Αυτή η σελίδα δεν έχει ελεγχθεί ακόμη για πιθανά λάθη.
97
ΑΚΡΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
«Σὰν ἤθελες, μανοῦλα μου νά χῃς καὶ γιὸ καὶ νύφη,
ὅντας σοῦ πρωτοχτύπησε ἂς εἶχες τῆς ἀνοίξῃ.»
Χρυσό μαχαῖρι νἔβγαλε ἀπ’ ἀργυρὸ θηκάρι,
’ς τὸν οὐρανὸ τὸ πέταξε, μέσ’ ’ς τὴν καρδιά του πάει.
Στ. 1. Ὁ Κωσταντὴς εἶναι ὄνομα συχνάκις ἐπαναλαμβανόμενον εἷς τἀκριτικὰ ᾄσματα, εἰς δὲ τὸ ἔπος οὕτως ὀνομάζεται ὁ ἀδελφὸς τῆς μητρὸς τοῦ Διγενῆ. Εἰς ἄλλας παραλλαγὰς ὁ ἐραστὴς ὀνομάζεται Διγενῆς ἢ Διονής, εἴς τινας Μαυρουδὴς (ὁ Μαυρουδὴς συχνάκις ταυτίζεται μετὰ τοῦ Διγενῆ), εἰς ἄλλας δ’ ἄλλως, εἷς τὰς πλείστας δὲ Χαρζανῆς ( = Χαρσιανίτης). Στ. 4. Λιογέννητη ἢ κατ’ ἄλλας παραλλαγὰς Ἡλιόγεννη ἢ Ἡλιογεννημένη. Καὶ εἰς τὸ Ἀκριτικὸν ἔπος χαρακτηρίζεται ἡ ἐρωμένη τοῦ Διγενῆ Εὐδοκία διὰ τῶν κοσμητικῶν ἐπιθέτων ἡλιογέννητος, ἡλιογεννημένη, ἡλιογέννημα. Τὸ ἡλιογεννημένη εὑρίσκεται καὶ εἰς τὴν Διήγησιν τοῦ Ἀχιλλέως στ. 1270 ὡς κοσμητικὸν ἐπίθετον ὡραίας γυναικός. Στ. 5. κρεμεζιὰ τριανταφυλλιὰ ῥοδῆ μὲ ὁλοπόρφυρα ῥόδα. Στ. 11. ὁριὸν τὸ ρῖγος τοῦ πυρετοῦ. ἐρριάστη ἐρρίγησε. Στ. 21. Φωκᾶ ὁ Φωκᾶς ἢ ὁ Βάρδας ὁ Φωκᾶς, ὁ Νικηφόρος (Φωκᾶς;) καὶ ὁ Πετροτράχηλος (ἢ ὅπως κατὰ διαφόρους τύπους φέρεται παραφθαρµένον τὸ ὄνομα τοῦτο) εἶναι ὀνομαστοὶ ἥρωες τῶν ἀκριτικῶν ᾄσμάτων. Εἴς τινας παραλλαγὰς ὡς προξενητὴς ἀναφέρεται καὶ ὁ Χιλιοπαπποῦς, ἤτοι ὁ γηραιὸς ἀρχηγὸς τῶν ἀπελατῶν Φιλόπαππος τοῦ Ἀκριτικοῦ ἔπους. Στ. 28. πεύκια (ἐπεύχια) μικροὶ τάπητες. Στ. 46. χρυσάγανο τὸ ἔχον χρυσοῦν ἀνθέρικα, γένειον· χουσόσταχο τὸ ἔχον χρυσοῦν ὅλον τὸν στάχυν, χρυσοκονδυλᾶτο τὸ ἔχον χρυσοῦς κονδύλους. Εἰς ἄλλας παραλλαγὰς φέρονται καὶ ἄλλα ὅμοια σύνθετα: χρυσόκλωνο, χρυσόφυλλο, χρυσόρριζο, χρυσοκαλαμᾶτο, χρυσογαμπουνᾶτο. Στ. 56. πλεξίδα = τὸ πλέγμα, τὸ πλεκτὸν ἐργόχειρον. Στ. 77. Λυχνὰ ἐνιαχοῦ λέγονται τὰ µεταξωτά. Ἄλλαι παραλλαγαὶ ἔχουν: τὰ λινά. Στ. 85. Πρὸς ἐπιτυχίαν τῆς µαγγανείας χρειάζεται ἀπόκομμα τοῦ σώματος ἢ τῶν ἐνδυμάτων, ἢ καθόλου πρᾶγμά τι ἔχον ἄμεσον συνάφειαν πρὸς ἐκεῖνον, καθ’ οὗ γίνεται ἡ μαγικὴ πρᾶξις. Στ. 100. βάγιαις αἱ ἀκόλουθοι θεραπαινίδες, ντάνταις αἱ τροφοί, δούλαις αἱ θεράπαιναι, σκλάβαις αἱ δοῦλαι. Στ. 104. νὲ - νὲ = οὔτε - οὔτε. Στ. 105. νὰ σᾶς τυφλώσῃ τὸ ψωμὶ τοῦ πατρός µου, τὸ ὁποῖον ἀναξίως τρώγετε. Στ. 112. ξεμαλλοπλεμένη συμφυρμὸς δύο ἐπιθέτων, ξεμαλλιασμένη - ξεπλεμένη. Στ. 122. φράγκικα κατὰ τὸν τρόπον τῶν Φράγκων, οἱ ὁποῖοι ξυρίζουν τὸν μύστακα καὶ τὸ γένειον. Στ. 123. Ὁ χαιρετισμὸς προσαρµόζεται πρὸς τὴν ὥραν τῆς ἡμέρας. Στ. 125. πλουμὶ καὶ πλουμπὶ (ἐκ τοῦ λατ. pluma) κἐντηµα, ποίκιλµα, ἰδίως χρυσοῦν. Στ. 144. μὴ πλήσσῃς (πλήττῃς) μὴ ἀνησυχῇς, μὴ φροντίζῃς. Στ. 157. μουνοῦχοι = εὐνοῦχοι. Στ. 161. ὑφαδιοπλουμίσασι (ὑφάδιον + πλουμίζω) ἐκέντησαν διὰ τοῦ ὑφαδίου, κατὰ τὴν ὕφανσιν. Στ. 175. ῥοῦγα = ὁδός· γοῦρνα = λάκκος, λεκάνη. Στ. 200. ῥοκάνισε τὸ σίδερο τῆς πόρτας, ὅπως ἣ σκύλα ῥοκανίζει (δαγκάνει, περιτρώγει) τὴν ῥάβδον τοῦ διαβάτου.
