Το μανδήλι της αγάπης
| Το μανδήλι της αγάπης Συγγραφέας: |
Εἰς μικρὸν τῆς Ἀττικῆς χωρίον, συναποτελούμενον ἀπὸ καλύβας καὶ ποίμνια, τοῦ ὁποίου ὁ πλοῦτος εἶνε αἱ εὔφοροι ἄμπελοι, ὁ τυρὸς καὶ τὸ γάλα, ἔστησα πρὸς τὴν δύσιν τοῦ ἡλίου τὴν ὁδοιπορικὴν ῥάβδον τοῦ ξένου. Ἀλλ' ἡ γλυκυτέρα ἀνάμνησις τῆς ἡμερησίας μέσῳ τῶν ἁπλῶν ἐκείνων ἀνθρώπων διαμονῆς μου ἀναζῇ πάντοτε ἐν τῇ μνήμῃ μου: ἡ ἀπροσποίητος καὶ φιλόξενος συμπεριφορά των.
Κατέλυσα εἰς τοῦ παρέδρου τὴν οἰκίαν, εὐσώμου καὶ ἡλιοκαοῦς ἀγρότου, γνωρίζοντος κάλλιστα νὰ γράφῃ τὸ ὄνομά του καὶ νὰ συμπληροῖ λογαριασμούς. Ἠγάπησε πολὺ ἐν τῇ ζωῇ ταύτῃ, ὡς ἔλεγε, τὸν οἶνον, τὰς γυναῖκας καὶ τὸν χορόν. Οἱ ἀφελεῖς αὐτοὶ καὶ ὄλβιοι τῆς ἐξοχῆς κάτοικοι, εἰς τὴν συνάντησίν των μεθ' ἡμῶν τῶν ἀστῶν, αἰσθάνονται ᾀείποτε τὴν φυσικὴν ἡμῶν ὑπεροχὴν, κρατοῦσαν μεμετρημένην συμπεριφορὰν, μᾶς βλέπουσιν ὡς εὐδαίμονας ἡμᾶς, ἀφοῦ ζῶμεν ἐν μεγάλαις πόλεσι καὶ ἀναπτυσσόμεθα ὑπὸ τὴν ζωογόνον ἐπίῤῥοιαν τῶν γραμμάτων καὶ τοῦ πολιτισμοῦ. Ἄκακοι καὶ εὐτυχεῖς ἄνθρωποι! ἂν μᾶς ἐγνώριζον, ἂν συνεβίουν ἐπ' ὀλίγον μεθ' ἡμῶν.
Πλουσία τράπεζα ἡπλώθη ἐνώπιόν μου, καὶ ὁ παχύτερος ἀμνὸς ἐθυσιάσθη εἰς τὴν φιλοξενίαν μου. Ἀπὸ τοῦ δροσεροῦ ὑπογείου ἄφθονος ἐφέρετο διετὴς οἶνος, καὶ πρὸς τιμὴν, ἀποδιδομένην εἰς τοὺς ξένους μόνον, μοὶ ἐκέρνα καὶ μοὶ ἤναπτε τὸ σιγάρον ἡ Φρόσω, ἡ πρωτότοκος τοῦ παρέδρου κόρη· ἦτο γλυκυτάτη χωρική. Δεκαεπτὰ μόλις χρόνων, μὲ τὸ ἐρυθρὸν τῆς φύσεως χρῶμα ἐπὶ τῶν παρειῶν της καὶ τὸν δροσερὸν ὅλον ἀέρα τοῦ βουνοῦ εἰς τὴν ψυχήν. Ἡ ὀσφύς της ἐπροκάλει τὸ ἀγκάλισμα, καὶ οἱ γυμνοὶ σχεδὸν πόδες της μοὶ ἐνθύμιζον τὸν ἐνθουσιώδη χορὸν τῆς Ἠπείρου εἰς τὸ Χάνι ὅπου ἀνεπαύετο ὁ ἁρματωλὸς πάππος μου, ἢ τὴν βρύσιν ὅπου ἡ μάμμη μου ἤρδευε καὶ ηὐτύχει. Εἰς τοὺς ὀφθαλμούς της, διέκρινα τὴν ἀναλυτικότητα τῆς ψυχῆς της, καὶ ἴσως ἴσως τὸ αἴσθημα, ὅπερ ἀνέλυεν αὐτοὺς εἰς ὑγρὸν, τὸ ὁποῖον θὰ κατήρχετο εἰς δάκρυα, ἂν ὁ πατήρ της κ' ἐγὼ δὲν εἴμεθα ἐκεῖ.
Ἡ οἰκοδέσποινα ἐκάθητο εἰς τὰ δεξιά μου. Γυνὴ μεσῆλιξ ἀλλ' ἀκμαία, διατηροῦσα ὅλην τὴν ζωηρότητα ἐπὶ τοῦ προσώπου καὶ τῆς λαλιᾶς, ἐξ ἧς ἐπροδίδετο ψυχὴ εἰλικρινὴς καὶ εὐδαίμων. Πέντε ἄλλα τέκνα, ἀκμαῖα καὶ ὑγιᾶ, ὡς ὅλοι τοῦ ἀγροῦ οἱ ἄνθρωποι, συναπετέλουν τὸν εὐτυχῆ οἶκον τοῦ παρέδρου, εἰς τὸν ὁποῖον ἐδώρει τὴν ζωὴν τὸ βουνὸν, καὶ ὁ Θεὸς τὴν εὐλογίαν του.
Ὑπὸ τὴν ἀνυπόκριτον καὶ φυσικὴν τῶν χωρικῶν αὐτῶν φυσιογνωμίαν, οὐδέν ποτε καλύπτεται. Λαλοῦσι κ' ἔρχεται, νομίζεις, ἡ ψυχή των εἰς τὰ χείλη, καὶ τοὺς γνωρίζεις ὅλους. Ἰδοὺ διατὶ τοὺς εὐλογεῖ ὁ θεός. Σοὶ ἀνοίγουσι τὴν ψυχήν, ὡς σοὶ ἀνοίγουσι καὶ τὴν θύραν.
- Εἶσθε, τοῖς εἶπα, εὐτυχεῖς ἄνθρωποι. Λυποῦμαι ὅτι τόσον ταχέως θὰ σᾶς ἀφήσω. Ὁ ἀὴρ αὐτὸς τοῦ βουνοῦ, ὁ βίος αὐτὸς τῆς ἐξοχῆς, μοὶ ἐμπνέουσι τόσην ζωὴν, ὅσην μοὶ δωροῦσι λήθην. Ἐστὲ εὐτυχεῖς, δὲν θὰ σᾶς λησμονήσω ποτὲ, δὲν θὰ λησμονήσω ὅτι ἐδῶ, μόλις ὀλίγον τῶν Ἀθηνῶν ἀπωτέρω, ὑπάρχει εἰς τὴν ἀγροτικὴν αὐτὴν ἑστίαν σας τόση εὐδαιμονία, τόση φιλόξενος ἀγαθότης.
- Εἴμεθα ἄνθρωποι, μοὶ εἶπεν ὁ χωρικός, καὶ ἡμεῖς, καὶ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν τὰς πληγάς των, τὰ πάθη των, καὶ τὰς κακίας. Ἀλλὰ δὲν εἶνε ἡ ὥρα αὐτή. Εἶμαι εὐτυχὴς ὅτι σὲ ἐδέχθη ἡ καλύβη μου, καὶ ὅτι ἡ ἀχυρίνη στρωμνή μου θ' ἀναπαύσῃ διὰ μίαν νύκτα τὸ σῶμά σου. Πίνω εἰς ὑγείαν σου, ξένε μου. Αὔριον θὰ σ' ἐξυπνήσω πρωῒ, διὰ νὰ κάμωμεν μαζῆ τὸν συνήθη μου περίπατον. Σοὶ ἑτοιμάζω τι, τὸ ὁποῖον εἰς τὴν πόλιν δὲν εἶδες. Θὰ θαυμάσῃς τὸν ἥλιον ἀνατέλλοντα ἀπὸ τῆς θαλάσσης.
Ὁπότε μὲ καληνύκτισαν ὅλοι, κ' ἐμείναμεν μόνοι, ὁ πάρεδρος κ' ἐγὼ, ἔλαβε τὸ φῶς ἀπὸ τῆς τραπέζης καί με ὠδήγησεν εἰς τὸ ἀναπαυτήριόν μου. Πρὶν μ' ἀφήσῃ
- Αὔριον, μοὶ εἶπε, θὰ πεισθῇς ὅτι δὲν εἴμεθα εὐτυχεῖς ὅσον μᾶς νομίζετε.
Κατακλιθεὶς ἐπὶ τῆς λευκῆς, ἀλλὰ ξηρᾶς στρωμνῆς μου, ἐσκεπτόμην εἰς τὸ σκότος καὶ τὴν σιωπήν. Τί ἠδύνατο νὰ ταράττῃ τὴν ἀπέριττον ζωὴν τοῦ ἀγρότου μου; ποία ὀδύνη ἠδύνατο νὰ ἐνοικῇ ὑπὸ τὴν ῥοδίνην ἐκείνων καὶ ὑγιᾶ μορφήν;
Οἴμοι! εἰς τὸν διαυγέστερον ῥύακα θὰ εὕρῃς τὴν ἱλὺν, εἰς τὸ ὡραιότερον ῥόδον τὴν ἄκανθαν, εἰς τὴν ἁπλουστέραν ψυχὴν τὴν σκιὰν τῆς δυστυχίας!
Ἀπὸ τῶν σκέψεών μου μ' ἐξήγειρεν ἐλαφρός τις θόρυβος. Λεπτὸν σανίδωμα μ' ἐχώριζεν ἀπὸ τοῦ ἄλλου δωματίου, ἀπὸ τῶν σχισμῶν τοῦ ὁποίου διεκρίνετο τὸ φῶς μυστηριώδους κανδήλας. Ψίθυρός τις, οἱονεὶ αὔρας πνοὴ, διέκοπτε τῆς νυκτὸς τὴν σιγὴν -ἦτο τῆς κοιμωμένης Φρόσως ἡ πνοή. Ἡ πνοὴ ἐκείνη, τὸ ταραχῶδες ἴσως ὄνειρον κοιμωμένου ἀγγέλου, ἐβασάνισεν ἐπὶ πολὺ τὴν νεότητά μου, καὶ μόλις ἠδυνήθην νὰ κλείσω εἰς ὕπνον τὰ ὄμματα πέραν τοῦ μεσονυκτίου.
Λίαν πρωῒ μ' ἐξήγειρεν ὁ χωρικὸς, καθ' ἣν ὥραν ἀκριβῶς ἀφυπνίζει ἀπὸ τοῦ γλυκεροῦ τῆς αὐγῆς ὕπνου ζωογόνος ἡ αὔρα τὰ πτηνὰ, τὰ ποίμνια καὶ τὴν ὡραίαν βοσκὸν, καθ' ἣν ὑποτρέμει τῆς πλειάδος τὸ συμπαθὲς φῶς, ὑποχωροῦν εἰς τῆς ἡμέρας τὴν πρώτην λάμψιν, ὁ δὲ θύμος ἀναδίδει τὴν ἡδυτάτην τοῦ παρθενικοῦ ἀρώματός του ὀσμὴν, καὶ ἀκούεται ἡ ἀγροτικὴ τοῦ χωρικοῦ φλογέρα ἐν τῇ μυστηριώδει τῆς θελκτικῆς ἐκείνης ὥρας σιωπῇ.
Εἶνε ἀπολύτως γοητευτικὴ ἡ ἀμφίβολος αὕτη μεταξὺ νυκτὸς καὶ ἡμέρας ὥρα, καθ' ἥν εἰσπνέει ὅλην τὴν ζωὴν ἡ ψυχὴ καὶ θεᾶται ὑπὸ μαγικὸν πέπλον τὰ πάντα τὸ ὄμμα.
Ἀνήλθομεν διὰ στενωποῦ σκολιᾶς καὶ ἀκανθώδους τὴν ῥάχιν ὑψηλοῦ βουνοῦ, κ' ἐκεῖθεν ἀναπαυόμενοι εἰσεπνέομεν τὴν δρόσον ὅλην τῆς θαλάσσης, πρὸ ἡμῶν πέραν μεγαλοπρεπῶς ἁπλουμένης. Ἐνώπιον τοιαύτης ζωτικῆς μαγείας ἀγαπᾷ τις τὴν ζωὴν θερμότερον, λησμονῶν τῆς χθὲς τὰς πικρίας.
- Ὁ ἥλιος θ' ἀνατείλῃ μετὰ μίαν ὥραν, μοὶ εἶπεν, ἀκριβῶς. Ἐν τῷ μεταξὺ θ' ἀκούσῃς τὴν ἱστορίαν μου. Μὲ εἶπες χθὲς εὐτυχῆ, τὴν δ' εὐτυχίαν μου ἐννοεῖς συναποτελουμένην ἐν τῇ μικρᾷ μου καλύβη, μέσῳ τῆς ἁπλῆς οἰκογενείας μου. Τοιαύτην ἐγνώρισα τὴν εὐτυχίαν κ' ἐγὼ, ἀλλ' αὐτὴ ἡ γλυκυτέρα τῆς στέγης μου χαρὰ, ἡ ὡραία μου Φρόσω, ἐδηλητηρίασε τῆς ψυχῆς μου τὴν γαλήνην, τῆς μητρὸς τὰς ἡδονικωτέρας ἐλπίδας.
Οἱ ὡραῖοι ὀφθαλμοὶ τῆς κόρης μου, καὶ ἡ σεμνὴ συναναστροφή της ἐν τῷ χωρίῳ, ἐκίνησαν πολλῶν τὸ ἐνδιαφέρον, καὶ ὑπερόπτης ἐγὼ πατὴρ ἠρνήθην εἰς ὅλους τὴν χεῖρά της, μὲ τὴν ἐλπίδα πάντοτε εὐτυχεστέρου γάμου. Ὅταν κανεὶς ἀγαπᾷ πολύ, εἶνε τυφλὸς πρὸ τῆς εὐτυχίας. Ἄνευ καλύβης, ὅπου ν' ἀναπαύη τὸ σῶμά του, μὴ ἔχων ἐπάγγελμα, γνωρίζων μόνον νὰ τραγωδῇ καλὰ καὶ νὰ κλέπτῃ τὴν εὐτυχίαν ἀπὸ ἕνα πατέρα, παρηκολούθει δύο ἤδη ἔτη τὴν Φρόσων συγχωρικός μου, μὲ μύστακα ὡραῖον ἐπὶ τῆς μορφῆς καὶ μ' ἐλαφρότητα κατὰ τὸν χορὸν εἰς τοὺς πόδας. Μοῦ ἐζήτησε τὴν χεῖρά της κ' ἐγέλασα, μοῦ ἐμήνυσε νὰ τὸ σκεφθῶ καλά, καὶ τῷ εἶπα ὅτι ἡ πιστόλα μου τῷ ἔχει ἑτοίμην τὴν ἀπάντησιν.
Ἐν τούτοις ἡ ἱστορία αὐτὴ διεδόθη πολὺ εἰς τὸ χωρίον. Ἠναγκάσθην νὰ κλείσω ἐν τῇ καλύβῃ μου τὴν Φρόσων, τῆς ὁποίας τὰ δάκρυα μοῦ ἐσπάρασσαν τὴν ψυχήν. Εἶπον αἱ κακαὶ τοῦ χωρίου γλῶσσαι ὅτι τὸν ἠγάπα καὶ ἡ κόρη μου, ἀλλ' εἶνε ψεῦδος αὐτὸ, ἀφοῦ οὐδέποτε μοῦ τὸ εἶπε, καὶ αἰσθάνομαι εἰς τὰ δάκρυά της τὴν ἀλήθειαν τῆς ἀθωότητος ὅλην. Ἄλλως τε γνωρίζω πολὺ τὴν Φρόσων ἐγώ, καὶ γνωρίζει πλειότερον τὸν πατέρα της ἐκείνη.
Μὰ τοῦ θεοῦ τὸ ὄνομα, μὰ τῶν τέκνων μου τὴν ἀγάπην, εἶνε πολὺ σκληρὸν νὰ φαρμακεύουν οὕτω τοῦ πατρὸς τὴν στοργὴν, τὰς ἐλπίδας, καὶ τὴν χαρὰν ὁλοκλήρου οἰκογενείας. Εἴμεθα ἐν τῷ χωρίῳ οἱ ὀλιγαρκέστεροι καὶ μᾶλλον εὐτυχεῖς ἄνθρωποι, καλλιεργοῦντες τὰς ἀμπέλους μας, βοηθοῦντες τοὺς πτωχοὺς, ὅταν ἠδυνάμεθα, οὐδενὸς ἐφθονήσαμεν τὴν εὐτυχίαν. Ἀπὸ τοῦ βουνοῦ αὐτοῦ ἀνέπνεον πέρυσιν ὅλην τὴν ζωὴν, κ' ἐν τῇ ἀγκάλῃ τῆς οἰκογενείας μου ὅλην τὴν εὐτυχίαν. Διατί μᾶς ἐφθόνησαν; διατί -κακοὶ ἄνθρωποι- μᾶς ἁρπάζουν μετὰ τῆς Φρόσως μας καὶ τὴν ἡσυχίαν τῆς ψυχῆς ὁλοκλήρου μέλλοντος;
Καὶ διεκόπη ὁ ἀτυχὴς πατήρ. Ἔκυψε τὴν κεφαλήν, ὡσεὶ ἐζήτει νὰ συγκρατήσῃ ὀδυνηρὰν μνήμην, καὶ πρὶν ἐπαναρχίσῃ τὸν εἶδα φέροντα εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς τὴν χεῖρα.
- Ναὶ, ἐνθυμοῦμαι. Ἐπάλαισα πολὺ κατὰ τῆς δυστυχίας της, ἀλλὰ δὲν ἠδυνήθην καὶ κατὰ τοῦ πεπρωμένου· ἐνθυμοῦμαι· ἦτο ἡ Κυριακὴ τοῦ Πάσχα, καὶ μετὰ τὸ φίλημα τῆς ἀγάπης σύρομεν ἡμεῖς οἱ ἁπλοῖ τὸν χορὸν εἰς τὸν περίβολον τῆς ἐκκλησίας μας. Τὴν ἡμέραν ἐκείνην κατὰ πρῶτον ἐπέτρεψα νὰ χορεύσῃ καὶ ἡ Φρόσω μου. Ὁμολογῶ τὴν ἀπερισκεψίαν μου, ἀλλ' ἦσαν τόσοι πολλοὶ ἐκεῖ, καὶ δὲν εἶχε προαίσθησιν κακὴν ἡ ψυχή μου. Μία ἀνόητος σκέψις φέρει τόσας δυστυχίας εἰς ἕνα οἶκον. Δὲν εἶδες πόσον ἐλαφρὰ χορεύει ἡ κόρη μου. Ἀλλοίμονον! ἐνθουσιασθεῖσα εἰς τοῦ χοροῦ τὸ ᾆσμα καὶ τὸν ἦχον τοῦ τυμπάνου, ἐλησμόνησεν εἰς μίαν στιγμὴν τὸ μανδῆλί της, κ' εἰς βιαίαν στροφὴν τὸ ἔχασε. Στρέφει, ἐρυθρὰ ἀπὸ ἐντροπὴν καὶ ἀγωνίαν, καὶ μόλις εἶδα ἐγὼ τότε φεύγοντα τὸν κλέπτην τῆς τιμῆς καὶ τῆς ἡσυχίας μου. Ἐκένωσα κατ' ἐπάνω του τὰ δύο στόματα τῆς πιστόλας μου, ἀλλὰ κ' ἐδῶ μ' ἐπρόδωσεν ἡ τύχη.
Διεκόπη ὁ χωρικὸς, καθ' ἣν στιγμὴν ἀνέτελλεν ἀπὸ τῆς κυανῆς ἐκτάσεως τῆς θαλάσσης μεγαλοπρεπὴς ὁ ἥλιος. Εἰς τὰς πρώτας ἀκτῖνάς του χρυσοῦν φῶς ἐπεχύθη εἰς τὰς κορυφὰς τῶν βουνῶν, καὶ αἱ σκιαὶ τῶν πεδιάδων, αἱ ἄμπελοι καὶ ἡ θάλασσα πέραν, ἀνέλαβον γλυκεῖάν τινα λάμψιν, ἀντανακλῶσαν εἰς τὸν ὀφθαλμὸν τὸ ἐράσμιον φῶς τῆς ἡμέρας.
Τὴν στιγμὴν ἐκείνην εἶδα, ν' ἀνακύψῃ ὁ ἀτυχὴς πατὴρ, ἐπὶ δὲ τοῦ ἐρυθροῦ προσώπου του διεχύθη γαληνιαία καὶ ἱλαρὰ ἔκφρασις.
Εἶνε μυστήριον αὐτὴ ἡ ζωή.
- Δὲν εἶσαι, τῷ εἶπον, ὅσον ἡ στοργή σου νομίζει δυστυχὴς διὰ τῆς κλοπῆς ἑνὸς μανδηλίου. Δύνασαι ἀκόμη καὶ πάντοτε νὰ μεριμνήσῃς περὶ τῆς εὐτυχίας τῆς κόρης σου.
- Δὲν μᾶς γνωρίζεις ἀκόμη. Πρὸ πολλῶν χρόνων, οὐδεὶς πλέον ἐνθυμεῖται τὴν ἀρχὴν, ὑπάρχει εἰς τὸ χωρίον μας ἡ πρόληψις, κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ ἁρπάσας τὸ μανδῆλι μιᾶς κόρης εἶνε ὁ νόμιμος σύζυγός της. Ἡ χωρικὴ, τῆς ὁποίας κλέψουν τὸ μανδῆλι, δὲν ὑπάγει οὔτε εἰς τὴν ἐκκλησίαν, οὔτε εἰς τὴν πανήγυριν, ἂν δὲν ὑπάγῃ νυμφευμένη. Αἱ ἄλλαι χωρικαὶ, ἂν ζητήσῃ νὰ τὰς πλησιάσῃ, θὰ τῇ στρέψουν τὸ πρόσωπον καὶ θὰ τῇ εἰποῦν «δεῖξέ μας τὸ μανδῆλί σου λοιπόν.» Ἐὰν δὲ κανεὶς γέρων, καθὼς ἐγώ, πατὴρ, ζητῶν νὰ προλάβῃ ἄφευκτον τοῦ τέκνου του δυστυχίαν, προσφέρει εἰς ἄλλον γέροντα πατέρα τὸν θησαυρὸν καὶ τὴν εὐτυχίαν του ὅλην, ἀντὶ τῆς προστασίας καὶ τῆς ἀγάπης καλοῦ υἱοῦ, θὰ τῷ κλείσουν πᾶσαν θύραν καὶ θὰ τῷ εἰποῦν: «ἀλλὰ ποῦ εἶνε τὸ μανδῆλι τῆς κόρης σου;»
Αὐτὸ σκέπτονται συναντῶντές με καὶ οἱ συγχωρικοί μου, αὐτό μοῦ ἐπαναλέγει ἡ συνείδησίς μου τὴν νύκτα, ὅταν χάνω τὸν ὕπνον μου.
Ἡ δυστυχία μου εἶχε συμπληρωθῆ. Καλέσας τὴν Φρόσων τῇ εἶπα ὅλα αὐτὰ, καὶ τῇ ἐζήτησα νὰ ὑποκύψῃ μὲ γενναιότητα εἰς τὸ πεπρωμένον. Τῇ ἔδωσα τὴν εὐχήν μου τότε, καὶ μετ' ὀλίγας ἡμέρας τὴν ἠρραβώνισα μετ' ἐκείνου, τὸν ὁποῖον δὲν τῇ ἡτοίμασεν ἡ στοργή μου, ἀλλ' ὅστις εἶνε πλέον υἱός μου…
Ἐπανέφερα τόσας θλιβερὰς ἀναμνήσεις εἰς τὸν νοῦν μου, διότι ἤθελα νὰ πεισθῇς ὅτι καὶ εἰς τὸ χωρίον ἀκόμη δηλητηριάζει τὸν ἀέρα τοῦ βουνοῦ ἡ δυστυχία.
Τὴν διήγησιν τοῦ ἁπλοῦ ἀγρότου συνεκράτησα ζωηρῶς, διότι μὲ συνεκίνησε πολὺ ἡ τρυφερωτάτη αὐτὴ χωρικὴ πρόληψις. Εἶνε ἐπὶ πλέον μία σαφὴς ὁμολογία τῶν ἁγνῶν ἠθῶν τῶν βιούντων ἐκεῖ, ὑπὸ τὰ ἐλεήμονα τοῦ θεοῦ ὄμματα, ἐν τῇ παρθενικῇ φύσει. Ζῶσιν ἄνευ ἀνεπτυγμένης διανοίας, ἄνευ γνώσεως ψυχολογικῆς τοῦ βίου καὶ τοῦ ἀνθρώπου, μέσῳ τῶν βοῶν των καὶ τῶν προβάτων, μὲ χονδρὰ ὑφάσματα ἐπὶ τοῦ σώματος, ἀλλ' ὑπὸ τὴν ἁπλῆν ἐκείνην περιβολὴν κρύπτεται ψυχὴ φωτεινὴ, μὲ ἀληθῆ πίστιν πρὸς τὸν θεὸν, μὲ γενναίαν εὐσπλαγχνίαν πρὸς τὸν πλησίον, μὲ ἀληθῆ ἀρετὴν καὶ ἀνυπόκριτον ἀγάπην. Ἀποτελοῦν οὑτωσεὶ, αὐτοὶ οἱ μακρὰν ἡμῶν βιοῦντες, πατριαρχικὴν κοινωνίαν, τὴν ὁποίαν ἐπιβλέπει ὁ θεὸς καὶ συγκρατεῖ.
Ἡ ἱερότης καὶ τὸ μυστήριον, διὰ τῶν ὁποίων περιβάλλουσι καὶ αὐτὸ τὸ μανδῆλι τῆς ἀγάπης, εἶνε ἡ ἀφετηρία, ἀφ' ἧς δύναταί τις νὰ μελετήσῃ βαθύτερα τὴν διάνοιαν καὶ καταλήξῃ εἰς εὐτυχῆ καὶ παρήγορον ἀλήθειαν· εἶνε ἡ ἀκριβὴς συναίσθησις τῆς ἀπείρου καὶ τρυφερᾶς ἡλικίας τῆς κόρης, τὴν ὁποίαν τὸ χωρίον περιφρουρεῖ διὰ τοῦ σεβασμοῦ καὶ ἡ πρόληψις διὰ τῆς ἱερότητος.
Ἁγία ἀληθῶς τοῦ λαοῦ τιμή.