Μέ ψιλὸν ὄμμα βλέποντες δὲν δυνάμεθα νὰ παρατηρήσωμεν εἰμὴ τρεῖς ἕως τέσσαρας χιλιάδας περίπου· ἀλλὰ θεωροῦντες μὲ καλὰ τηλεσκόπια εἰς τὸ διάστημα ὀλίγων μοιρῶν ἀνακαλύπτομεν τοσούτους, ὥστε δυνάμεθα νὰ ὑποθέσωμεν, ὅτι εἰς ὅλην τὴν ἔκτασιν τοῦ οὐρανοῦ ἠδυνάμεθα νὰ ἴδωμεν, 75 ἑκατομ: ἄστρων. Διακρίνουσι δὲ ὀνομάζοντες αὐτὰ οἱ Ἀστρονόμοι ἐκ τῆς λάμψεώς των εἰς ἄστρα ά, β′, γ′, δ′, έ, ς′, ζ′, καὶ ή, μεγέθους. Παρατηροῦνται προσέτι εἰς τὴν ἔκτασιν τοῦ οὐρανοῦ πολλὰ σημεῖα ὑπόλευκα, τὰ ὁποῖα ὀνομάζουσιν ἀστέρας νεφελώδεις· καί τινα εἷναι σωροὶ μικρῶν ἀστέρων πολλὰ πλησίον ἀλλήλων κειμένων. Ὁ λεγόμενος Γαλαξίας, ἐκείνη δηλ: ἡ ἀκανόνιστος ταινία ἡ ὑπόλευκος, ἡ φαινομένη ὅτι περιτυλίσσει τὸν οὐρανόν ὡς ζώνη, εἷναι σωρεῖαι πολλῶν ἀστέρων νεφελωδῶν.
Ἔχουσι λόγους οἱ Ἀστρονόμοι ἐκ τῶν ὁποίων συμπεραίνουσιν, ὅτι τὰ ἄστρα εἶναι ὡς ὁ Ἥλιος, αὐτόφωτα δηλ: σώματα· εἰδὲ μὴ, διὰ τὴν μεγάλην αὐτῶν ἀφ’ ἡμῶν ἀπόστασιν, δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ φθάσῃ ἕως εἰς ἡμᾶς τὸ φῶς αὐτῶν. Μίαν ἁπλουστάτην παραβολὴν ἐμποροῦμεν νὰ μεταχειρισθῶμεν διὰ νὰ κατανοήσωμεν αὐτὴν τὴν ἀπόστασιν.
100. Ἂς ὑποθέσωμεν (σχ. 18) ὅτι εὑρισκόμεθα εἰς μίαν πεδιάδα εἰς τὸ τ, ὅθεν βλέπομεν δέκα λεύγας μακρὰν τὰ ὑψηλὰ κωδωνοστάσια, τῶν ἐκκλησιῶν δύο χωρίων Ε έ. Τὰ κωδωνοστάσια ταῦτα θέλουν μᾶς φανῇ ὄντα πλησίον ἀλλήλων· καθ’ ὅσον δὲν πλησιάζομεν πρὸς αὐτὰ, τὸ διάστημα τὸ διαχωρίζον τὸ ἓν κωδωνοστάσιον ἀπὸ τὸ ἄλλο, θέλει μᾶς φαίνεσθαι μεγαλήτερον, καὶ ἡ αὔξησις τοῦ διαστήματος τούτου θέλει εἶσθαι ἀνάλογος μὲ τὸν δρόμον, τὸν ὁποῖον περιπατούμεν πρὸς τὰ χωρία πλησιάζοντες. Ἂν ἡ μετατόπισις ἡμῶν ἐπάνω εἰς αὐτὸν τὸν δρόμον ἦναι μικροτάτη, ἑνὸς ποδὸς φέρ’ εἰπεῖν, τουτἔστιν ἓν 140,000 περίπου τοῦ ὁλικοῦ ἀποστήματος, εἶναι φανερὸν ὅτι καὶ ἡ ἀπ’ ἀλλήλων διάστασις τῶν σημείων Ε έ θέλει εἶσθαι σμικροτάτη καὶ ἀνεπαίσθητος εἰς ἡμᾶς· ἂν δ’ ἡ μετατόπισίς μας ἦτο ἀπειράκις μικρὰ, οἷον μιᾶς γραμμῆς δακτύλου (ἓν 20,000,000), ἡ ἀπομάκρυνσις τῶν σημείων ἀπ’ ἀλλήλων θέλει εἶσθαι παρομοίως ἀπειράκις μικροτάτη. Τώρα ἂς ἀντικαταστήσωμεν εἰς τὸ αὐτὸ σχῆμα ἄλλα ἀντικείμενα. Ἃς φαντασθῶμεν ὅτι τὰ δύο σημεῖα Ε έ εἶναι δύο τῶν ἀπλανῶν ἄστρων, καὶ τὸ τ ὅτι εἶναι ἡ θέσις τῆς Γῆς εἰς ἓν τῶν ἄκρων τῆς τροχιᾶς της ττ′. Ἡ τροχιὰ αὕτη ἔχει 68,000,000 Λευγῶν διάμετρον (66) ὅταν ἡ Γῆ ἦναι εἰς τὸ τ, θέλει εὑρεθῆ 68,000,000 πλησιεστέρα εἰς τὰ ἅστρα Ε έ: ἢ ὅταν εὑρίσκηται κατὰ τὸ τ′· ἑπομένως τὸ μεταξὺ
