ρουν μαγικῶς εἰς τοὺς αἰῶνας ἐκείνους, καθ’ οὓς ὁ βαρὺς τῆς δουλείας χειμὼν ἐπίεζε τὰ στέρνα τῆς Ἑλλάδος, ἀλλ’ ὑπὸ τὴν χιόνα ἐκυκλοφόρει ἡ σφριγῶσα ἐκείνη ζωή, ἐξ ἧς ἀνέθαλε κατόπιν τὸ θαυμαστὸν ἔαρ τῆς ἐθνικῆς παλιγγενεσίας. Πῶς ἤθελα νὰ ἠνοίγοντο ἐνώπιόν μου τοῦ παρελθόντος οἱ οὐρανοί, καὶ νὰ ἔβλεπον ζῶντα, αἰσθανόμενον καὶ δρῶντα τὸν εὐγενῆ ἐκεῖνον λαόν, ὅστις ἐκληροδότησεν εἰς ἡμᾶς τοὺς ἀδάμαντας τῶν δημοτικῶν ᾀσμάτων του καὶ τὸν στέφανον τῆς ἐλευθερίας! Τί ἐνδιαφέρει τὴν καρδίαν μου ἡ ἀρχαιότης; αὕτη ἐπιδρᾷ εἰς τὸ πνεῦμά μου μόνον· τὴν θαυμάζω, ὅπως τὴν θαυμάζει ὁ κόσμος ὅλος. Εἶνε κτῆμα κοινὸν τῆς ἀνθρωπότητος. Ἀλλ’ ἀγαπῶ, περιπαθῶς ἀγαπῶ μόνον τὴν Ἑλλάδα τῶν δημοτικῶν ᾀσμάτων, τὴν Ἑλλάδα τοῦ Ῥήγα, τοῦ Εἰκοσιένα! Αὕτη εἶνε ἡ ἀληθής μου μήτηρ, αὐτῆς τὸ αἷμα ῥέει εἰς τὰς φλέβας μου, αὐτῆς τὰ αἰσθήματα, τὰ ὄνειρα, οἱ πόθοι, καὶ οἱ πόνοι μὲ κυριεύουν, μὲ συγκινοῦν, μ’ ἐμπνέουν! ἐν αὐτῇ μόνον ζῶ! Οἱ ποιητικοί της φθόγγοι μοῦ ἀνοίγουν τοὺς οὐρανούς, οἱ στεναγμοί της εἶνε στεναγμοί μου, τὰ κατορθώματά της μοῦ ἀποσπῶσι παραδείσια δάκρυα.
Ὅταν πολλάκις τὸ ἑσπέρας, διατελῶν ὑπὸ τὸ κράτος τῶν διηγήσεων τῆς μητρὸς τοῦ οἰκοδεσπότου μου κάθημαι εἰς τὸν ἔρημον αἰγιαλὸν, καὶ εἰς τὸ βάθος τοῦ ὁρίζοντος τὰ νέφη διαμείβουσι ἄπειρα σχήματα καὶ χρώματα καὶ μέγα ἱστιοφόρον, ὡς νυκτωθεὶς διαβάτης, κάμπτει τὸ ἀκρωτήριον τῆς ἀπέναντι νήσου καὶ ἐξαφανίζεται τὸ ἤδη συσκοτιζόμενον ἀχανὲς τοῦ ἰοχρόου πόντου, τότε, ὡς φωνὴ ἐρχομένη ἐκ τοῦ κόσμου τῶν ῥεμβασμῶν μου, περιβομβεῖ εἰς τὴν ἀκοήν μου μετὰ τοῦ ῥόχθου τῶν κυμάτων τὸ δημοτικὸν ᾆσμα:
«Καράβι ἐταξείδευε στὰ μέρη τῆς Κασσάνδρας,
ἔχει τὰ νέφη γιὰ πανιὰ τὸν οὐρανὸ παντιέρα.»
Πῶς μετεβλήθη ἀνεπαισθήτως ἡ ὄψις τῆς νήσου! Τὰ ἄνθη τῶν ἀγρῶν ἐμαράνθησαν, τὰ πράσινα σπαρτὰ ὡρίμασαν καὶ ἡ ξανθὴ αὐτῶν χαίτη κυματίζουσα ψιθυρίζῃ θωπευομένη ὑπὸ τῶν ζωογόνων ἐτησιῶν, οἵτινες λούουσι τὴν νῆσον καὶ συγκιρνῶσι τὸ ἐκ τοῦ ἡλίου θάλπος. Τὴν ἀνθηρότητα τῆς ἀνοίξεως διεδέχθη ἡ ἀκμή τοῦ θέρους· αἰ θαλεραὶ συκαῖ καὶ ἄμπελοι καὶ πάντα τὰ ὁπωροφόρα δένδρα ἵστανται ἤδη πυκνόφυλλα καὶ δασύσκια· οἱ κατὰ τὸ ἔαρ σπαρέντες ἀγροὶ καλύπτονται ὑπὸ νεα-
