τοὺς βαρβάρους αἰῶνας τῆς ἱστορίας, ὑπὸ τὸ κράτος, ἀτίμου κοινωνικῆς ἀνισότητος, ἐν τῇ διαιρέσει τῶν ἀνθρώπων εἰς ἄρχοντας καὶ εἰς ὑποζύγια, εἰς πρόσωπα καὶ εἰς πράγματα, ἦτο δυνατὸν ἡ ἐργασία νὰ θεωρῆται κατηραμένη παρὰ θεοῦ καὶ παρ’ ἀνθρώπων. Οὐδαμοῦ εὑρίσκει ἐκτίμησιν καὶ δικαιοσύνην.
Ἔν τινι τῶν Εὐγενεστάτων τῶν αἰώνων ἐκείνων ἱερῶν βιβλίων, τῇ παλαιᾷ Γραφῇ, ὁ θεὸς καταρᾶται τὸν ἄνθρωπον· καὶ ἡ φοβερωτέρα κατ’ αὐτοῦ κατάρα εἶνε νὰ φάγῃ τὸν ἄρτον του ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου. Ἐν τῇ Ἰνδικῇ, ἐν τῇ Αἰγύπτῳ, ἐν αὐτῇ τῇ Ἑλλάδι καὶ Ῥώμῃ ὁ ἐργάτης, ὁ ἀποχειροβίωτος, ὁ ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου τὸν ἄρτον ποριζόμενος, εἶνε ὁ ἀποδιοπομπαῖος τράγος τῆς πολιτικῆς κοινωνίας. Κατ’ αὐτὸν τὸν χριστιανικὸν Μέσον αἰῶνα, ὑπὸ τὰ πνεύσαντα ρεύματα τῆς κοινωνικῆς τῶν ἀνθρώπων ἰσότητος, ἐν τῇ ἐποχῇ τῶν τιμαριωτικῶν ἰδεῶν, ἡ ἐργασία εἶνε ὁ κλῆρος τῶν ἀποκλήρων τάξεων. Ἐν τῷ κοινωνικῷ ὀργανισμῷ διαγράφονται εἰσέτι οἱ ἀπαίσιοι ἐκεῖνοι κύκλοι, ἐν οἷς ταλαιπωροῦνται κοινωνικοὶ κατάδικοι, οἱ proletarii τῆς ἱστορίας, οἱ εἰς ἐργασίαν προωρισμένοι. Οὕτως ἡ ἐργασία διετέλεσε περιφρονημένη καὶ ἐστιγματισμένη κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων τῆς ἱστορίας μέχρι τοῦ καθ’ ἡμᾶς αἰῶνος.
Ἀλλὰ τὸ δόγμα τῆς κοινωνικῆς ἰσότητος εἶνε ὁ καρπὸς τῶν νεωτέρων χρόνων. Εὐγενὴς καὶ ὑψηλόφρων ἐν ἁμίλλῃ καὶ ἐργασίᾳ ἀναπτύσσει ἡ κοινωνία τὰς φυσικὰς καὶ ἠθικὰς αὐτῆς δυνάμεις ἐν τῷ μεγάλῳ σταδίῳ τοῦ περὶ ὑπάρξεως ἀγῶνος. Ὁ ἄνθρωπος ἐρρίφθη ἐπὶ τοῦ κόσμου τούτου ἀγωνιζόμενος, παλαίων, ἐργαζόμενος· οὗτος ὁ κλῆρος του. Καθ’ ὅσον καταπίπτουσιν ὑπὸ τὴν ἄρνησιν τῶν νεωτέρων ἰδεῶν τὰ προχώματα τοῦ παρελθόντος, τὰ τέως διαχωρίζοντα ἀπ’ ἀλλήλων τὰς κοινωνικὰς τάξεις, κατὰ τοσοῦτον ἡ ἐργασία κτᾶται μεῖζον καὶ ἰσχυρότερον κράτος ἐπὶ τῆς κοινωνικῆς διοργανώσεως. Ἂν μία τῶν βάσεων τῆς ἐνεστώσης ἱστορικῆς τάξεως εἶνε ἡ ἰσότης, ἡ ἰσότης αὕτη οὐδαμοῦ εὗρε μείζονα ὑποστήριξιν, ὅσον ἐν τῇ ἐργασίᾳ.
Ἡ ἐργασία εἶνε ἀφετηρία τῆς κοινωνικῆς οἰκονομίας καὶ ἁρμονίας, αὕτη ᾖρε τοὺς φραγμούς, τοὺς διαχωρίζοντας τὰς φυλάς, τὰ ἔθνη, τὰ γένη. Ὁ νεώτερος πολιτισμὸς μετὰ τῶν κατακτήσεων αὐτοῦ καθ’ ὅλους τοὺς κλάδους τοῦ ἐπιστητοῦ εἶνε τὸ τέκνον τῆς συλλήβδην ἐργασίας τῶν ἀνθρώπων, ἐν πνεύματι ἰσότητος καὶ αὐτονομίας διεξαγόντων τὸν κοινὸν ἀγῶνα τῆς ἐργασίας καὶ τῆς προόδου.
Ἀλλ’ ὅπως δὲν δύναται νὰ ἐξαιρεθῇ ἀπὸ τῆς ἐπιβαλλομένης ταύτης ἐργασίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους αὕτη ἢ ἐκείνη ἡ φυλή,
