Θεσσαλία, στρέφουσι νῦν τὰ βλέμματά των πρὸς τὴν Μακεδονίαν. Ἐν τῷ μεταξὺ ἡ προϊστορικὴ ἔρευνα ἀνοίγει δι’ ἄλλων ἐπιστημόνων τὴν ὁδόν της συνάμα ἀπὸ βορρᾶ πρὸς νότον, διὰ τὴς Βοσνίας, Σερβίας καὶ Ρουμανίας πρὸς τὴν Βουλγαρίαν, καὶ τὰ νἡματα ἀναζητοῦνται, τὰ ὁποῖα συνέδεόν ποτε τὸν πολιτισμὸν τῶν περὶ τὸ Αἰγαῖον χωρῶν πρὸς τὸν τῆς μέσης καὶ νοτιανατολικῆς Εὐρώπης. Εἰς πᾶσαν τὴν ἐργασίαν ταύτην αἱ πρόοδoι τῆς ἐπιστήμης εἶναι ἀναμφισβήτητοι.
Ἀλλ’ ἡμᾶς ἐνταῦθα ἐνδιαφέρει κυρίως ἡ συμβολἡ, τὴν ὁποίαν εἰς τὸν κλάδον τοῦτον τῆς ἐπιστἡμης παρέχει ἡ ἐν Ἑλλάδι ἔρευνα. Αὕτη εἶναι ἐπὶ τοῦ παρόντος καὶ ἡ σπουδαιοτέρα. Τοῦ λήξαντος μάλιστα ἔτους ἡ ἐργασία φαίνεται προσθέτουσα πολὺ οὐσιώδη στοιχεῖα εἰς τὰς περιωρισμένας ἔτι γνώσεις ἡμῶν περὶ αὐτῶν τῶν πρώτων ἀρχῶν τῆς ἑλληνικῆς προϊστορίας, αἵτινες ὡς τὸ σκοτεινότερον μέρος τῆς περιόδου ταύτης προκαλοῦσι καὶ ζωηρότερον τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ ἀρχαιοδίφου.
Ἐκτὸς ὡρισμένων τινῶν σχέσεων, αἱ ὁποῖαι ἀπεδείχθησαν ὑπάρχουσαι μεταξὺ τῆς ἀναπτύξεως ἐξ ἑνὸς τῶν περὶ τὰ Καρπάθια καὶ τὸν Δούναβιν χωρῶν κατὰ τὸν νεολιθικὸν αἰῶνα καὶ ἐξ ἑτέρου τῆς βορειανατολικῆς Ἑλλάδος, συγγένεια καμμία δὲν παρετηρήθη (τοὐλάχιστον ἐξωτερικῶς) μεταξὺ τῆς προϊστορίας τῆς Ἑλλάδος τοῦ βορρᾶ καὶ τῆς Ἑλλάδος τοῦ νότου. Ὅσον τὰ εὑρήματα ἐπληθύνοντο, τόσον ἔβλεπέ τις καθαρώτερον ὅτι ὁ πολὺ περισσότερον προηγμένος πολιτισμὸς τῶν Κυκλάδων νήσων καὶ τῆς Κρήτης κατὰ τὴν τρίτην χιλιετηρίδα δὲν ἤσκησε καμμίαν φανερὰν ἐπιρροὴν ἐπὶ τῆς βορείας Ἑλλάδος κατὰ τὴν αὐτὴν περίοδον τοῦ χρόνου. Ἂν ἐξαιρέσωμεν μαρμάρινά τινα εἰδώλια τοῦ γνωστοῦ τύπου τῶν Κυκλάδων, τὰ ὁποῖα εὑρέθησαν καὶ ἐν Θεσσαλίᾳ, εἰσαχθέντα ἐκεῖθεν, πάντα τὰ λοιπὰ προϊόντα τῆς τέχνης τῶν βορείων ἑλληνικῶν χωρῶν, τῆς κεραμικῆς κατὰ πρῶτον λόγον, ἐφαίνοντο ὅλως διόλου ἀλλοτρίου τύπου ἐν συγκρίσει τόσον πρὸς τὰ ἁπλούστερα, ἀρχέγονα, ὅσον καὶ πρὸς τὰ τελειότερα προϊόντα τῆς παραγωγῆς τῶν Κυκλάδων καὶ τῆς Κρήτης.
Ἡ ἐθνολογικὴ μορφὴ τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τῆς Μακεδονίας καὶ Ἠπείρου μέχρι Κρήτης κατὰ τοὺς παναρχαίους ἐκείνους
