Τί εἶνε μόδα; Ἡ ἀδυναμία τοῦ ἀτόμου ἀπέναντι τῆς ὁμάδος. Τὸ ἄτομον δὲν τολμᾶ νὰ φορέσῃ ἐκεῖνο ποὺ τοῦ πηγαίνει... Φορεῖ ὅμως ἐκεῖνο ποὺ τοῦ δίνει ἡ κοινωνία καὶ τὸ φορεῖ μ' εὐγνωμοσύνη, μὲ φιλαρέσκεια καὶ μὲ ὑπερηφάνεια. Εἶνε ἐνθουσιασμένον ἔστω καὶ ἂν στὴν κρίσιν του, — τὴν ἀτομικήν του κρίσιν, ἀλλὰ αὐτὴ σχεδὸν εἶνε ἄγνωστον πράγμα εὶς τὴν ζωὴν τῶν ἀνθρώπων, — ἐκεῖνο ποὺ ἐπέβαλεν ἡ κοινωνία εἶνε ἀκαλαίσθητον ἢ ἀνόητον· Ὅ,τι φορέσουν ὅλοι εἶνε ὡραῖον. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀρχή. Ὁμολογία πίστεως πρὸς τὸ σύνολον — ὄπως ἄλλοτε θὰ ἐγίνετο πρὸς τὸν μονάρχην. Χαμένος κόπος θὰ ἦτο νὰ ζητήσωμεν ἀπὸ ποῦ πηγάζει ἡ μυστηριώδης ἐξουσία τῆς μόδας, ἡ φοβερωτέρα δικτατορία ποὺ ὑπήρξε ποτὲ στὸν κόσμον καὶ ἡ μόνη ποὺ δὲν φοβᾶται τίποτε, — ἐπειδὴ ἐπὶ τέλους ὅλοι οἱ τύραννοι συναντοῦν κάποτε κι' ἕνα χαρακτῆρα μπροστά των! ἐκτὸς αὐτῆς. Ἔνα ὅμως ἀπὸ τὰ μεγαλείτερα αἴτια ποὺ τὴν δικαιολογοῦν εἶνε ἀσφαλῶς τοῦτο: Ἡ ἀδυναμία τοῦ ἀτόμου νὰ κάμῃ δική του τέχνην. Εἶνε τόσο μεγάλη Εὐεργεσία ὅτε ἀναλαμβάνει ἡ κοινωνία νὰ λύσῃ τὸ πρόβλημα τοῦτο τῶν ἀτόμων, ὥστε δὲν πρέπει νἀπορῇ κανεὶς γιὰ τὴν τεραστίαν δύναμιν τῆς μόδας. Φαντασθῆτε τὴν δυστυχία τῶν γυναικῶν ἂν ἦσαν ἀναγκασμένες νὰ βροῦν καθεμιὰ τὸ σχῆμα τῆς τουαλέττας της, δηλαδὴ τὴν ἴδια τὴ φυσιογνωμία της... Ἀπὸ τί κόπον ἀπαλλάσει τὰ ἄτομα ἡ μεγάλη οἰκονομία ἀνθρωπίνων δυνάμεων ποὺ λέγεται κοινωνικὴ συνήθεια! Ἡ ἐτικέττα ἐπιβάλλει στοὺς ἀνθρώπους ὡρισμένας φράσεις καὶ ὡρισμένα πράγματα στὴν τάδε περίστασιν. Νόμος τυραννικός, ἀλλὰ σοφός. Ἐπειδὴ σώζει ἀπὸ πολλὰ δυσάρεστα τὸ ἴδιο τὸ ἄτομον καὶ προλαμβάνει τὰς ἀπροσεξίας του. Καὶ ἡ μόδα δὲν εἶνε παρὰ ὁ ἴδιος ὁ νόμος τοῦ ἥσσονος κόπου, ὁ ὁποῖος ἀπαλλάσει τὸ ἄτομον ἀπὸ τον κόπον νὰ δημιουργήσῃ ὁλόκληρον τέχνην, τὸν στολισμόν του. Ἔτσι ἀναλαμβάνει τὸ φιλάνθρωπον ἔργον θρησκείας. Ὅλοι ἴσοι. Ὅλοι ὡραῖοι. Αὐτὸ τουλάχιστον πιστεύουν αἱ γυναῖκες. Καὶ ἀπόδειξις εἶναι ἡ τυφλὴ πίστις ποὺ ἔχουν εἰς τὴν φιλανθρωπίαν της καὶ τὴν δύναμίν της. Ἔνα καίριον μέρος τῆς γυναικείας καλλονῆς εἶνε τὰ πόδια. Σ' αὐτὸ ἡ φύσις ἔρριξε τοὺς θησαυρούς της ἢ τοὺς χαλασμούς της, ἐδῶ ὐπῆρξε μεγαλόδωρος ἢ κακοῦργος, ἀρχιτέκτων ἢ βάνδαλος. Ἐπὶ αἰῶνας ἡ θαυμαστὴ αὐτὴ ἀρχιτεκτονικὴ ἁρμονία εἶχε καταβυθισθῇ, ὅταν ἡ μόδα τῆς κοντῆς φούστας τὴν ἀπεκάλυψεν ἔξαφνα καὶ τὴν ἔκαμε τὸ λεπτότερον μέρος τοῦ γυναικείου κτιρίου. Καὶ ὅμως καμμιὰ γυναῖκα ἀδικημένη ἀπὸ τὴν φύσιν στὰ πόδια δὲν χάνει τὸ θάρρος της. Φορεῖ τὴν κοντὴ φοῦστα μὲ τὴν πεποίθησιν πὼς τὸ ἀτύχημά της διορθώνεται ἀπὸ τὴν παντοδυναμία τῆς μόδας. Πιστεύει σ' αὐτήν. Καὶ ποιὸς ξέρει! ἴσως ἔχει δίκαιον. Ἴσως τὸ κοινωνικὸν γεγονός, ἡ προσταγὴ τῆς κοινωνίας, ἡ γενικὴ συνήθεια, ἐκεῖνο ποὺ ἐντὸς μιᾶς ἡμέρας γίνεται νόμος ἑκατομμυρίων ἀτόμων χωρισμένων ἀπὸ πελάγη, βουνά, γλῶσσαν, ἔθιμα, φύσιν, χωρὶς κανεὶς νὰ ξεύρῃ πῶς, ἴσως αὐτὸ μόνον εἶνε τὸ ὡραῖον καὶ ὅλα τὰ ἐλαττῶματα ποὺ παρατηροῦμεν στὸ ντύσιμο δὲν ἔχουν καμμίαν σημασίαν. Μιὰ μόδα εἶνε ὡραία ὅσο περισσότερο μεταβάλλεται εἰς δημοκρατικὸν γεγονός.
Αὐτὸ τὸ δημοκρατικὸν γεγονὸς εὐτύχησα νὰ ἰδῶ πρὸ ἡμερῶν σ' ἕνα δημόσιον χορὸν τῆς πρωτευούσης, — ὁ ὁποῖος εἶνε καὶ τὸ θέμα τῶν γραμμῶν τούτων. Δήμευσις τῆς χαρᾶς καὶ τῆς ὠμμορφιᾶς. Ἰδοὺ ἡ μεταβολὴ ποὺ ἔγεινεν ἐντὸς τῶν δέκα ἐτῶν. Στοὺς χοροὺς αὐτούς, τοὺς ὁποίους ἄλλοτε ἐλάχιστοι μποροῦσαν ν' ἀντικρύσουν, ἐμπῆκε τώρα ὁ λαὸς μὲ τὴν προχωρημένην προφυλακήν του, τὴν γυναῖκα τοῦ λαοῦ, ἐντελῶς ἐξισωμένην μὲ τὰ προνομιοῦχα θηλυκὰ τῆς κοσμικῆς κινήσεως, κουρεμένην καθὼς ἐκεῖνες, βαμμένην καθὼς ἐκεῖνες, κοντοφούστανη καὶ χαρούμενη. Φύσις, τάξις, ἐπάγγελμα δὲν διακρίνεται. Σήμερα γλεντοῦν ὅλοι. Ὁμοιομορφία καὶ κοινοκτημοσύνη.
