τούτων ἕπεται ἀναγκαίως ὅτι τὸ κύριον τοῦ καλλιτέχνου προσὸν δὲν εἶνε οὔτε αἱ ἰδέαι του αἱ νέαι καὶ πρωτότυποι, οὔτε αἱ γνώσεις του αἱ βαθεῖαι καὶ παντοειδεῖς, οὔτε τὰ αἰσθήματά του τὰ εὐγενῆ καὶ μεγάλα, ἀλλ’ ἡ δύναμις ἐκείνη ἡ δημιουργική, ἡ μεταβάλλουσα διὰ τῆς καταλλήλου ἀπεικονίσεως οἱανδήποτε ἰδίαν εἰς ποίημα, εἰς καλλιτέχνημα. Ἡ δύναμις τῆς καλλιτεχνικῆς ἐκφράσεως εἶνε ἡ προκαλοῦσα τὴν αἰσθητικὴν λεγομένην συγκίνησιν, διαφέρουσαν ἀπὸ τῆς κοινῆς, ἣν μεταδίδει ὁ πεζὸς λόγος, ὅσον ἡ ἐπίδρασις τοῦ καλοῦ ἀπὸ τὴν ἐπίδρασιν τοῦ λυπηροῦ ἢ τοῦ χαρμοσύνου· αὕτη δὲ ἡ συγκίνησις, ἣν χαρακτηρίζουσιν ὡς αὔξησιν μὲν ζωτικότητος οἱ θετικοὶ πτέρωσιν δὲ τῆς ψυχῆς καὶ πρὸς ἰδανικοὺς κόσμους ἀνύψωσιν οἱ πνευματισταί, συνιστᾷ πᾶσαν τὴν ἠθικὴν ἐπίδρασιν καὶ τὴν ἀξίαν τῆς Τέχνης, εἴτε τὸν λόγον, εἴτε τὸ χρῶμα. εἴτε τὸ μάρμαρον ἔχη ὡς ὄργανον. Ἅμα τὸ στοιχεῖον τοῦτο λείπῃ ἢ ᾖνε πολὺ ἀσθενές, ὅσον ὑψηλὴ καὶ μεγάλη, ἠθικὴ καὶ πρωτότυπος ᾖνε ἡ ἰδέα τοῦ ἀξιοῦντος δόξαν ποιητοῦ, ὅσον ἀψόγως καλλιτεχνικὴ καὶ ἂν ἀντηχῇ ἡ φράσις του — ἡ γλῶσσα, τὸ μέτρον καὶ ἡ ὁμοιοκαταληξία — τὸ ἔργον του ὅμως δὲν εἶνε καλλιτέχνημα, οὐδ’ ὁ ἐργάτης δικαιοῦται νἀποκληθῇ ποιητής. Ἀντ’ αὐτοῦ πιθανὸν νὰ ᾖνε φιλόσοφος, καὶ πολλάκις μέγας φιλόσοφος, ψυχολόγος ἢ ἱστορικός, κοινωνιολόγος ἢ φυσιοδίφης, φιλόπατρις ἢ φιλογύνης, εὐφυολόγος ἢ διαλεκτικὸς καὶ ἐπὶ τέλους κοινὸς φλήναφος, ὅπως δὰ οἱ περισσότεροι στιχουργοί, ἀλλ’ οὐχὶ βεβαίως καὶ ζωγράφος διὰ τοῦ λόγου, ἀποδίδων μορφάς, ὡς πᾶς καλλιτέχνης. Ἂν δὲ τοῦτο ᾖνε ἀναμφισβήτητον, τότε καὶ τὸ ἔργον τῆς κριτικῆς. προκειμένου περὶ καλλιτεχνίας ἐν γένει ἄρα καὶ περὶ ποιήσεως, δὲν εἶνε ποσῶς ἡ ἐξέτασις τῆς ἰδέας τοῦ ποιητοῦ, ἀλλ’ ἡ ἐκτίμησις τοῦ βαθμοῦ τῆς μεταξὺ συλλήψεως καὶ ἐκτελέσεως ἰσορροπίας, τῆς συνιστώσης τὸ ἀριστοτέχνημα. Ἐδῶ ἐπιζητοῦμεν σχέσεις μόνον καλοῦ, μορφάς, καὶ ἀφίνομεν διὰ τοὺς φιλοσόφους τὰς σχέσεις τοῦ ἀληθοῦς, τὰς ἰδέας. Ὅπως δ’ ἑνὸς φιλοσόφου παρέργως μόνον θὰ ἐπῃνοῦμεν ὥς τι ἐπουσιῶδες τὸ τυχὸν γλαφυρὸν αὐτοῦ ὕφος καὶ τὰς εἰκόνας οὕτω νομ΄σζομεν δίκαιον, παρέργως καὶ ὡς ἐκ περισσοῦ πρέπει νὰ κρίνωμεν τὸν ποιητὴν κατὰ τὰς ἰδέας του — κρίσις μὴ ἐπηρεάζουσα οὐδαμῶς τὴν καλλιτεχνικήν του ἀξίαν.
Τὰ παραδείγματα, τὰ ὁποῖα θὰ ἐδυνάμεθα νὰ φέρωμεν πρὸς
σιν καὶ ἂν δώσῃ τις εἰς τὴν κατωτέρω εἰκόνα τῆς περὶ κρίσεως καὶ ἀνταποδόσεως ἰδέας, ἡ ποίησίς της δὲν καταστρέφεται:
