ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΑ
Ἡ χειρότερη ἂν ὄχι ἡ μοναδικὴ περιπέτεια ποὺ φαρμάκεψε τή νεογέννητη φιλολογία μας, εἶναι ὁλοφάνερα ἡ γλωσσικὴ περιπέτεια. Ἡ ἀντίδραση στὴν ἀπονεκρωτικὴ ἐπίδραση τῆς καθαρεύουσας, κατάντησε σκοπός, καὶ ὄχι μέσο γιὰ νὰ ζητηθεῖ ἕνας ἁρμονικώτερος, ἕνας πιὸ αἰσθητικὸς τρόπος ἔκφρασης τῆς σκέψης.
Καὶ ἐνῶ γύρω μας ἡ Τέχνη ἔφτασε νὰ ἐπιδιώκει τὴν ἀνεξαρτησία της ἀπὸ κάθε βιοτικὴ ὑποχρέωση κ’ ὑπερήφανα νὰ προχειρίζει σὲ ἀξίωμα τὸ δόγμα «Ἠ Τέχνη γιὰ τὴν Τέχνη», ἐμεῖς, στὸ στενό μας περιβάλλον, ὁδηγημένοι ἀπὸ τὶς ἀνάγκες τῆς στιγμῆς, ταπεινοὶ καιροσκόποι, μὲ καλογερικὸ πεῖσμα καὶ φανατισμό, χρόνια τώρα τριγυρίζουμε τὸ λάβαρο ποὺ κἄποια δασκαλικὴ ἀντίληψη ὕψωσε: «ἡ Τέχνη γιὰ τὴ Γλῶσσα.» Τὸ φαινόμενο αὐτὸ κατάληξε νὰ μᾶς κάνει, ἥσυχα καὶ ἄθελα ἴσως, νὰ μιμούμαστε χίλιες δύο τεχνοτροπίες, ξένες ἢ καὶ δικές μας ἀκόμα, καὶ νὰ θαρροῦμε πῶς, ἅμα μιὰ μίμηση τὴν στολίσουμε μὲ τὰ χαρίσματα ποὺ κλείει κάποιο φιλολογικὸ γλωσσικὸ ἰδίωμα, τὴν προβιβάζουμε διὰ μιᾶς καὶ σὲ ἔργο Τέχνης.
Ἡ παθολογικὴ ἐκδήλωση τοῦ φαινόμενου βρίσκεται εὔκολα στὶς ἐπιδεικτικὲς μεταφράσεις ποὺ τελευταῖα γίνουνται ὄχι γιὰ ν’ ἀνταποκριθοῦν σὲ ἀνάγκες καλλιτεχνικῆς συνείδησης, ἀλλὰ γιὰ ν’ ἀποδείξουν πῶς «Ὁ Ἀνθρώπινος μηχανισμὸς», γιὰ παράδειγμα, γραμμένος ἀρχικὰ στὴ καθαρεύουσα, μπορεῖ νὰ μεταφραστεῖ καὶ σὲ μιὰ γλῶσσα ποὺ μοιάζει μὲ τὴν δημοτική.
Τὸ ἀποτέλεσμα εὔκολο. Κάθε ἔργο τὸ κρίνουμε ἀπὸ τὴ γλῶσσα του καὶ ἀδιαφοροῦμε γιὰ τὴν ποιότητα τοῦ περιεχόμενού του. Καὶ τὸ συμπέρασμα ἀμεσώτερο. Ὁ ποιητὴς κυνηγᾶ πρὸ παντὸς γλωσσικὲς δάφνες, μὲ θυσία τῶν νοημάτων.
Ἅμα χαμηλόσουμε κατὰ ἕναν τόνο τὴν εἰσαγωγὴν αὐτὴ θὰ βρεθοῦμε στὴν καρδιὰ τῆς ἐντύπωσης ποὺ ἀφίνει τὸ διάβασμα τῆς «Φλογέρας τοῦ Βασιληά.» Γλῶσσα πλούσια, μὲ πλοῦτο ἐπιδεικτικὸ καὶ λίγο φορτικό. Γλῶσσα περεχυμένη κοσμήματα σὰν κυρία ὀψίπλουτου μὲ γιορτερὴ περιβολή. Ἐπίθετα πυκνοαραδιασμένα σὰν μυρμήγκια ποὺ ἀποδημοῦν, σπρώχνωνται μπρὸς στὰ μάτια τοῦ ἀναγνώστη μὲ δυσκολοκρυμμένη ἐπιθυμία νὰ σκλαβώσουν τὴν προσοχή, νὰ θαμπώσουν. Παράκαιρη ἐπίδειξη πολυμάθειας, στὶς καλλίτερες στιγμὲς καταστρέφει τὸ αἴσθημα, πνίγει κάθε ζωή, κάθε λυρισμό, στὴ γέννα του. Μερικὲς προσπάθειες φιλοσοφικῆς σκέψης, σκορπισμένες δῶθε κεῖθε, φανερώνουν νοήματα μέτρια, κακοσκεπασμένα ἀπὸ τὴν ὑπερβολὴ τῆς ἔκφρασης καὶ τῆς εἰκόνας.
Οἱ ἀδιάκοπες ἀντιθέσεις, ἡ ἐκζήτηση τῆς εὔκολης couleur locale, οἱ δυνατοί, οἱ φωνακλάδικοι χρωματισμοί, μᾶς ξαναγυρίζουν στὴ χειρότερη ἐποχὴ τοῦ ρωμαντισμοῦ, στὰ φανταχτερά του ψευτοστολίδια, στὶς συμβατικές του μεθόδους. Καὶ ἀπάνω ἀπ’ ὅλα, δουλικὴ μίμηση τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν γεννᾶ δυσφορία, ὅσες φορὲς μάλιστα ἡ νεώτερη σκέψη ζητᾶ
_-_56.jpg&oldid=102682){kind=link}