«Ἡ ἀρχαιότης δὲν εἶναι πλέον ἀρκετὰ ἀρχαία», μοῦ ἔλεγε πρὸ ἑπτὰ ἐτῶν ὁ ἐπιφανὴς ἀρχαιολόγος Φουρτβαῖγγλερ, ὅτε ὀλίγον χρόνον πρὸ τοῦ προώρου θανάτου του ἐπεχείρει τὰς ἀνασκαφὰς εἰς τὸ μυκηναϊκὸν καὶ προμυκηναϊκὸν ἔδαφος τοῦ Ὀρχομενοῦ ἐν Βοιωτίᾳ. «Πρέπει ν’ ἀνατρέξωμεν εἰς τὰ ἀληθῶς ἀρχαῖα: εἰς τὴν προϊστορίαν τῆς Ἑλλάδος».
Ἡ ἀρχὴ εἶχε γίνῃ ἤδη πρὸ ἀρκετοῦ χρόνου, ἐν Ἑλλάδι καὶ ἀλλαχοῦ, ἐντὸς τῶν ὁρίων τοῦ πολιτισμοῦ, ὅστις κατὰ τὴν δευτέραν καὶ τὴν τρίτην ἀκόμη χιλιετηρίδα πρὸ Χριστοῦ εἶχεν ἀνθήσῃ εἰς τὰς ὑπὸ τῆς ἀνατολικῆς Μεσογείου περιβρεχομένας χώρας.
Καὶ ἐδῶ ὁ Σλεῖμαν ἔθεσε τὴν βάσιν διὰ τῶν ἀνασκαφῶν τῆς Τρῳάδος. Ἡ δευτέρα πόλις αὐτῆς, ἡ «πυρποληθεῖσα πόλις», εὑρέθη ἀνήκουσα ἤδη εἰς τοὺς περὶ τὸ 2000 χρόνους. Ἡ πρώτη ἀνέτρεχε βεβαίως εἰς τὴν τρίτην χιλιετηρίδα. Πάντως ἡ ἀρχὴ της ἐξήρχετο καὶ τῶν ὁρίων τοῦ μεταλλικοῦ αἰῶνος, πέραν ἴσως καὶ τοῦ 3000 πρὸ Χριστοῦ. Τὰ ἐργαλεῖα τῆς κοινῆς χρήσεως τῶν ἀνθρώπων ἦσαν ἀκόμη λίθινα.
Αἱ ἀνασκαφαὶ τῆς Μήλου ὑπὸ τῶν ἀρχαιολόγων τῆς ἐν Ἀθήναις Ἀγγλικῆς Σχολῆς ἔφθαναν διὰ τῶν μυκηναϊκῶν καὶ προμυκηναϊκῶν χρόνων εἰς τὴν αὐτὴν ἀρχαιότητα. Ἀλλ’ ἤδη προηγουμένως αἱ ἐργασίαι τοῦ κ. Τσούντα ἔφερον εἰς φῶς τὰ ἐξαγόμενα ἐρεύνης εἰς τὰς Κυκλάδας νήσους, ἥτις ἀνέτρεχεν ὡσαύτως μέχρι τῆς τρίτης πρὸ Χριστοῦ χιλιετηρίδος καὶ ἀπεκάλυπτε μίαν ἰδιαιτέραν περίοδον τοῦ παναρχαίου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, τὴν κυκλαδικὴν λεγομένην.
