ματος, ἐκδοθέντος ὑπ’ αὐτοῦ ἅμα ἀφιχθέντος ἐνταῦθα, ἐχάραξε. Μόνος δὲ τῶν πληρεξουσίων δὲν ὑπέγραψε τὸ Σύνταγμα ἀλλὰ διεμαρτυρήθη κατὰ πολλῶν αὐτοῦ ἄρθρων. Ἀποτυχὼν εἰς τὰς πρώτας μετὰ τὴν διάλυσιν τῆς Συνελεύσεως βουλευτικὰς ἐκλογάς, ἐξελέγη αὖθις κατὰ τὰς τοῦ 1869 μετὰ τοῦ φίλου καὶ συναγωνιστοῦ του Δ. Δανυῆ. Ἀλλ’ ἡ ἐκλογὴ ἐκείνη δὲν ἠδύνατο νὰ εὐχαριστήσῃ τὸν Μομφερρᾶτον. Ἦτο ἐκλογὴ προσωπική, οὐχὶ ἐκλογὴ ἀρχῶν. Ἡ ἐποχὴ τῶν ἀρχῶν εἶχε παρέλθει καὶ διὰ τὴν Κεφαλληνίαν, καὶ πᾶσα ἀπόπειρα πρὸς ἀναζωπύρησιν αὐτῶν ἐναυάγησεν οἰκτρότατα. Ἡ πολιτικὴ τῶν ἀτομικῶν συμφερόντων ὑπερίσχυσεν, καὶ ἐν τῷ σταδίῳ τούτῳ, ὁ Μομφερράτος δὲν ἠδύνατο νὰ συναγωνισθῇ. Ὅθεν ἀποσυρθεὶς τῆς πολιτικῆς ἔμεινεν ἔκτοτε ἰδιωτεύων, ἀσχολούμενος εἰς μελέτας καὶ ἰδίως εἰς τὴν συγγραφὴν ἱστορίας τῆς μεγάλης Γαλλικῆς ἐπαναστάσεως, ἧς ὑπῆρξεν εἰς τῶν ἐνθερμοτέρων θιασωτῶν. Πρὸ πέντε περίπου μηνῶν ἐνόσησε· μικρὸν δὲ συρίγγιον σχηματισθὲν κατὰ τὸν πόδα ἔφερε αὐτὸν εἰς τὸν τάφον, καὶ οὕτως ἐξέλιπε μία τῶν σεβαστοτέρων ὑπάρξεων τῆς ἡμετέρας πατρίδος.
Ὁ Μομφερρᾶτος διεκρίθη κυρίως ὡς δημοσιογράφος διά τε τὴν σταθερότητα τῶν ἀρχῶν, τὸ ἀπτόητον τοῦ χαρακτῆρος καὶ τὸ νευρῶδες, καί περ ὀλίγον ξηρὸν τῆς φράσεως. Τὸ πολιτικὸν αὐτοῦ ἀξίωμα ἦτο «αἱ ἀρχαὶ πρὸ πάντων»· ἀπετροπιάζετο δὲ τὰς τῶν ἐπικαιροφρόνων θεωρίας. Εὐπροσήγορος καὶ ἀφελής, ἦτο τύπος τιμίου καὶ σταθεροῦ πολιτικοῦ, ἀγαθοῦ δὲ καὶ εἰλικρινοῦς φίλου. Καρδία εὐγενὴς καὶ χαρακτήρ ἀδαμάντινος, ἔμενεν ἄχρις ἐσχάτων ὁ ἀντιπρόπωπος ἐποχῆς ἐνδόξου, πλὴν δυστυχῶς παρελθούσης. Ὁ Μομφερρᾶτος ἀποθανὼν τὴν 7 Ἀπριλίου 1888 ἀφῆκε σύζυγον καὶ δύο τέκνα, ἄρρεν καὶ θῆλυ. Ἡ κυβέρνησις πιστεύομεν ὅτι θὰ ἔλθῃ ἀρωγὸς εἰς τὴν ἀπορφανισθεῖσαν οἰκογένειαν, δεικνύουσα ὅτι γινώσκει νὰ ἐκτιμᾷ τὰς πρὸς τὴν πατρίδα ὑπηρεσίας.
Ὁ Παναγιώτης Εὐστρατιάδης ἕλκων τὴν καταγωγὴν ἐκ Λέσβου, ἔνθα ἐγεννήθη τὸν Νοέμβριον τοῦ 1813, κατῆλθε μειράκιον ἔτι εἰς τὴν Ἑλλάδα ἀποσταλεὶς βραδύτερον τῷ 1837 ὡς ὑπότροφος τῆς Κυβερνήσεως εἰς Μόναχον καὶ Βερολῖνον πρὸς σπουδὴν τῆς Λατινικῆς καὶ Ἑλληνικῆς φιλολογίας, ἰδίᾳ δ’ ἐπιδοθεὶς εἰς τὴν μελέτην τῆς ἀρχαιολογίας ὑπὸ τὸν περιφανῆ Θείρσιον καὶ ἄλλους ἐξόχους σοφούς. Μετ’ ἐνδελεχεῖς ἑξαετεῖς μελέτας ἐπανα-
