Περί νομίσματος και της κτητικής δυνάμεως των πολύτιμων μετάλλων κατά τους βυζαντινούς χρόνους/Συμπέρασμα
| ←Μέρος Γ′ | Περὶ νομίσματος καὶ τῆς κτητικῆς δυνάμεως τῶν πολύτιμων μετάλλων κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους Συγγραφέας: Σύμπερασμα |
Τὸ ἐκ τῆς ἐξετάσεως τόσων κειμένων, πάντων σχεδὸν ἀσαφῶν, πολλάκις δὲ καὶ ἀντιφατικῶν, μόνον δυνατὸν πόρισμα εἶναι ὅτι οὐδέν αὐτῶν προσφέρει ἔδαφος ἀρκούντως στερεὸν πρὸς γενικώτερα συμπεράσματα.
Ἐν ταῖς λεπτομερείαις δ’ ὅμως ἐπιστοποιήθησαν ὡς ὁπωσδήποτε πιθαναὶ αἱ ἐξῆς προτάσεις:
1ον) Ὅτι καθ’ ἃ προκύπτει ἐκ τῶν σπουδαιοτέρων κειμένων, τὸ τίμημα τοῦ σίτου δὲν παρουσίαζε διαφορὰς οὐσιώδεις πρὸς τὸ νῦν, ἐπίσης δ’ οὔτε τὸ ποσοστὸν τοῦ τόκου ἦτο πολὺ ἀνώτερον τοῦ σημερινοῦ· ἀλλ’ ὅτι ἀφ’ ἑτέρου ἡ μὲν σχετικῶς ὑψηλὴ τιμὴ τοῦ σίτου – ἣν ἄλλως ἡ ἐπιστήμη δὲν δέχεται πλέον ὡς τεκμήριον ἐπαρκὲς πρὸς καθορισμὸν τῆς κτητικῆς ἀξίας τοῦ νομίσματος ἐν οἰᾳδήποτε χώρᾳ – ὠφείλετο προφανῶς εἰς τὸ ὅτι, αἱ πλουσιώταται ἀγοραὶ ἐξ ὧν σιτίζεται η νεωτέρα Ἑλλὰς ἦσαν τότε ἄγνωστοι ἢ ἀνοργάνωτοι, ἐν ᾧ ἀντιστρόφως τὸ σχετικῶς εὐτελὲς τοῦ τόκου ὠφείλετο οὐχὶ εἰς ἀνάλογα πρὸς τὰ σημερινὰ κινητὰ κεφάλαια, ἀλλ’ εἰς τὰ παντοῖα κωλύματα (νομικὰ ή πλουτολογικὰ) ἅτινα περιώριζον εν Βυζαντίῳ τὴν ἐλευθέραν διάθεσιν τῶν κινητῶν κεφαλαίων.
2ον) Ὅτι ἐν ᾧ οὔτ’ ἐκ τῆς τιμῆς τοῦ σίτου οὔτ’ ἐκ τοῦ τόκου δύναταί τις νὰ συμπεράνῃ γενικώτερόν τι ὡς πρὸς τὴν κτητικὴν ἀξίαν τοῦ νομίσματος, πολλαὶ ἐνδείξεις προκύπτουσιν ὅτι ἡ δύναμις τοῦ χρήματος ἦτο ἐν Βυζαντίῳ πολὺ μεγαλυτέρα ἢ νῦν. Τοῦτο συνάγει τις: α′) ἐκ τῶν ἐν τῷ λοιπῷ κόσμῳ κατὰ τὸν μεσαίωνα συμβαινόντων· β′) ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι, ὡς προκύπτει ἐξ ἱστορικῶν καὶ νομικῶν πηγῶν (ἰδίᾳ τῆς περὶ ἀπόρου χήρας διατάξεως), πλούσιος ἐλογίζετό τις ἐν Βυζαντίῳ ἔχων περιουσίαν πολὺ μετριωτέραν τῆς λογιζομένης σήμερον ἐπαρκοῦς πρὸς τοῦτο· καὶ γ′) ἐκ τῆς τιμῆς ἐνίων ἀντικειμένων γενικῆς χρήσεως καὶ δὴ τῶν βοῶν, ἵππων καὶ ἡμιόνων, ἥτις κατ’ ἐπίσημον πηγὴν (τὴν Βασίλειον Τάξιν) ἦτο 6κις ἢ 5κις μικροτέρα τῆς σημερινῆς.
3ον) Ὅτι, καίτοι ἡ πολιτικὴ καὶ πλουτολογικὴ ἐξέλιξις τῆς Ἀνατολῆς διαφέρει τῆς τῆς Δύσεως, διαφαίνεται καὶ ἐν τῇ Βυζαντινῇ αὐτοκρατορίᾳ αὔξησις τοῦ νομισματικοῦ ἀποθέματος καὶ συνεπῶς τῶν τιμῶν ἀπὸ τοῦ η′ αἰῶνος καὶ ἐντεῦθεν.[1]
Τὰ μερικὰ ταῦτα συμπεράσματα φαίνονται βεβαίως ἰσχνὰ ἐφ’ ὅσον δὲν ἐπετεύχθη ἔστω καὶ κατὰ προσέγγισιν ὁ ὁρισμὸς τῆς ἀναλογίας τῆς τότε δυνάμεως τοῦ χρήματος πρὸς τὴν σημερινήν· ἴσως δὲ καὶ αὐστηρὸς κριτὴς ἀντιπαραβάλλων τὸ μῆκος τῆς ἀνὰ χεῖρας μελέτης πρὸς τὰ θετικὰ αὐτῆς πορίσματα χαρακτηρίσῃ ταύτην μακροσκελῆ ἔκθεσιν περὶ ἀκτημοσύνης.
Ἀλλ’ ὁ εἰδὼς ὅτι καὶ διὰ χρόνους δι’ οὖς αἱ στατιστικαὶ πληροφορίαι ἦσαν ἀσυγκρίτως πολυπληθέστεραι καὶ ἀσφαλέστεραι δὲν ἐξευρέθη η κτητικὴ ἀξία τοῦ νομίσματος εἰμὴ ἀφ’ οὗ πολλαὶ μελέται, ἄγονοι ἐκ πρώτης ὄψεως, ἐξεκαθάρισαν τὸ ἔδαφος, ἴσως δειχθῇ ἐπιεικέστερος, παραβάλῃ δὲ τὰς προκειμένας σελίδας πρὸς τὰς δοκιμαστικὰς ἐκείνας βολὰς αἵτινες διευκολύνουσιν εἰς δεξιωτέρους σκοπευτὰς τὴν ἐξεύρεσιν τοῦ στόχου.
- ↑ Πρβλ. τὰς ἡμετέρας κρίσεις ἐπὶ τῆς Ἱστορίας Συντόμου τοῦ Νικηφόρου καὶ τῆς ὑπὸ τῆς Ἐκλογῆς ἀποδιδομένης μεγάλης σημασίας εἰς τὸ ποσὸν 1 λίτρας (ἀνωτ. σελ.36).