Σελίδα:Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας.djvu/40

26

Ἀθῆναι

Περιεῖχε δὲ καὶ ἄλλους ναοὺς ἡ Ἀκρόπολις, ὡς τὸν τῆς Ἀθηνᾶς ’Εργάνης, τὸν τῆς Βραυρωνίας Ἀρτέμιδος, καὶ ἐπὶ Ῥωμαίων τὸν τοῦ Αὐγούστου καὶ Ῥώμης· προσέτι δὲ καὶ πλεῖστα ἱερὰ αναθήματα καὶ ἀγάλματα, ἐν οἷς τὸ θαυμαστότατον ἦν τὸ κολοσσιαῖον χαλκοῦν τῆς Προμάχου Ἀθηνᾶς, ἔργον καὶ αὐτὸ τοῦ Φειδίου. Ἡ κάτω δὲ πόλις διῃρεῖτο εἰς συνοικίας καὶ δήμους, ὡς τὸν τοῦ Κεραμεικοῦ (ἔσω καὶ ἔξω τῶν τειχῶν), κατὰ τὸ Δίπυλον· τῶν Διομέων (ὁμ.), βορειανατολικῶς· τῶν Μελιτέων, νοτιοδυτικῶς· τῶν Σκαμβονιδῶν, κατὰ τὸ Θησεῖον· τὴν συνοικίαν τοῦ Κολυττοῦ, νοτιοδυτικῶς· τὸν δῆμον τῶν Κυδαθηναίων, νοτιανατολικῶς. Δυτικῶς τῆς Ἀκροπόλεως ἔκειτο ὁ Ἄρειος Πάγος, το φονικὸν δικαστήριον τῶν Ἀθηνῶν, μετὰ τοῦ ἱεροῦ καὶ σπηλαίου τῶν Σεμνῶν θεῶν (Ἐριννύων) πρὸς ἀνατολὰς ἔχων, πρὸς βορᾶν δὲ, πιθανῶς τὸν ναὸν τοῦ Ἀρεως. Μεταξὺ δὲ τοῦ λόφου τούτου καὶ τῆς Ἀκροπόλεως ἵσταντο τὰ ἀγάλματα τῶν τυραννοκτόνων (ἴδ. Ἁρμόδιος). Νοτιοδυτικῶς δὲ τοῦ Ἀρείου Πάγου ἦν ὁ λόφος τῆς Πνυκὸς, εἰς ὃν διατηρεῖται τὸ βῆμα τῆς ἐκκλησίας τοῦ δήμου. Νοτίως δὲ τῆς Ἀκροπόλεως, ἀπέναντι αὐτῆς, ἐστὶ λόφος ὑψηλὸς, τὸ Μουσεῖον, φέρων ἐπὶ κορυφῆς σωζόμενον μνημεῖον Πτολεμαίου τοῦ Φιλοπάππου, εἰς τοὺς νοτίους δ’ αὐτῆς πρόποδας σώζονται λείψανα τοῦ Διονυσιακοῦ Θεατρου, τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἀσκληπιοῦ καὶ τοῦ ᾨδείου τοῦ Ἡρώδου. Εἰς τὸν βορειοδυτικὸν δὲ κρημνὸν ἀνοίγονται τὰ σπήλαια τοῦ Ἀπόλλωνος, τοῦ Πανὸς καὶ τῆς Ἀγραύλου, ὡς καὶ ἡ πηγὴ Κλεψύδρα· κατωτέρω δὲ οἱ ναοὶ τῶν Διοσκούρων, τῶν δώδεκα θεῶν, τῆς Οὐρανιας Ἀφροδίτης, τοῦ Ἡφαίστου, τὸ Μητρῷον, χρησιμεῦον καὶ ὡς αρχεῖον, προσέτι τὸ Βουλευτήριον, τὸ Πρυτανεῖον, ἡ παρ’ αὐτῷ Θόλος, ἐν ᾗ ἐσιτοῦντο οἱ βουλευταὶ, καὶ ὑπ’ αὐτούς ἐν τῷ Κεραμεικῷ ἡ Ἀγορὰ, ἣτις ἀρχαιότατα, πρὶν ἢ ὁρισθῇ εἰς τοῦτο ἡ Πνὺξ, ἐχρησίμευεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ δήμου, εἶτα δὲ περιωρίσθη εἰς μόνας τὰς ἀγοραπωλησίας καὶ τοῦ ἐμπορίου τὰς πράξεις, καὶ πλατάνοις ὑπὸ τοῦ Κίμωνος διαφυτευθεῖσα, περιεῖχε στοὰς, ὡς τὴν Ποικίλην, τὴν Βασίλειον, τὴν Μακρὰν, τὴν τοῦ Ἐλευθερίου Διὸς, μετὰ ταῦτα καὶ τὴν τοῦ Ἀττάλου, μετὰ τοῦ Γυμνασίου τοῦ Πτολεμαίου, καὶ ναοὺς καὶ ἀγάλματα. Ἐκτὸς δὲ ἤδη τῆς ἀγορᾶς, δυτικῶς καὶ ὑπὲρ αὐτὴν, ἦν τὸ Θησεῖον, ἀνατολικῶς τὸ Ἐλευσίνιον καὶ οἱ ναοὶ τοῦ Σεράπιδος καὶ τῆς Εἰλειθυίας. Βορειανατολικῶς δὲ τῆς Ἀκροπόλεως ἦν ἡ ὁδὸς τῶν Τριπόδων, οὕτω καλουμένη ἐκ τῶν χορηγικῶν μνημείων, ὧν ἓν, τὸ τοῦ Λυσικράτους διατηρεῖται. Παρ’ αὐτῇ δ’ ἦν τὸ ᾨδεῖον τοῦ Περικλέους, καὶ ἔτι ἀνατολικώτερον, οὐ μακρὰν τῆς ἐν τῷ Ἰλισσῷ πηγῆς τῆς Καλιρρόης ἢ Ἐννεακρούνου τὸ Ὀλυμπιεῖον, ὃ ἐθεμελίωσεν ὁ Πεισίστρατος καὶ ἐπεράτωσεν ὁ Ἀδριανὸς, προσθεὶς καὶ τὴν σωζομένην Πύλην, ἐν ᾗ ἀποκαλεῖ τὰς Ἀθήνας πόλιν Ἀδριανοῦ «κ’ οὐχὶ Θησέως.» Ἐκλήθη δ’ Ἀδριανόπολις καὶ μέρος τῆς πόλεως, πιθανῶς τὸ κατὰ τὴν Ἀγορὰν, ὃ ὁ αὐτοκράτωρ κατεκόσμησε δια πολυτελεστάτων στοῶν καὶ βιβλιοθηκῶν, καὶ ὅπου καὶ ὁ Ἀνδρόνικος Κυρρήστης ἵδρυσε τὸ ἔτι σωζόμενον αὐτοῦ Ὡρολόγιον καὶ ἀνεμοδείκτην. Ἐκτὸς δὲ τῆς πόλεως ἔκειντο, πρὸς δυσμὰς ή Ἀκαδημία καὶ ὁἽππιος Κολωνὸς μετὰ τοῦ Ἱεροῦ τῶν Ἐριννύων (κατὰ τὰ Σεπόλια), ἀνατολικῶς δὲ τὸ Παναθηναϊκὸν στάδιον παρὰ τῷ Ἀρδηττῷ, τὸ Λύκειον, παρὰ τῷ Ἰλισσῷ, τὸ Κυνόσαργες (τῶν Ἀσωμάτων), ὁ ναὸς τῆς Ἀφροδίτης (εἰς Ἀγγελοκήπους). Συνέδεσε δ’ ὁ Κίμων ἐν Ὀλ. 80, δ’, διὰ τῶν Μακρῶν Τειχῶν τὰς Ἀθήνας μετὰ τῶν λιμένων, καὶ τὸ μὲν βόρειον (ἢ τὸ ἔξωθεν), 40 στάδια μακρὸν, ἀπέληγεν εἰς τὸ βόρειον μέρος τοῦ περιβόλου τοῦ Πειραιῶς, τὸ δὲ νότιον ἢ Φαληρικὸν, 35 στάδια μῆκος ἔχον, εἰς τὸ Φάληρον· προσέθηκε δ’ εἰτα ὁ Περικλῆς καὶ ἕτερον, τὸ διὰ μέσου, φέρον ἐπίσης εἰς τὸν Πειραιᾶ, ἐγκαταλείψας ὡς λίαν ἀπέχον, τὸ Φα-