Σελίδα:Ημερολόγιο Σκόκου 1892 - 117.jpg

117

---

κοινωνικόν, ζητεῖ νὰ τὸν ἐπεξηγήσῃ φυσικῶς ὡς αἰτιατόν, ὡς ἀποτέλεσμα, ὡς ἀναγκαίαν συνεπείαν ὅρων τινῶν προϋπαρξάντων, ὡς ἀπαύγασμα ἐπὶ τέλους τῆς κοινωνίας, ἥτις τὸν ἐγέννησε. Πρὸς μείζονα λοιπὸν κατανόησιν τοῦ μεγάλου ἀνδρὸς ἐν γένει, καθίσταται ἀναγκαία ἡ ἐξέτασις τῆς κοινωνίας, ἐν ᾗ ἀνεφάνη καὶ ἔζησεν. Ἡ μέθοδος αὕτη τῶν νεωτέρων κριτικῶν εἶνε ἡ δυσκολωτέρα μὲν ἀλλ’ ἡ ἀσφαλεστέρα, ἵνα δ’ ἐκτιμηθῇ, ἄνευ κόπου μεγάλου, ἀρκεῖ νὰ ἐνθυμηθῶμεν τὰ σαφῆ καὶ ἀναμφισβήτητα, τὰ ὁποῖα ὁ Ἑρβέρτος Σπένσερ ἔγραψεν ἐν τῇ θαυμασίᾳ εἰσαγωγῇ εἰς τὴν Κοινωνιολογίαν του. Κατὰ τὸν ἄγγλον φιλόσοφον ἡ καταγωγὴ τοῦ μεγάλου ἀνδρὸς πρέπει νὰ θεωρηθῇ ἢ ὡς φυσικὴ ἢ ὡς ὑπερφυσική. Ἐν τῇ πρώτῃ περιπτώσει, τῆς ἐμφυσήσεως, ὁ μέγας ἀνὴρ εἶνε ἀπεσταλμένος παρὰ Θεοῦ, ὅτε καὶ περιπίπτομεν εἰς τὸ θεοκρατικὸν δόγμα, ἀναγκαζόμενοι νὰ παραδεχθῶμεν μετὰ τοῦ Σόμβεργ ὅτι ἡ ἀπόφασις τῆς εἰς Βρεττανίαν εἰσβολῆς, ἐπὶ παραδείγματι, ἐνεπνεύσθη θεόθεν εἰς τὸν Καίσαρα καὶ ὅτι ἔκτοτε μέχρι τοῦ μεγάλου καὶ ἀγαθοῦ Γεωργίου τοῦ Γ′. οἱ ἀλλεπάλληλοι τῆς Ἀγγλίας βασιλεῖς ἐξελέγοντο ὅπως ἐκτελῶσι τἀλλεπάλληλα σχέδια τοῦ Θεοῦ. Ἀλλ’ ἂν ἡ τοιαύτη ἐξήγησις ᾖνε πλέον ἐντελῶς ἀπαράδεκτος, ἡ καταγωγὴ τότε τοῦ μεγάλου ἀνδρὸς εἶνε πάντως φυσική· καὶ τούτου τεθέντος, ὀφείλομεν νὰ κατατάξωμεν αὐτὸν ἀδιστάκτως μεταξὺ πάντων τῶν λοιπῶν φαινομένων τῆς κοινωνίας, ὡς προϊὸν καὶ αὐτὸν τῶν προγενεστέρων τῆς κοινωνίας ταύτης καταστάσεων. Καθ’ ὃν τρόπον καὶ ὅλη ἡ τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ ἐλάχιστον μέρος γενεά, καθ’ ὃν τρόπον τὸ πολίτευμα, ἡ γλῶσσα, ἡ ἐπιστήμη, τὰ ἤθη καὶ αἱ τέχναι ἐξεταζόμενος καὶ ὁ μέγας ἀνὴρ δὲν εἶνε ἢ τὸ ἀποτέλεσμα μεγάλου ἀθροίσματος δυνάμεων, συνεργασθεισῶν ἐπὶ αἰῶνας. Ἔχετε βέβαια τὸ δικαίωμα, ἂν σας ἀρέσκῃ, νἀρνηθῆτε ὅ,τι καὶ ἡ κοινοτέρα παρατήρησις διδάσκει καὶ ὅτι ἡ φυσιολογία ἐπιβεβαιοῖ καὶ νὰ παραδεχθῆτε ὅτι ἐξ Εὐρωπαίων γονέων δύναται νὰ γεννηθῇ, αἰθίοψ ἢ ὅτι δύο Παποῦοι οὐλότριχες εἶνε ἱκανοὶ νὰ παραγάγωσιν ὡραῖον τέκνον καυκασίας φυλῆς μὲ λείας τὰς τρίχας, — ὅπως ἔχετε ἐπίσης τὸ δικαίωμα νὰ παραδεχθῆτε ὅτι ὁ μέγας ἀνὴρ εἶνε δυνατὸν νὰ γεννᾶται παντοῦ καὶ πάντοτε καὶ ὑφ’ οἱανδήποτε περίστασιν. Διότι μόνον ἐάν, μὴ ἀξιοῦντες προσοχῆς τὰ ἐκ τῆς πείρας καὶ τῆς ἐπιστήμης πορίσματα, πιστεύετε ὅτι εἷς Νεύτων εἰμπορεῖ νὰ γεννηθῇ ἐξ οἰκογενείας τινὸς Ὀττεντότων, ὅτι εἷς Μίλτων εἰμπορεῖ νἀναφανῇ μεταξὺ Ἀνδαμάνων καὶ ὅτι εἷς Νόβαρδ ἢ εἷς Κλάρξον εἰμπορεῖ νὰ ἔχη Φιγίους γονεῖς, τότε μόνον βέβαια δὲν θὰ δυσκολευθῆτε νἀποδείξετε καὶ τὴν κοινωνικὴν πρό-