ὀνομάτων καὶ τοῦ ἐπαγγέλματος τῶν θυγατέρων του ἔπαθε, παρεξηγήσας ταῦτα, ὑποπτεύσας δὲ ὅτι ἐζητοῦντο τὰ ὀνόματα αὐτῶν ἵν’ ἀναγραφῶσιν εἰς τὰ οἰκεῖα βιβλία τῆς Ἀστυνομίας.
Ἐὰν δὲ ταῦτα ἐτελοῦντο ἐν ταῖς πεπολιτισμέναις πόλεσι, δύναταί τις νὰ εἰκάσῃ τί συνέβαινε κατὰ τὴν παραμονὴν τῆς ἡμέρας ἐκείνης ἐν τοῖς χωρίοις καὶ ταῖς κωμοπόλεσιν. Αἰ ἐξηγήσεις ἃς ἔδιδον οἱ ἀπογραφεῖς δὲν ἀπετυποῦντο καλῶς εἰς τὴν μνήμην τῶν ἀπογραψαμένων· συνεπλήρου δὲ ταύτας καλούμενοι καὶ παρακαλούμενοι ὁ πάρεδρος, ἢ ὁ παππᾶς τοῦ χωρίου, ἢ ὁ γραμματοδιδάσκαλος. Αὐθεντίαν ὅμως εἶχε πλείονα ἡ ἑρμηνεία ἣν ἔδιδεν ὁ Εἰρηνοδίκης ἢ ὀ γραμματεὺς τοῦ Εἰρηνοδικείου, ἔστι δ’ ὅτε καὶ ὁ δικαστικὸς κλητήρ. Ἐκ δὲ τῶν ἀναγραφέντων εἰς τὰς ἐφημερίδας περὶ τῶν ἐν τοῖς χωρίοις ἀπογραφικῶν ἀνεκδότων, σμικρὰν δύναταί τις νὰ συλλάβῃ ἰδέαν περὶ τῆς σπουδαιότητος, ἣν εἰς τοιαύτας περιστάσεις δίδωσιν οἱ χωρικοὶ εἰς τοιούτου εἴδους ἔγγραφα, προερχόμενα ἐκ τῆς Ἀρχῆς. Αἰ περὶ ἀπογραφῆς θεωρίαι καὶ οἱ πρακτικοὶ ὑπολογισμοὶ καὶ αἱ καταστατικαὶ μελέται, μὴ ἀντιληπταὶ καὶ εἰς πολλοὺς τῶν ἐν ταῖς μεγάλαις πόλεσιν, ἠδύναντο νὰ φανῶσι σανσκριτικὰ εἰς τοὺς ἁπλοϊκοὺς ἀγρότας καὶ χωρικούς, οἵτινες ἐνίοτε τρέμουσιν εἰς τὴν ἐμφάνισιν κλητῆρος ἐπιδίδοντος αὐτοῖς κλῆσιν πρὸς ἐμφάνισιν εἰς τὸ πλημμελιοδικεῖον ἢ τοῦ εἰσπράκτορος πρὸς πληρωμὴν φόρων. Τὸ ἀπογραφικὸν δελτίον, δι’ οὗ ἐζητοῦντο τόσαι περὶ τῆς οἰκογενείας των πληροφορίαι τοὺς ἐνέβαλεν εἰς σοβαρὰς σκέψεις βεβαίως, βροχηδὸν δὲ ἐξήγοντο τὰ συμπεράσματα περὶ ἑκάστης τῶν ἐν ταῖς στήλαις αὐτῶν ἐρωτήσεων.
Ἐκ τούτων σμικρὰν νύξιν δύναταί τις νὰ λάβῃ περὶ τῆς μικρᾶς ἢ μεγάλης διαστάσεως, ἣν ἔλαβεν ἡ ἐκ τῆς ἀπογραφῆς τοῦ πληθυσμοῦ ἑσπερινὴ κατ’ οἶκον ἐπανάστασις, ἀναλόγως τῆς διανοητικῆς ἀναπτύξεως τοῦ φιλυπόπτου ἢ
