Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας/Αγησίλαος
| ←Ἀγήσανδρος | Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας Συγγραφέας: Ἀγησίλαος |
Ἀγησίπολις→ |
| Δείτε στη Βικιπαίδεια: Αγησίλαος Α΄, Αγησίλαος Β΄ της Σπάρτης |
Ἀγησίλαος. 1) Βασιλεὺς τῆς Σπάρτης ἐπὶ Λυκούργου τὸ 886 π.Χ.—2) Ἀδελφὸς τοῦ Ἄγιδος, τοῦ βασιλέως τῆς Σπάρτης, γεννηθεὶς τὸ 442 π.Χ., ἀπέκλεισε τοῦ θρόνου τὸν ἀνεψιόν του Λεωτυχίδαν, ἐπὶ λόγῳ νοθείας, καὶ ἐβασίλευσεν αὐτὸς τὸ 399, πολὺ ἀγαπηθεὶς διὰ τὴν πρᾳότητα τοῦ ἤθους του, εἰ καὶ οὐχὶ ἐπιφανὴς τὴν μορφὴν, μικρόσωμος, καὶ χωλαίνων μάλιστα, τόσῳ ἀκαταλληλότερος ἐκρίνετο κατ' ἀρχὰς διὰ τὴν βασιλικὴν ἐξουσίαν, καθ' ὅσον καὶ χρησμὸς εἶχε προειπεῖ ὃτι δυστυχήματα θὰ ἐπήρχοντο εἰς τὴν Σπάρτην ὀψέποτε χωλὸς αὐτῆς ἐβασίλευε. Πρὸ παντὸς νομίσας ἀναγκαῖον νὰ ἐλαττώσῃ τὴν ἐπὶ τῶν ἑλληνίδων πόλεων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἐξουσίαν τοῦ Μεγάλου τῶν Περσῶν βασιλέως, ἐξεστράτευσε (τὸ 396) εἰς Ἔφεσον κατὰ τοῦ σατράπου Τισσαφέρνους, συμπαραλαβὼν καὶ τὸν στρατηγὸν Λὺσανδρον. Καὶ ἐδὲχθη μὲν ἣν ὁ σατράπης, ὅστς ἦν ἀνέτοιμος πρὸς πόλεμον, τῷ ἐπρότεινε τρίμηνον ἀνακωχήν· ἀλλ' ἐπειδὴ ὁ Τισσαφέρνης παρασπονδήσας ἔλυσεν αὐτὴν, ὁ Ἀγησίλαος τὸν, προσέβαλε, καὶ εἰ καὶ ἔχων ἐλάσσονας δυνάμεις, τὸν ἐνίκησεν ἐπανειλημμένως, καὶ τὸ τελευταῖον κατὰ τὸν Πακτωλὸν (395 π.Χ.). Ἐλθὼν δ' ἕτερος σατράπης, ο Τιθραύστης, συνωμολόγησε νέαν ἀνακωχὴν, καὶ ἐπ' αὐτῆς, καταρραδιουργῶν τὴν Ἑλλάδα, ἐξήγειρε κατὰ τῆς Σπὰρτης τὰς Ἀθήνας, τὴν Κόρινθον, τὸ Ἄργος καὶ τὰς Θήβας, καὶ ἐν Ἁλιάρτῳ μάχης συγκροτηθείσης, ἔπεσεν ὁ Λύσανδρος· ὁ δ' Ἀγησίλαος μετεκλήθη, ἐν ᾧ ὁ Ἀθηναῖος Κόνων προσέβαλε καὶ ἐνίκα τὸν σπαρτιατικὸν στόλον ἐν Κνίδῳ. Ἐνίκησε δ' ὁ Ἀγησίλαος τοῦς συμμάχους (τῇ 8 Αὐγ. 392) ἐν Κορωνείᾳ τῆς Βοιωτίας· το δ' ἑπόμενον ἔτος εἰσέβαλεν εἰς τὴν Κορινθίαν, καθ' ἣν ἐποχὴν ἐτελοῦντο τὰ Ἴσθμια, καὶ ἀπεκόμισε πλουσίαν λείαν, ἀλλ' ὑπέστη ἔπειτα ἧτταν, προσβληθεὶς ὑπὸ τοῦ Ἀθηναίου Ἰφικράτους. Ἐν ἔτει 391 εἱσβαλὼν εἰς τὴν Ἀκαρνανίαν πολεμοῦσαν κατά τῶν συμμάχων τῆς Σπάρτης Ἀχαιῶν, ἐλεηλάτησεν αὐτὴν, μόνον δὲ κατά τὸ μετὰ τοῦτο ἔτος ἐπέφερε τὴν, εἰρήνην μεταξὺ τῶν διαμαχομένων. Ἐν τῇ Ἀσίᾳ δ' ἔν τούτοις τὰ συμφέροντα τῶν Ἑλληνίδων πόλεων ἔμενον ἀπροστάτευτα, καὶ ὁ Ἀνταλκίδας ὑπέγραψε συνθήκην ἀναγνωρίζουσαν τὴν ὑποταγὴν αὐτῶν εἰς τοὺς Πέρσας, χωρὶς νὰ δυνηθῇ νὰ κωλύσῃ τοῦτο ὁ Ἀγησίλαος· ἀλλ' ἐν Ἐλλάδι συνωμολόγησεν εἰρήνην ἐπὶ τῷ ὃρῳ τῆς διαλύσεως τῆς ἀντισπαρτιατικῆς συμμαχίας. Ἀφ' οὗ δ' ὁ Σπαρτιάτης Φοιβίδας παρασπόνδως, ἐν πλήρει εἰρήνῃ, ἐκυρίευσε τὴν Καδμείαν, ἀκρόπολιν τῶν Θηβῶν (382), οἱ δὲ Θηβαῖοι ἐξαναστάντες ἠλευθερώθησαν (378), ἐξεστράτευσε τὸ ἐπιὸν ἔτος κατ' αὐτῶν, ἀλλ' ἀνεχαιτίσθη ὑπὸ τοῦ Ἀθηναίου Χαβρίου, βοηθοῦντος τοῖς Βοιωτοῖς, καὶ ὁ ἐν Λεύκτροις θρίαμβος τοῦ Ἐπαμεινώνδου κατὰ τῶν Σπαρτιατῶν (370) ἠλάττωσε τῆς Σπάρτης τὴν δύναμιν καὶ τὴν ἐπιρροήν. Ὁ δ' Ἀγησίλαος τὸ μετὰ τοῦτο ἔτος (369), ἐπολέμησε τοῦς Ἀρκάδας· ὃτε δ' ἀπεσύρθη, ἡνώθησαν οὗτοι μετὰ τῶν, Θηβαίων καὶ εἰσέβαλον εἰς τὴν Λακωνίαν· ὁ Ἀγησίλαος ὅμως δι' ἐπιδεξίου στρατηγίας ἔσωσε τότε τὴν Σπάρτην· καὶ αὖθις, ὅτε (362) ἐκ, δευτέρου ἐκινήθη κατὰ τῆς Σπάρτης ὁ Ἐπαμεινώνδας, ἐπολέμησε κατ' αὐτοῦ ἐν Μαντινείᾳ, ἀλλ' ἡττήθη, καὶ εἱρήνη συνωμολογήθη, εἰς ἣν, ἄκοντος αὐτοῦ, ἂλλ' ἀδυνατούσης τῆς Σπάρτης ἄλλως νὰ πράξῃ, συμπεριελήφθη καὶ ἡ Μεσσηνία. Τότε δὲ, δυσανασχετῶν, μετέβη (361) μετὰ στρατοῦ, καίτοι ὑπέργηρως, εἰς Αἴγυπτον, ἵνα ὑποστηρίξῃ αὐτὴν κατὰ τοῦ Ἀρταξέρξου. Καὶ ὁ μὲν Αἰγύπτιος βασιλεὺς Ταχὼς ἠρνήθη αὐτῷ τὴν ἁρχηγίαν· ἀλλ' ὁ ἐκβαλὼν καὶ ἀντικαταστήσας ἐκεῖνον Νεκτάναβις ἐπλήρωσε τιμῶν καὶ δώρων τὸν Ἀγησίλαον, ὃστις ἀπελθὼν ἐκεῖθεν, ἀπεβίωσε καθ' ὀδὸν (358), εἰς ἡλικίαν ἐτῶν 84 (Πλουτ. Ἀγησ.— C. Nep. ὁμ.—Ξενοφ. Ἑλλ. Γ—ΣΤ.).