Φυσική γεωγραφία της Θράκης/Εισαγωγή
| Φυσικὴ γεωγραφία τῆς Θρᾴκης Συγγραφέας: Εἰσαγωγή |
Α′. Θέσις καὶ γεωλογικὴ καὶ ὀρεογραφικὴ κατασκευὴ τῆς Ἑλλ. χερσονήσου→ |
ΕΧΡΙΣ ἐσχάτων ἡ ἐπιστήμη ἡ ἐρευνῶσα τὸ ποιὸν τῶν ἐμψύχων ὄντων, δηλ. τῶν φυτῶν καὶ ζῴων, ἡ καλουμένη βιολογία, διετέλει ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὴν ἀνοργανογραφίαν, τὴν σπουδὴν δηλ. τῶν ὀρυκτῶν καὶ πετρωμάτων. Διότι ἐθεώρει τὰ ἐνόργανα ὄντα ὡς πλάσματα ὅλως διάφορα, ἐν οἷς ἡ ζωὴ ἐξαρτᾶται ἐξ ὑπερφυσικῆς τινος δυνάμεως, ὅλως διαφόρου ἐκείνης, ἥτις γεννᾷ κρυστάλλους καὶ παράγει χημικὰς συνθέσεις ἀνοργάνους, οἷον ὕδωρ, μαγειρικὸν ἅλας, ἀδάμαντας, μάρμαρα.
Εἰς τὸν μέγαν ὅμως Δαρβῖνον ἐπεφυλάσσετο ἡ ἰδέα τῆς ἑνότητος τοῦ ἀνοργάνου καὶ ἐνοργάνου κόσμου. Διὰ τῆς θεωρίας αὐτοῦ τὰ ὀρυκτά, φυτὰ καὶ ζῷα, ἑπομένως καὶ ὁ λογικὸς ἄνθρωπος, ἔχουσι κοινὴν τὴν καταγωγἠν καὶ ἡ γένεσις τῶν μορφῶν τῶν ζῴων καὶ φυτῶν μηχανικῶς ἐξηγεῖται καὶ οὐχὶ δι’ ὑπερφυσικῶν δυνάμεων, αἵτινες ἔσπειραν ἐπὶ τῆς γῆς τὰ σπέρματα τῆς ζωῆς.
Καὶ ἔκτοτε οὐδεὶς πλέον φυσικὸς ἢ χημικός, οὐδεὶς ὀρυκτολόγος, γεωλόγος, ζῳολόγος, φυτολόγος ἢ ἀστρονόμος ὅπως ἐξηγήσῃ τὰ διάφορα φαινόμενα, ἅτινα εἶνε θέματα τῶν ἐπιστημονικῶν αὐτοῦ ἐρευνῶν, παραδέχεται τὴν ἐνεργητικότητα ἀΰλου αἰτίας, ἀλλὰ τὰ πάντα θεωρεῖ ὡς ἀναγκαίας συνεπείας φυσικῶν καὶ χημικῶν δυνάμεων. Διὰ τῆς ἑνότητος ταύτης ὁλόκληρος ἡ Δημιουργία εἶνε ἔμψυχος καὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ πνεῦμα εἶνε ἀδιαχώριστα.
Καὶ χεῖται μὲν ὁ λίθος ἀκίνητος καὶ ἀδρανεῖ ἐρριμμένες ἐπί τινος γωνίας τῆς ὁδοῦ καὶ ἐν καταφανεστάτῃ εὑρίσκεται ἁντιθέσει πρός τι φυτάριον βλαστάνον ἐπὶ ραγάδος βράχου τινός, ἐφ’ οὗ ἀνθεῖ, παράγει ἀπογόνους καὶ ἀποθνήσκει ἐπὶ τέλους, διαλυόμενον εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη, ἡ ἀδράνεια ὅμως αὕτη τοῦ κακῶς λεγομένου ἀψύχου λίθου εἶνε φαινομενική, διότι κατεδείχθη, ὅτι ἐντὸς τοῦ ἀψύχου τούτου ὄντος εἰς ἀέναον ἐνέργειαν εὑρίσκονται δυνάμεις λογικαί.
Ἡ ὕλη ἡ κοσμογονική, ἡ ἀρχέγονος, ὄχι μόνον εἰς χημικὰ στοιχεῖα καὶ ἑνώσεις ὀρυκτὰς διεμορφώθη, ἀλλὰ καὶ εἰς ζώσας, ὡς συνήθως λέγομεν, μορφὰς διεπλάσθη βαθμηδὸν ἐν τῇ παρόδῳ ἀπείρων αἰώνων, ἐν αἷς ἐκδηλοῦται καταφανέστερον ἡ θεία τῆς Δημιουργίας πνοή, ἡ ψυχὴ τοῦ κόσμου, ἥτις ἓν τοῖς τελειοτάτοις τῶν ἐμψύχων δημιουργημάτων καὶ ἰδίᾳ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ὁμιλεῖ τὴν γλῶσσαν τοῦ πνεύματος καὶ τῆς λογικῆς.
Ὅθεν ὁ ἄνθρωπος δύναται νὰ θεωρηθῇ ὡς τὸ κορύφωμα τῆς Δημιουργίας, διότι ἐν αὐτῷ ἀναγνωρίζομεν ὑπὸ πάσας αὐτοῦ τὰς ἰδιότητας τὸ πνεῦμα, τὸ λογικόν, τὴν αἰωνίαν τοῦ κόσμου ἀθάνατον ψυχήν, ὅπως καὶ ἡ ὕλη εἶνε ἄφθαρτος καὶ αἰωνία. Ὀρθοτάτη λοιπὸν κατεδείχθη ἡ γνώμη τοῦ ποιητοῦ Goethe εἰπόντος, ὅτι ἡ ὕλη καὶ τὸ πνεῦμα χωρὶς ἀλλήλων οὔτε νὰ ὑπάρχωσι δύνανται οὔτε νὰ ἐνεργῶσι.
Δύναται ἅπας ὁ ἐνόργανος κόσμος καὶ ἡ ἀνθρωπότης ὁλόκληρος νὰ ἐκλείψωσιν ἀπὸ τοῦ προσώπου τῆς γῆς, ὅπως ἐξέλιπον οἱ πτεροδάκτυλοι καὶ οἱ ἰχθυόσαυροι, δύναται νὰ κατασυντριβῇ ἡ γῆ εἰς θρύμματα ἢ νὰ καταπέσῃ ἐπὶ τοῦ ἡλίου ὡς πελώριος διάττων ἀστήρ, ἢ καὶ αὐτὸς ὁ ἥλιος καὶ ὁλόκληρον τὸ πλανητικὸν σύστημα νὰ καταστραφῶσιν, ἡ ὕλη ὅμως αὐτῶν ἀδύνατον νὰ ἐκμηδενισθῇ καὶ ἀθάνατος καὶ αἰωνία διαμένει ἡ ψυχὴ τοῦ κόσμου.
Διὰ νὰ πλασθῇ ὅμως ἐξ ἀτελεστέρων ὄντων ἀνθρωπότης τελεία καὶ νὰ ἐκδηλωθῇ ἐν αὐτῇ ἡ θεία τῆς Δημιουργίας πνοή, ἠναγκάσθησαν αἱ φυσικαὶ δυνάμεις νὰ ἐργασθῶσιν ἐπὶ ἑκατομμύρια ἑκατομμυρίων αἰώνων. Μετὰ τῆς βαθμιαίας δὲ ἐξελίξεως τῶν διαφόρων μορφῶν, ἀπὸ τοῦ ἀμορφώτου πρωτοπλάσματος ἄχρι τοῦ ἀνθρώπου, αἱ φυσικαὶ δυνάμεις παρεσκεύαζον συγχρόνως καὶ κατάλληλον οἰκητήριον, ὅπερ ἔμελλε νὰ ἀναθρέψῃ τὸ μέλλον ἐπὶ τοῦ πλανήτου νὰ κυριαρχήσῃ λογικὸν ὄν. Ἐγέννων στερεάς.
Φυτὰ δὲ καὶ ζῷα ἐκεῖ ἐνεφανίσθησαν καὶ ἀνεπτύχθησαν καὶ ἐκεῖ ὑπάρχουσι καὶ ζῶσιν, ὅπου τὰ τρία περιβλήματα τοῦ διαπύρου τῆς γῆς πυρῆνος, δηλ. ἡ λιθόσφαιρα (ὁ φλοιὸς τῆς γῆς), Ἡ ὑδρόσφαιρα (οἱ ὠκεανοὶ) καὶ ἡ ἀτμόσφαιρα εὑρίσκονται εἰς ἄμεσον μετ’ ἀλλήλων συνάφειαν· διότι ἄνευ χοός, ὕδατος καὶ ἀέρος καὶ ἄνευ ὡρισμένων ὁρίων θερμότητος καὶ φωτὸς εἶνε φυσικῶς ἀδύνατον νὰ διαπλασθῶσι καὶ ζήσωσιν ἐπὶ τῆς γῆς ἐνόργανα ὄντα.
Ἐπὶ αἰῶνας αἰώνων εἷς καὶ μόνον ὠκεανὸς τὴν λιθόσφαιρᾶν πανταχόθεν περιέκλειε. Δυνάμεις ὅμως ὑποχθόνιαι βραδύτατα ἐπὶ τῆς λιθοσφαίρας ἐνεργήσασαι, συνέπτυξαν καὶ διέρρηξαν τὴν ἐπιφάνειαν αὐτῆς καὶ οὕτω τμήματα τοῦ θαλασσίου βυθοῦ, βραδέως τῶν κυμάτων τοῦ ὠκεανοῦ ἀναδύσαντα, ἐσχημάτισαν ἠπείρους, νήσους καὶ ὄρη.Ἐνῷ δὲ τοιαύτας ἀνατροπὰς καὶ ἀλλοιώσεις ὑφίστατο ἡ ἐπιφάνεια τοῦ πλανήτου, ἡ ἐνόργανος δημιουργία, ἥτις ἐνεφανίσθη διὰ μορφῶν ἀτελεστάτων, ἐχώρει ἐπὶ τὸ τελειότερον διὰ βαθμιαίας ἐξελίξεως ὄντων τελειοτέρων, ὧν πλεῖστα ἐξέλιπον ἀπὸ τοῦ προσώπου τῆς γῆς, ἄχρις οὗ ἐδημιουργήθη διὰ τοιαύτης βαθμιαίας ἐξελίξεως ἡ νῦν ζῶσα πλάσις καὶ ὁ ἄνθρωπος.
Ὥστε ζῶα καὶ φυτὰ εἶνε ἄμεσα τῆς γῆς γεννήματα, ἡ δὲ ἐν αὐτοῖς παρατηρουμένη ζωὴ εἶναι ἀποτέλεσμα φυσικῶν καὶ χημικῶν δυνάμεων. Δὲν ἐνεφανίσθησαν δὲ ἅπαντα τὰ νῦν ζῶντα ὄντα συγχρόνως, ἀλλὰ βαθμηδόν, διότι ἔπρεπε καὶ ἡ ἐπιφάνεια τῆς γῆς νὰ διαπλασθῇ ὑπὸ φυσικῶν δυνάμεων ἐπὶ τὸ τελειότερον καὶ νὰ παρασκευασθῇ καταλλήλως, ὅπως ἀναδείξη ὄντα τελειότερα. Ἔπρεπεν ἡ γῆ νὰ λάβῃ τὴν παροῦσαν αὐτῆς διάθεσιν καὶ διάταξιν, ὅπως ἀναδείξῃ καὶ ἄνθρωπον. Ἔπρεπε νὰ διαμελισθῶσιν αἱ ἤπειροι ὑπὸ πλείστων θαλασσῶν καὶ κόλπων καὶ νὰ καταθυθισθῶσι τμήματα μεγάλα ἢ μικρὰ τῆς ἐξαρθείσης χέρσον, ἔπρεπε τέλος νὰ γεννηθῶσιν ὄρη, νὰ σχηματισθῶσι ποταμοὶ καὶ λίμναι καὶ νὰ λάβῃ τὴν κατάλληλον διαύγειαν ἡ ἀτμόσφαιρα,ὅπως διαμορφωθῇ ἐν χρόνῳ μακροτάτῳ ὁ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρωποειδῶν ἄλλων ὄντων κατωτέρας ζῳολογικῆς βαθμίδος. Ὥστε κατὰ τὰ γηρατεῖα αὐτῆς, διότι τὰ ὄρη εἶνε ρυτίδες ἢ πληγαί, ἡ γῆ ἐγέννησε τὸν ἄνθρωπον, οὐχὶ ἀμέσως ἐκ χοός, ὕδατος καὶ ἁέρος, ὅπερ φυσικῶς ἀδύνατον, ἀλλὰ λαβοῦσα ὄντα ἄλλα ἀνθρωποειδῆ ἀτελέστερα διεμόρφωσε ταῦτα εἰς λογικά.[1]
Ἀλλὰ καὶ ἡ ἐπὶ τὸ τελειότερον πνευματικὴ τῆς ἀνθρωπότητος ἐξέλιξις, ἰδίως κατὰ τὰ πρῶτα αὐτῆς στάδια, εἶνε γέννημα ἄμεσον αὐτῆς τῆς γῆς. Αἱ φυσικαὶ δυνάμεις ἐπὶ μυριάδας ἐτῶν ἐργασθεῖσαι διεμόρφωσαν κατάλληλον τῆς γῆς τόπον οὕτω, ὅπως ἐν αὐτῷ ἐνωρίτατα διαμορφωθῇ λαὸς προοδευτικός, φιλελεύθερος καὶ γενναῖος. Καὶ ὡς τοιοῦτον τόπον ἐξελέξαντο τὴν Ἑλληνικὴν χερσόνησον, ἐν ᾖ ἀνεπτύχθη τὸ Ἑλληνικὸν πνεῦμα, τὸ καύχημα καὶ σέμνωµα τοῦ πεπολιτισμένου κόσμου.
Ἂν δὲν ὑπῆρχεν Ἑλληνικὴ χώρα ἀπὸ τοῦ Ἴστρου ἄχρι τῆς Κρήτης καὶ Κύπρου, καὶ ἀπὸ τοῦ Ἰονίου Πελ. ἄχρι τοῦ Ἀντιταύρου καὶ τοῦ Ἀργαίου καὶ πέραν, Ἑλληνικὸς πολιτισμὸς καὶ καθόλου Εὐρωπαϊκὸς θὰ ἦτο ἀδύνατον νὰ διαμορφωθῇ καὶ νὰ ἐκδηλωθῇ τὸ πνεῦμα, ἡ ψυχὴ τοῦ κόσμου, ἐν πλήρει τῇ μεγαλοπρεπείᾳ αὐτοῦ. Δόξα, λοιπόν, ἀΐδιος εἰς τὴν χώραν ταύτην, ἥτις καὶ μετὰ πάροδον αἰώνων διεσώθη ἀκμαία, τὸ δὲ κλῖμα αὐτῆς οὐδεμίαν ὑπέστη ἀλλοίωσιν, ἀλλ’ ὑπάρχει αὐτὸ ἐκεῖνο, ὅπερ διέθρεψε τοὺς μεγάλους ἡμῶν προγόνους.
Τμῆμα τῆς ἐνδόξου ταύτης χώρας ἀναπόσπαστον γεωγραφικῶς καὶ ἐθνολογικῶς εἶνε καὶ ἡ Θρᾳκη, ἐν ᾗ ὁ Ἑλληνισμὸς ἐπὶ 1000 καὶ πλέον ἔτη διεδραμάτισεν ἔξοχον πρόσωπον καὶ ἐν ᾖ ὑπάρχει τὸ κέντρον τῆς Ἑλληνικῆς ὀρθοδοξίας, πρὸς ὃ πάντες οἱ Ἕλληνες ἔχομεν τὸ βλέμμα ἐστραμμένον. Τῆς χώρας ταύτης τὴν γεωλογικὴν σύστασιν καὶ τὴν γεωγραφικὴν κατασκευὴν δι’ ὀλίγων θέλομεν ἐκθέσει κατὰ τὰς νεωτάτας ἐρεύνας,[2] ὅπως καταδείξωμεν τὸ μέγα αὐτῆς μέλλον καὶ τὸ ἔξοχον πρόσωπον, ὅπερ θὰ διαδραματίσῃ καὶ αὕτη μετὰ τῆς ἄλλης Ἑλλ. χώρας ἐπ’ ἀγαθῷ τῆς ἀνθρωπότητος.