γενναιότερον καὶ ἀνετώτερον πραγματικὸν φόρον αἵματος. Προκειμένου μάλιστα περὶ εὐεργεσίας τὰ ζῷα, καὶ αὐτὰ τὰ ἀγριώτατα τῶν θηρίων, ἐὰν πιστεύσωμεν τὴν ἀρχαίαν διήγησιν περὶ τοῦ λέοντος τοῦ Ἀνδροκλέους, διατηροῦν μνήμην εὐγνώμονα πολὺ ζωηροτέραν καὶ διαρκεστέραν ἢ οἱ ἄνθρωποι. Τὸ παράδειγμα δὲ τῶν ἀνθρώπων βεβαίως καὶ οὐχὶ τῶν ζῴων θὰ εἶχεν ὑπ’ ὄψει του ὁ Ρῶσσος συγγραφεὺς Τουργκένιεφ, ὅταν ἔγραψε τὸν ὡραῖον ἐκεῖνον μῦθον, καθ’ ὂν ὁ Ὕψιστος συγκαλέσας εἰς ἑορτὴν εἰς τὰ οὐράνιά του δώματα ὅλας τὰς ἀρετὰς, ἐδέησε νὰ παρουσιάσῃ πρὸς ἀλλήλας, ὡς φιλόφρων οἰκοδεσπότης, δύο ἐξ αὐτῶν, αἵτινες ἐφαίνοντο ὅτι δὲν εἶχον καμμίαν σχέσιν καὶ γνωριμίαν μεταξύ των. Ἦσαν δὲ αὐταὶ αἱ δύο ἡ Ἀγαθοεργία καὶ ἡ Εὐγνωμοσύνη.
Τὸ δῶρόν της τοῦτο ἡ φύσις, κατὰ τὸ σύνηθες σύστημά της, χαρίζει ἐν μέτρῳ δικαίῳ, ἀλλὰ μετ’ ἀνισότητος, διανέμει δὲ αὐτὸ εἰκῇ καὶ ὡς ἔτυχε καὶ οὐχὶ κατὰ τὴν πρέπουσαν ἀναλογίαν τῶν ἄλλων διανοητικῶν χαρισμάτων. Ἡ μνήμη ἐν γένει καὶ ἀνεξαρτήτως τῶν εἰδικῶν δι’ ἕκαστον ἄνθρωπον περιστάσεων εἶναι βεβαίως ἐφόδιον σημαντικόν, δὲν συνεπάγεται ὅμως ἀπαραιτήτως τὴν ταυτόχρονον ὕπαρξιν παρὰ τῷ αὐτῷ ἀτόμῳ καὶ ἄλλων ἐκτάκτων ψυχικῶν καὶ πνευματικῶν πλεονεκτημάτων. Ἀπεναντίας ἐπικρατεῖ κοινῶς ἡ γνώμη ὅτι ἡ περίσσεια τὴς μνήμης ἀποβαίνει ἐπιζήμιος εἰς τὴν κρίσιν, εἰς τὴν ὀξεῖαν ἀντίληψιν καὶ εἰς ἄλλας τοῦ νοὸς δυνάμεις. Ὅταν συνυπάρχῃ μετ’ αὐτῶν εἰς ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ἄτομον, τότε βεβαίως ὁ εὐτυχὴς κάτοχος εἰσέρχεται αὐτοδικαίως εἰς τὴν κατηγορίαν τῶν μεγάλων καὶ προνομιούχων νόων. Ἀλλὰ τὸ φαινόμενον αὐτὸ εἶναι σπάνιον καὶ τὸ συνηθέστερον εἶναι ἡ μνήμη ν’ ἀποτελῇ ἱκανότητα μεμονωμένην καὶ ἀνεξάρτητον. Ἐνίοτε μάλιστα καὶ αὐτῆς τῆς μνήμης ἡ ἱκανότης δὲν ἔχει κἂν γενικὸν χαρακτῆρα, ἀλλὰ περιορίζεται εἰς ἕνα καὶ μόνον κύκλον γνώσεων* ὑπενθυμίζω δ’ ὡς πρὸς τοῦτο τὸ παράδειγμα τῶν λεγομένων ἀριθμομνημόνων, τῶν ἐχόντων ἐκ φύσεως τὸ δῶρον τοῦ νὰ ἐνθυμῶνται τοὺς ἀριθμοὺς καὶ νὰ βλέπουν αὐτοὺς νοερῶς πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν οἱονεὶ ἐπὶ πίνακος καὶ νὰ παρακο-
