Λακαινών Αποφθέγματα

←Τα παλαιά των Λακεδαιμονίων επιτηδεύματα

Λακαινῶν Ἀποφθέγματα Συγγραφέας: Πλούταρχος Ηθικά

Γυναικών αρεταί→

ΑΡΓΙΛΕΩΝΙΣ

[240C] Ἀργιλεωνὶς ἡ Βρασίδου μήτηρ, τελευτήσαντος αὐτῇ τοῦ υἱοῦ, ὡς παραγενόμενοί τινες τῶν Ἀμφιπολιτῶν εἰς Σπάρτην ἧκον πρὸς αὐτήν, ἠρώτησεν εἰ καλῶς καὶ ἀξίως τῆς Σπάρτης ὁ υἱὸς ἐτελεύτα· μεγαλυνόντων δ' ἐκεῖνον καὶ λεγόντων ἄριστον ἐν τοῖς τοιούτοις ἔργοις ἁπάντων Λακεδαιμονίων εἶναι, εἶπεν "ὦ ξένοι, καλὸς μὲν ἦν κἀγαθὸς ὁ παῖ μου, πολλοὺς δ' ἄνδρας Λακεδαίμων ἔχει τήνω κάρρονας".

ΓΟΡΓΩ

[240D] 1. Γοργὼ βασιλέως Κλεομένους θυγάτηρ, Ἀρισταγόρου τοῦ Μιλησίου παρακαλοῦντος αὐτὸν ἐπὶ τὸν πρὸς Βασιλέα πόλεμον ὑπὲρ Ἰώνιων καὶ ὑπισχνουμένου χρημάτων πλῆθος καὶ ὅσῳ ἀντέλεγε πλείονα προστιθέντος "καταφθερεῖ σε, ἔφη, ὦ πάτερ, τὸ ξενύλλιον ἐὰν μὴ τάχιον αὐτὸν τῆς οἰκίας ἐκβάλῃς". 2. Προστάξαντος δέ ποτ’ αὐτῇ τοῦ πατρὸς δοῦναί τινι σῖτον εἰς μισθοῦ λόγον καὶ προστιθέντος, "ἐδίδαξε γάρ με τὸν οἶνον χρηστὸν ποιεῖν", "οὐκοὖν, ὦ πάτερ, ἔφη, ὅ τ' οἶνος πλείων ἐκποθήσεται καὶ οἱ πίνοντες θρυπτικώτεροι καὶ χείρονες γενήσονται". [240E] 3. Τὸν δ' Ἀρισταγόραν ὑπό τινος τῶν οἰκετῶν ὑποδούμενον θεασαμένη, "πάτερ, ἔφη, ὁ ξένος χεῖρας οὐκ ἔχει". 4. Ξένου δέ τινος μαλακῶς καὶ σχολῇ προσαγαγόντος, παρωσαμένη αὐτόν "οὐκ ἄπει ἐντεῦθεν, εἶπεν, οὐδὲ τὰ τῆς γυναικὸς δυνάμενος;" 5. Ἐρωτηθεῖσα δὲ ὑπό τινος Ἀττικῆς "διὰ τί ὑμεῖς ἄρχετε μόναι τῶν ἀνδρῶν αἱ Λάκαιναι;", "ὅτι, ἔφη, καὶ τίκτομεν μόναι ἄνδρας". 6. Προτρεπομένη δὲ τὸν ἄνδρα Λεωνίδαν ἐξιόντα εἰς Θερμοπύλας ἄξιον τῆς Σπάρτης φανῆναι, ἠρώτα τί χρὴ πράττειν· ὁ δὲ ἔφη "ἀγαθὸν γαμεῖν καὶ ἀγαθὰ τίκτειν".

ΓYΡΤΙΑΣ

1. Γυρτιάς, Ἀκροτάτου ποτὲ τοῦ θυγατριδοῦ αὐτῆς ἔκ τινος τῶν παίδιων μάχης πολλὰς πληγὰς λαβόντος καὶ ἀπενεχθέντος οἴκαδε ὡς τεθνηκότος, κλαιόντων τῶν οἰκείων τε καὶ γνωρίμων, [240F] "οὐ σιωπήσετε, ἔφη, ἔδειξε γὰρ οἵου αἵματος ἦν"· καὶ οὐκ ἔφη δεῖν τοὺς ἀγαθοὺς βοᾶν ἀλλ' ἰατρεύεσθαι. 2. Ὅτε ἄγγελος ἦλθεν ἐκ Κρήτης τὸν Ἀκροτάτου θάνατον ἀπαγγέλων, “οὐκ ἔμελλεν, ἔφη, πρὸς τοὺς πολεμίους ἥκων ἢ αὐτὸς ὑπ' ἐκείνων ἀποθανεῖσθαι ἢ κατακανεῖν ἐκείνους; ἥδιον δ' ἀκούειν ὅτι ἀπέθανε καὶ ἑαυτῆς καὶ τῆς πόλεως ἀξίως καὶ τῶν προγόνων, ἢ εἰ ἔζη τὸ ἅπαντα χρόνον κακὸς ὤν.”

ΔΑΜΑΤΡΙΑ

Δαματρία τὸν υἱὸν δειλὸν καὶ ἀνάξιον ἑαυτῆς ἀκούσασα, παραγενόμενον ἀνεῖλε· τὸ δ' ἐπίγραμμα ἐπ' αὐτῆς τόδε, τὸν παραβάντα νόμους Δαμάτριον ἔκτανε μάτηρ ἁ Λακαδαιμονία τὸν Λακεδαιμόνιον

ΛΑΚΑΙΝΩΝ ΑΔΗΛΩΝ

[241A] 1. ῾Ετέρα Λάκαινα τὸν υἱὸν λιποτακτήσαντα ὡς ἀνάξιον τῆς πατρίδος ἀνεῖλεν, εἰπῦσα 'οὐκ ἐμὸν τὸ φίτυμα". ἐφ' ἧς τὸ ἐπίγραμμα τόδε, ἔρρε κακὸν φίτυμα διὰ σκότος οὗ διὰ μῖσος Εὐρώτας δειλαῖς μηδ' ἐλάφοισι ῥέοι ἀχρεῖον σκυλάκευμα κακὰ μερίς ἔρρε ποθ' Ἅιδαν ἔρρε τὸ μὴ Σπάρτας ἄξιον οὐδ' ἔτεκον 2. Ἄλλη ἀκούσασα τὸν υἰὸν ἐν παρατάξει πεσόντα ἔφη "δειλοὶ κλαιέσθωσαν· ἐγὼ δέ σε, τέκνον, ἄδακρυς θάπτω τὸν καὶ ἐμὸν καὶ Λακαδαιμόνιον. 3. Ἀκούσασά τις τὸν υἰὸν σεσωσμένον καὶ πεφευγότα ἐκ τῶν πολεμίων, γράφει αὐτῷ "κακὰ φάμα τευ κακκέχυται· ἢ ταύταν νυν ἔκνιψαι ἢ μὴ ἔσο". [241B] 4. Ἄλλη, τῶν υἱῶν φυγόντων ἐκ μάχης καὶ παραγενομένων ὡς αὐτήν, "ποῦ, φησίν, ἥκετε δραπετεύσαντες, κακὰ ἀνδράποδα; ἢ δεῦρο ὄθεν ἐξέδυτε καταδυσόμενοι;" ἀνασυραμένη καὶ ἐπιδείξασα αὐτοῖς τὴν κοιλίαν. 5. Προσάγοντά τις τὸν υἱὸν θεασαμένη ἐπύθετο "τί πράττει ἡ πατρίς·" εἰπόντος δέ "πάντες ἀπολώλασι", κεραμίδα ἄρασα ἐπαφῆκεν αὐτῷ καὶ ἀνεῖλεν, εἰποῦσα "σὲ οὖν κακάγγελον ἔπεμψαν ἡμῖν;" 6. Διηγουμένου τινὸς τῇ μητρὶ γενναῖον θάνατον τοῦ ἀδελφοῦ, "εἶτ' οὐκ αἰσχρόν, εἶπε, τῆς τοιαύτης συνοδίας ἀποτυχεῖν;" [241C] 7. Ἐκπέμψασά τις τοὺς υἱοὺς αὐτῆς πέντε ὄντας ἐπὶ πόλεμον, ἐν τοῖς προαστείοις εἱστήκει καραδοκοῦσα τί ἐκ τῆς μάχης ἀποβήσοιτο· ὡς δὲ παραγενόμενός τις πυθομένη ἀπήγγειλε τοὺς παῖδας ἅπαντας τετελευτηκέναι, "ἀλλ' οὐ τοῦτο ἐπυθόμην, εἶπε, κακὸν ἀνδράποδον, ἀλλὰ τί πράττει ἡ πατρίς." φήσαντος δὲ ὅτι νικᾷ, "ἀσμένη τοίνυν, εἶπε, δέχομαι καὶ τὸν τῶν παίδων θάνατον." 8. Θάπτουσά τις τὸν υἱόν, ὡς γραΐδιον εὐτελὲς προσελθὸν αὐτῇ "ὦ γύναι, τᾶς τύχας", εἶπε, "νὴ τὼ σιὼ ἀλλὰ τᾶς καλᾶς γ', ἔφη, καὶ γὰρ αὐτὸν οὗ ἕνεκεν ἔτεκον [241D] ἵν' ὑπὲρ τᾶς Σπάρτας ἀποθάνῃ, τοῦτό μοι συνέβη". 9. Σεμνυνομένης γυναικός τινος Ἰωνικῆς ἐπί τινι τῶν ἑαυτῆς ὑφασμάτων ὄντι πολυτελεῖ, Λάκαινα ἐπιδείξασα τοὺς τέτταρας υἱοὺς ὄντας κοσμιωτάτους, "τοιαῦτα, ἔφη, δεῖ εἶναι τὰ τῆς καλῆς καὶ ἀγαθῆς γυναικὸς ἔργα καὶ ἐπὶ τούτους ἐπαίρεσθαι καὶ μεγαλαυχεῖν". 10. Ἄλλη ἀκούσασα περὶ τοῦ υἱοῦ ὡς κακῶς ἐπὶ τῆς ξένης ἀναστρέφοιτο ἔγραψε "κακά τευ φάμα κακκέχυται· ταύταν ἀπώθευ ἢ μὴ ἔσο". 11. Παραπλησίως δὲ καὶ Χίων φυγάδες ἐλθόντες εἰς Σπάρτην πολλὰ Παιδαρήτου κατηγόρουν· μεταπεμψαμένη [241E] δὲ αὐτοὺς ἡ μήτηρ αὐτοῦ Τελευτία καὶ ἀκούσασα ὧν ἐνεκάλουν, ἐπεὶ ἐδόκει αὐτῇ ἁμαρτάνειν ὁ υἱός, ἐπέστειλεν "ἁ μάτηρ Παιδαρήτῳ· ἢ βελτίονα πρᾶσσε ἢ αὖθι μένε, ἀπογνοὺς τὰν ἐς Σπάρταν σωτηρίαν". 12. ῾Ετέρα ἐπ' ἀδικήματι τῷ παιδὶ κρινομένῳ, "τέκνον, εἶπε, ἢ τὰς αἰτίας ἢ σεαυτὸν τοῦ ζῆν ἀπόλυσον". 13. Ἄλλη χωλὸν υἱὸν ἐπὶ παράταξιν προπέμπουσα, "τέκνον, εἶπε, κατὰ βῆμα τῆς ἀρετῆς μέμνησο". 14. Ἄλλη, τοῦ παιδὸς αὐτῇ ἀφικομένου ἀπὸ παρατάξεως τετρωμένου τὸν πόδα καὶ σφόδρα ἀλγοῦτος, "ἐὰν τῆς ἀρετῆς, [241F] εἶπε, μεμνῇ, ὦ τέκνον, καὶ ἄπονος ἔσῃ καὶ θαρρήσεις. 15. Λάκων τρωθείς ἐν πολέμῳ καὶ βαδίζειν μὴ δυνάμενος, τετραποδιστὶ ὥδευεν. Ἀσχυνομένῳ δ' αὐτῷ εἶναι γελοίῳ ἡ μήτηρ "καὶ πόσῳ βέλτιον ὦ τέκνον, εἶπε, μᾶλλον ἐπὶ τῇ ἀνδρείᾳ γεγηθέναι ἢ αἰσχύνεσθαι ἐπὶ γέλωτι ἀνοήτῳ;" 16. Ἄλλη προσαναδιδοῦσα τῷ παιδὶ τὴν ἀσπίδα καὶ παρακελευομένη· "τέκνον" ἔφη, "ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τᾶς." 17. Ἄλλη προιόντι τῷ υἱῷ ἐπὶ πόλεμον ἐναδιδοῦσα τὴν ἀσπίδα "ταύτην", ἔφη, "ὁ πατήρ σοι ἀεὶ ἔσῳζε· καὶ σὺ οὖν ἢ ταύτην σῷζε ἢ μὴ ἔσο". 18. Ἄλλη πρὸς τὸν υἱὸν λέγοντα μικρὸν ἔχειν τὸ ξίφος εἶπε "[καὶ] βῆμα πρόσθες". 19. Ἄλλη ἀκούσασα ὅτι ὁ υἱὸς αὐτῆς ἐν παρατάξει ἀνδραγαθήσας ἀπέθανεν "ἐμὸς γὰρ ἦν", εἶπε. Περὶ δὲ τοῦ ἑτέρου πυθομένη ὅτι ἀποδειλιάσας σῴζεται "οὐ γὰρ ἦν ἐμός", ἔφη. [242A] 20. Ἑτέρα ἀκούσασα τεθνάνα τὸν υἱὸν ἐν μάχῇ καθάπερ ἐτέτακτο "κάτθετε αὐτόν, ἔφη, ἀναπληρωσάτω δὲ τὴν ἐκείνου τάξιν ὁ ἀδελφός". 21. Ἄλλη πομπὴν τελοῦσα πάνδημον ἤκουσεν ἐπὶ τῆς παρατάξεως νικᾶν τὸν υἱόν, ἐκ δὲ τῶν τραυμάτων πολλῶν γενομένων θνῄσκειν· οὐ περιελομένη οὖν τὸν στέφανον, ἀλλὰ σεμνυνθεῖσα πρὸς τὰς πλησίον εἶπεν [242B] "ὡς πολλῷ κάλλιον, ὦ φίλαι, ἐστὶν ἐν παρατάξει νικῶντα τελευτᾶν ἢ τὰ Ὀλύμπια περιγιγνόμενον ζῆν". 22. Διηγουμένου τινὸς τῇ ἀδελφῇ γενναῖον θάνατον τοῦ παιδὸς αὐτῆς, ἐκείνη εἶπεν ὅτι "ὅσον ἐπ' ἐκείνῳ γέγηθα, τοσοῦτον ἐπὶ σοὶ ἄχθομαι, ἐναρέτου συνοδίας ἀπολειφθέντι." 23. Λακαίνῃ τις προσέπεμψεν, εἰ φθορᾷ συνεπινεύει· ἡ δ' ἔφη "παῖς μὲν οὖσα ἔμαθον τῷ πατρὶ πείθεσθαι, καὶ τοῦτο ἔπραξα· γυνὴ δὲ γενομένη τῷ ἀνδρί· εἰ οὖν δίκαιά με παρακαλεῖ, τούτῳ φανερὸν ποιησάτω πρῶτον". 24. Παρθένος πενιχρὰ ἐρωτηθεῖσα τίνα δίδωσι τῷ [242C] γαμοῦντι προῖκα "τὴν πάτριον, ἔφη, σωφροσύνην". 25. Λάκαινα ἐρωτηθεῖσα εἰ τἀνδρὶ προσελήλυθεν, "οὐκ ἐγώ, εἶπεν, ἀλλ' ὁ ἀνὴρ ἐμοί". 26. Κρύφα τις διαπαρθενευθεῖσα καὶ διαφθείρασα τὸ βρέφος οὕτως ἐνεκαρτέρησε μηδεμίαν προενεγκαμένη φωνήν, ὥστε καὶ τὸν πατέρα καὶ ἄλλους πλησίον ὄντας λαθεῖν ἀποκυήσασα· τὸ γὰρ μέγεθος τῶν ἀλγηδόνων τῇ εὐσχημοσύνῃ τὸ ἄσχημον προσπεσὸν ἐνίκησε. 27. Λάκαινα πιπρασκομένη καὶ ἐρωτωμένη τί ἐπίσταται ἔφη "πιστὰ ἦμεν". 28. Ἄλλη αἰχμαλωτευθεῖσα καὶ ἐρωτωμένη παραπλησίως "εὖ οἰκεῖν οἶκον, ἔφη". [242D] 29. Ερωτωθεῖσά τις ὑπό τινος εἰ ἔσται ἀγαθή ἂν αὐτὴν ἀγοράση, εἶπε "κἂν μὴ ἀγοράσῃς". 30. Ἄλλη πιπρασκομένη, τοῦ κήρυκος πυνθανομένου τί ἐπίσταται, "ἐλευθέρα, εἶπεν, ἦμεν"· ὡς δὲ ὁ ὠνησάμενος προσέταττέ τινα αὐτῇ οὐχ ἁρμόζοντα ἐλευθέρᾳ, εἰποῦσα "οἰμώξῃ φθονήσας σεαυτῷ τοιούτον κτήματος", ἐξήγαγεν ἑαυτήν.