ηγητὴς οὗτος, ἐπ’ ἀγνώστῳ εἰς ἐμὲ μαρτυρία, ὅτι οἱ στύλοι μετεκομίσθησαν ἐκ τῆς Νικοπόλεως καὶ ἱδρύθησαν χωρὶς ἐκλογῆς τινος καὶ ὡς ἔτυχεν. Ὅτι τὸ ἔδαφος ἦτο ψηφοθετημένον καὶ παρίστανεν ἱερὰ ἱστορήματα, καὶ τὸ πλεῖστον αὐτοῦ κατέστρεψαν οἱ Τοῦρκοι. Ὅτι ἐγκαταλειφθεῖσα ἤδη ὑπὸ τῶν Χριστιανῶν διασώζει μόλις τὸ τριτημόριον τῶν στύλων της, καὶ ὅτι εὐχῆς ἔργον ἦτο νὰ ἐπισκευασθῇ, ἂν καὶ, ὡς αὐτὸς πάλιν ὁ συγγραφεὺς λέγει, εἶναι οἰκοδόμημα πλινθόκτιστον, ἔχον θόλους τινὰς συμπιεσμένους, καὶ ὑποδεέστερον πολλῶν τῶν κατωτέρων τῆς δύσεως γοτθικῶν κτιρίων. Μὲ πλειοτέραν βραχυλογίαν περιγράφει τὸ οἰκοδόμημα τοῦτο Ἄγγλος τις περιηγητὴς Θωμᾶς Σμάρτιος Ὕγης[1]. «Εἰς τὸ προάστειον τῆς Ἄρτης ἴδομεν γραικικὴν ἐκκλησίαν τῶν βυζαντινῶν χρόνων, μνημεῖον τόσον μᾶλλον περίεργον, ὅσον ὀλίγα διαμένουσι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καθ’ ἣν ἡ ἀρχιτεκτονικὴ, χωρὶς ν’ ἀπεκδυθῇ πᾶσαν αὐτῆς τὴν μεγαλοπρέπειαν, ἔγινεν, οὕτως εἰπεῖν, συγκεχυμένον μίγμα ἀρχῶν, μηδενὸς τρόπου διαστελλομένου καὶ μηδεμιᾶς συμμετρίας τηρουμένης. Ὁ Σαξωνικὸς τρόπος μᾶς προσφέρει εἰς τὴν Ἀγγλίαν παραδείγματα τοιαύτης ἐκπτώσεως τῆς τέχνης.»
(Τ) Κατὰ τὸν ὑπολογισμὸν τοῦ Δουκαγγίου ἀπέθανεν ὁ Μιχαὴλ ἐγγὺς τοῦ 1264[2], ἢ τοῦ 1267, ὡς ἀλλαχοῦ λέγει ὁ αὐτὸς συγγραφεὺς[3]. Ὅτι δὲ ἡ ἀποβίωσίς του συνέβη μετὰ τὴν ἐποχὴν ταύτην δύναται νὰ ἐξαχθῇ ἐκ τῶν λόγων Νικηφόρου τοῦ Γρηγορᾶ, ὅστις, ἀφ’ οὗ περιέγραψε κατ’ ἀστρονόμον, ὁποῖος καὶ ἐπηγγέλλετο, τὴν κατὰ Μάϊον τοῦ 1267[4] συμβᾶσαν ἔκλειψιν, προσθέτει ὅτι πολὺς χρόνος μετὰ ταῦτα παρ-
