Η Βάρβιτος/Πρόλογος

Ἡ Βάρβιτος
Συγγραφέας: Ιωάννης Καρασούτσας
Πρόλογος

ΠΡΟΛΟΓΟΣ.

Ὁ ἀναγνώστης τῆς παρούσης ποιητικῆς συλλογῆς, ἥτις εἶναι ἔργον ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ νεαρωτάτης ἡλικίας, διότι πρὸ δέκα ἤδη ἐτῶν καὶ ἐπέκεινα ἀνήρτησα τὴν λύραν εἰς τὸν τοῖχον, κατὰ τὴν φρασεολογίαν τῶν ποιητῶν, ὁ ἀναγνώστης, λέγω, θέλει ἀπορήσει βλέπων πλησίον ἀλλήλων ποιήματα ὅλως ἐναντίας φύσεως, ἐδῶ ᾠδὴν εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Σοφίας, ἐκεῖ ὕμνον εἰς Ἀφροδίτην, τὰς παραδόσεις τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ τῆς πολυθεΐας συνηνωμένας εἰς τὴν βάρβιτόν μου. Ἀλλὰ τοῦτο, φρονῶ, εἶναι φυσικὸν καὶ εὐεξήγητον. Οἱ σήμερον ζῶντες Ἕλληνες ζῶμεν οὐ μόνον ἐν τῷ παρόντι, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ παρελθόντι καὶ ἐν τῷ μέλλοντι, καὶ ἔτι μᾶλλον ἐν τῷ παρελθόντι καὶ μέλλοντι ἢ ἐν τῷ παρόντι. Ἀναμνήσεις καὶ ἐλπίδες ἰδοὺ ὁ ἠθικὸς ἡμῶν βίος· ἡ δὲ προσλιπάρησις αὕτη εἰς τὴν ἀρχαίαν εὔκλειαν, ὁ δύσερως αὐτὸς πόθος τῆς προγονικῆς δόξης μαρτυρεῖ ἴσως ὑπὲρ πᾶν ἄλλο τὴν ταὐτότητα τῆς καταγωγῆς ἡμῶν, καὶ δύναται νὰ προβληθῇ ὡς ἀκαταμάχητον ἐπιχείρημα κατὰ τῶν ἐπιβούλων σοφισμάτων τοῦ καθ’ ἡμᾶς ἑλληνομάχου Γερμανοῦ. Φυλὴ ξένη πόθεν ἤθελεν ἔχει τὴν πρὸς τὰ ἐρείπια καὶ τοὺς τάφους υἱϊκὴν ταύτην εὐσέβειαν, καὶ τὰ πρὸς ἀποιχομένας ἐποχὰς σφόδρα ταῦτα ἅλματα καὶ ὁρμήματα τῆς ψυχῆς; Διότι ὡς τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου ὑφίσταται κατὰ τοὺς φυσικοὺς διηνεκῆ ἀλλοίωσιν καὶ ἀντικατάστασιν τῶν συνιστώντων αὐτὸ μορίων, ἀλλ’ ὅμως ἡ ὑπόστασις αὐτοῦ διαμένει ᾀεὶ ἡ αὐτὴ καὶ ὡσαύτως ἔχουσα, διατηροῦσα τὰς αὐτὰς δυνάμεις καὶ ἤθη καὶ πάθη, οὕτω καὶ τὸ μέγα σῶμα τὸ καλούμενον ἔθνος διασώζει τὴν πρώτην αὐτοῦ φύσιν καὶ τὸν ἀρχικὸν χαρακτῆρα, συνεχιζόμενον καὶ διαρκοῦντα ὑπὸ πάσας τοῦ μακροῦ χρόνου τὰς παντοίας ἀλλοιώσεις καὶ μεταβολάς. Ἐντεῦθεν ἐξηγεῖται καὶ ἡ τάσις ἡμῶν πρὸς τὴν ἀρχαίαν φωνὴν, καὶ εἰς ἀποτριβὴν τοῦ χυδαϊσμοῦ ὅστις δὲν ἐνθυμίζει βεβαίως ἡμῖν τὴν ἐνδοξοτέραν τοῦ ἐθνικοῦ βίου ἐποχὴν, ἀλλ’ εἶναι μία τῶν προσκαίρων αὐτοῦ φάσεων καὶ ἀλλοιώσεων. Ἡ τάσις αὕτη δὲν εἶναι κυρίως ἔργον τοῦ δεῖνος ἢ δεῖνος προσώπου, εἶναι ἡ εἰς ἑαυτὸ ἐπιστροφὴ τοῦ ἔθνους, εἶναι ἀνάτασις πρὸς τοὺς εὐγενεστέρους καὶ ὡραιοτέρους τῆς ὑπάρξεώς του καιρούς. Διὸ βλέπομεν πάντα; τοὺς Ἕλληνας, μικρούς τε καὶ μεγάλους, φιλοτιμουμένους οἴκοθεν ν’ ἀποβάλωσι τὰ πενιχρὰ ῥάκη τῆς μεσαιωνικῆς δουλείας, καὶ ἀναλάβωσιν αὖθις τὴν λαμπρὰν ἐσθῆτα τοῦ ἑλληνισμοῦ, διεῤῥυθμισμένην, ἐννοεῖται, συμφώνως πρὸς τὰς ἀπαιτήσεις τοῦ παρόντος χρόνου. Ἔχομεν δὲ πεποίθησιν ὅτι καὶ ἡ ἀρτιγενὴς τέχνη θέλει βαδίσει ἐπὶ τῶν αὐτῶν προγονικῶν τρίβων, καὶ ἀνεύρει ἴσως τὸν τόπον ἐκεῖνον τοῦ καλοῦ ὅστις ἐπιφαίνεται εἰς τ’ ἀρχαῖα ἀριστουργήματα καὶ ἀπελπίζει τοὺς Ἑσπερίους.

Οἱ ποιηταὶ τῆς ἐλευθέρας Ἑλλάδος καὶ τοι ὑπὸ παντοίων οἱ πλεῖστοι βιωτικῶν ἀναγκῶν κατατρυχόμενοι, καὶ τοι ἀναγκασθέντες πολλοὶ νὰ σιγήσωσι πρόωρα, κατώρθωσαν ὅμως ἐν ὀλίγοις ἔτεσιν ὅ,τι ἄλλοτε οἱ περὶ τὸν Μαλέρβην ἐν Γαλλίᾳ, ἤτοι τὴν μόρφωσιν κανονικῆς, σοφῆς καὶ εὐρύθμου ποιητικῆς γλώσσης. Οἱ μεταγενέστεροι θέλουν βεβαίως ἐκτιμήσει τοὺς ἀγῶνάς των. Καὶ σήμερον δὲ, ὅσα καὶ ἂν λέγωσι καὶ γράφωσι λίαν τινὲς δύσκολοι καὶ περιφίλαυτοι τῶν παρ’ ἡμῖν σοφῶν^[1] οἱ ποιηταὶ ὑπάρχουσι ποθεινοὶ εἰς τοὺς Ἕλληνας καὶ μάλιστα τοὺς ἐν δουλείᾳ ἔτι ζώντας. Τῶν ποιητῶν ἡ φωνὴ ὑπὲρ πᾶν ἄλλο ἐνθυμίζει εἰς αὐτοὺς τὴν πατρίδα. Οἱ ποιηταὶ, ὡς αἱ Ἑστιάδες παρθένοι τῆς Ῥώμης φυλάττουσιν ἀκοίμητον τὴν ἱερὰν φλόγα τῆς φιλοπατρίας, παρηγοροῦσι τὴν Ἑλλάδα, διατηροῦσι τὴν ἐλπίδα, χαροποιοῦσι τοὺς τεθλιμμένους ἥρωας ὑμνοῦντες αὐτῶν τὰ κλέα, καὶ ζῶσι καὶ θνήσκουσιν ὡς ἐκεῖνοι, καταλείποντες κληρονομίαν εἰς τοὺς ἐκγόνους οἱ μὲν τὸ ξίφος, οἱ δὲ τὴν λύραν αὐτῶν.

↑ Εἷς τούτων ἔκρινεν ἀναγκαῖον νὰ συγγράψῃ ὁλόκληρον βιβλίον κατὰ τοῦ Π. Σούτσου, ἔνθα διϋλίζει μικροσκοπικῶς πᾶσαν λεκτικὴν ἁμαρτάδα τοῦ ποιητοῦ μέχρι κεραίας καὶ ὑποστιγμῆς. Ἀλλ’ ὁ τόσον αὐστηρὸς ἑπικριτὴς τοῦ Σούτσου εἶναι ἆραγε αὐτὸς ἀναμάρτητος; Ἐν τῷ πολυθρυλλήτῳ ἐκείνῳ περὶ Εὐριπίδου ἄρθρῳ, οὐ μακρὰν τοῦ μέρους ἔνθα ὁ Κ. Ἀσώπιος ἐξακοντίζει τὸν μέγαν κατὰ τῆς νεωτέρας ἡμῶν ποιήσεως ἀφορισμόν τοῦ, ἀπαντῶμεν τὴν ἑξῆς περικοπὴν Διονυσίου τοῦ Ἁλικαρνασσέως. «Ὁ δ’ Εὐριπίδης οὔτε ὑψηλός ἐστιν, οὔτε μὴν λιτὸς, ἀλλὰ κεκραμένῃ τῆς λέξεως μεσότητι κέχρηται· τῶν δὲ κωμῳδῶν μιμεῖται τὰς λεκτικὰς ἀρετὰς ἁπάσας· εἰσὶ γὰρ καὶ τοῖς νοήμασι καθαροὶ καὶ σαφεῖς καὶ βραχεῖς καὶ μεγαλοπρεπεῖς καὶ δεινοὶ καὶ ἠθικοί. Μενάνδρου δὲ καὶ τὸ πρακτικὸν θεωρητέον. » (Ἀσωπίου Ἱστορ. τῶν Ἑλλ. Ποιητῶν καὶ Συγγραφέων Σ. 587) Ἰδοὺ λοιπὸν εἰσηγμένη ἡ ἀλλόκοτος ἰδέα ὅτι ὁ Εὐριπίδης μιμεῖται τὰς λεκτικὰς ἀρετὰς τῶν κωμῳδῶν, ἐνῷ ὁ Διονύσιος οὐδέποτε ἐξήνεγκε τοιαύτην κρίσιν. Ὑπάρχει προφανὲς ὅτι τὸ «μιμεῖται» ἐκεῖνο εἶναι σφάλμα τῶν ἀντιγραφέων καὶ πρέπει νὰ τραπῇ εἰς τὸ «μιμητέον». Ὁ Διονύσιος δηλαδὴ τελειώσας τὰς περὶ Εὐριπίδου καὶ τῶν ἄλλων τραγικῶν κρίσεις καὶ μεταβαίνων εἰς τοὺς κωμῳδοὺς λέγει» τῶν δὲ κωμῳδῶν μιμητέον τὰς λεκτικὰς ἀρετὰς ἁπάσας» καὶ δίδει τὸν λόγον «εἰσὶ γὰρ καὶ τοῖς νοήμασι σαφεῖς κ. τ. λ. Μενάνδρου δὲ καὶ τὸ πρακτικὸν θεωρητέον. Τὸ θεωρητέον τοῦτο δὲν ἔπρεπε νὰ δώσῃ νύξιν εἰς τὸν Κ. Ἀσώπιον ὅτι καὶ τὸ ἀνωτέρω μιμεῖται ἦτο ἐξ ἀρχῆς μιμητέον, ὥστε νὰ μείνῃ μέχρι τοῦ «κέχρηται» διότι τὰ λοιπὰ ὅλα οὐδὲν κοινὸν πρὸς τὸν Εὐριπίδην ἔχουσι; Ἀλλὰ καὶ ὀλίγον ἀνωτέρω ἀπαντῶμεν ἕτερον ἐσφαλμένον χωρίον τοῦ Διονυσίου περὶ τοῦ αὐτοῦ Εὐριπίδου ἐπίσης ἀβασανίστως μετενεχθὲν «εἰδέ τι ἄσεμνον καὶ ἄνανδρον καὶ ταπεινὸν σφόδρα δεῖ ἐστιν αὐτὸν ἠκριβωκότα» (Σ. 534). ἔνθα τὸ ὀρθὸν εἶναι «σφόδρα ἰδεῖν ἐστιν αὐτὸν ἠκριβωκότα. » Καὶ ἄλλα τοιαῦτα ἠδυνάμεθα νὰ προσθέσωμεν, ἀλλὰ σκοπὸς ἡμῶν ἐνταῦθα εἶναι μόνον νὰ ὑποδείξωμεν τὴν ἀνάγκην τῆς πρὸς τοὺς ἄλλους ἐπιεικείας καὶ περὶ τὰς κρίσεις μετριότητος. Ὁ Π. Σούτσος ὁ τοσοῦτον πικρῶς ὑπὸ τοῦ Κ. Ἀσωπίου ἐπικριθεὶς ἔγραψε τὸ μόνον ἴσως παρ’ ἡμῖν ἄξιον τοῦ ὀνόματος δραματικὸν ποίημα, τὸν Ὁδοιπόρον. Ὁ Ὁδοιπόρος εἶναι ὁ Προμηθεὺς δεσμώτης τοῦ ἀτυχοῦς ἔρωτος, τὸ δὲ Ἅγιον ὄρος ὁ Καύκασος αὐτοῦ. Ὁ Π. Σούτσος ἔγραψεν ὡσαύτως τὸ ἄριστον τῶν παρ’ ἡμῖν μυθιστορικῶν δοκιμίων, τὸν Λέανδρον, φαιδρύνας διὰ μιᾶς ἀκτῖνος ἑλληνικοῦ ἡλίου τὰ μεταφυσικὰ νέφη τοῦ γερμανικοῦ πρωτοτύπου. Ὁ Π. Σούτσος διαπρέπει ὡσαύτως καὶ ἐν τῇ δημοσιογραφίᾳ, ἐνατενίζων τοὺς ὀφθαλμοὺς, ὁσάκις λαμβάνει τὸν κάλαμον, εἰς τὴν ἔξω Ἑλλάδα, καὶ δεικνύων οὕτω πολιτικώτερον νοῦν παρὰ τοὺς ἀναστρεφομένους ἀεννάως εἰς τὸν μικρὸν κύκλον τῶν ἐσωτερικῶν παθῶν καὶ ἐρίδων. Οὗτοι μεριμνῶσι καὶ τυρβάζουσι περὶ πολλὰ, ἑνὸς δὲ ἐστι χρεία.

[pv-1] Εἷς τούτων ἔκρινεν ἀναγκαῖον νὰ συγγράψῃ ὁλόκληρον βιβλίον κατὰ τοῦ Π. Σούτσου, ἔνθα διϋλίζει μικροσκοπικῶς πᾶσαν λεκτικὴν ἁμαρτάδα τοῦ ποιητοῦ μέχρι κεραίας καὶ ὑποστιγμῆς. Ἀλλ’ ὁ τόσον αὐστηρὸς ἑπικριτὴς τοῦ Σούτσου εἶναι ἆραγε αὐτὸς ἀναμάρτητος; Ἐν τῷ πολυθρυλλήτῳ ἐκείνῳ περὶ Εὐριπίδου ἄρθρῳ, οὐ μακρὰν τοῦ μέρους ἔνθα ὁ Κ. Ἀσώπιος ἐξακοντίζει τὸν μέγαν κατὰ τῆς νεωτέρας ἡμῶν ποιήσεως ἀφορισμόν τοῦ, ἀπαντῶμεν τὴν ἑξῆς περικοπὴν Διονυσίου τοῦ Ἁλικαρνασσέως. «Ὁ δ’ Εὐριπίδης οὔτε ὑψηλός ἐστιν, οὔτε μὴν λιτὸς, ἀλλὰ κεκραμένῃ τῆς λέξεως μεσότητι κέχρηται· τῶν δὲ κωμῳδῶν μιμεῖται τὰς λεκτικὰς ἀρετὰς ἁπάσας· εἰσὶ γὰρ καὶ τοῖς νοήμασι καθαροὶ καὶ σαφεῖς καὶ βραχεῖς καὶ μεγαλοπρεπεῖς καὶ δεινοὶ καὶ ἠθικοί. Μενάνδρου δὲ καὶ τὸ πρακτικὸν θεωρητέον. » (Ἀσωπίου Ἱστορ. τῶν Ἑλλ. Ποιητῶν καὶ Συγγραφέων Σ. 587) Ἰδοὺ λοιπὸν εἰσηγμένη ἡ ἀλλόκοτος ἰδέα ὅτι ὁ Εὐριπίδης μιμεῖται τὰς λεκτικὰς ἀρετὰς τῶν κωμῳδῶν, ἐνῷ ὁ Διονύσιος οὐδέποτε ἐξήνεγκε τοιαύτην κρίσιν. Ὑπάρχει προφανὲς ὅτι τὸ «μιμεῖται» ἐκεῖνο εἶναι σφάλμα τῶν ἀντιγραφέων καὶ πρέπει νὰ τραπῇ εἰς τὸ «μιμητέον». Ὁ Διονύσιος δηλαδὴ τελειώσας τὰς περὶ Εὐριπίδου καὶ τῶν ἄλλων τραγικῶν κρίσεις καὶ μεταβαίνων εἰς τοὺς κωμῳδοὺς λέγει» τῶν δὲ κωμῳδῶν μιμητέον τὰς λεκτικὰς ἀρετὰς ἁπάσας» καὶ δίδει τὸν λόγον «εἰσὶ γὰρ καὶ τοῖς νοήμασι σαφεῖς κ. τ. λ. Μενάνδρου δὲ καὶ τὸ πρακτικὸν θεωρητέον. Τὸ θεωρητέον τοῦτο δὲν ἔπρεπε νὰ δώσῃ νύξιν εἰς τὸν Κ. Ἀσώπιον ὅτι καὶ τὸ ἀνωτέρω μιμεῖται ἦτο ἐξ ἀρχῆς μιμητέον, ὥστε νὰ μείνῃ μέχρι τοῦ «κέχρηται» διότι τὰ λοιπὰ ὅλα οὐδὲν κοινὸν πρὸς τὸν Εὐριπίδην ἔχουσι; Ἀλλὰ καὶ ὀλίγον ἀνωτέρω ἀπαντῶμεν ἕτερον ἐσφαλμένον χωρίον τοῦ Διονυσίου περὶ τοῦ αὐτοῦ Εὐριπίδου ἐπίσης ἀβασανίστως μετενεχθὲν «εἰδέ τι ἄσεμνον καὶ ἄνανδρον καὶ ταπεινὸν σφόδρα δεῖ ἐστιν αὐτὸν ἠκριβωκότα» (Σ. 534). ἔνθα τὸ ὀρθὸν εἶναι «σφόδρα ἰδεῖν ἐστιν αὐτὸν ἠκριβωκότα. » Καὶ ἄλλα τοιαῦτα ἠδυνάμεθα νὰ προσθέσωμεν, ἀλλὰ σκοπὸς ἡμῶν ἐνταῦθα εἶναι μόνον νὰ ὑποδείξωμεν τὴν ἀνάγκην τῆς πρὸς τοὺς ἄλλους ἐπιεικείας καὶ περὶ τὰς κρίσεις μετριότητος. Ὁ Π. Σούτσος ὁ τοσοῦτον πικρῶς ὑπὸ τοῦ Κ. Ἀσωπίου ἐπικριθεὶς ἔγραψε τὸ μόνον ἴσως παρ’ ἡμῖν ἄξιον τοῦ ὀνόματος δραματικὸν ποίημα, τὸν Ὁδοιπόρον. Ὁ Ὁδοιπόρος εἶναι ὁ Προμηθεὺς δεσμώτης τοῦ ἀτυχοῦς ἔρωτος, τὸ δὲ Ἅγιον ὄρος ὁ Καύκασος αὐτοῦ. Ὁ Π. Σούτσος ἔγραψεν ὡσαύτως τὸ ἄριστον τῶν παρ’ ἡμῖν μυθιστορικῶν δοκιμίων, τὸν Λέανδρον, φαιδρύνας διὰ μιᾶς ἀκτῖνος ἑλληνικοῦ ἡλίου τὰ μεταφυσικὰ νέφη τοῦ γερμανικοῦ πρωτοτύπου. Ὁ Π. Σούτσος διαπρέπει ὡσαύτως καὶ ἐν τῇ δημοσιογραφίᾳ, ἐνατενίζων τοὺς ὀφθαλμοὺς, ὁσάκις λαμβάνει τὸν κάλαμον, εἰς τὴν ἔξω Ἑλλάδα, καὶ δεικνύων οὕτω πολιτικώτερον νοῦν παρὰ τοὺς ἀναστρεφομένους ἀεννάως εἰς τὸν μικρὸν κύκλον τῶν ἐσωτερικῶν παθῶν καὶ ἐρίδων. Οὗτοι μεριμνῶσι καὶ τυρβάζουσι περὶ πολλὰ, ἑνὸς δὲ ἐστι χρεία.

[1]