τὰ πολλά. Ἅπτεται δέ πως ἡ βίβλος καὶ λογικῶν ἀρχῶν, ἀρχαιολογίας τε Ἑλληνικῆς, καί πη καὶ ὑγιεινῆς διαίτης».
Τὸ αὐτόγραφον τοῦ Πλήθωνος ληφθὲν, μετὰ τὸν θάνατον του, ὑπὸ τῶν δεσποτῶν τῆς Πελοποννήσου παρεδόθη εἰς τὸν Σχολάριον, τότε πατριάρχην, ὅστις ἀναγνοὺς καὶ θεωρήσας κινδυνώδη τὴν διάδοσιν, δὲν ἀνεσκεύασεν, ὡς προέγραφεν, αὐτὸ, ἀλλὰ τὸ παρέδωκεν εἰς τὸ πῦρ δημοσίᾳ, ἐξορκίζων πάντας νὰ συντελέσωσι πρὸς καταστροφὴν οἱουδήποτε ἀντιγράφου[1].
Ἕνεκα τῆς πράξεως ταύτης ὁ Σχολάριος ἐπέσυρε τὴν κατακραυγὴν πολλῶν· καὶ ἀνώνυμός τις μαθητὴς τοῦ Πλήθωνος προσφωνεῖ τῇ σκιᾷ τοῦ διδασκάλου· «Εἰ δὲ φθονερός τις καὶ ἀπαίδευτος ἔφθειρε τὸ σὸν ἔργον, ὃ κατέλιπες, πάτερ, πρὸς ἔνδειξιν σοφίας καὶ μνήμης τῆς σῆς, ἀλλὰ καὶ πρὸς ὠφέλειαν τῶν νῦν καὶ ὕστερον γενησομένων ἀνθρώπων, τὸ γε μὴν σὸν κλέος, ὦ γενναίε, ἔσται ἄτρεπτον, μὴ δειλιῶν βασκανίαν... Καὶ γὰρ οἱ ἄριστοι τῶν νῦν Ἑλλήνων μισοῦσιν ἐκεῖνον ὥσπερ ἱερόσυλόν τινα, ἢ τυμβωρύχον, καὶ ἀλιτήριον».
Δὲν ἀπωλέσθη ὅμως ὁλόκληρον τὸ σύγγραμμα τοῦ Πλήθωνος. Δημήτριος ὁ Ῥάλλης διέσωσεν ἀρκετὰ αποσπάσματα, τὰ ὁποία ἐδημοσίευσεν ὁ Ἅρντιος, καὶ ἐπ’ ἐσχάτων, ἐξ ἄλλων μεταγενεστέρων ἀντιγράφων συμπληρώσας, ὁ C. Alexandre· εἰσὶ δὲ ταῦτα, ἐκ μὲν τοῦ Αʹ. βιβλίου τὰ κεφάλαια αʹ, βʹ, γʹ, δʹ, εʹ, καʹ· ἐκ τοῦ Βʹ, κβʹ, κςʹ, κζʹ· καὶ ἐκ τοῦ Γʹ. γʹ, ιδʹ, ιεʹ, λαʹ, λβʹ, λδʹ, λεʹ, λςʹ, μγʹ.
Ὁ Πλήθων ἀπεβίωσεν ἑκατονταέτης σχεδὸν ἐν Σπάρτῃ τὴν 26 Ἰουνίου, ἡμέρᾳ δευτέρᾳ, καὶ ὥρᾳ πρώτῃ τῆς ἡμέρας, ὡς σημειοῦται εἴς τι χειρόγραφον τῆς βιβλιοθήκης τοῦ Μονάχου, ποφαλειπομένου ὅμως τοῦ ἔτους, ὅπερ ό Alexandre ὁρίζει μεταξὺ τοῦ 1450, καὶ 1456.
Πολλοὶ καὶ διάφοροι ἐξύμνησαν τὴν παιδείαν καὶ τὰς ἀρετὰς τοῦ Πλήθωνος· πρὸ πάντων δὲ διὰ δύο μονωδιῶν ὁ προσφιλὴς μαθητὴς καὶ συμπολίτης αὐτοῦ Ἑρμώνυμος, δημοσιευθεισῶν ὑπὸ Ἀλεξάνδρου.
- ↑ «Ἐπεὶ δὲ καὶ λίαν εἰκὸς ἄλλοθί που τὸ ἴσον ὑπάρχειν ὑπὸ τοῦ τῶν ἐκείνῳ φοιτησάντων ἢ ζῶντος ἢ τελευτήσαντος ἐκγραφὲν, παρακελευόμεθα πᾶσιν ὡς ἀπὸ Θεοῦ, εἴποτε καὶ ὁπουδήποτε εὑρίσκοιτο ἢ ὅλον τὸ βιβλίον ἢ μέρος ἐκγεγραμμένον ἕν τινι τῶν Χριστιανῶν, πυρὶ μὲν φθείρειν αὐτὸν τὸν ἔχοντα, κρύπτοντα δὲ καὶ ἐκλωκότα, μετὰ μίαν καὶ δευτέραν παραίνεσιν, εἰ μὴ παῤῥρησίᾳ βούλοιτο καίειν. εἴρκειν τὸ τοιῦτον ἁπάσης τῶν Χριστιανῶν κοινωνίας» (Γεννάδιος, πρὸς Ἰωσὴφ τὸν ἔξαρχον).
