ἐφ’ ὅλον τὸν μεσαιῶνα. Ὁ ὀρθὸς λόγος εἶχε τότε κατακλιθῆ, ἡ κριτικὴ ἐκοιμᾶτο ὕπνον βαθύν· τῆς δὲ ἐπιστήμης ἡ γλῶσσα ἦτο μέχρι ῥίζης ἀποκεκομμένη. Παράδοξός τις σύγχυσις τῶν διανοητικῶν δυνάμεων καὶ διηνεκὴς τοῦ νευρικοῦ συστήματος ἐρεθισμὸς καθίστων τοὺς τότε ἀνθρώπους δειλούς, ἀνησύχους καὶ εὐπίστους ὡς παιδία. Ἀλλὰ καὶ οἱ νεκροὶ αὐτοὶ, καταληφθέντες ὑπὸ τῆς ἐπιδημικῆς ταύτης ἀνησυχίας, δὲν ἠδύναντο νὰ ἡσυχάσωσιν ἐν τῷ τάφῳ· παράπονα καὶ στεναγμοὶ ἀντήχουν τὴν νύκτα ἐν τοῖς κοιμητηρίοις· τὰς δὲ νεκρικὰς σινδόνας ἐκηλίδουν πολλάκις θερμοῦ αἵματος σταγόνες. Οὐδείς ἐστοχάσθη τότε ν’ ἀποδώσῃ τὰ φανόμενα ταῦτα εἰς προώρους ἐνταφιάσεις νεκροφανῶν· ἀλλ’ εἰς τὸν φόβον τῶν δαιμόνων προσετέθη καὶ ὁ τρόμος τῶν βρυκολάκων.
Τὴν τελευταίαν ταύτην δεισιδαιμονίαν συγγραφεῖς τινες ἀντὶ ν’ ἀποδώσωσιν εἰς τὴν ἀμάθειαν τῶν τότε ἀνθρώπων, ὑποθαλπομένην ὑπὸ τῆς ἀπληστίας τοῦ κλήρου, ἀπέδωκαν εἰς αὐτὸ τὸ πνεῦμα τοῦ χριστιανισμοῦ, τὸ διδάσκον τὴν καὶ πέρα τοῦ τάφου παράτασιν τῆς ζωῆς. Ἀλλ’ ἡ μορφὴ αὕτη, εἰς τοιοῦτον σφενδονιζομένη ὕψος, πίπτει ἀφ’ ἑαυτῆς. Τὸ δόγμα τῆς ἀθανασίας ἦτο προγενέστερον τοῦ χριστιανισμοῦ· τὰ δὲ φάσματα, ἡ νεκρομαντεία καὶ τῶν ψυχῶν αἱ δραπετεύσεις, καὶ παρὰ τοῖς λαοῖς τῆς Ἀνατολῆς καὶ παρ’ Ἕλλησι καὶ ἐν τῇ Σκανδιναυϊκῇ μυθολογίᾳ ἀπαντῶνται. Τὰς δεισιδαιμονίας ὅμως ταύτας οὐ μόνον δὲν ὑποστηρίζει, ἀλλὰ καὶ διὰ σαφῶν χωρίων φαίνεται ἀποδοκικάζον τὸ Εὐαγγέλιον. Οὕτως ὁ Ἅγιος Λουκᾶς παριστᾷ τὸν Ἀβραὰμ λέγοντα τῷ κακῷ πλουσίῳ, ὅστις ἐζήτει τήν ἀποστολὴν τοῦ νεκροῦ τοῦ Λαζάρου εἰς τὸν κόσμον πρὸς ἀποτροπὴν τῶν πέντε ἀδελφῶν του ἀπὸ τῆς ὁδοῦ τῆς ἀπωλείας:
«Ἐπὶ πᾶσι τούτοις μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἐντεῦθεν πρὸς ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς διαπερῶσιν[1]».
Ὅπερ σημαίνει, ἂν δὲν ἀπατώμεθα, ὅτι ἕκαστος νεκρὸς πρέπει νὰ μένῃ ἐκεῖ, ὅπου ἔταξεν αὐτὸν ἡ θεία δικαιοσύνη. Κατωτέρω δὲ ὁ αὐτὸς Ἀβραὰμ θέλων ν’ ἀποδείξῃ οὐ μόνον ἀδύνατον τὴν εἰς τὸν κόσμον ἐπάνοδον τῶν νεκρῶν, ἀλλὰ καὶ ἀνωφελῆ πρὸς σωτηρίαν τῶν ζώντων, οἵτινες μόνοι πρὸς τοῦτο μέσα ἔχουσι τὰ παραγγέλματα τῆς θρησκείας, προσθέτει ἐν τῷ τέλει τοῦ αὐτοῦ ἐδαφίου:
«Εἰ Μωσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδὲ ἐάν τις τῶν νεκρῶν ἀναστῇ, πεισθήσονται».
- ↑ Κατὰ Λουκᾶν ις′. 26.
