φορη, ἄσχετη ἀπὸ τὴν προηγούμενη, ἀφοῦ ἡ ἀπειρία τῶν δυνάμεων γεννᾶ κάθε φορὰ νέες σχέσεις.—Ἢ μᾶλλον, αἰτιότητα, καὶ ἡ μικρότερη ἀκόμα, εἶναι ἀδύνατη· πρᾶγμα ποῦ εἶναι ἀντίθετο στὴ μορφὴ τῆς ἀντίληψης καὶ ἀκόμα ἴσως καὶ σ’ αὐτὴ τὴν πραγματικότητα.—Κάθε μέρα βλέπουμε ἀστρονομικοὺς νόμους νὰ ἐπαληθεύουνε μὲ ἀπόλυτη ἀκρίβεια, ἐνῶ ἡ ἀλληλεπίδραση ἀπείρων δυνάμεων ἔπρεπε νὰ προκαλεῖ τέτοια ριζικὴ διατάραξη στὶς σχέσεις τῶν σωμάτων ποὺ κάθε ὑπολογισμὸς κάθε νόμος νὰ εἶναι ἀδύνατος. Τὸ ἴδιο ἀκόμα θάπρεπε νὰ γίνεται καὶ μὲ τοὺς κοινότερους τοὺς συνηθέστερους νόμους, τῆς χημείας, τῆς φυσικῆς κλπ.
Ἔτσι εἶναι φανερὸ ὅτι σ’ ἕνα σύστημα ἀπείρων δυνάμεων μόνο μιὰ ἀδιάκοπη ἀναρχία ἔπρεπε νὰ ὑπάρχει, καὶ ἡ ὕπαρξη τῆς ἀντίληψης σὲ τέτοιο σύστημα εἶναι ὁλότελα ἀπίθανη. Κι αὐτὴ ἀκόμα ἡ ὕπαρξη κἄποιου ρυθμοῦ στὴν ἐξέλιξη τοῦ Κόσμου δείχνει καὶ βεβαιώνει τὴν ἀνάγκην νὰ δεχτοῦμε τὴν ὕλη, τὴ δύναμη περιωρισμένη.
Δὲν θέλουμε νὰ ποῦμε ὅτι οἱ νόμοι ποῦ βρίσκει τὸ πνεῦμα ἀνταποκρίνουνται σὲ κάποιαν ἀπόλυτη ἀλήθεια. Ἀλλὰ καὶ σχέσεις ἀκόμα ἂν ἐκφράζουν τοῦ Λογισμοῦ μὲ τὸν ἐξωτερικὸ Κόσμο, αὐτὸ καὶ μόνο δείχνει πῶς ὁ Κόσμος εἶναι περιωρισμένος.
Δὲν θέλουμε νὰ ποῦμε οὔτε πῶς ὁ Κόσμος εἶναι ὑπολογίσιμος γιὰ τὴν ἀνθρώπινη ἀντίληψη. Ἄν καὶ περιωρισμένος, πάντα εἶναι πλατύτερος ἀπὸ τὰ ὅρια τοῦ πνεύματος, ἀφοῦ μάλιστα κάθε προσπάθεια σύνοψης του εἶναι καὶ μένει θεωρία, ὑπόθεση δηλαδὴ ὀλιγότερον ἀπὸ πιθανότητα.
Τὸ μόνο συμπέρασμα ποῦ θὰ θέλαμε νὰ γεννούσαν αὐτὲς οἱ σκέψεις εἶναι, πῶς ἡ κριτικὴ τοῦ κ. L. Benoit Hanappier—ὅσο πολύτιμα λογικὰ ἐπιχειρήματα κι ἂν καταστρώνει—δὲν καταλήγει σὲ ὁριστικὴ καταδίκη τοῦ Αἰώνιου Γυρισμοῦ.—Θὰ θέλαμε ἀκόμη—οἱ σημειώσεις αὐτὲς εἶναι πολὺ πρόχειρες γιὰ ν’ ἀποβλέπουν σὲ μεγαλείτερα ἀποτελέσματα—νὰ δοθεῖ ἀφορμὴ γιὰ μιὰ βαθύτερη μελέτη τῆς θεωρίας αὐτῆς. Ἴσως ἀποδεχτεῖ πῶς ὁ Αἰώνιος Γυρισμὸς εἶναι ἕνα ρυθμικὸ Σύμβολο, ποὺ μπορεῖ νὰ γονιμοποιήσει τὴ νεώτερη σκέψη.
Δ. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
_-_19.jpg&oldid=106922){kind=link}