πάντες παρεσκευάσθησαν, καὶ οἱ μαχηταὶ ἀποβιβασθέντες περὶ τὰς Πάτρας τῇ 23 Ἰουλίου, συνεκρότησαν μάχην, καθ’ ἣν ἐκριθη ἡ τύχη τῶν περιλιπομένων εἰς τὴν βόρειον Πελοπόννησον ὀχυρῶν πόλεων. Ὡσεὶ σειρὰ πυρίτιδος ἀναπτομένης, ὁ πανικὸς φόβος ὁ προξενηθεὶς ἀπὸ τῆς ἀξιομνημονεύτου ταύτης νίκης, διεδόθη καθ’ ὅλην τὴν παραλίαν, διέλυσε τὰ Τουρκικὰ στρατεύματα, καὶ ἠνέωξε τὰς πύλας τῶν ἰσχυροτέρων φρουρίων. Ἡ πόλις τῶν Ἀθηνῶν, εὐ καὶ πόῤῥω κειμένη τῶν φοβερῶν τούτων πληγῶν, συνεκινήθη ὅμως καὶ αὐτὴ, καὶ οἱ μὲν Τούρκοι παρεσκευάζοντο εἰς ἄμυναν, οἱ δ’ Ἕλληνες ἐπεχείρησαν εἰρηνικὰς πρὸς τοὺς Ἑνετοὺς συνεννοήσεις. Τὸ πᾶν ὅμως ἐξηρτᾶτο ἀπὸ τῆς ἐν τῇ ἀκροπόλει φρουρᾶς. Ταύτης δὲ καὶ αὐταὶ αἱ προπαρασκευαστικαὶ ἐργασίαι ἀπέβησαν ὀλέθριαι πρὸς τὴν τέχνην, διότι ἐπήγαγον τὴν καταστροφὴν τοῦ χαριεστάτου ναοῦ της Ἀπτέρου Νίκης, ὃν οἱ ἀρχαῖοι ἤγειρον ἐπὶ ὑψώματος, κειμένου δεξιᾷ τῇς μεγάλης ἀνόδου, πρὸ τῶν προπυλαίων. Οἱ Τοῦρκοι εἶχον μάθει ὅτι ὅλα τὰ φρούρια τῆς Πελοποννήσου εἶχον προσβληθῆ ὑπὸ τῶν Ἑνετῶν διὰ πυροβολικοῦ φοβεροῦ, ὅθεν ἔδει ν’ ἀντιταχθῶσιν εἰς τὰ ἐπιθετικα ἐκεῖνα μέσα, μέσα ἀμυντικὰ ἰσχυρότερα· ἔδει νὰ ὀχυρωθῇ ἡ εἴσοδος τῆς ἀκροπόλεως, ὃ ἐστὶ ἡ δυτικὴ αὐτῆς πλευρὰ, καὶ ἐπειδὴ δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ ταπεινωθῇ ὁ λόφος τοῦ Μουσείου, ὅστις ἐπεκράτει αὐτῆς πρὸς τοῦτο τὸ μέρος, ἔδει νὰ ὑπερυψωθῶσι τὰ τείχη, ἵνα στηθῇ αὐτόθι νέα κανονοστοιχία ἰσχυροτέρα τῆς κανονοστοιχίας ἤτις προϋπῆρχεν ἤδη πρὸς ὑπεράσπισιν τῶν προπυλαίων. Ὁ ὄγκος ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἦν ᾠκοδομημένος ὁ ναὸς τῇς Νίκης ἐθεωρήθη ἐπιτήδειος πρὸς τὴν ἵδρυσιν τῆς κανονοστοιχίας ταύτης, καὶ ἐπί τούτῳ κατεδαφίσθη τὸ μνημεῖον, τοῦ ὁποίου τὸ ὑλικὸν ἐχρησίμευσεν εἰς κατασκευὴν νέων τειχῶν. Ἐντεῦθεν ἐξηγεῖται πῶς ὁ μὲν Σπὸν εἶδεν ἐν ἔτει 1676 τὸν ναὸν τοῦτον ἀκέραιον, πως εἰς τὰς καθ’ ἡμᾶς ἡμέρας ὁ ναὸς οὗτος καθ’ ὁλοκληρίαν σχεδὸν ἠνωρθώθη χωρὶς νὰ παρατηρηθῇ ἐπὶ τῶν τοίχων αὐτοῦ ἢ ἐπὶ τῶν κιόνων ἴχνος σφαίρας ἢ ἄλλης σφοδρᾶς συγκινήσεως καί πῶς τελευταῖον ἀνευρέθη ἄθικτος ἡ ὑπὸ τὸν ναὸν ἀποθήκη, ἐν ᾗ λέγεται ὅτι ἐφυλάττετο ἡ πυρῖτις τῶν Τούρκων.
Ἀλλ' ἐπανερχόμεθα εἰς τὴν ἐξιστόρησιν τῶν πολεμικῶν γεγονότων. Ἡ Ἑνετία ἤκουσε μετὰ πλείστης ἀγαλλιάσεως τὰς ὄντως μυθώδεις κατακτήσεις, ἃς ἐπήγαγεν ἡ λαμπρὰ περὶ Πάτρας νίκη. Ἐν τῷ μέσῳ δὲ τῶν διαδηλώσεων της χαρᾶς της καὶ τῶν εὐχαριστηρίων, τὰ ὁποῖα ἀπηύθυνε πρὸς τὸν ὕψιστον, δὲν ἐλησμόνησε τοὺς ἥρωας τοῦς πλέξαντας αυτῇ τὸν ἔνδοξον ἐκεῖνον στέφανον, καὶ, ἐπιτηδεία περὶ τὰς εὐγενεστέρας ἐπινοίας ὁσάκις προέκειτο περὶ τῶν μεγάλων αὐτῆς πολιτῶν, ἀπεφάσισε ν’ ἀπονείμῃ εἰς τὸν Μοροζίνην ἀμοιβήν τινα ἐφάμιλλον μὲν τῶν κατορθωμάτων αὐτοῦ διὰ τὴν ἀφελῆ αὐτῆς ἁπλότητα, ἀξίαν δὲ τοῦ μεγαλείου τῆς δημοκρατικῆς Ῥώμης. Ἐπὶ τῆς ναυαρχίδος αὐτοῦ καὶ ἐν τῷ μέσῷ ὁλοκλήρου τοῦ στόλου ὁ ἀρχιστράτηγος ἀνήγγειλεν εἰς τὸν κατὰ ξηρὰν καὶ κατὰ θάλασσαν στρατὸν, ὅτι ἡ σύγκλητος διέταξε πράγμα ἀνήκουστον ἐν τῇ Ἑνετικῇ ἱστορία, νὰ ἱδρυθῇ ἐν τῇ αἰθούσῃ τοῦ μεγάλου συμβουλίου ἡ ὀρειχάλκινος αὐτοῦ προτομὴ, φέρουσα τὴν ἀκόλουθον ἐπιγραφήν·
Francisco Mauro Ceno
Peloponnesiaco adhuc vivendi
Senatus.
Κ. ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ.
(Ἕπεται συνέχεια.)
Τὸ ὄνομα τοῦ Ἀπριλίου μηνὸς παράγεται, κατὰ τοὺς ἐτυμολόγους, ἐκ τοῦ λατινικοῦ aperire ἤτοι ἀνοίγειν, διότι τότε ἡ γῆ ἀνοίγει τοὺς κόλπους αὑτῆς καὶ κοσμεῖται, περιβαλλομένη ἀνθέων διάδημα. Ὁ μὴν δὲ οὗτος συμπίπτει πάντοτε τῇ ἀρχῇ τοῦ ἔαρος· οἱ Ρωμαῖοι εἶχον αὐτὸν ἀφιερωμένον τῇ Αφροδίτῃ, εἰκονίζοντες συμβολικῶς ἐν εἴδει ἀνδρὸς ὀρχουμένου ἐν ἤχῳ ὀργάνου. Ὁ Ἀπρίλιος ἦν ὁ δεύτερος μὴν τοῦ ἔτους τοῦ Ῥωμύλου ὅπερ ἤρχετο κατὰ Μάρτιον καὶ ἦγεν ἡμέρας τριάκοντα· ἔπειτα ὅμως ἐσμίκρυνεν αὐτὸν ὁ Νουμᾶς ἐλαττώσας κατά μίαν ἡμέραν· ἀλλ' ὁ Καῖσαρ ἐπανήγαγεν εἰς τὴν τριακάδα. Ἀντίστοιχος μὴν τῶν Ἑλλήνων ἦν, κατὰ μὲν τοὺς Ἀθηναίους ὁ Θαργηλιὼν, καθ’ ὃν ἐώρταζον εἰς τιμὴν τοῦ Απόλλωνος καὶ τὴς Ἀρτέμιδος τὰ Θαργήλια, κατὰ δὲ τοῦς Μακεδόνας ὁ Δαίσιος, κατὰ τοὺς Παφίους ὁ Δημεξαρχικὸς, καὶ κατὰ τοῦς Βιθυνοὺς ὁ Στρατήγιος.
Ἡ παιδιὰ εἰς ἣν ἐπιδιδόμεθα οἱ χριστιανοὶ τὴν πρώτην Ἀπριλίου αἰνίττεται, ὥς τινες ἀξιοῦσι, τὰ πάθη τοῦ Σωτὴρος, ὅστις παρεπέμπετο ἀπὸ δικαστηρίου εἰς δικαστήριον ἵνα ὑποστῇ πλείονας ὕβρεις καὶ ἐμπαιγμούς.
Ὁ Μάϊος, ὁ μὴν τῶν ἀνθέων, καθ’ ὃν ἡ μὲν γῆ ἀποβάλλουσα τὴν νάρκην ἀπεκδύεται ἅμα τοῦ παγετώδους μανδύου, ὁ δὲ ἥλιος ἀναθάλπει διὰ τῶν ἀκτίνων του τὴν καθαρὰν καὶ ἀνέφελον ἀτμοσφαῖραν, τὸ ἔαρ στολίζει τὴν γῆν διὰ ποικίλων χρωμάτων, καὶ τὰ μῦρα τῶν νεοθαλλῶν ἀνθέων ἀρωματίζουσι τὸν ἀέρα, καὶ αἱ ᾠδαὶ τῶν πτηνῶν πληροῦσι τὴν κτίσιν ἤχων ἁρμονικωτάτων, ὁ Μάϊος, λέγομεν, ὁ προσφιλῆς μὴν τῶν ποιητῶν, ὁ Μεσσίας τῶν χειμαζομένων πτωχῶν, ἔρχεται συνεπιφέρων τὰς τέρψεις καὶ τὰς καλλονὰς τῆς φύσεως.
Ὁ μὴν οὗτος, ὁ πάντων κάλλιστος πανταχοῦ καὶ πάντοτε ὑπῆρξεν ἀντικείμενον θρῃσκευτικῆς λατρείας. Ὅλων τῶν ἐθνῶν αἱ γλῶσσαι ὕμνησαν καὶ ἑώρτασαν τὴν ἄφιξίν του· καὶ παρ’ ἡμῖν ἔτι ἄνθη θύονται αὐτῷ τὴν πρώτην τῶν ἡμερῶν του.
Ὁ Μάϊος, λατινιστὶ Maius κατέχει τὴν τρίτην
