Πέτρος ΚανελλίδηςΟΙ Μανιᾶται ἰδιόρρυθμον διάγοντες βίον ἐπὶ πλείστους αἰῶνας, ἐγένοντο ἄξιοι σπουδῆς. Τῆς χώρας τὸ φύσει ἀπρόσιτον, καὶ τὸ κατὰ κοινότητας σχεδὸν ἀνεξαρτήτους ζῇν, ἡ ἀτίθασσος ἐλευθερία καὶ ἡ ἔλλειψις ἐννόμου τάξεως, ἡ ἡμιαγρία ἀνεξαρτησία καὶ ἡ διηνεκὴς ἀναρχία, ὑποτρέφουσα τὰ ἀδιάλλακτα μίση καὶ τὸν ἐμφύλιον πόλεμον, ἡ πενία καὶ τὸ πρὸς τοὺς περιοίκους ἀκοινώνητον, ἀναπτύξαντα τὴν ἀμαθῆ βαρβαρότητα, προσέτι δὲ τὴν ἔξω τῶν λῃστρικῶν ἐπιδρομῶν κατὰ γῆν καὶ τῶν πειρατικῶν κατὰ θάλασσαν, ἡ περιοδικὴ ἐγκατάστασις ποιμενικῶν λαῶν, πολυαρίθμων Κρητῶν καὶ ἐπιφανῶν ἐπηλύδων, τὸ κοινωνικὸν, τέλος πάντων, σύστημα τῶν γενῶν, ὡς ἐν Σφακίοις καὶ ἐν Ἀλβανίᾳ, διεμόρφωσαν ἤθη καὶ ἔθιμα ἰδιόρρυθμα, πρωτότυπα, περίεργα, ἐφελκύοντα δὲ ζωηρῶς τὴν προσοχὴν τοῦ ἐθνολόγου καὶ τοῦ καταγινομένου εἰς τὴν ἱστορίαν. Παρὰ τοῖς Μανιάταις ὑπάρχει ἄπειρος ποικιλία ἠθῶν καὶ ἐθίμων, παραλλάσσουσα σχεδὸν πανταχοῦ. Εἰς τοῦτο δὲ κατ’ ἐξοχὴν συνετέλεσαν τὰ γένη, στερρῶς ἐχόμενα τῶν οἰκογενειακῶν παραδόσεων, ζηλοτύπως ἀγωνιζόμενα, συνήθως δι’ ἐνόπλων ῥήξεων, ὑπὲρ τῆς τιμῆς, τῆς κοινωνικῆς ὑπολήψεως καὶ τῶν
