γόνων, εἴτε ἀμέσως, ὡς ἐκ τῆς μακρᾶς ἐπικοινωνίας καὶ συμβιώσεώς των πρὸς τούτους, εἴτε ἐμμέσως διὰ τῶν Περσῶν καὶ Ἀράβων, ἀφοῦ εἰς τὴν γλῶσσαν τῶν τελευταίων τούτων ἔχει μεταφρασθῆ σὺν ἄλλοις καὶ τὸ περὶ μουσικῆς ἔργον τοῦ Ἀριστοξένου.
Ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖον ἡμεῖς οὐδόλως ἀρνούμεθα, εἶνε, ὅτι οἱ λαοὶ αὐτοὶ παραλαβόντες τὴν Ἑλληνικὴν μουσικὴν ἐναπετύπωσαν εἰς αὐτὴν ἕκαστος τὴν σφραγῖδα τοῦ ἐθνισμοῦ του καὶ ἀπήρτισαν οὕτως ἰδίαν ὁπωσδήποτε ἐθνικὴν μουσικήν, δι’ ἧς, σὺν τῷ χρόνῳ καὶ ὑπὸ τὸ κράτος μάλιστα τῆς δουλείας καὶ ἀπαιδευσίας τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἐπέδρασαν ἐπὶ τῆς μουσικῆς τούτου. Οὕτω παρὰ τοῖς Σλαύοις διεκρίθησαν ὀλίγον κατ’ ὀλίγον διάφορα εἴδη μουσικῆς, ὧν γνωστότερα εἶνε τὸ κυρίως Ἑλληνικόν, τὸ Σημαδιακόν, κρᾶμα Ἑλληνικῆς καὶ Σλαυϊκῆς μουσικῆς, τὸ Βουλγαρικόν, τὸ Κιέβειον καὶ τὸ ἀρχαῖον Ρωσσικόν, τὸ παρὰ Ρασκολνίκοις ἔτι καὶ νῦν ἐν χρήσει, ὅπερ εἶνε παραφθορὰ τῆς πάλαι Βυζαντιακῆς μουσικῆς. Διεμορφώθη δ' ὡσαύτως ἡ Ἀραβική, ἡ Περσικὴ καὶ ἡ Τουρκικὴ μουσική, τῶν δὲ τελευταίων δύο ἡ ἐπίδρασις ἐπὶ τῆς ἡμετέρας μουσικῆς εἶνε ἡ σπουδαιοτέρα, ἰδίως ἡ τῶν λεγομένων μακαμίων ἐπὶ τῆς δημώδους ἡμῶν μουσικῆς. Ἀλλὰ καὶ ἡ ἐκκλησιαστική μας μουσική, ἰδίᾳ τὰ ἀργὰ παπαδικά μέλη αὐτῆς, ἐπηρεάσθη πως ὑπὸ τῆς Περσικῆς καὶ Τουρκικῆς μουσικῆς, ἐξ ἧς μάλιστα παρελήφθησαν καὶ αὐτὰ τὰ ὀνόματα Ἀτζέμ, Νισσαμπούρ, Χισσάρ, Μουσταὰρ καὶ Μπεστεγκιάρ, δι’ ὧν χαρακτηρίζονται διάφοροι χρόες ἢ κλάδοι τῶν ἤχων.
Ἀλλ’ ἐπαναλαμβάνομεν ὅτι ἡ μουσικὴ ἡμῶν οὐδέποτε ἐπαύσατο οὖσα γνησία Ἑλληνική, μεθ’ ὅσας παραλλαγὰς καὶ ἀλλοιώσεις ὑπέστη αὐτὴ οὕτω πως, οὐδ’ εἶνε αὗται λόγος ἀποχρῶν, ἵνα μεταλλάξωμεν νῦν ἡμεῖς αὐτὴν πρὸς ἄλλην παντάπασι ξένην καὶ ὀθνείαν δι’ ἡμᾶς μουσικήν, τὴν
