ἑλληνικῶν καταστημάτων, μεγάλην σήμερον κεκτημένον ἰδίαν περιουσίαν. Ἂν δὲ δίκαιον ἢ μὴ ἔχωσιν οἱ προσάπτοντες αὐτῷ ἀτελείας, δι’ ἃς οἱ σπουδασταὶ, ὡς λέγουσιν, ἀναγκάζονται νὰ καταφεύγωσιν εἰς τα εὐρωπαϊκὰ πανεπιστημεῖα πρὸς συμπλήρωσιν τῶν σπουδῶν των, οὐδὲ δύναμαι οὐδ’ ἀνάγκην ἔχω νὰ ἐξετάσω, διότι ἔργον ἐστὶ τῆς Κυβερνήσεως νὰ διορθώσῃ αὐτὰς ἂν ὑπάρχωσι, πρὸς ὃ οὐδὲ προσώπων οὐδὲ χρημάτων ὑφίσταται ἔλλειψις.
Ὁμοίως ἡ Ἀκαδημία, καὶ ἄνευ ὀβολοῦ ἂν ἀρχίσῃ τὸ εὐκλεὲς στάδιόν της, πέπεισμαι ὅτι δὲν θὰ ἀργήσῃ νὰ προσκτήσηται πλοῦτον, ὡς βλέπομεν πάντα τὰ κοινωφελῆ παρ’ ἡμῖν καταστήματα, ἀποδεικνύοντα ὅτι ἀνεξάντλητος καὶ ἀνεπίδεκτος ἐστὶ τῶν Ἑλλήνων ὁ πατριωτισμός.
Ἀλλὰ πρὸς τί ὁ τοιοῦτος ἄμετρος ζῆλος ὑπὲρ Ἀκαδημίας; εἰσί τινες ἐρωτῶντες. Δὲν ὑπάρχωσιν ἄλλα ἔργα μᾶλλον κατεπείγοντα καὶ χρησιμώτερα, ἀπαιτοῦντα κατὰ πρῶτον λόγον τὴν προσοχὴν καὶ τὴν δαπάνην ἡμῶν; Ὡς πρὸ τεσσαράκοντα ἐτῶν ἐφρόνουν, οὕτως ἐξακολουθῶ φρονῶν, ἐγὼ κἂν, ὅτι δὲν ὑπάρχουν. Ἂν ἡ Ῥωμανία, ἂν ἡ Σερβία σήμερον σεμνύνονται Ἀκαδημίας κτησάμεναι, καὶ τὸ τηλαυγὲς τοῦτο πρόσωπον τοῦ ἐξευγενισμοῦ θεῖσαι εἰς τὰς νεαρὰς αὐτῶν πολιτείας, οὐχὶ οὕτως, ἀλλὰ πλὴν τούτου καὶ διὰ πολλοὺς ἄλλως καὶ σπουδαιοτάτους λόγους ὤφειλε νὰ προεξαναστῇ μᾶλλον ἢ νὰ ἐγκαταλειφθῇ ἡ Ἑλλάς. Ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα, τοῦτο οὐδεὶς ἀμφισβητεῖ, ἔστι τῶν γλωσσῶν ὁ μαργαρίτης. Ἀλλ’ ἐπὶ τῶν μακρῶν συμφορῶν τῆς Ἑλλάδος κατεπατήθη αὐτὴ, συνετρίβη, ἐξεβαρβαρώθη, συνανεμίγη μετ’ ἄλλων ἀλλαχοῦ ξενισμῶν, καὶ μόνον εἰς ὀλίγα προνομιοῦχα μέρη ἐξηκολούθησε λαλουμένη καὶ γραφομένη μετά τινος καθαρότητος. Μετὰ τὴν ἐθνικὴν ἀναγέννησιν ἦν οὐ μόνον ἀξιοπρεπὲς, ἀλλ’ ἱερὸν καθῆκον διὰ τὸ ἔθνος νὰ σπεύσῃ εἰς σωτηρίαν αὐτῆς ἀπὸ τελείας καταστροφῆς. Καὶ τοῦτο μὲν ἐγένετο κατὰ μέρος διὰ τῆς ἀναπτύξεως τῆς δημοσίας παιδεύσεως, καὶ δι’ ἰδιωτικῶν προσπαθειῶν πρὸς καλλιέργειαν τῆς τέως σχεδὸν παντάπασιν ἀμεληθείσης ἐθνικῆς φιλολογίας. Ἀλλ’ αἱ ἀτομικαὶ αὗται ἐνέργειαι στεροῦνται ἑνότητος καὶ κύρους, καὶ πολλὰ ἀλλήλοις ἀντίθετα γνωματεύονται, καὶ σόλοικα ἀμαθείας στρεβλώματα οὐ σπανίως γράφονται ὡς ἐκ διαλεκτικῆς χρήσεως δῆθεν δικαιολογούμενα. Ἡ δὲ Ἀκαδημία θὰ ἦν ἡ ἀνωτάτη ἐπιστημονικὴ ἀρχὴ, ἥτις πάντα τὰ πολλαχοῦ διεσπαρμένα, καὶ πολλάκις ὑπὸ τοπικὰς δημώδεις δια-
