Χρήστης:PastelKos/Ἐγχειρίδιον Οἰκοσημολογίας
| Ἐγχειρίδιον Οἰκοσημολογίας μετὰ Γαλλοελληνικοῦ Λεξιλογίου Συγγραφέας: |
ΤΗι ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑι Φ. ΚΟΤΚΟΥΛΕ, Δ. ΠΕΤΡΟΚΟΚΚΙΝΟΥ & Α. ΧΑΤΖΗ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Θ᾿. ΤΟΜΟΥ ΤΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ
ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ
ΤΗΣΕΛΛΑΔΟΣ
1926
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ἡ περὶ οἰκοσήμων βιβλιογραφία δὲν ὑστερεῖ εἰς ὄγκον οὐδενὸς ἄλλου ἐκ τῶν βοηθητικῶν τῆς ἱστορίας κλάδων. Πλεῖστα ὅσα ἔχουν γραφῆ, ἀπὸ τὰ μᾶλλον φαντασιώδη καὶ ἐντελῶς ἀπίθανα, μέχρις ἐκείνων, τὰ ὁποῖα στηρίζονται ἐπὶ τῶν κανόνων τῆς Ἑραλδικῆς, καὶ πρὸ πάντων τῆς λογικότητος.
Ὁ Maigne εἰς τὸ παγκόσμιον φήμης βιβλίον του «Abrégé Méthodique de la Science des Armoiries» ἀναφέρει, ὅτι πλεῖστοι ἑραλδισταὶ τῶν παρελθόντων αἰώνων, τὴν χρῆσιν τῶν οἰκοσήμων ἀνάγουσιν εἰς αὐτὴν τὴν ἐποχὴν τῆς γεννήσεως τοῦ κόσμου. Οὕτω, ὁ André Favyn ἔγραψεν ὅτι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Κάϊν ἀπεικόνιζον ἐπὶ τῶν ἀσπίδων των ἀγροτικὰ μηχανήματα, ἐν ᾧ οἱ ἐκ τῆς γενεᾶς τοῦ Σὴθ καταγόμενοι, ἔδιδαν τὴν προτίμησίν των εἰς παραστάσεις τοῦ ζωϊκοῦ ἢ τοῦ φυτικοῦ βασιλείου. Ὁ Segoing ὑποστηρίζει, ὅτι ὁ Νῶε ἐφεῦρε τὸ οἰκόσημον, ἐξερχόμενος ἐκ τῆς κιβωτοῦ. Ἄλλοι, ὡς ὁ Feron καὶ ὁ Fursten, παραδεχόμενοι τὴν γνῶμην τοῦ Segoing, πλειοδοτοῦσιν, ἰσχυριζόμενοι ὅτι ἀνεῦρον τὸ οἰκόσημον τοῦ Ἀδὰμ καὶ ἐκεῖνα τῶν πατριαρχῶν! Ἐννοεῖται ὅτι πρόκειται περὶ φαντασιοπληξιῶν ἀναξίων προσοχῆς.
Κατὰ τοὺς ἐπὶ τῇ βάσει ὅμως παναρχαίων μαρτυριῶν συμπερασμοὺς τοῦ Fabre d'Olivet (Histoire philosophique du genre humain) καὶ συμφώνως συμφώνως τῇ ἐξηγήσει, ἣν παρέχει ὁ γνωστότατος συγγραφεὺς Edouard Schuré, ἐν τῷ ἔργῳ του «Les grands initiés», ἡ χρῆσις τῶν ἐμβλήματων εἶναι παναρχαία, ἀναγομένη εἰς ἐποχὴν κοινῶς λεγομένην «προϊστορικὴν» καὶ ἀπέχουσαν ἑπτά, ἢ καὶ ὀκτὼ ἴσως, χιλιεττηρίδας ἀφ᾿ ἡμῶν. Ἄξιον ἐπὶ τοῦ προκειμένου ἰδίας μνείας εἶναι, ὅτι χρῆσιν ἐμβλήματος ἐποίουντο ἔκτοτε, οὐχὶ οἱ Ἀσιατικοὶ ἢ Ἀφρικανικοὶ λαοί, ἐκ τῶν Εὐρωπαίων μᾶλλον προηγμένοι τότε εἰς πολιτισμόν, ἀλλ᾿ αὐτοὶ οἱ Εὐρωπαῖοι (Σκῦθαι) πρὸ τῆς μεταναστεύσεώς των πρὸς τὴν Κεντῴαν Ἀσίαν, καὶ τῆς ἐκεῖ συστάσεως τῶν μεγάλων Περσικῶν καὶ Ἰνδικῶν κρατῶν. «Ἕκαστος λαὸς ― λέγει ὁ Schuré ― εἶχε τότε τὸ σημεῖον τῆς συγκεντρώσεώς του ὑπὸ μορφὴν ζῴου, τὸ ὁποῖον ἐσυμβόλιζε τὶς προτιμήσεις του. Μεταξὺ τῶν ἀρχηγῶν, οἱ μὲν καθήλουν γερανούς, ἀετοὺς ἢ γῦπας, οἱ δὲ κεφαλὰς ἀγριοχοίρων ἢ βουβάλων ἐπὶ τῶν ξυλίνων μεγάρων των. Πρώτη καταγωγὴ τοῦ οἰκοσήμου».
Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες συγγραφεῖς, Ὅμηρος, Πλούταρχος, Ἡσίοδος, Εὐρυπίδης, μᾶς παριστάνουν τοὺς ἥρωάς των φέροντες ἐπὶ τῶν ἀσπιδῶν καὶ τῶν κρανῶν των διάφορα ἐμβλήματα, ἅτινα ἐν μέρει ἐπὶ ἀρχαίων ἀγγείων διεσώθησαν. Ὁ Πλούταρχος καὶ ὁ Ἡσίοδος μᾶς διηγοῦνται, ὅτι ὁ Ἀχιλλεὺς εἶχεν, ὡς ἔμβλημα, τὸν Δράκοντα, κα]θ ὁ Ὀδυσσεὺς τὸν Δελφῖνα. Ὁ Δηΐφοβος καὶ ὁ Ἀβεντῖνος εἶχον ἐπίσης τὰ ἐμβλήματά των, κατὰ τὸ λέγειν τοῦ Βιργιλίου, ὅστις, περιγράφων τὴν ναῦν τοῦ Αἰνείου, μᾶς φανερώνει τοὺς Λέοντας, ὡς ἔμβλημά της. Ὁ Πλίνιος μᾶς κατέστησε γνωστόν, ὅτι ἱ Ῥωμαῖοι εἶχον ὡς ἐμβλήματα τὸν Λύκον, τὸν Μινώταυρον, τὸν Ἵππον, τὸν Ἀγριόχοιρον καὶ τὸν Ἀετον. Οἱ Αἰγύπτιοι, εἶναι γνωστόν, ὅτι ὡς ἔμβλημα εἶχον τὸν Βοῦν, οἱ Σουηδοὶ τὴν Ἄρκτον, οἱ Ἄγγλοι τὸν Λέοντα. Ὁ Σιγνιάρδος, ἀρχαῖος βασιλεὺς τῆς Σαξωνίας, ἔμβλημα εἶχεν τὸν Ἵππον, ὁ Φαραμόνδος, πρῶτος βασιλεὺς τῆς Γαλλίας, κατὰ τὸ λέγειν παλαιῶν χρονογράφων, μετεχειρίσθη, ἐν ἀρχῇ, ὡς ἔμβλημα τοὺς τρεῖς φρύνους (Crapauds), οἵτινες βραδύτερον μετεβλήθησαν εἰς τὰ γνωστὰ κρίνα, καὶ τέλος, διὰ νὰ μὴν μακρυγοροῦμεν, ἡ Βασίλισσα τοῦ Ἀδρία, εὐθὺς ἀπὸ τὰ πρῶτα ἔτη τῆς ὑπάρξεώς της, εἶχεν ὡς ἔμβλημα τὸν «Πτερωτὸν τὸν Λέοντα», τὸν πασίγνωστον Λέοντα τοῦ Ἁγίου Μάρκου.
Τὰ ἐμβλήματα δὲν εἶχον τὴν σημασίαν, ἥτις βραδύτερον εἰς αὐτὰ ἀπεδόθη. Ἦσαν ἁπλᾶ σημεῖα ἀναγνωρίσεως Λαῶν, Ἐθνῶν καὶ ἀτόμων. Τὸ ἔμβλημα ἐγενικεύθη εὐθὺς ἀπὸ τὴν πρώτην σταυροφορίαν (1095), ὅτε, ἀπὸ ἀπανταχοῦ τῆς Εὐρώπης, προσέτρεξεν ἡ εὐγενὴς νεολαία πρὸς ἀπελευθέρωσιν τῶν ἁγίων τόπων. Οἱ εἰς διάφορα ἔθνη ἀνήκοντες πολεμισταὶ εἶχον ἀνάγκην ἀπαραίτητον ἑνὸς διακριτικοῦ σημείου, τόσον δι᾿ αὐτούς, ὅσον καὶ διὰ τῶν ἀκολούθων των, ὅπως εὐκόλως ἀναγνωρίζωνται κατὰ τὰς σῶμα πρὸς σῶμα τότε φβερὰς μάχας. Οἱ ἱππόται ἐν ἀρχῇ μετεχειρήσθησαν τὰ χρώματα, τὰ ὁποῖα ἐπροτμοῦσεν ἡ εὐνοουμένη ἢ μνηστή των, ἅτινα ἀπεικόνισαν εἰς τὰς ἀσπίδας των καὶ ἔθεσαν ― εἰς πτερὰ ἢ λοφία ― ἐπὶ τῶν κρανῶν των. Αἱ πρῶται ― μετὰ τὰ ἁπλᾶ χρώματα ― επὶ τῶν ἀσπίδων ἀπεικονισθεῖσαι παραστάσεις σχέσιν εἶχν μὲ τὰ ἐν τῇ ἁγίᾳ γῇ κατορθώματα τῶν σταυροφόρων. Οὕτω ὁ Σταυρὸς παρίστα τὸ σύμβολον, ὑπὲρ τοῦ ὁποίου οἱ ἱππόται εἶχον ἐκστρατεύσει. Ὁ Φοῖνιξ ὑπενθύμιζε τὴν Ἰδουμαίαν, τὸ Τόξον τὴν κυριευθεῖαν ἢ σθεναρῶς ὑπερασπισθεῖσαν γέφυραν, ὁ Πύργος τὸ ἁλωθὲν φρούριον, τὸ Κράνος τὴν βίᾳ ἀποσπασθεῖσαν πανοπλίαν ἀπὸ τὸν τρομερὸν ἐχθρόν, τὸ Ἄστρον τὴν νυκτερινὴν ἔφοδον, ἡ Ῥομφαία τὴν πεισματώδη μάχην, ἡ Ἡμισέληνος τὴν ἥτταν ἑνὸς ἐπιφόβου Μουσουλμάνου, ὁ Πάλος ὁ Τελαμών, ἡ Δοκίς, ἡ Γωνία, τὰ καταστραφέντα ἢ κυριευθέντα ὁδοφράγματα καὶ χαρακώματα, εἷς Λέων ἢ μία Τίγρις τὸ ἀκατάβλητον θάῤῥος, ὁ Ἀετὸς τὴν ἀξιοθαύμαστον ἀνδρείαν κ.λ.π.
Τὰ σημεῖα ταῦτα, ἅτινα μετεχειρίσθησαν οἱ σιδηρόφρακτοι ἱππόται, ὅπως ὑπενδθυμίζουν καὶ διαιωνίζουν τὰ ἐνδοξώτερα κατορθώματά των, εἰκόνες καὶ σύμβολα χαρακτηριστικὰ τῆς τολμηρᾶς καὶ ἐνταυτῷ ἀθώας φαντασίας των, ἐδημιούργησαν μίαν ἰδιαιτέραν γλῶσσαν ― τὴν Ἑραλδικὴν[1] ― ἥτις ἐχρειάσθη, ὅπως καλῶς ἐννοηθῆ καὶ ἀνελλιπῶς ἐρμηνευθῆ, εἰδικοὺς κύρηκας, ἐπιφορτισμένους, ὅπως διατηρήσωσι τοὺς ὅρους καὶ κανόνας.
Ὀρθότατα περὶ τῆς γλώσσης ταύτης ἔγραψεν ὁ Granier de Cassagnac (Revue de Paris 1838) ὅτι εἶναι ἡ πλέον ἐξηπλωμένη, ἡ μᾶλλον πλουσία καὶ δυσκολωτέρα ὅλων, μία γλῶσσα ἀκριβὴς καὶ ἔνδοξος, ἔχουσα τὴν σύνταξίν της, τὴν γραμματικήν της καὶ τὴν ὀρθογραφίαν της, ἐὰν δὲ ὑπερβάλλει ὁ γνωστὸς γάλλος συγγραφεὺς Gerard de Nerval, ἰσχυριζόμενος ὅτι «ἡ γνῶσις τοῦ οἰκοσήμου εἶναι ἡ κλεὶς τῆς ἱστορίας τῆς Γαλλίας» (La connaissance du blason est la clef de l'histoire de France) εἶναι ἀναντίρρητον, εἶναι παγκοίνως ἀνεγνωρισμένον ὅτι ἡ «ἡ Ἑραλδικὴ Τέχνη» εἶναι εἷς ἐκ τῶν σπουδαιοτέρων βοηθητικῶν κλάδων τῆς Ἱστορίας.
ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ
Περὶ τὰς ἀρχὰς τοῦ ἔτου 1922, τὸ Τμῆμα Οἰκοσημολογίας τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας τῆς Ἑλλάδος, τῇ εἰσηγήσει τοῦ ἐκ τῶν μελῶν αὐτοῦ κ. Λέοντος Ὀλιβιὲ καὶ ὑπὸ τὴν προεδρείαν τοῦ κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην Προέδρου τοῦ Τμήματος καὶ ἀρίστου οἰκοσημολόγου μακαρίτου Ἰωάννου Σ. Ε. Κεφαλᾶ, ἀπεφάσισε τὴν εἰς τὴν ἑλληνικὴν μεταγλώττισιν τῶν ὅρων τῆς γαλλικῆς Οἰκοσημολογίας. Ἀναλαβὼν τὸ ἔργον, εἰργάσθην πρὸς συντέλεσιν αὐτοῦ ἐπὶ μακρὸν ἐν ταῖς δημοσίοις βιβλιοθήκαις Φλωρεντίας, Παρισίων καὶ Λονδίνου καὶ ἐν τοῖς Ἑραλδικοῖς Συλλόγοις τῶν πόλεων τούτων. Ἀλλὰ ταχέως ἐπείσθην, ὅτι ἡ ἁπλῆ μεταγλώτισσις τῶν γαλλικῶν ὅρων δὲν ἤρκει, ἀπαραιτήτου οὔσης καὶ τῆς ἐν ἑλληνικῇ γλώσσῃ παραθέσεως τῶν κανόνων τῆς Οἰκοσημολογίας, ἄνευ τῶν ὁποίων καὶ οὁ ὅροι εἰσὶ κατὰ τὸ πλεῖστον ἀκατάληπτοι καὶ ἄχρηστοι.
Ἐκ τῶν σκέψεων τούτων ὁρμώμενος, κατήρτισα τὸ παρὸν σχεδίασμα, ὅπερ ὑπέβαλον, κατὰ καθῆκον, εἰς τὸν νέον Πρόεδρον τοῦ Ἑραλδικοῦ Τμήματος, κ. Γ. Τυπάλδον Ἀλφονσᾶτον, παρ᾿ οὗ ὑπεβλήθη πρὸς τὸν Πρόεδρον τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας, Καθηγητὴν τοῦ Πανεπιστημίου κ. Κωνστ. Ῥάδον, διὰ τὰ περαιτέρω. Οὗτος, μελετήσας τὸ ἔργον, ἀπεφάσισε τὴν συγκρότησιν ἐπιτροπῆς ἐξ Ἑλληνιστῶν καὶ Οἰκοσημολόγων, πρὸς πλήρη ἐπεξεργασίαν αὐτοῦ, ἵνα τοῦτο λάβῃ τὸ κῦρος τῆς ἐγκρίσεως ὑπὸ τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας καὶ οὕτω γενικευθῇ ἐν Ἑλλάδι ἡ χῆσις αὐτοῦ.
Τὸ ἔγγραφον, δι᾿ οὗ ὁ Πρόεδρος κ. Ῥάδος ἀνεκοίνωσε τὴν ἀνωτέρω ἀπόφασιν αὐτοῦ, ἔχει ὡς ἑξῆς:
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
| Ἀριθ. Πρωτ. 115 | Ἐν Ἀθήναις τῇ 23 Ἀπριλίου 1925.
|
Ἡ Ἑταιρεία, ἐπιθυμοῦσα νὰ δώσῃ πέρας εἰς τὸ ζήτημα τῆς ἐρμηνείας τῶν ἑρλαδικῶν ὅρων, περὶ οὗ τοσάκις ἐγένετο λόγος, κατήρτισε, τῇ προτάσει τοῦ Προέδρου τοῦ Ἑραλδικοῦ Τμήματος κ. Γ. Τυπάλδου, Ἐπιτροπήν, ὑπὸ τὴν ἡμετέραν προεδρείαν, ἐκ τῶν κ.κ. Γ. Τυπάλδου, Δημ. Πετροκοκκίνου, Φαιδ. Κουκουλέ, Κ. Βερναρδάκη, Ἀντ. Χατζῆ καὶ Λέοντος Ὀλιβιέ, καὶ Ὑμῶν, ὅπως ἐπεξεργασθῇ τὸ ὑφ' Ὑμῶν παρασκευασθὲν σχεδίασμα Λεξιλογίου, ἥτις ἄρξεται τῶν ἐργασιῶν της ἐντὸς βραχέος. Θὰ Σᾶς εἰδοποιήσωμεν περὶ τῆς ὥρας καὶ τοῦ τόπου τῆς συναντήσεως.
Ἡ ἀνωτέρω Ἐπιτροπή, πλὴν τῶν κ.κ. Βερναρδάκη καὶ Ὀλιβιέ, μὴ προσελθόντων, συνεδρίασεν ἐπανειλημμένως ἐπὶ δύω καὶ πλέον μῆνας, κατὰ Μάϊον καὶ Ἰούνιον τοῦ 1925, ἐτηρήθησαν δὲ λεπτομερῆ πρακτικὰ τῶν συνεδριάσεων τούτων, καθ᾿ ἅς, ἐξηγουμένης πλήρως τῆς πραγματικῆς σημασίας ἑκάστου ὅρου ὑπὸ τῶν Ἑραλδιστῶν, προέβαινον οἱ Ἑλληνισταί, εἴτς εἰς τὴν ἔγκρισιν τῆς προτεινομένης ἑλληνικῆς λέξεως, εἴτε εἰς τὴν ἐκλογὴν ἑτέρας, ἣν ἐθεώρουν ὡς καταλληλοτέραν. Οὕτω κατηρτίσθη τὸ παρὸν Ἐγχειρίδιον Οἰκοσημολογίας καὶ τὸ ἐπομένον αὐτῷ Γαλλοελληνικὸν Λεξιλόγιον, καί, τυχὸν τῆς ἐγκρίσεως τοῦ Προέδρου τῆς Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας, εἰσάγεται ἤδη ἐν Ἑλλάδι καὶ συνιστᾶται ἡ χρῆσις αὐτοῦ εἰς πάντας τοὺς περὶ τὴν Οἰκοσημολογίαν ἀσχολουμένους.
Οἱ παρατεθιμένοι πίνακες ἀνεγράφησαν, κατὰ τὸ πλεῖστον, ἐκ τοῦ Λεξικοῦ Nouveau Larousse Illustré, τῇ εὐγενεῖ ἀδείᾳ τοῦ Διευθυντοῦ κ. Augé, ὃν ἔσχον τὴν τιμὴν νὰ ἐπισκεφθῶ ἐν Παρισίοις.
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΟΙΚΟΣΗΜΟΛΟΓΙΑΣ
Α᾿. Ὀλίγα τινα περὶ τῆς ἱστορίας τῆς Οἰκοσημολογίας
Πάντες σχεδὸν οἱ περὶ Οἰκοσημολογίας, ἢ Ἑραλδικῆς τέχνης, συγγράψαντες, ἀναφέρουσι τὰ ἐν χρήσει παρὰ τοῖς Αἰγυπτίοις ἐμβλήματα, τὰ τῶν Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας, τῆς Στρατειᾶς Ἀλεξάνδρου τοῦ Μεγάλου, τῶν Λεγεώνων τῶν Ῥωμαίων κλ., ἵν' ἀποδείξωσι τὴν μεγάλην τῆς χρήσεως Ἐμβλημάτων ἢ Ἐπισήμων ἀρχαιότητα.
Β᾿. Ἡ ἐν χρήσει γλῶσσα
Γ᾿. Κύρια μέρη τοῦ Οἰκοσήμου
- ↑ Héraldique· ἐκ τοῦ Hérault (κῆρυξ), διότι, ὡς γνωστόν, κατὰ τὴν εἴσοδον τῶν ἱπποτῶν εἰς τὸν στίβον, ὅπου ἐτελοῦντο οἱ ἱππικοῖ ἀγῶνες, χάριν ἁπλῆς ἄλλοτε ἐπιδείξεως, κατὰ διαφόρους ἑορτάς, ἢ καὶ εἰς ἀγῶνας μέχρι θανάτου, οἱ κήρυκες ἐν τῷ στίβῳ διελάλουν τὰ οἰκόσημα τῶν ἱπποτῶν.