νητον ὡσεὶ ἄγαλμα τὸν φοβηθέντα. Οὕτως ἐπίσης ἡ διέγερσις ὑπερβαλλούσης ὀργῆς φέρει σπασμὸν τῶν σιαγόνων, δυσκαμψίαν ἢ τρόμον τῶν μυῶν, σπασμωδικὴν σύσφιγξιν τῆς πυγμῆς καὶ ταχείας περιστροφικὰς κινήσεις τῶν βολβῶν τῶν ὀφθαλμῶν.
Τοιαῦται κινήσεις γενικαὶ τοῦ σώματος γίνονται διὰ πάσας τὰς ἠθικὰς καταστάσεις τοῦ πνεύματος καὶ συνιστῶσι τὴν φυσικὴν γλῶσσαν καὶ μιμικὴν ἔκφρασιν αὐτῶν.
Ὡς εἴπομεν ἀνωτέρω, ἡ διάφορος κατάστασις τοῦ πνεύματος, ἀκτινοβολεῖ καὶ ἐπιδρᾷ ἐπὶ τῆς περιφερείας καὶ φέρει διαφόρους κινήσεις τοῦ σώματος παραστατικάς, ἐκφραστικὰς τῶν πνευματικῶν αὐτῶν καταστάσεων. Πλὴν τούτων ὅμως πᾶσαι αἱ πνευματικαὶ δυνάμεις αἱ ἐκδηλούμεναι ὑπὸ τύπον ἰδεῶν, φαντασίας, βουλήσεως, αἰσθηματικῶν ἢ παθητικῶν καταστάσεων, ἐπιδρῶσι διαφοροτρόπως ἐπὶ τῶν φυσικῶν λειτουργιῶν τῶν διαφόρων ἱστῶν καὶ ὀργάνων τοῦ σώματος.
Οὕτως ἡ προσοχὴ καὶ ἡ συγκέντρωσις τοῦ πνεύματος ἐπί τινος μέρους τοῦ σώματος προκαλεῖ αἴσθησιν ἢ κίνησιν ἢ ἄλλην τινὰ λειτουργικὴν τροποποίησιν ἀνάλογον πρὸς τὴν ἰδέαν ἢ τὸ αἴσθημα τὸ ἐπὶ τοῦ πνεύματος ἐπικρατοῦν κατὰ τὴν στιγμὴν ἐκείνην. Ἐὰν προσηλώσωμεν τὸ πνεῦμα ἡμῶν ἐπί τι μέρος τοῦ σώματος, ὀλίγιστοι δὲν θέλουσιν αἰσθανθῇ τι ἐπὶ τοῦ μέρους αὐτοῦ· οἱ πλεῖστοι ὅμως θέλουσιν αἰσθανθῇ νυγμούς, ἢ αἱμωδίαν, ἢ κνισμόν, ἢ ἀρτηριακὰς σφύξεις, ἢ βάρος καὶ περίτασιν, ἢ πόνον ἐλαφρὸν ἢ ἐν γένει ταλαιπωρίαν τινά· ἂν τύχῃ μάλιστα νὰ πάσχῃ τὸ μέρος τοῦτο, ἡ κατάστασις αὐτοῦ βελτιοῦται ἢ χειροτερεύει ἀναλόγως τῆς ἐπικρατούσης ἰδέας. Οὕτω, καὶ μόνον ἐὰν προσέξωμεν ἐπί τι ἀλγοῦν μέρος τοῦ σώματός μας, πολλάκις αἰσθανόμεθα πολὺ ἰσχυρότερον καὶ δριμύτερον τοὺς πόνους, ἐνῷ τοὐναντίον ἡ ἀπασχόλησις τοῦ πνεύματος ἐπ’ ἄλλας ἰδέας ἢ αἰσθήματα καὶ ἡ ἀφαίρεσις καὶ ἀποτροπὴ τῆς προσοχῆς αὐτοῦ ἔκ τινος μέρους τοῦ σώματος ἐκμηδενίζει πολλάκις τὴν αἴσθησιν τοῦ μέρους αὐτοῦ, ὥστε οὐ μόνον δὲν ἀντιλαμβανόμεθα κάκωσιν τινὰ ἐπιφερομένην ἐπὶ τοῦ μέρους αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ, ἐὰν τοῦτο ἀλγῇ ἔκ τινος παθήσεως, δὲν αἰσθανόμεθα τοὺς πόνους. Ἕνεκα τούτου δὲ πολ-
