δυστυχῶς συνέβη καὶ συμβαίνει ἔτι εἰς πᾶν ἔθνος, διάγον τὸν πατριαρχικὸν βίον τῶν φυλῶν, ὧν ἕνεκα ἀποβαίνει δυσχερὴς ἢ μᾶλλον ἀνέφικτος ὁ καταρτισμὸς κοινῆς καὶ προοδευτικῆς πολιτείας.
Ἐπεκράτει, μεθ’ ὅλα ταῦτα, ἐν Μάνῃ, μέχρι τῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως σκιά τις βυζαντινῆς διοικήσεως, συντηροῦσα τὴν κοινωνικὴν εὐκοσμίαν· ὑπὸ τὸ κράτος δὲ αὐτῆς εὐημερία τις ἀνεπτύχθη ἐκ νέου καὶ ὁ πληθυσμὸς ηὔξησεν, ὡς εἰκάζεται, σημαντικῶς. Ἀπόδειξιν δὲ τούτου χορηγεῖ ἡμῖν ἡ ἱστορία τῆς φραγκικῆς κατακτήσεως. Κατὰ τῶν ἱπποτῶν τοῦ κόμητος τῆς Καμπανίας, κατακτήσαντες ἀμαχητὶ σχεδὸν τὴν ἄλλην Πελοπόννησον, ἀντέταξαν μόνοι οἱ δυτικοὶ Μανιᾶται ἓξ χιλιάδας μαχητῶν, καὶ οἱ ἀνατολικοὶ ἠγωνίσθησαν ἐπὶ μακρὸν ἡρωϊκῶς ὑπὸ τὸν Μποτσαρᾶν Δοξαπατρῆν, ὑπερασπίσαντα πεισμόνως τὸ ὀχυρὸν Ἀράκλοβον. Μεθ’ ὅλας δὲ τὰς προσπαθείας αὐτῶν, οἱ αὐθένται τοῦ Μωρέως οὐδέποτε ἐγένοντο κύριοι τῶν Μανιατῶν. Οὗτοι ἀδιαλείπτως ἐπεχείρουν φοβερὰς ἐπιδρομὰς κατὰ τῶν γειτονικῶν χωρῶν τῶν Φράγκων ἡγεμόνων, ἥλωσαν δέ ποτε καὶ τὸ φρούριον τῶν Καλαμῶν. Ὅπως δὲ περιστείλωσιν οἱ Βιλαρδουῖνοι τοὺς ἐπιδρομεῖς, ἀναγκάσθησαν ν’ ἀνεγείρωσιν ἐπὶ τῆς Λακωνικῆς ἀκτῆς τὰ φρούρια τῆς Μάνης, καὶ τοῦ Λεύκτρου, καὶ ἐπὶ τῆς κοιλάδος τοῦ Εὐρώτα τὸ φρούριον τοῦ Μιζιθρᾶ. Γουλιέλμος δὲ ὁ Γ′, ἐπιχειρήσας τὴν πολιορκίαν τῆς Μονεμβασίας, κατώρθωσε μόλις μετὰ τριετίαν, ἀφοῦ οἱ πολιορκούμενοι κατέφαγον γαλᾶς καὶ ποντικούς, νὰ συνομολογήσῃ συνθήκην παραδόσεως, καθ’ ἣν οἱ ἐνδόξως ἡττηθέντες διετήρησαν πλεῖστα προνόμια αὐτονομίας· θελήσας δὲ νὰ εἰσχωρήσῃ εἰς Μάνην ἐξ ἀνατολῶν, ὅλως ἀπέτυχεν· ἔκτοτε δὲ οἱ Φράγκοι ἀνήγειραν ἐκεῖθεν τὸ φρούριον τοῦ Πασαβᾶν[1] περιφανὲς μνημεῖον τοῦ ἀπαραβιάστου τῆς λακωνικῆς ἐλευθερίας. Δυστυχῶς οἱ Μανιᾶται ἐκήδοντο μόνον τῆς ἰδίας ἀνεξαρτησίας, ἀμνημονοῦντες τῶν δεδουλωμένων ὁμογενῶν τοῦ Μωρέως· ἄλλως, οἱ εὐάριθμοι Φράγκοι ἐπ’ ὀλίγον χρόνον ἤθελον διατηρήσει αὐτόθι τὴν κυριαρχικὴν ἐξουσίαν. Ἐν τῇ αὐτῇ δὲ καταστάσει τῆς ἀκόσμου καὶ ἡμιαγρίας ἀνεξαρτησίας διετέλε-
- ↑ Pas avant = μὴ περαιτέρω.
