Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1887/Που κείται η Ελλάς;

←Τὰ μικρὰ παθήματα

Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1887 Συγγραφέας: Γεώργιος Στρατήγης Ποῦ κεῖται ἡ Ἑλλάς;

Ποταμοὶ καὶ θάλασσα→

ΠΟΥ ΚΕΙΤΑΙ Η ΕΛΛΑΣ;

I.

Ἐν Πειραιεῖ, τῇ 20 Ἰουλίου 1886.

Φίλτατέ μοι,

Κατοικῶ ἀπὸ δεκαπέντε ἡμερῶν ἐν Φρεαττοῖ ἀπολαύων πάσης τῆς ἡδονῆς τοῦ… μηδὲν πράττειν. Ὁ πόντος ἀντικατοπτρίζων τὰς ποικίλας τοῦ οὐρανίου κυανοῦ παραλλαγὰς καὶ κυμάνσεις, καὶ καθ’ ἑκάστην δύσιν ὑπὸ τοῦ ἰοστεφοῦς περίφωτος τοῦ Ὑμηττοῦ περιστεφόμενος, ἁπλοῦται πρὸ τῶν ποδῶν μου πλήρης κάλλους, δρόσου καὶ μυστηρίου. Ἐκεῖ ἔνθα πρό τινων μόλις μηνῶν, ἀπέναντι τοῦ θείου ἐκείνου βράχου, ἐφ’ οὗ ὑψοῦτο ἡ πρόμαχος ἄλλοτε Παλλάς, διηυλακοῦντο τὰ ὑγρὰ κέλευθα ὑπὸ τῶν μεγαθηρίων τῶν πέντε χριστιανικῶν Δυνάμεων, τώρα ἁλιευτικαὶ ἄκατοι καὶ κοῦφοι λιβυρνίδες μετ’ ἐρυθρῶν καὶ λευκῶν ἱστίων χαριέντως ὑπὸ τὸ μυρόεν τοῦ ζεφύρου πνεῦμα ἀναλικνιζόμεναι, διαπλέουσιν ὡς πολύχροοι κύκνοι καθ’ ὅλας τὰς διενθύνσεις τὸν Σαρωνικόν.

Μακρὰν τοῦ καύσωνος καὶ τοῦ κονισάλου τοῦ ἄστεως καὶ τῶν πολιτικῶν συζητήσεων, ῥοφῶ κύπελλον καφὲ ἐρατεινοῦ καὶ νηπενθοῦς καὶ καπνίζω ἀμειλίκτως σιγάρον, οὗτινος τὰ κυανόχροα νεφύδρια συγχεόμενα ἐπὶ στιγμὴν πρὸς τὸ γλαυκὸν τοῦ κύματος μοὶ ἐπαναφέρουσιν εἰς τὴν μνήμην τοὺς ὡραίους στίχους τοῦ κ. Ἀλεξ. Ῥαγκαβῆ:

Ἡ ἔκτασις τοῦ ἀχανοῦς
Αἰγαίου ἐκοιμᾶτο,
κ’ ἔβλεπες δύο οὐρανούς,
ὁ εἷς ἦν ἄνω κυανοῦς
γλαυκὸς ὁ ἄλλος κάτω.

Εἶπον: μακρὰν τοῦ κονισάλου καὶ τῶν πολιτικῶν συζητήσεων. Κονίσαλος καὶ πολιτική! ἰδοὺ τὰ δύο καὶ μόνα προϊόντα τοῦ ξηροῦ καὶ ἀγόνου τῆς Ἀττικῆς λεκανοπεδίου, μεταξὺ τῶν ὁποίων μεγίστη ὑπάρχει ὁμοιότης. Ὅπως ὁ πρῶτος ὑπεισδύει ἐντὸς ἡμῶν διὰ τοῦ στόματος, τῶν ῥωθώνων, τῶν ὤτων καὶ δι’ ὅλων ἐν γένει τῶν πόρων, οὕτω καί ἡ δευτέρα δίκην κονιορτοῦ ὑπεισέρχεται εἰς τὰς οἰκίας, εἰς τὰς καλύβας, εἰς τὰ ἀνάκτορα, καὶ τὰ καφενεῖα. Ὡς ἐκεῖνος παραβλάπτει σύμπαντα τὸν ὀργανισμὸν ἑπιπάσσων τοὺς πνεύμονας ὡς διὰ κολοσσιαίου ψεκαστῆρος, οὕτω καὶ αὕτη παρακωλύει πᾶσαν κοινωνικὴν καὶ πνευματικήν κίνησιν ἐν τῷ ἄστει τῆς Παλλάδος. Ἅπαντες ἐν Ἑλλάδι, ἀπὸ τοῦ πρωθυπουργοῦ μέχρι τοῦ χειρώνακτος καὶ ἀπὸ τοῦ πρέσβεως μέχρι τοῦ ἀγροφύλακος, συζητοῦμεν περὶ πολιτικῶν καὶ ἐπὶ τοῦ τάπητος τοῦ πρώτου μέχρι τῆς ἀγροτικῆς τραπέζης τοῦ τελευταίου καταστρώννυται ἡ παγκόσμιος πολιτικὴ κίνησις μετ’ ἀκαδημαϊκῆς ὅλως σοβαρότητος. Ἅπαντες ἐν τῷ προτύπῳ τούτῳ βασιλείῳ ἐσμὲν πολιτικοί χωρὶς διὰ τοῦτο νὰ ὑπάρχῃ εἷς πολιτικὸς ἀνὴρ (homme d’État). Καὶ ἐάν τις ὑπάρχῃ, πνίγεται οὗτος ἐν τῷ πολιτικῷ τούτῳ ὀργασμῷ, ὅστις παρουσιάζει πάντα τὰ συμπτώματα ἐπιδημικῆς νόσου μᾶλλον ἢ δράσεως, νόσου, ἥτις δύναται νὰ χαρακτηρισθῇ, ὡς πολιτικομανία. Διατὶ ἡ Γερμανία ἔχει τὸν μέγιστον πολιτικὸν τῆς Εὐρώπης; Διότι τὰ ἐννέα δέκατα τῶν Γερμανῶν, ἵνα μὴ εἴπω πάντες, περὶ πλείονος ποιούμενοι τὸν ζῦθον καὶ τὸ χοιρομήριον ἢ τὴν πολιτικήν, ἀμεριμνῶσι διὰ τὰς τύχας τοῦ ἔθνους αὐτῶν, ἂς γνωρίζουσιν εἰς σιδηρᾶς εὑρισκομένας χεῖρας. Ἐνταῦθα ὅμως δύναταί τις διὰ δεκαλέπτου καφὲ καὶ πενταώρου ἀναγνώσεως ἐφημερίδων, νὰ ὑψωθῇ μέχρι τῶν ἀκροτάτων τοῦ πολιτικοῦ οὐρανοῦ σημείων, ὁπόθεν ῥίπτει τοὺς κεραυνοὺς καί τοὺς μύδρους τῆς πειναλέας αὐτοῦ εὐγλωττίας κατὰ τοῦ ἀτυχοῦς ἐκείνου ὑπουργοῦ, ὅστις κατέστησεν αὐτὸν ζῳόφυτον τοῦ καφενείου. Ἐὰν ὁ «Ἑλληνόπαις» τῶν Ἀνατολικῶν ᾀσμάτων κινεῖ τήν φρίκην τοῦ Γαλάτου ποιητοῦ, διότι ἑπταετὴς ὢν ἐπί τῶν ἐρειπίων τῆς καλλιβότρυος Χίου, ἀντὶ παντὸς ἄλλου παιγνίου ζητεῖ πυρίτιδας καὶ σφαίρας, ποῖον αἴσθημα ἤθελε κινήσει αὐτῷ, τό γε νῦν ἔχον, ὁ σημερινὸς πενταετὴς ἑλληνόπαις συζητῶν μετὰ τῶν συμπαικτόρων του περὶ Τρικούπη καὶ Δηλιγιάννη! Καὶ ὅμως ἤκουσα πατέρα μέχρι δακρύων συγκινούμενον ἐπὶ τῇ εὐφυΐᾳ τοῦ πενταετοῦς αὐτοῦ υἱοῦ ὑβρίζοντος τὸν Δηλιγιάννην!! Ἐν Ἑλλάδι ὁ Τρικούπης καὶ ὁ Δηλιγιάννης εἰσὶν οἱ δύο πόλοι περὶ τοὺς ὁποίους περισυστρέφεται σύμπαν τὸ ἑλληνικόν. Εἰσὶν αἱ δύο παντοκράτειραι θεότητες, ἑκάστη τῶν ὁποίων ἔχει ἰδιαίτερον ναόν, ἰδιαιτέραν θρησκείαν, ἰδιαιτέραν λατρείαν καὶ φεῦ! ἰδιαίτερον… μαρτυρολόγιον, ὅπερ, κατὰ τὴν στατιστικήν, πληροῦται ὑπὸ τῶν πιστῶν ἐκείνων τοῦ κόμματος, οἵτινες πίπτουσι θύματα τῶν ἐξόχως ἀνεπτυγμένων πολιτικῶν αὐτῶν αἰσθημάτων κατόπιν αἱματηρᾶς πολιτικῆς συζητήσεως. Ἀπορῶ δὲ λίαν, διατί μέχρι τοῦδε δὲν θεωρεῖται ἐν Ἑλλάδι ὡς λόγος ἀποκλείων τὸν καταλογισμὸν τῶν ἀξιοποίνων πράξεων καὶ ἡ πολιτικομανία. Καὶ ἔπειτα ὁ Τρικούπης ἄρχεται τῆς ἀναμορφωτικῆς αὐτοῦ πολιτικῆς ἐκ τῶν ἄνω, ἐλαττῶν τὸν ἀριθμὸν τῶν βουλευτῶν εἰς ἑκατὸν πεντήκοντα, ἐν ᾧ τὰ κάτω στρώματα τῆς κοινωνίας, ἐξ ὧν ἀναβλαστάνουσιν οὗτοι, νοσοῦσι τὴν φοβερὰν ταύτην καὶ κατ’ ἐξοχὴν ἑλληνικὴν νόσον. Δὲν βλέπω δὲ εἰς τὶ θὰ ὠφέλει τὴν Ἑλλάδα καί ἂν οἱ βουληφόροι αὐτῆς ἠλαττοῦντο εἰς τὸν ἱστορικὸν ἀριθμὸν τῶν τριάκοντα. Μὴ ἆρα θὰ ἐξέλειπον ἐκ τοῦ μέσου αὐτῶν ὁ Θηραμένης καὶ ὁ Κριτίας;

II.

Καὶ πολλῶν μὲν κακῶν πολλαχῶς ἐγένετο πρόξενος ἡ νοσηρὰ αὕτη παρ’ ἡμῖν κατάστασις ἡ ἅπαν τὸ ἐνδιάθετον σπάργος τῆς ἑλληνίδος κοινωνίας ἀπομαραίνουσα καὶ πᾶσαν πνευματικὴν κίνησιν φιλολογικὴν καὶ καλλιτεχνικὴν παρακωλύουσα. Ἐνταῦθα ὅμως περὶ ἑνὸς καὶ μόνου κακοῦ θὰ μνημονεύσω, κακοῦ, ἐν λανθανούσῃ διατελοῦντος καταστάσει καὶ οὐχ ἧττον διὰ τοῦτο ἐπιφόβου διὰ τὴν τλήμονα καὶ λείψανδρον πατρίδα. Ἡ νόσος αὕτη, φίλτατέ μοι, εἶναι ὁ ἑκούσιος ἐκπατρισμὸς τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος, ἢ μᾶλλον ἡ ἀποδημία τῶν Ἑλλήνων, ἥτις ἔσχεν ἀτυχῶς οὕτως εἰπεῖν, καὶ ἀντίκτυπόν τινα, τὴν κάθοδον τῶν Γραικύλων. Ἡ φοβερὰ αὕτη νόσος, συμπτώματα τῆς ὁποίας ἀνευρίσκομεν ἐκδηλούμενα εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς μετὰ τὴν πτῶσιν τοῦ Βυζαντίου, ἐν τῇ φυγῇ ἐκ Κωνσταντινουπόλεως τῶν μεγάλων ἐκείνων τοῦ Γένους φωστήρων, Λασκάρεως, Γαζῆ, Χαλκοκονδύλη κλ. ἐσχάτως φαίνεται λαμβάνουαα τοιαύτας ἐνταῦθα διαστάσεις, ὥστε οὐδαμῶς ἄπορον ἐὰν μετά τινας ἐνιαυτοὺς λάβῃ χαρακτῆρα καθαρῶς μεταναστευτικόν, ἀπορφανιζομένου οὕτω τοῦ πτωχοῦ ἡμῶν ἔθνους τῶν ὀλίγων ἐκείνων Ἑλλήνων, οἵτινες μὴ ὄντες ἀρκετοί, ὥστε νὰ παλαίσωσι κατὰ τοῦ ὁσημέραι κατακλύζοντος τὴν Ἑλλάδα Γραικυλισμοῦ καὶ πνιγόμενοι ἐν τῇ περὶ πολιτικὰ μόνον τυρβαζούσῃ πεζῇ καὶ ἀμούσῳ ἡμῶν κοινωνίᾳ, καταλείπουσι τὸ πάτριον ἔδαφος διασπειρόμενοι εἰς τὰ μεγάλα τῆς Εὐρώπης κέντρα, ἐν οἷς πολλοὶ διὰ βίον πολλάκις ἐγκαθίστανται, οὐ σπανίως τιμῶντες τὸ ἑλληνικὸν ὄνομα καὶ τὴν ἑλληνικήν εὐφυΐαν. Εὑρισκόμεθα λοιπὸν ἀπέναντι καθαρῶς στατιστικοῦ γεγονότος, ὅπερ καὶ ὁ ἔσχατος τῶν Ἑλλήνων ἐσημείωσε καὶ ὑπ’ ὄψει ἔλαβεν. Ἀρχὴ καὶ τάσις μεταναστεύσεως ἐν τῇ λειψάνδρῳ Ἑλλάδι!

Καὶ ποία μετανάστευσις!

Ἐὰν ἐν Γερμανίᾳ, Ἰταλίᾳ, Ἀγγλίᾳ καὶ τοῖς λοιποῖς Εὐρωπαϊκοῖς κράτεσι τὸ μεταναστευτικὸν ῥεῦμα ὁσημέραι λαμβάνει τηλικαύτας ἀπειλητικὰς διαστάσεις, ὥστε νὰ προκαλῇ τὴν ἐνδελεχῆ καὶ σύντονον μέριμναν τῶν κυβερνήσεων τῶν ἀνωτέρω κρατῶν πρὸς παρακώλυσιν καὶ ἐλάττωσιν αὐτοῦ, τί πρέπει λοιπὸν νὰ εἴπωμεν διὰ τὴν μικρὰν Ἑλλάδα; Ἐὰν ἐν Γερμανίᾳ ἐκπατρίζωνται δέκα ἔστιν ὅτε μυριάδες κατ’ ἔτος, διώκοντες τύχην ἁπανταχοῦ τῆς Ἀμερικῆς, ἀλλ’ ἐκ τῶν δέκα τούτων μυριάδων, αἱ πλεῖσται ἵνα μὴ εἴπω πᾶσαι, ἐξέρχονται ἐκ τῆς κοινωνικῆς αὐτῆς ὑποστάθμης. Διότι ἐν ᾧ εἰς τὰ ἀνωτέρω μνημονευθέντα κράτη ἡ μεταναστευτικὴ τάσις ἐκδηλοῦται ἐν τοῖς κάτω κοινωνικοῖς στρώμασι, μόνον, φεῦ! ἐν Ἑλλάδι μόνον, ἐν τῇ χώρα ταύτῃ τῶν παραδόξων, ἡ περὶ ἧς ὁ λόγος τάσις, ἄρχεται ἐκ τῶν ἄνω, μεταναστεύουσι δηλ. οἱ νέοι ἐκεῖνοι, οἵτινες καὶ ἐν αὐτῇ τῇ πατρίδι αὐτῶν ἠδύναντο νὰ διαπρέψωσιν, ἀλλ’ οἵτινες τὴν μεγάλην μεταξὺ εὐρωπαϊκῶν κοινωνιῶν καὶ τῆς ἡμετέρας διαφορὰν καθορῶντες, ῥίπτονται εἰς τὸ πέλαγος αὐτῶν προτιμῶντες βίον ἀφανῆ μέσῳ κόσμου μεγάλου καὶ λαμπροῦ παρὰ ποιάν τινα εὐημερίαν ἐν κόσμῳ πεζῷ καὶ ἀμούσῳ.

Ἡ ἀπομάκρυνσις λ. χ. ἑνὸς Σαμάρα διὰ τὴν σπανίζουσαν μουσικῆς κινήσεως Ἑλλάδα, δὲν πρέπει νὰ χαρακτηρίζηται ὡς μείζων ἀπώλεια, ἢ αἰ δέκα μυριάδες τῶν μεταναστῶν διὰ τὴν Γερμανίαν;

Ὤ, ποῖον αἴσθημα ἐκ χαρᾶς ἀναμεμιγμένον καὶ λύπης ᾐσθάνθην, φίλτατε μοι, ὅτε ἐν ταῖς διαφόροις ἐφημερίσιν ἀνέγνων, ὅτι ὁ νεαρὸς οὗτος Ἕλλην καλλιτέχνης δρέπει μακρὰν τοῦ πατρίου ἐδάφους δάφνας, χειροκροτήματα καὶ ἐκ ῥοδίνων χειλέων μειδιάματα, καταθέλγων καὶ συναρπάζων ξένου λαοῦ τὰς καρδίας διὰ τῆς ἀρρήτως περιπαθοῦς καὶ θεσπεσίας ἁρμονίας, ἣν ἐκ τοῦ φαληρικοῦ ἐγαλουχήθη κύματος, ὅτε κατὰ τὰς πλήρεις μαγείας θερινὰς ἐκείνας ἑσπέρας, πρὸ δεκαετίας, ἔβλεπον αὐτὸν μείρακα ἔτι, βυθίζοντα τὸ ῥεμβῶδες καί ὑγράζον αὐτοῦ ὄμμα πέραν ἐκεῖ εἰς τὸν ὁρίζοντα καὶ τείνοντα τὸ μουσικὸν αὐτοῦ οὖς ὅπως ἐνωτισθῇ νέων καὶ ἀγνώστων ὅλως φθόγγων, ἃς ἡ μυροβόλος ἀνεφθέγγετο τοῦ ζεφύρου αὖρα! Θέλει ἆρά γέ ποτε νοσταλγήσει ὁ νεαρὸς οὗτος μουσουργὸς τὴν φαληρικὴν ἐκείνην ἀκτὴν ἤδη ὅτε ἡ Δόξα διφρηλατεῖ αὐτὸν ἐπὶ ἐδάφους ἐκ δάφνης ἐστρωμένου καὶ ῥόδων; Ἦτό ποτε δυνατὸν νὰ ἀναθάλλῃ τὸ μουσικὸν αὐτοῦ τάλαντον μέσῳ τῆς πεζῆς καί πολιτικομανοῦς ἡμῶν κοινωνίας, ἔνθα ἡ μουσικὴ θεωρεῖται πολυτέλεια, καὶ ἔνθα περὶ πλείονος ποιοῦνται τὴν μουσικὴν τῶν σαντουρίων καὶ ἀμανέδων ἢ τὰς περιπαθεῖς τοῦ Βέρδη μελῳδίας;

Ἦτό ποτε δυνατὸν τὸ δραματικὸν τάλαντον τοῦ Ἀριστείδου Δαμαλᾶ, ὅστις ἤδη ἀφθόνως δρέπει καὶ ἀμαράντους δάφνας ἐν τῇ πρωτευούσῃ τοῦ κόσμου, ἦτο δυνατὸν νὰ μορφώσῃ αὐτὸν εἰς πρώτης τάξεως καλλιτέχνην ἐν κοινωνίᾳ, ἐν ᾗ οὐδὲν ἄλλο ἠδύνατο νὰ μελετήσῃ ψυχικὸν πάθος ἢ τὸ.... κομματικὸν! Τίς ὅμως Ἕλλην δὲν ᾐσθάνθη διαφλεγομένας τὰς παρειὰς αὐτοῦ ἐξ ἐθνικῆς ὑπερηφανίας ἀκούσας αὐτὸν καταθέλγοντα καὶ συγκινοῦντα τὸ ἄλλως αὐστηρὸν τῶν Παρισίων κοινὸν ἐν τῇ «Παρισινῇ Μυθιστορίᾳ» τοῦ Φεγιέ καὶ «τῷ Σιδηρουργῷ» τοῦ Ὀνέ; Ἐν Ἑλλάδι ὅμως ὁ ἠθοποιὸς εἶναι συνώνυμον τῷ Παρίᾳ, τῷ θεατρίνῳ, τῷ σαλτιμπάγκῳ, καὶ προτιμῶμεν, πάσης ἄλλης πνευματικῆς ἀπολαύσεως τὰ Café chantants, ἔνθα αἱ Βοημίδες ὑποδύονται τὸ ἱερὸν τῆς Ἑστιάδος πρόσωπον ἀφοῦ πρότερον ἐν τῇ πατρίδι αὐτῶν ἐπὶ πολὺ διετέλεσαν ἱέρειαι ἐν τῷ ναῷ τῆς Κυθηρείας!

Τίς δύναται νὰ ψέξῃ τὸν Παππαδιαμαντόπουλον, ὅτι ὑπὸ γαλλικὸν γράφει ψευδώνυμον πρὶν ἢ ἐκγαλλισθῇ ἡ καρδία του; Δὲν εἶναι ἆρα ὁ φοιβόληπτος οὗτος τῶν Μουσῶν ὑποφήτης μία ἔτι φαεινὴ ἀπόδειξις τῆς μεγάλης ἐκείνης αἰσθητικῆς ἀληθείας, ἣν καί ὁ Ροΐδης ἠσπάσθη, ὅτι ὅπως ἀναθάλλῃ τὸ ποιητικὸν τάλαντον, ποιητικῆς δεῖται ἀτμοσφαίρας;

Πόσα ἠδυνάμην νὰ σοὶ γράψω περὶ τῶν διαπρεπῶν ἑλλήνων ζωγράφων, Γκίζη καὶ Ἰακωβίδου, οἵτινες ἐν Γερμανίᾳ μορφωθέντες καὶ ἀρίστους πίνακας ἑλληνικῆς ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ὑποθέσεως δημιουργοῦντες οὔτε κἂν ἀναμιμνήσκουσι τοῖς Γερμανοῖς ὅτι, μεθ’ ὅλας τὰς ἀνοησίας τοῦ συμπατριώτου αὐτῶν Φαλμεράϊερ, οὗτοι εἶναι οἱ γνήσιοι ἀπόγονοι τοῦ Ζεύξιδος καὶ τοῦ Ἀπελλοῦ! Ποσάκις βλέπων ἔργα τῶν δύο τούτων ἑλλήνων ὡς τὸ «Τάξιμο» καὶ τὸν «Κουρέα τοῦ χωρίου» τοῦ πρώτου, καὶ τὸν «Μικρὸν ἀκόρεστον» τὰ «Παιδικὰ παθήματα» κλ. τοῦ δευτέρου ἐν τοῖς πλείστοις γερμανικοῖς περιοδικοῖς, ᾐσθάνθημεν ἰσχυρῶς παλλομένην τὴν καρδίαν ἐκ τῆς μυστηριώδους ἐκείνης συγκινήσεως, ἣν ὁ ἐπί μακρὸν τήν πατρίδα νοστήσας ἠσθάνθη μόνον! Δὲν ἦτο ἆρά γε προσφορώτερος ὁ πάντοτε μειδιῶν τῆς Ἀττικῆς οὐρανὸς, ὁ τόσον πλούσιος εἰς γραμμὰς, χρώματα καὶ κάλλος, πρὸς ἀνάπτυξιν τοῦ γραφικοῦ αὐτῶν ταλάντου; Ὢ, πολιτικὴ, πολιτική!

Τίς θέλει ἐπαναφέρει ἐκ Μιτυλήνης τὸν διαπρεπῆ φιλόλογον Βερναρδάκην, ὅστις, ὅπως λησμονήσῃ τὰς πικρίας καὶ τὴν ἀπογοήτευσιν, τὰς ὁποίας ἐξ Ἀθηνῶν ἀπεκόμισε, φυτεύει τώρα ἐν τῷ κήπῳ του γεώμηλα καὶ ῥαφανίδῥας καὶ γράφει περὶ παντούφλας!! ὁ ποιητὴς τῆς «Μερόπης» καὶ τῆς «Μαρίας Δοξαπατρῆ»;

Καὶ προτιμῶσι νὰ στερῶνται τῶν ἀτθίδων νυκτῶν οἱ ἀληθεῖς οὗτοι Ἕλληνες, προτιμῶσι νὰ φέρωσι τὴν πατρίδα ἐν τῇ καρδίᾳ καὶ εἰς τὰ ὄνειρα αὐτῶν μᾶλλον ἢ νὰ βλέπωσι τὰ ὀνόματα αὐτῶν διασυρόμενα ἐν τῇ ὁσημέραι ἀναπτυσσομένη ἐν Ἀθήναις λιβελλοσιλλογραφίᾳ.

Ὄχι! μυριάκις ὄχι! δὲν ὑπάρχει ἐν Ἀθήναις ἡ μυστηριώδης ἐκείνη δύναμις, ἥτις θέτει εἰς κίνησιν ἁπάσας τὰς πρωτευούσας τοῦ κόσμου, ἡ μεγάλη ἐκείνη ἕλξις ἥτις ἐνασκεῖται ἐκ τοῦ κέντρου πρὸς τὰ ἀπώτατα ἄκρα ἑνὸς ἔθνους, ἡ κεντρόμολος τέλος δύναμις τοῦ πνεύματος ἐπὶ τῆς ὕλης ἐν ὅλαις αὐτοῦ ταῖς ἐκφράσεσι. Καὶ ὅμως ὑπάρχουσι πλεῖστοι πιστεύοντες, ὅτι αἰ Ἀθῆναι εἶναι μικροί Παρίσιοι!!

Ἀλλ’ ἐὰν αἱ Ἀθῆναι ἦσαν μικροὶ Παρίσιοι, τότε οἱ ἔξοχοι Ἕλληνες, ὁ Πανᾶς, ὁ Δαμασκηνός, ὁ γαμβρὸς τοῦ μεγάλου Ῥενὰν, ὁ Ψυχάρης, ὁ Σάθας, ὁ Βικέλας καὶ τόσοι ἄλλοι, δὲν ἠδύναντο ἆρα νὰ ἐγκαταλείψωσι τοὺς μεγάλους Παρισίους, ἔνθα διαπρέπουσι, διὰ νὰ ἐγκαθιδρυθῶσιν εἰς τοὺς μικροὺς, ἔνθα ἠδύναντο νὰ θεοποιῶνται;

Τί νὰ εἴπωμεν περὶ τῶν προξενικῶν ἐκείνων ὑπαλλήλων, οἵτινες παυόμενοι ὑπὸ φρενοτρόπου κυβερνήσεως, προτιμῶσι νὰ ἀσπασθῶσι τὸ ἐμπορικὸν στάδιον, εἰς ὃ ἀναπτύσσοντες τὴν ἑλληνικὴν ἰδιοφυΐαν διακρίνονται καὶ ἀποκαθιστάμενοι ἐν τῇ ξένῃ ἐκπατρίζονται;

Δὲν θέλω νὰ ἀναφέρω κατ’ ὄνομα πολλοὺς ἐν Εὐρώπῃ Ἕλληνας σπουδαστάς, οἵτινες μετὰ τὸ πέρας τῶν σπουδῶν των, ἀναλογιζόμενοι ὅτι μετὰ τὴν Ἐδὲμ τῶν μεγάλων εὐρωπαϊκῶν κέντρων ὀφείλουσι νὰ ἐπανακάμψωσιν εἰς τὴν Κόλασιν τοῦ ἀτερποῦς καὶ χαμαιζήλου ἡμῶν βίου, ἀναγκάζονται νὰ ἐγκαταλίπωσιν αἰωνίως τὰ πάτρια ἐδάφη! Ἐγνώρισα κάλλιστον ἐν Βερολίνῳ Ἕλληνα, τὸν Ἰωάννην Μητσοτάκην, ὅστις σπουδάσας τὴν ἰατρικὴν ἐπὶ πολλὰ ἔτη καὶ λαβὼν ὑπ’ ὄψει τοὺς ὅρους ὑφ’ οὓς αὕτη ἐν Ἑλλάδι ἐξασκεῖται, προετίμησε νὰ διαμένῃ αὐτόθι διὰ τῶν συγγραφῶν του τὰ πρὸς τὸ ζῆν προσποριζόμενος.

III.

Δύναμαι λοιπὸν μετὰ τὰ ἀνωτέρω νὰ σοὶ ἀπευθύνω τὴν ἐρώτησιν: Ποῦ κεῖται ἡ Ἑλλάς;

Ποῦ λοιπὸν κεῖται ἡ Ἑλλάς, ἀφ’ οὗ οἱ καλλίτεροι, οἱ εὐφυέστεροι, οἱ ἑλληνοπρεπέστεροι τῶν υἱῶν της ἐγκαταλείπουσιν αὐτὴν, χωρὶς οὐδὲ κἂν ἓν δάκρυ τὸ ὄμμα των νὰ ὑγράνη; Ποῦ λοιπὸν εἶναι ἡ ὡραία ἐκείνη τῶν Φιλικῶν νύμφη, ἣν καίτοι δούλην μετὰ παλμῶν καὶ ἁγίας θέρμης καὶ μακρὰν εὑρισκόμενοι ἀνεπόλουν καὶ ἐρρέμβαζον, ἀπὸ τῶν ἀπεράντων τῆς Ῥωσσίας στεππῶν μέχρι τοῦ περικαλλοῦς Βοσπόρου, καὶ ἀπὸ τῶν πόλων μέχρι τῶν Πυραμίδων ἓν μόνον χρυσοῦν ὄνειρον ἀνέπλασσον, τὴν θραῦσιν τῶν δεσμῶν της;

Ποῦ λοιπὸν κεῖται ἡ Ἑλλάς, ἀφοῦ εὑρίσκει τις αὐτὴν μᾶλλον ἐν Ἀγγλίᾳ, Γαλλίᾳ, Αὐστρίᾳ, Ἰταλίᾳ, Ῥωσσίᾳ καὶ Ἀμερικῇ μᾶλλον ἢ παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ γηραιοῦ καὶ ἱοστεφάνου Ὑμηττοῦ.

Ποῦ λοιπὸν κεῖται ἐκείνη, ἣν ἔψαλλεν ὁ Βύρων, ὁ Οὑγκὼ καὶ ὁ Μύλλερ, ἀφοῦ ὁ μὲν Βύρων ἠδύνατο νῦν νὰ τὴν εὕρῃ μᾶλλον ἐν Μαγχεστρίᾳ, ὁ Οὑγκὼ ἐν Μασσαλίᾳ καὶ ὁ Μύλλερ ἐν Τεργέστῃ;

Ποῦ λοιπὸν κεῖται ἡ Ἑλλὰς, ἀφοῦ οἱ μικρομεγάλοι ἐκεῖνοι Γραικύλοι ἐπιστρέφοντες πλήρεις στόμφου καὶ τύφου ἐξ Εὐρώπης, ἔνθα μόνον τὴν νέαν ὅλως ἐπιστήμην τῆς Ρεκλάμας ἐσπούδασαν πειρῶνται δίκην Σαλμονέων νὰ κεραυνοβολῶσι τοὺς ὀλίγους Ἕλληνας οἵτινες ἐν τῇ ξένῃ τιμῶσι τὴν Ἑλλάδα; Ποῦ κεῖται ἡ Ἑλλάς;

IV.

Μαντεύω τὴν ἀπάντησίν σου, ἀγαπητέ μοι, καὶ διὰ τοῦτο δὲν περιμένω αὐτὴν, ἀλλὰ χαράσσω:

Ἐνθάδε κεῖται.

Ἔρρωσο
Γ. Κ. Στρατηγησ.