ἡ κύβερνησις τοῦ Κουμουνδούρου ἔπιπτε, νέα στοιχεῖα ἐνεφανίζοντο ἐν τῷ πολιτικῷ ὁρίζοντι καὶ ἐπὶ πᾶσιν ὁ ἀπηνὴς θάνατος διέκοψε τῆς ἀρχαίας πολιτικῆς τὴν πορείαν. Μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Κουμουνδούρου ὁ Παπαμιχαλόπουλος βολιδοσκοπῶν καὶ δοκιμάζων ἐν τῇ παροιμιώδει φρονήσει του ὑπέλαβεν ὅτι ἡ νέα τῶν πραγμάτων φορὰ ἐστὶν ἡ ἁρμόζουσα τῷ τόπῳ· ἀφῆκεν αὐτὴν ἐλευθέραν· ἀλλὰ πεισθεὶς κατόπιν, ὅτι εἶχε πλανηθῆ, ἐξῆλθε τῆς οἱονεὶ οὐδετερότητός του, καὶ πρωτηγωνίστησεν ἐν τῇ τροπῇ τῆς 7 Ἀπριλίου, ἥτις ἔφερεν αὐτὸν τὸ ὕστατον ἐπὶ τοῦ ἑδωλίου τοῦ ὑπουργοῦ τῶν Ἐσωτερικῶν, ἐν τῇ κυβερνήσει τοῦ κ. Θ. Δηληγιάννη. Νέα πράγματα ἐπέκειντο τῇ Ἑλλάδι, ἅτινα, πρόσφατα καὶ γνωστά, ἐπήνεγκον τὴν πτῶσιν τῆς Κυβερνήσεως ἐκείνης. Τότε δ’ ἐν τῷ κρατοῦντι ἀναβρασμῷ καὶ σάλῳ, ὁ Βασιλεὺς πρὸς τὸν Παπαμιχαλόπουλον ἔστρεψε τὸ βλέμμα Του. Οὗτος ὅμως ἠρνήθη τὸν σχηματισμὸν Κυβερνήσεως. Διατί; Τὸ λέγει ὁ ἴδιος δι’ ἰδιογράφου σημειώσεως ἐπὶ τῆς ἐπιστολῆς δι’ ἧς ἐκαλεῖτο εἰς τὰ Ἀνάκτορα. «Τῇ 29 Ἀπριλίου 1886 μοὶ ἀνετέθη ὁ σχηματισμὸς ὑπουργείου. Τῇ ἐπιούσῃ (30 Ἀπριλίου) κατέθηκα τὴν ἐντολὴν τῷ Βασιλεῖ, ὡς διαφωνήσας μετ’ Αὐτοῦ, καθόσον ἀφορᾷ τὴν ἄμεσον σύγκλησιν τῆς Βουλῆς».
(ὑπογ.) Ν. ΠΑΠΑΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
Τοιοῦτος λίαν συντόμως, ἀπέναντι τῆς ἀφθονίας τῶν γεγονότων ὁ βίος τοῦ πολιτευτοῦ τούτου. Ἡ πολιτεία του ἀνήκει τῇ ἱστορίᾳ, ἡ δὲ σύγχρονος ἱστορία, οὐδέποτε δύναται νὰ ᾖ διαυγής.
Ἐν τῷ πολιτικῷ βίῳ του ὁ Παπαμιχαλόπουλος, ὡς καὶ ἐν τῷ ἰδιωτικῷ, ἦν πρότυπον ἀκριβείας, τάξεως καὶ μεγαλοφροσύνης. Μέχρι φιλαργυρίας φειδωλὸς ἐν τοῖς δημοσίοις, ἠγνόει τὴν ἀξίαν τοῦ χρήματος ὡς ἰδιώτης, εἰς ἓν δὲ μόνον ὡς πρὸς τὰ δημόσια ἠδύνατο νὰ ἐλεγχθῇ ὡς γενναῖος, ἐν τῇ ἀρωγῇ πρὸς τὰς μεγάλας εἰς ἀπορίαν περιελθούσας οἰκογενείας. Τὸ μειλίχιον τῶν τρόπων του ἐστὶ παροιμιῶδες, τὸ ἀπέριττον τοῦ βίου ἑλληνικώτατον ἡ δὲ στοργὴ πρὸς τοὺς οἰκείους μόνον ἀπέναντι τῆς ἀδαμάστου ἀντιπαθείας πρὸς πᾶσαν ἐκμετάλλευσιν τῆς ὑπερόχου θέσεώς του ὑπὲρ αὐτῶν προσέκρουεν. Ἐκεῖνο ὅμως ὅπερ ἐξόχως διέκρινε τὸν Παπαμιχαλόπουλον ἦν ὁ πόνος του πρὸς τὸν Τόπον, διὸ δικαίως ἐρρήθη, ὅτι ὁ στέφανος τῆς Βουλῆς ἐπὶ τοῦ νεκροῦ του «κατατίθεται ὁμολογουμένως ὑπὸ σύμπαντος τοῦ ἔθνους, τὸ ὁποῖον ὁμοφώνως καὶ πανδήμως τιμᾷ καὶ γεγαίρει οὕτως τὴν ἱερὰν μνήνην τοῦ ἀειμνήστου Νικολάου Παπαμιχαλοπούλου».
Σημ. Ἐ. Τὰ καταχωριζόμενα ἐν τῇ ἀνωτέρω βιογραφίᾳ ἔγγραφα εὐμενῶς ἀνεκοινώθησαν ἡμῖν ὑπὸ τῆς οἰκογενείας.
