κίας ὑπάρχει τις ὁμοιότης· διότι ἐν ᾧ ἐν Ἑλλάδι οὐδεὶς αὐτῶν εἶχεν ὑπερβῆ τὸ τριακοστόν, ἐν Γαλλίᾳ 1,508 ἦσαν γέροντες.
Δὲν πρέπει δὲ ἐν ταῖς περὶ αὐτοκτονίας σκέψεσι νὰ λησμονηθῇ καὶ τοῦτο ὅτι πολλάκις οὐχὶ ἠθικαὶ αἰτίαι, ἀλλὰ φυσικαὶ καὶ σωματικαὶ παθήσεις προκαλοῦσι τὴν μελαγχολίαν καὶ ὅτι ὑπῆρξαν ψυχολόγοι καὶ ἰατροὶ συμβουλεύσαντες τελεσφόρως τὴν πρόληψιν τῶν συνεπειῶν τῆς λυπομανίας διὰ τῆς θεραπείας τῶν νοσημάτων τοῦ ἥπατος, τοῦ στομάχου, ἢ τῆς καρδίας, ἅτινα συνήθως ἐπιφέρουσιν ἐπιφόβους μελαγχολίας.
Βεβαίως ἡ ἐπάνοδος τῆς καθ’ ἡμᾶς κοινωνίας εἰς τὰ πρὸ εἰκοσαετίας ἢ τριακονταετίας ἁγνότερα ἤθη καὶ εἰς τὸν κύκλον τῶν μικρῶν καὶ εὐλόγως ἐκπληρουμένων πόθων εἶναι ὀνειροπόλημα. Τοῦτο ὅμως δὲν ἀποκλείει τὰς σκέψεις περὶ τοῦ ἐν τῷ μέλλοντι μετριασμοῦ τῶν αἰτίων καὶ ἀφορμῶν. Ἐπισκεπτόμενος τὸ ἐνταῦθα φρενοκομεῖον παρετήρησα ὅτι οἱ πλεῖστοι τῶν ἐν αὐτῷ ἔπαθον ἐκ μεγαλειομανίας ἢ πλουτομανίας· σύμπτωσις ἆρά γε τοῦτο ἢ ἐξήγησις τῶν αἰτίων, ἅτινα ἤγαγον αὐτοὺς εἰς αὐτό; Ἐπίσης παρετηρήθη ὅτι ὀλίγοι τῶν ἐν τοῖς φρενοκομείοις καὶ οὐδεὶς μεταξὺ τῶν αὐτοκτονησάντων ἀνήκει εἰς τὴν τάξιν τοῦ πληθυσμοῦ τῶν χωρίων, εἰς ἃ δὲν εἰσεχώρησεν ὁ λεγόμενος πολιτισμὸς καὶ εἰκότως, διότι ὁ πληθυσμὸς οὗτος παραμένει ἔτι ἐν τῇ αὐταρκείᾳ καὶ λιτότητι, μὴ σκανδαλιζόμενος ὑπὸ τῶν πειρασμῶν, οἵτινες πλημμυροῦσιν εἰς τὰς μεγολουπόλεις.
Ἐκ τῶν συνοπτικωτάτων τούτων παρατηρήσεων ἐξάγεται γενικώτερόν τι συμπέρασμα, ὅτι δέον πρὸς πρόληψιν τῶν αὐτοκτονιῶν νὰ πολεμῶνται τὰ ἀναπτύσσοντα ταύτας ἀρχικὰ αἴτια, ἠθικὰ ἢ φυσικά· ὅτι ἡ ἔκλειψις τῶν ἠθικῶν αἰτίων ὑπονοεῖ τὴν ἔκλειψιν τῶν παρεισάκτων καὶ ὀθνείων ἠθῶν καὶ ἐθίμων ἅτινα ἀναπτύσσουσι πόθους δυσεκπληρώτους, μεγαλειομανίας καὶ πλουτομανίας, μικροφιλοτιμίας καὶ εἴ τι τοιοῦτο καὶ ὅτι ἡ ἀντιμετώπισις τῶν συμφορῶν εἶνε ἀληθὴς ἀνδρεία, ἡ δὲ ὀπισθοχώρησις ἀποδεικνύει τὸν ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους μνημονευόμενόν που ποιητὴν ὡς ὀρθῶς χαρακτηρίσαντα τοὺς αὐτοκτονοῡντας, ἐκείνους δηλαδὴ οἵτινες: «οὐ πονεῖν δυνάμενοι, θανεῖν ἐρῶσιν».
- Ἐν Κερκύρᾳ, μηνὶ Ἰουνίῳ 1888.
