἀριθμῶι ἀρίθμησον. Ἀρίθμησα. Δοκίμασον. Ἐδοκίμασα. Καθὼς ἔλαβες, δοκίμως ἀπόδος. Ὥς σοι ἀποδώσω, καὶ τὸ ἱκανὸν ποιήσω.	5. Domine, qui imperasti? Numquid habes pecuniam vacuam? Quid opus habes mutuari? Si habes, commoda mihi quinque sestertios. Etsi non habuissem, undecumque explicassem. Pignus vis? Absit, <non opus habeo.> cave mihi te accepisse. Quibus usuris? Quibus vis. Cavi. gratias tibi ago. Signa. Signavi. Numero numera. Numeravi. Proba. Probavi. Sicut accepisti, probum reddas. Cum tibi reddidero, et satisfaciam.
6. Καλήμερον. ἦλθες; Ἦλθον. Ἔλαβες; ἔδωκας αὐτῶι; <Ἔδωκα.> Ἀπηλλάγης. Μή τινος χρείαν ἔχεις; Σὲ ὑγιαίνειν. Ἐὰν θέληις, ἐλθὲ μεθ᾿ ἡμῶν. Ποῦ; Πρὸς φίλον ἡμέτερον Λύκιον. ἐπισκεψώμεθα αὐτόν. Τί γὰρ ἔχει; Ἀρρωστεῖ. Ἀπὸ πότε; Πρὸ ὀλίγων ἡμερῶν ἐνέπεσεν. Ποῦ μένει; Οὐ μακράν. Εἰ θέλεις, περιπάτει. Αὕτη ἐστί, νομίζω, ἡ οἰκία αὐτοῦ. αὕτη ἐστίν. Ἰδοὺ ὁ θυρωρός. Ἐρώτησον αὐτόν, εἴ δυνάμεθα εἰσελθεῖν καὶ ἰδεῖν τὸν κύριον αὐτοῦ. καὶ ἐκεῖνος εἶπεν· Τίνα ζητεῖτε; Τὸν δεσπότην σου. περὶ τῆς ὑγιείας αὐτοῦ ἐληλύθαμεν. Ἀνάβατε. Πόσας κλίμακας; Δύο. ᾿ς τὰ δεξιὰ κρούσατε, εἰ μέντοι γε ἦλθεν· προεληλύθει γάρ. Κρούσωμεν. Βλέπε, τίς ἐστιν. Χαίρετε πάντες. Τὸν κύριόν σου θέλομεν ἐπισκέψασθαι. <εἰ> γρηγορεῖ, μήνυσόν με. κἀκεῖνος εἶπεν· Οὐκ ἔστιν ὧδε. Τί λαλεῖς; ἀλλὰ ποῦ ἐστιν; Ἐκεῖ κατέβη ᾿ς τὸν δαφνῶνα διακινῆσαι. Συγχαιρόμεθα αὐτῶι. ὅταν ἔλθηι, εἴποις αὐτῶι ἡμᾶς πρὸς αὐτὸν χαιρομένους ἐληλυθέναι περὶ τῆς σωτηρίας αὐτοῦ, ὅτι πάντα ὀρθῶς ἔχει. Οὕτω ποιῶ.	6. Bono die. venisti? Veni. Accepisti? dedisti illi? Dedi. Caruisti. Numquid aliquid opus habes? Te valere. Si vis, veni mecum. Ubi? Ad amicum nostrum Lucium. visitemus <eum>. Quid enim habet? Aegrotat. A quando? Intra paucos dies incurrit. Ubi manet? Non longe. Sis ambula. Haec est, puto, domus eius. haec est. Ecce ostiarius. Interroga illum, si possumus intrare et videre dominum eius. et ille dixit: Quem quaeritis? Dominum tuum. de salute eius venimus. Ascendite. Quot scalas? Duas. ad dexteram pulsate, si tamen venit; processerat enim. Pulsemus. Vide, quis est. Avete omnes. Dominum tuum volumus visitare. si vigilat, nuntia me. et ille dixit: Non est hic. Quid narras? sed ubi est? Illuc descendit ad laurentum deambulare. Gratulamur illi. cum venerit, dices illi nos ad ipsum gratulantes venisse ad salutem eius, quia omnia recte habent. Sic faciam.
7. Σὺ ποῦ ὑπάγεις; ᾿Σ τὴν οἰκίαν σπεύδω. διὰ τί ἐπεζήτησας; Ἄν σοι ἡδύ ἐστιν, σήμερον παρ᾿ ἐμοὶ ἀρίστησον χρησίμως. οἴνωι καλῶι οἰκιακῶι χρώμεθα. Οὕτως γενέσθω. Ἐν ὥραι οὖν ἐλθὲ πρὸς ἡμᾶς. Ὅτε θέλεις, πέμψον πρὸς ἡμᾶς. ᾿ς τὴν οἰκίαν εἰμί. Οὕτως γενέσθω ἡμῖν.	7. Tu ubi vadis? Ad domum festino. quare inquisisti? Si tibi suave est, hodie apud me prande frugaliter. vino bono domestico utimur. Sic fiat. Temperius ergo veni ad nos. Quando vis, mitte ad nos; domi sum. Sic fiat nobis.
8. Σύ, παιδάριον, ἀκολούθησόν μοι ᾿ς τὸ κρεοπωλεῖον· τίποτε ἀγοράσωμεν εἰς ἄριστον. ἐπερώτησον, πόσου ὁ ἰχθύς. Δηνάρια δέκα. Σύ, παιδάριον, ὕπαγε εἰς τὴν οἰκίαν, ἵνα δυνηθῶμεν ἀπελθεῖν εἰς τὸ λαχανοπωλεῖον καὶ ἀγοράσαι λάχανα, ἅπερ ἀναγκαῖά εἰσιν, καὶ ὀπώραν, συκάμινα, σῦκα, δωράκινα, ἀπίους, τρικόκκια. ἰδοὺ ἔχεις πάντα, ἃ ἠγοράσαμεν. ὕπαγε εἰς τὴν οἰκίαν.	8. Tu, puer, sequere me ad macellum; aliquid emamus ad prandium. interroga, quantum piscis. Denarios decem. Tu, puer, refer ad domum, ut possimus ire ad olerarium et emere olera, quae necessaria sunt, et poma, mora, ficus, persos, piras, tuberes. ecce habes omnia, quae emimus. refer ad domum.
9. Καλεσάτω <τις> τὸν μάγειρον. ποῦ ἐστιν; Ἄνω ἀνῆλθεν. Καὶ τί θέλει; καταβάτω ὧδε. ἆρον, ἕψησον ἐπιμελῶς τὰ προσφάγια. ἄρτυσις καλὴ γενέσθω. ἔνεγκε τὴν κλεῖδα, ἄνοιξον τὸ γλωσσοκόμον καὶ ἐξάγαγε κλεῖδα τοῦ ταμιείου. <προένεγκε, ἃ ἀναγκαῖά εἰσιν> ἅλας, ἔλαιον Σπανόν` καὶ ἐπιτήδειον εἰς τοὺς λύχνους, γάρον πρῶτον καὶ δευτέριον, ὄξος δριμύ, οἶνον λευκόν` καὶ μελανόν, γλεῦκος παλαιόν, ξύλα ξηρά, ἄνθρακας, ἀνθρακιάν, ἀξίνην, σκεύη, λοπάδας, χύτραν, λέβητα, σχάραν, πῶμα, θύειαν, ἀλετρίβανον, μαχαίριον. Τί ἄλλο θέλεις; Ταῦτα μόνα, παιδάριον. ὕπαγε πρὸς Γάϊον καὶ εἰπὲ αὐτῶι· Ἐλθέ· ἐκεῖθεν λουσώμεθα. Ὕπαγε, τρέχε, ταχέως ποίησον· μηδὲν βράδιον, <ἀλλ᾿> εὐθύς. Ἐγένου πρός αὐτόν; Ἐγενόμην. Ὅπου ἦν; Εἰς τὴν οἰκίαν ἐκάθητο. Καὶ τί ἐποίει; Ἐφιλολόγει. Καὶ τί εἶπεν; Τοὺς ἐμοὺς ἐκδέχομαι. ἔρχονται καὶ ἀκολουθῶ. Ὕπαγε πάλιν καὶ εἰπὲ αὐτῶι· Πάντες ὧδέ εἰσιν. σὺν αὐτῶι ἐλθέ. ὑμεῖς τέως σύνθετε ἐπιμελῶς τὰ ὑάλινα καὶ τὰ χαλκώματα. στρώσατε τὸ τρίκλινον καὶ ῥίψατε. ἔξω ὕδωρ. θέλω ἰδεῖν ὡς νεανίσκοι. Ἤδη ἐστρώσαμεν. πάντα ἔτοιμά εἰσιν. Οὐδέπω ἦλθεν; ἄπελθε, εἰπὲ αὐτῶι· Ὀψὲ ἡμᾶς ποιεῖς ἀριστῆσαι. Ἰδοὺ ἦλθεν. συνάντησον αὐτῶι. ὧδε ἤρχετο. παρακάλεσον αὐτόν. Τί ἔξω στήκεις;	9. Clamet aliquis cocum. ubi est? Sursum ascendit. Et quid vult? descendat hic. tolle, coque diligenter pulmentaria. conditura bona fiat. affer clavem. aperi loculum et eice clavem cellarii; profer, quae necessaria sunt, sale, oleum Spanum et apparatum ad lucernas, liquamen primum et secundum, acetum acrum, vinum album et nigrum, mustum vetus, ligna sicca, carbones, prunam, securim, vasa, catina, caccabum, ollam, craticulam, coopertorium, mortarium, pistillum, cultellum. Quid aliud vis? Haec tantum, puer. vade ad Gaium et dic illi: Veni, inde lavemus. Vade, curre, cito fac; nihil tardius, sed velocius. Fuisti ad ipsum? Fui. Ubi erat? Ad domum sedebat. Et quid faciebat? Studebat. Et quid dixit? Meos expecto; veniunt et sequor. Vade iterum et dic illi: Omnes hic sunt. cum illo veni. vos interim componite diligenter vitreamina et aeramenta. sternite cenationem et proicite foras aquam. volo videre quasi iuvenes. Iam stravimus. omnia parata sunt. Nondum venit? vade, dic illi: Sero nos facis prandere. Ecce venit. occurre ei. hic veniebat. roga illum. Quid foras stas?
10. Κατάγετε σάβανα εἰς τὸ βαλανεῖον, ξύστρον, προσοψίδιον, ποδεκμάγιον, λήκυθον, ἀφρόνιτρον. προάγετε, λάβετε τὸν τόπον. Ποῦ κελεύεις; ᾿ς τὸ δημόσιον ἢ ἐν τῶι ἰδιωτικῶι; Ὅπου κελεύετε. Προάγετε μόνον· ὑμῖν λέγω, οἳ ἐνθάδε ἐστέ. θερμὸν γενέσθω ἡμῖν. Ὅσον ὑπάγομεν, διηγήσομαί σοι. Ἐγείρου, ἄγωμεν. Ἔνθεν θέλεις διὰ τῆς στοᾶς διὰ τὸν +πετον; Μήτι θέλεις ἐλθεῖν ᾿ς τὸν ἀφεδρώνα; Καλῶς με ὑπέμνησας, ἡ κοιλία με ἐπείγει. ἄγωμεν λοιπόν. Ἔκδυσόν με, ὑπόλυσόν με, σύνθες τὰ ἱμάτια, περίβαλε, τήρει καλῶς, μὴ νύσταζε διὰ τοὺς κλέπτας. ἅρπαξον ἡμῖν σφαῖραν· παίξωμεν ἐν τῶι σφαιριστηρίωι. γυμνασθῆναι θέλω ἐν τῶι κηρώματι. δεῦρο παλαίσωμεν διὰ χρόνου μιᾶι ῥοπῆι. Οὐκ οἶδα, εἰ δύναμαι· τὸ πάλαι γὰρ πέπαυμαι τοῦ παλαίειν. ὅμως πειράζω, εἰ δύναμαι. Ἐλαφρῶς κεκόπωμαι. Εἰσέλθωμεν εἰς τὸν πρῶτον οἶκον προπνιγέα. δὸς τῶι βαλανεῖ κέρμα· ἀπόλαβε τὸ ὐπόλοιπον. ἄλειψε. Ἄλειψα. Ἀλείφομαι. Τρῖψον. Ἔρχου ᾿ς τὸ ἱδρωτήριον. Ἱδροῖς; Ἱδρῶ· ἐκλέλυμαι. ἐσέλθωμεν εἰς τὴν ἐμβάτην. κατάβα. χρώμεθα τῆι ξηροπυρίαι καὶ οὕτω καταβῶμεν εἰς τὴν ἐμβάτην. κατάβα, κατάντλησόν με. ἔξελθε λοιπόν. βάλε σεαυτὸν εἰς τὴν κολυμβήθραν ὑπαίθριον. κολύμβησον. Ἐκολύμβησα. Πρόσελθε εἰς τὸν λουτὴρα. περίχεε ἑαυτόν. Περιέχεα. ἀνέλαβον, ἐπίδος ξύστραν. περικατάμαξόν με. περίζωσε σάβανα. κατάμαξόν μου <τὴν> κεφαλὴν καὶ τοὺς πόδας. δὸς σανδάλια, ὑπόδησόν με. ἐπίδος ἐπικάρσιον, ἀναβόλαιον, δαλματικήν. συνάξετε τὰ ἱμάτια καὶ πάντα τὰ ἡμῶν. ἀκολουθεῖτε εἰς τὸν οἶκον καὶ ἀγοράσετε ἡμῖν ἀπὸ τοῦ βαλανείου λεπτόσπερμα καὶ θέρμους <καὶ> ὀξυκυάμια. Καλῶς ἐλούσω, καλῶς σοι ἔσται.	10. Deferte sabana ad balneum, strigilem, faciale, pedale, ampullam, aphronitrum. antecedite, occupate locum. Ubi iubes? ad thermas aut in privato? Ubi iubetis. Antecedite tantum; vobis dico, qui hic estis. Calida fiat nobis. Quando imus, narrabo tibi. Surge, eamus. Hinc vis per porticum, propter lumen? Numquid vis venire ad secessum? Bene me admonuisti, venter me cogit. eamus iam. Expolia me, discalcia me, compone vestimenta, cooperi, serva bene, ne addormias propter fures. rape nobis pilam; ludamus in sphaeristerio. exerceri volo in ceromate. vevi luctemus post tempus uno momento. Non scio, si possum; olim enim cessavi luctare. tamen tempto si possum. Leviter fatigatus sum. Introeamus in cellam primam tepidariam. da balnitori nummos; accipe reliquum. unge. Unxi. Ungo me. Frica. Veni ad sudatorium. Sudas? Sudo; lassus sum. introeamus ad solium. descende. Utamur assa et sic descendamus ad solium. descende, fomenta me. exi iam. mitte te ipsum ad piscinam subdivalem. nata. Natavi. Ad lutum accede. perfunde te. perfudi. resumpsi. porrige strigilem. deterge me. cinge sabana. terge mihi caput et pedes. <da> caligulas, calcia me. porrige amiclum, pallam, dalmaticam. colligite vestimenta et omnia nostra. sequimini ad domum et emite nobis a balneo minutalia et lupinos <et> fabas acetatas. Bene lavasti, bene tibi sit.
11. Δότε ὧδε θρόνους, δίφρους, βάθρον, δίεδρον, προσκεφάλαιον. καθέζου. Κάθημαι. Τί στήκεις· πλῦνον ποτῆριν <ὕδατι θερμῶι.> συγκέρασον· πάνυ γὰρ διψῶ. κέρασον πᾶσιν. τίς τί θέλει; ἢ ἀρτυτὸν <ἢ> κάροινον; αὐτὸ ἐκείνωι κέρασον. σὺ τί θέλεις; πλῦνον ποτήριον, κέρασόν μοι θερμόν, μὴ ζεστὸν μήτε χλιαρόν, ἀλλὰ συγκεραστὸν καὶ ἔκχεε ἐκεῖθεν ὀλίγον. βάλε νερόν. πρόσθες ἄκρατον. τί στήκετε; καθέζεσθε. ἐὰν θέλητε, ἀναπέσωμεν. Ποῦ κελεύεις; Ἐν πρώτωι τόπωι ἀνάπεσε. δόθ᾿ ἡμῖν ὑδρόγαρον. δὸς ἡμῖν γεύσασθαι μολόχας ζεστάς. ἐπίδος μοι χειρεκμάγιον. κομίσατε. βάλε ἐλαιόγαρον εἰς τὸ ὀξυβάφιον. μέρισον τὰ ὀνύχια. κατάκοψον κοιλίδιον, πλεκτὴν ἐξ ὕδατος. ἰδέ, εἰ ἔχεις πεπεράτον. ἐπίβαπτε. Χρῶμαι. Χρῶ. δὸς συκωτὸν τρυφερόν, κίχλας, καλλίκρεας, θρίδακας. εἷς ἐξ ὑμῶν ἄρτον κλάσει καὶ ᾿ς κανίσκιον εἰσοίσει. κατὰ τάξιν παράδος. κλάσον ψωμούς. δειπνήσατε· πάντως ἐκεῖνος ἄξιός ἔστιν παρ᾿ ἡμῖν δειπνῆσαι. δὸς ταρίχιον, τριχίας, λόβια, ὄρμενον μετὰ γάρου καὶ ἔλαιον Σπανόν, γογγυλωτόν, ὄρνιν ὀπτήν, ψιλήπλευρα διὰ ζωμοῦ, τεμάχια, δέλφακα ὀπτόν. θὲς τὸν δίσκον μετὰ τρωξίμων, ῥαφάνους, ἡδύοσμον, ἐλαίας λεύκας καὶ τυρὸν νεαρόπαστον, οἶδνα, μύκας. τοῖς ὑπηρετήσασιν δότε δειπνῆσαι καὶ τῶι μαγείρωι καὶ τραγήματα, ὅτι καλῶς ὑπηρέτησαν. δότε ὕδωρ εἰς χεῖρας. κατάμαξον τὴν τράπεζαν. <δὸς> πρόσφατον. δὸς ἁπλοπότην, δὸς ἄκρατον, πίωμεν νερὸν ἐκ τοῦ βαυκιδίου. κέρασον θερμόν. Εἰς τὸ μεῖζον; Εἰς τὸ μικρὸν ἡδέως. ἐλπίζω γὰρ καὶ ἄλλην πεῖν. Ἐάν ἐπιτρέπηις, προπίνω σου· καλῶς λαμβάνεις; Ἀπὸ σοῦ ἡδέως. Διὰ τί οὐ πίνεις; πίε κύριε. Ἤιτησα καὶ οὐδείς μοι δέδωκεν. Δόθ᾿ ἡμῖν γλυκέα πλακούντια. Ἀρκεῖ ἡμῖν. ἄγωμεν λοιπόν. ἅψον κανδῆλαν. λαβέ. καλῶς ἡμᾶς ἔλαβες.	11. Date hic cathedras, sellas, scamnum, bisellium, cervicale. sede. Sedeo. Quid stas? lava calicem aqua calida. tempera; valde enim sitio. misce omnibus. quis quid vult? aut conditum aut caroenum? ipsum illi misce. tu quid vis? lava calicem. misce mihi calidum, noli ferventem neque tepidum, sed temperatum <et> effunde deinde modicum. mitte recentem. adice merum. quid statis? sedete. si vultis, discumbamus. Ubi iubes? In primo loco discumbe. date nobis hydrogaron. da nobis gustare malvas ferventes. porrige mihi mappam. afferte. mitte impensam ad acetabulum. divide ungellas. concide aqualiculum, cordam ex aqua. vide, si habes piperatum. intinge. Utor. Utere. da ficatum tenerum, turdos, glandulas, lactucas. unus de vobis panem frangat et in canistellum inferat. ad ordinem trade. frange quadras. cenate; utique ille dignus est apud nos cenare. da salsum, sardinas, siliquas, cyma cum liquamine et oleum Spanum, rapatum, gallinam assam, ofellas iuscellatas, copadia, porcellum assum. pone discum cum scarias, radices, mentam, olivas albas et caseum praesalsum, tubera, fungos. ministrantibus date cenare et coco et bellaria, quia bene servierunt. date aquam manibus. terge mensam. <da> temetum. da phialulam. da merum. bibamus recentem de gillone. misce caldum. In maiore? In minore libenter. spero enim et aliam bibere. Si permittis, propino tibi; bene accipis? A te libenter. Quare non bibis? bibe, domine. Postulavi et nemo mihi dedit. Date nobis dulcia placenta. Sufficit nobis. eamus iam. accende lampadam. accipe. bene nos accepisti.
12. Παιδίον, ἐλθέ, σύλλεξον ταῦτα, πάντα τοῖς ἰδίοις τόποις ἀπόθου. ἐπιμελῶς στρώσον τὴν κλίνην. Στρώσαμεν. Καὶ διὰ τοῦτο σκληρόν ἐστιν; Ἐξετινάξαμεν καὶ προσκεφάλαισν ἐμαλάξαμεν. Ἐπειδὴ γὰρ ὀκνηρῶς <ἐποιήσατε> ἃ ἀναγκαῖά εἰσιν, μηδεὶς ἔξω διανυκτερεύσηι ἢ ἐκτρέψηι. ἐάν τινος φωνὴν ἀκούσω, οὐ τούτου συγχωρήσω. ἀναλάβεσθε ὑμᾶς κοιμᾶσθε καὶ ἀλεκτρυοφωνίωι ἐξυπνίσατέ <με>, ἵνα ἐκδράμω.	12. Puer, veni, collige haec, omnia suis locis repone. diligenter sterne lectum. Stravimus. Et ideo durum est? Excussimus et pulvinum commollivimus. Quoniam autem pigriter <fecistis> quae necessaria sunt, nemo foris pernoctet aut ineptiat. si alicuius vocem audio, non ei parco. recipite vos, dormite et in galli cantu excitate me, ut excurram.

Ημερίδα IV. (Colloquium Montepessulanum)

Ἑρμηνεύματα.	Interpretamenta.
1. Ἐπειδὴ ὁρῶ πολλοὺς ἐπιθυμούντας Ἑλληνιστὶ διαλέγεσθαι καὶ Ῥωμαϊστὶ μήτε εὐχερῶς δύνασθαι διὰ τὴν δυσχέρειαν καὶ πολυπλήθειαν τῶν ῥημάτων, οὐκ ἐφεισάμην τοῦτο ποιῆσαι ἵνα ἐν τρισὶν βιβλίοις ἑρμηνευματικοῖς πάντα τὰ ῥήματα συγγράψωμαι. ἄρχομαι γράφειν ἀπὸ ἄλφα ἕως ω. ἀγαθῆι τύχηι. θεοὶ ἵλεοι.	1. Quoniam video multos cupientes Graece disputare et Latine neque facile posse propter difficultatem et multitudinem verborum, non peperci hoc facere ut in tribus libris interpretatoriis omnia verba conscribam. incipio scribere ab alfa usque o. bona fortuna. dii propitii.
2. Καθηγητά, χαῖρε, ἐπειδὴ θέλω καὶ λίαν ἐπιθυμῶ λαλεῖν Ἑλληνιστὶ καὶ Ῥωμαϊστί, ἐρωτῶ σε, ἐπιστάτα, δίδαξόν με. Ἐγὼ ποιήσω, ἐάν μοι πρόσσχηις. Προσέχω σοι ἐπιμελῶς. Ἐπειδὴ οὖν ὁρῶ σε τούτου τοῦ πράγματος, τουτέστιν ταύτης τῆς διαλέκτου τῆς λεγομένης Ῥωμαϊκῆς, ἐπιθυμοῦντα, ἐπιδείξω σοι, τέκνον, ὅτι οὐκ ἔστι τοῦ τυχόντος ἀνθρώπου καταλαβεῖν, ἀλλὰ πεπαιδευμένου καὶ εὐφυεστάτου εἶναι μάθησιν. διὰ τοῦτο τοίνυν σοι μᾶλλον τῶι μὴ εἰδότι μηδὲν διηγήσασθαι ἐκθήσομαι. χρεία οὖν σοί ἐστιν ἃ παραγγέλλω· ἀκοή, μνήμη, διάνοια, τριβὴ καθημερινὴ τεχνίτην ποιεῖ. τοῦτο σεαυτῶι ἐὰν παράσχηις, μισθοὺς δύνασαι μαθεῖν. δύο οὖν εἰσιν πρόσωπα τὰ διαλεγόμενα, ἐγὼ καὶ σύ. σὺ εἶ ὁ ἐπερωτῶν, ἐγὼ ἀποκριθήσομαι. πρὸ παντὸς οὖν ἀναγίνωσκε τρανῶς (σαφῶς).	2. Praeceptor, have. quoniam volo et valde cupio loqui Graece et Latine, rogo te, magister, doce me. Ego faciam, si me adtendas. Adtendo <te> diligenter. Quoniam ergo video te huius rei, hoc est eius interpretationis quae dicitur Latinae cupientem, demonstrabo tibi, fili, quoniam non est cuiuslibet hominis deprehendere, sed docti et ingeniosi esse doctrinam. propter hoc etiam tibi magis qui nescis nihil disputare exponam. opus ergo tibi est quae praecipio: auditus, memoria, sensus, usus cotidianus artificem facit. hoc tibi si praestiteris, mercedes potes discere. duae ergo sunt personae quae disputant, ego et tu. tu es qui interrogas, ego respondebo. ante omnia ergo lege clare (diserte).
3. Ἡδέως σε εἶδον. Καὶ ἐγὼ σέ.	3. Libenter te vidi. Et ego te.
4. Τίς κρούει τὴν θύραν; Παρὰ < Γαΐου πρὸς Λούκιον. εἰ ἐνθάδε ἐστίν, ἄγγειλον. Πάρεστιν παρὰ Γαΐου. Ἐρώτησον αὐτόν. - τί ἔστιν, παιδάριον; πάντα καλῶς; Ναί, κύριε. ἔπεμψέν σοι ἐπιστολὴν ἐσφραγισμένην. Δός, ἀναγνῶ. ἔγραψέν μοι περὶ τοῦ πράγματος, πορεύου, παιδάριον, καὶ ἄγγειλον ὅτι ἔρχομαι. δότε μοι ὑποδήματα. φέρε ὕδωρ εἰς ὄψιν. δὸς ζωστόν· ζῶσόν με. δὸς τήβεννον· περίβαλέ με. δὸς φελόνην καὶ δακτυλίους. τί στήκεις, ἑταῖρε; ἆρον τὰ χρεία ὄντα καὶ ἐλθὲ μετ᾿ ἐμοῦ. σπεύδω πρὸς φίλον ἀρχαῖον, συγκλητικὸν δήμου Ῥωμαίων, ὅστις ἀπὸ Ῥωμύλου κατάγει τὸ γένος, ἀπὸ Τρώων τῶν Αἰνειαδῶν.	4. Quis pulsat ostium? A Gaio ad Lucium. si hic est, nuntia. Venit a Gaio. Roga illum. - quid est, puer? omnia recte? Etiam, domine. misit tibi epistulam signatam. Da legam. scripsit mihi de negotio. vade, puer, et nuntia quoniam venio. date mihi calciamenta. adfer aquam ad manus. da subarmale: cinge me. da togam: operi me. da paenulam et anulos. quid stas, sodalis? tolle quae opus sunt et veni mecum. festino ad amicum antiquum, senatorem populi Romani, qui a Romulo deducit genus, a Troianis Aeneadarum.
5. Ἐπιθυμῶ μαθεῖν διάλεκτον Ἀττικήν, ἐπιθυμῶ λίαν. Ὅτι θέλεις ῥήτωρ εἶναι (δικολόγος, δημηγόρος, συνήγορος, νομικός, νομικός, νομικός, νομικός, παράκλητος).	5. Cupio discere sermonemAtticum, cupio valde. Quoniam vis orator esse (causidicus, dicentarius, actor, iuris studiosus, iuris peritus, iuris consultus, iuris prudens, advocatus).
6. Ἐγκώμιον ἔγραψα. Τίνος; Ζηνὸς Καπιτωλίνου. Ἀνάγνωθι. - μεγάλως εἶπας. ἆρον τὸν στέφανον οὐδείς σοι ἀντιλέγει.	6. Laudem scripsi. Cuius? Iovis Capitolini. Lege. - magne dixisti. tolle coronam. nemo tibi contradicit.
7. Οἶδας ποῦ μένει ὁ φίλος μου, ἀρχαιότατος <ἀπ᾿> ἀρχαιογονίας, ἀνήρ γενναῖος. πρόλαβέ με καὶ γνῶθι εἰ ἔνδον ἐστὶ καὶ ἀπάντησον ἐμοί.	7. Scis ubi manet amicus meus, vetustissimus ab origine, vir fortis. antecede me et scito si intus est et obvia mihi.
8. Ζεῦξον τὰς ὁλκάδας, ἡμιοναγέ. καὶ σύ, στρατιῶτα, ἐλθὲ μετ᾿ ἐμοῦ εἰς Τιβουρτῖνον. ἄγωμεν ἡμεῖς πρὸς τοὺς ἄλλους φίλους.	8. Iunge mulas, mulio. et tu, miles, veni mecum in Tiburtinum. eamus nos ad alios amicos.
9. Χαῖρε, κύριε. χαῖρε, κυρία. βασιλεῦ, χαῖρε. βασίλισσα, χαῖρε. Πόθων <μῆτερ>, θύγατερ πελάγους Ἀφροδίτη. πῶς τὰ παιδία; Ζῶσιν καὶ καλῶς ἔχουσιν.	9. Have, domine. have, domina. rex, have. regina, have, Amorum <mater>, filia pelagi Venus. quomodo infantes? Vivunt et bene habent.
10. Ὁ κριτὴς ἦλθεν. ἐπράχθη τὸ πρᾶγμα καὶ νενικήκαμεν. ἐπειδὴ οὖν καλῶι ποδὶ συνῆλθας εἰς τὸ πρᾶγμά μου, δυνάμεθα σήμερον ἅμα ἀριστῆσαι. ἐρωτῶ, ἐλθέ.	10. Iudex venit. acta res est et vicimus. quoniam ergo bono pede convenisti in rem meam, possumus hodie una prandere. rogo, veni.
11. Ἐπειδὴ φίλους ἐκάλεσα, ἐλθὲ πρὸς ἐμέ καὶ ἐτοίμασον ἡμῖν πάντα τὰ χρεία ὄντα εἰς δεῖπνον καὶ τῶι μαγείρωι εἰπὲ ἵνα τὰ προσφάγια καλῶς ἀρτύσηι.	11. Quoniam amicos invitavi, veni ad me et para nobis omnia quae opus sunt in cenam et coco dic ut pulmentaria bene condiat.
12. Ἔλθατε ὧδε, ἐκτινάξατε τὴν τύλην, θέτε τὸ προσκεφάλαιον, περιβάλετε στρώματα καὶ περιβόλαια, ἐλκύσατε σάρον, ῥάνατε ὕδωρ, στρώσατε τὸ τρικλίνιον, φέρετε τὰ ποτήρια καὶ τὰ ἀργυρώματα. σύ, παιδάριον, ἆρον τὴν λάγυνον καὶ γόμωσον ὕδωρ, σχίσον ξύλα, κατάμαξον τὴν τράπεζαν καὶ θὲς εἰς τὸ μέσον. ἐγὼ οἶνον προφέρω. πλύνατε τὰ ποτήρια.	12. Venite huc, excutite culcitam, ponite pulvinum, operite stragula et opertoria, ducite scopam, spargite aquam, sternite triclinium, adferte calices et argentum. tu, puer, tolle lagunam et imple aquam, scinde ligna, exterge mensam et pone in medium. ego vinum proferam. lavate calices.
13. Τὰ ὀψώνια ἠνέχθησαν. Ἐψέσθωσαν. ἐγὼ πορεύομαι πρὸς ἱματιοπώλην. Πόσου ἡ ζυγή; Ἑκατὸν δηναρίων. Πόσου ἡ φελόνη; Διακοσίων δηναρίων. Πολὺ λέγεις. λάβε ρʹ δηνάρια. Οὐ δύναται τοσούτου. τοσούτου καθέστηκεν παρὰ τῶν προαγοραστῶν (παρὰ τῶν παραδρόμων καὶ τῶν φασκιῶν). Τί δώσω; Ὃ ἂν κελεύηις. Δὸς αὐτῶι <ρ>κεʹ δηνάρια. ἄγωμεν καὶ πρὸς ὀθονιοπώλην. συμβαλοῦ κἀκείνωι. Δὸς ἡμῖν ἐπικάρσια καὶ τέσσαρα λέντια. πόσου πάντα; Τριακοσίων δηναρίων. Πόσαι εἰσὶν ὧραι; Ἤδη ὀκτώ.	13. Obsonia adlata sunt. Coquantur. ego duco me ad vestiarium. Quanti pareclum? Centum denariis. Quanti paenula? Ducentis denariis. Multum dicis. accipe centum denarios. Non potest tanti. tanti constat de infertoribus (de paradromis et fasciis). Quid dabo? Quod iusseris. Da illi <C>XXV denarios. eamus et ad lintearium. confer et illi. Da nobis amicula et quattuor lintea. quanti omnia? Trecentis denariis. Quot sunt horae? Iam octo.
14. Ἀπελθάτω τις καὶ ἀγγειλάτω ἐπειδὴ ἔρχομαι εἰς βαλανεῖον Τιγιλλῖνον. ἀκολούθει ἡμῖν. σοὶ λέγω, περικάθαρμα. τήρει ἐπιμελῶς. ἐγὼ δὲ ἕως ἂν τόπον εὑρίσκητε τὸν μυροπώλην ἀσπάσομαι.	14. Eat aliquis et nuntiet quoniam venio in balineum Tigillinum. sequere nos. tibi dico, purgamentum. serva diligenter. ego autem usquedum locum invenitis unguentarium salutabo.
15. Ἰούλιε, χαῖρε· ἀσπάζομαί σε. δός μοι λίβανον καὶ μύρον τὸ ἀρκοῦν σήμερον πρὸς ἀνθρώπους κʹ, ἀλλ᾿ ἐκ τοῦ καλοῦ.	15. Iuli, have: saluto te. da inihi tus et unguentum quod sufficit hodie ad homines viginti, sed de bono.
16. Ὑπόλυσόν με, παιδάριον. δέξαι τὰ ἱμάτια. δός μοι ἔλαιον. ἄλειψόν με. ἀπέλθωμεν ἔνδον. Ἤδη ἵδρωσας; Ἵδρωσα. δός μοι ἀφρόνιτρον. τρῖψον με. καλῶς ἐγκέκραται ἡ ἐμβάτη. ἐξέλθωμεν ἔξω καὶ εἰς τὴν δεξαμενήν. νηρὰν εἴχομεν καλήν. δός μοι ξύστρον. περίξυσόν με. δὸς σάβανα. κατάμαξόν με. ὑποδησάτω μέ τις. τὰ λωρία δός. ἐνδύσωμαι. ἔνδυσον τοὺς ἐπενδύτας. δός μοι ὀθόνιον πρὸς τὴν ὄψιν. Καλῶς ἐλούσω, κύριε. Οἱ φίλοι πάρεισιν.	16. Excalcia me, puer. accipe vestimenta. da mihi oleum. unge me. eamus intro. Iam sudasti? Sudavi. da mihi afronitrum. frica me. bene temperatum est solium. exeamus foras et in piscinam. frigidam habuimus bonam. da mihi strigilem. destringe me. da sabana. exterge me. calciet me aliquis. gallicas da. vestiam me. indue superarias. da mihi linteum ad faciem. Salvum lotum, domine. Amici venerunt.
17. Κέρασον ἡμῖν. ἀγκωνίσωμεν. δὸς ἡμῖν πρῶτον τεῦτλα ἢ κολοκύνθας. βάλε γάρον. δὸς ῥαφάνους καὶ μαχαίριον. θὲς ὀξόγαρον καὶ θρίδακας καὶ σικύους. φέρε ὀνύχιον καὶ κοιλίδιον καὶ τὴν μήτραν. δότε ἄρτους σιλιγνίτας. βάλε ἔλαιον εἰς τὸν τάριχον. τὰς θρίσσας λέπισον καὶ θὲς ἐπὶ τὴν τράπεζαν. δότε σίνηπι καὶ τὴν τραχηλίδα καὶ τὸν κωλεόν.	17. Misce nobis. accumbamus. da nobis primum betas aut cucurbitas. mitte liquamen. da radices et cultellum. pone oxogarum et lactucas et cucumeres. adfer ungellam et ventriculum et vulvam. date panes siligineos. mitte oleum in salsum. sardinas exquama et pone super mensam. date sinape et collarem et coloefium.
18. Ὁ ἰχθὺς ὤπτηται. Τέμε τὴν ἔλαφον καὶ τὸν σύαγρον καὶ τὴν ὄρνιν καὶ τὸν λαγόν. τοὺς καυλοὺς ποίησον. τέμε κρέας ἐξ ὕδατος τακερόν. δὸς κρέας ὀπτόν. δὸς ἡμῖν πεῖν. Πάντες ἐπίομεν. Φέρε τὰς τρυγόνας καὶ τὸν φασιανόν. φέρε τοὖθαρ καὶ ἄλληκα. περίχεε. φάγωμεν. Ὁραίως ἐγένετο. Δὸς γαλαθηνὸν ὀπτόν. πάνυ ζέει. τέμε αὐτόν. φέρε μέλι εἰς τὸ ὀξόβαφον. φέρε καὶ χῆνα σιτευτὸν καὶ σαλλάκωνα (καὶ ἁλιστόν). δὸς ὕδωρ εἰς χεῖρας. φέρετε εἴ τι ἔχετε, πρωτόγαλα μετὰ μέλιτος καὶ κοπτήν. μέρισον αὐτήν. ἄρωμεν τὰ μέρη.	18. Piscis assatus est. Praecide cervum et aprum et gallinam et leporem. coliculos fac. praecide carnem ex aqua madidam. da carnem assam. da nobis bibere. Omnes bibimus. Adfer turtures et fasianum. adfer sumen et allecem. perfunde. manducemus. Optime factum est. Da porcellum assum. valde calet. praecide illum. adfer mel in acetabulo. adfer et anserem saginatum et sale conditum (et sale conditum). da aquam ad manus. adferte si quid habetis, colostram cum melle et Gelonianum. parti eum. tollamus partes.
19. Καλῶς ἐλήμφθημεν. Δὸς τοῖς διακόνοις (δὸς τοῖς ὑπηρέταις) πεῖν καὶ δειπνήσαι καὶ τῶι μαγείρωι, ἐπειδὴ καλῶς ὑπηρέτησεν. ἄγωμεν, περιπατήσωμεν. Ουδὲν εὐκαιρότερον. Καὶ εἰς τὴν ἀγοράν σε σήμερον ἐπεζήτησα· σοὶ λέγω, οἰκοδέσποτα. οὐδέπω δύναμαι τὸ ἐμὸν ἀπολαβεῖν ὅ μοι ὀφείλεις; Αὔριόν σοι δώσω. Ἐμπαίζεις με. Οὔ φημι.	19. Bene accepti sumus. Da ministrantibus (da ministrantibus) bibere et cenare et coco, quoniam bene ministravit. eamus, deambulemus. Nihil oportunius. Et in foro te hodie inquisivi: tibi dico, pater familias. nondum possum meum recipere quod mihi debes? Cras tibi dabo. Inludis me. Non inquam.
20. Ἤδη ὀψέ ἐστιν· ἄγωμεν εἰς οἶκον. ἡ κυρία ποῦ ἐστιν; Ἐνθάδε εἰμί. Ἔχομέν τι δειπνῆσαι; Ἔχομεν πάντα. Θέτε τὴν τράπεζαν. δότε ἄρτον. τέμε τυρόν. δὸς ὀπώραν. μή τι θέλετε καλὰς ἐλαίας; δὸς κοπάδια καὶ πατέλλαν τυροῦ. τέμε τοὖθαρ. φέρε πλακοῦντα. δὸς ἄκρατον. δὸς χειρομάγιον καὶ στεφάνους. Πόοαι ὧραί εἰσιν τῆς νυκτός; Ἤδη τρεῖς. Θὲς λεκάνην καὶ στάμνιον (καὶ στάμνιον). παιδάριόν μοι κάλεσον πρὸς τοὺς πόδας ἢ μᾶλλον ἐκ τῶν γυναικῶν μίαν φώνησον. ἆρον τὸν λύχνον. κοιμᾶσθαι θέλω, ἵνα πρωῒ γρηγορήσω.	20. Iam sero est; eamus in domum. domina ubi est? Hic sum. Habemus quid cenare? Habemus omnia. Inponite mensam. date panem. praecide caseum. da poma. nequid vultis bonas olivas? da copadia et patellam casei. praecide sumen. adfer placentum. da merum. da mappam ad manus et coronas. Quot horae sunt noctis? Iam tres. Pone pelvem et matellam (et urceum). puerum mihi clama ad pedes aut magis de mulieribus unam clama. tolle lucernam. dormire volo, ut mane vigilem.