Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1887/Ο Έλλην μουσουργός Σπυρίδων Σαμάρας
| ←Ποταμοὶ καὶ θάλασσα | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1887 Συγγραφέας: Ὁ Ἕλλην μουσουργὸς Σπυρίδων Σαμάρας |
Οἱ ἀδιάφοροι→ |
Πολλάκις ἐλέχθη καὶ κατὰ κόρον ἐπαναλαμβάνεται ὑπὸ τῶν ἀπαισιοδόξων, μετὰ τραγικοῦ ὕφους ἀπολοφυρομένων, ὅτι ἐν Ἑλλάδι ἐπικρατεῖ λειψανδρία, λειψανδρία ἀληθῶς ἐν τῇ πολιτείᾳ, ἐν τῇ ἐπιστήμῃ, ἐν τῇ στρατιωτικῇ, ἐν τῇ ποιήσει, ἐν τῇ τέχνῃ, ἐν τοῖς γράμμασιν, ἐν τῇ φιλοσοφίᾳ. Τὴν σφαῖραν τῆς πνευματικῆς μάλιστα δράσεως τοῦ ἔθνους ἀποτελεῖ συμπτωματικὸν ἄθροισμα μετριοτήτων ἀποθαυμαζουσῶν ἀλλήλοις, ἀδυναμιῶν ἀμοιβαίως ὑποβασταζομένων, αἵτινες ἀπαντῶσιν εἰς πᾶσαν γωνίαν, ἀνὰ πᾶν βῆμα, ἐπὶ πᾶσαν βαθμίδα τῆς κοινωνικῆς καὶ πολιτικῆς ἱεραρχίας. Ἀλλ’ ἆρά γε — σκέπτομαι τότε — οἱ μεγάλοι ἄνδρες φύονται εἱμαρμένως ὡς τὰ λάχανα καὶ οἱ ἀμανῖται, ὡςεὶ ἦσαν αὐτόματον προϊὸν ὡρισμένου τόπου καὶ χρόνου, ἡ δὲ εὔανδρος ἄλλοτε γῆ τῆς Ἑλλάδος, ἐξαντληθεῖσα εἰς παραγωγὴν προνομιούχων φύσεων, μόλις ἐπαρκεῖ νῦν εἰς μετριότητας, ὡς εἰς λιπόσαρκον σῖτον ἀγρός, οὗ τὴν ἰκμάδα τοῦ ἐδάφους ἐξήντλησε συνεχὴς προηγουμένη βλάστησις.
Ἀληθῶς τὸ φαινόμενον ἤθελεν εἶσθαι ἀπελπιστικόν, ἂν ὑπετίθετο ὅτι ἡ ἐμφάνισις μεγαλοφυῶν προσωπικοτήτων ἐν ἑκάστῳ σταδίῳ τῆς ἐθνικῆς ἐργασίας ἐγίγνετο ἐκ τοῦ αὐτομάτου, ἀνεμένομεν δὲ νὰ καταπεμφθῶσιν ἡμῖν ἐξ οὐρανοῦ ἔξοχοι ἄνδρες, ὡς τὸ μάνα ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῖς λιμοκτονοῦσιν Ἑβραίοις. Ὡς τὸ ἄνθος, ἵνα μὴ μαρανθῇ ἀπὸ τῆς πρώτης ἐκφύσεως δεῖται καὶ προςφόρου ἀτμοσφαίρας σὺν τῇ καλλιεργίᾳ, οὕτω καὶ ἡ μεγαλοφυΐα θνήσκει πρὶν ἢ ἐμφανισθῇ, ὅταν ἡ πέριξ κοινωνικὴ ἀτμόσφαιρα, ἣν ἀναπνέει καὶ δι’ ἧς τρέφεται καὶ ὑπάρχει, τὴν περισφίγγῃ πνιγηρὰ καὶ νοσώδης μέχρις ἀσφυξίας καὶ ἀποπνιγμοῦ. Ὅταν δὲ ἀναλογίζωμαι ὅτι ἡ σύγχρονος γενεά, ὑπὸ τὴν εὐνοϊκὴν ἐπίδρασιν τοῦ αὐτοῦ οὐρανοῦ καὶ τοῦ αὐτοῦ θερμουργοῦ κλίματος τῆς Ἑλλάδος, ἐν ᾧ ἀνέλαμψεν ἡ μεγαλοφυΐα τοῦ Περικλέους, τοῦ Φειδίου, τοῦ Ἀριστοτέλους, τοῦ Δημοσθένους, τοῦ Αἰσχύλου, φυτοζωεῖ στεῖρα καὶ ἀδρανὴς, τὰ δὲ ἀπόδημα ἐν τῇ ἀλλοδαπῇ τέκνα αὐτῆς πληροῦσι πολλάκις θάμβους καὶ γοητείας τὸν εὐρωπαϊκὸν κόσμον, διαιωνίζοντα τὴν αἴγλην τοῦ ἑλληνικοῦ ὀνόματος, τότε μὲ καταλαμβάνει διττὸν αἴσθημα οἴκτου καὶ ἐλπίδος, οἴκτου διὰ τὸ ἐνεστώς, καὶ ἐλπίδος ἐπὶ τῷ μέλλοντι τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους.
Μία τῶν ὡραιοτέρων ἐγγυήσεων τοῦ ἑλληνικοῦ μέλλοντος πρόκειται ἀναντιρρήτως καὶ τὸ ἐπὶ τῶν πτερύγων τῆς παγκοσμίου φήμης φερόμενον ἀπό τινος ὄνομα τοῦ ἕλληνος μουσουργοῦ Σπυρίδωνος Σαμάρα, οὗ τὸ μέτωπον, ἂν ἐνωρὶς ἤδη περιέστεψεν ἡ δόξα ἐν μέσῳ τοῦ πεπολιτισμένου κόσμου τῆς Εὐρώπης, παρ’ ἡμῖν ἤθελεν ἀναντιρρήτως κύψει ὑπὸ τῆς ὀδύνης καὶ ἐν ἀπογοητεύσει θανασίμῳ. Τίς οἶδε δ’ ἂν τὸ ὄνομα τοῦ Σπυρίδωνος Σαμάρα, ὅπερ ἀπὸ τοῦδε παρέλαβε καὶ θέλει κληροδοτήσει εἰς τοὺς αἰῶνας ἡ ἀθανασία, δὲν ἤθελεν εἶσθαι γνωστὸν μόνον ὑπὸ τῶν ἑκάστοτε ἐκλογικῶν ὑποψηφίων καὶ ἐκ τῶν δημοτικῶν καταλόγων, ἂν εἶχε τὴν ἀτυχίαν ὁ διαπρεπὴς ἕλλην καλλιτέχνης νὰ παραμείνῃ καὶ αὐτὸς φυτόζῳον καὶ ἐκλογεὺς ἐν τῇ ἰδίᾳ χώρᾳ. Εὐτυχῶς ὅμως καὶ δι’ ἑαυτὸν καὶ διὰ τὴν Ἑλλάδα ἔσπευσεν ἀπὸ τῆς πρώτης ἡλικίας νὰ πολλαπλασιάσῃ ἐν εὐρυτέρῳ ὁρίζοντι καὶ ἐπὶ γονιμωτέρου ἐδάφους τὸ μουσικὸν αὐτοῦ τάλαντον, ὅπερ ἀναμφιβόλως ἤθελε ταφῆ ἀφανὲς ἐνταῦθα, ἔνθα διαπρέπουσι καὶ ἀποθεοῦνται μόνον οἱ ἁλαταποθηκάριοι καὶ οἱ τελωνοφύλακες.
Ὁ Σπυρίδων Σαμάρας ἐγεννήθη ἐν Κερκύρᾳ τῷ 1862. Λίαν πρωΐμως, ἐν τῇ ἁπαλῇ ἀκόμη ἡλικίᾳ, ἐξεδηλώθη ἡ πρὸς τὴν μουσικὴν ἰδιάζουσα αὐτοῦ κλίσις. Παῖς ἔτι, φεύγων τὰ συνήθη παίγνια τῶν ὁμηλίκων, ἠρέσκετο εἰς τὴν ἀκρόασιν μουσικῶν ᾀσμάτων καὶ συμφωνιῶν, προτιμῶν ἀντὶ ἄλλου παιδικοῦ ἀθύρματος τὰ πλῆκτρα τοῦ κλειδοκυμβάλου. Ὅπου συναυλία, ὅπου μέλος καὶ ᾆσμα, ὅπου ἦχος μουσικῆς, ἐκεῖ ἐφέρετο ἐξ ἀκατανικήτου ἐμφύτου ἡ παιδικὴ αὐτοῦ ψυχή, παραδιδομένη εἰς εὐγενῆ ἔμπνευσιν, καὶ μεταφερομένη διὰ τῶν κυμάτων τῆς μουσικῆς εἰς κόσμον ἐκστάσεως καὶ ἀλλοφροσύνης. Ψυχολόγος παρατηρητὴς ἠδύνατο νὰ παρακολουθήσῃ ἐπὶ τῆς συγκεκινημένης φυσιογνωμίας τοῦ παιδὸς τὰ χρώματα καὶ τὴν ποικίλλουσαν ἔκφρασιν τῶν μουσικῶν τόνων, ὁσάκις ἐνωτίζετο αὐτοὺς μετὰ προςηλώσεως περιέργου ὁ μικρὸς μουσόληπτος. Ἐπὶ τοσοῦτον δὲ ἤνοιγε τὴν ψυχὴν αὐτοῦ καὶ τὸ οὖς εἰς τὴν ἁρμονίαν τῶν ἤχων ὥςτε κατώρθου νὰ μεταφέρῃ ἐπὶ τοῦ κυμβάλου, παιδίον ἔτι ἄπειρον, τὴν ἑνότητα καὶ τὴν ἔκφρασιν αὐτῶν, ἐξ ἁπλῆς ἀπομνημονεύσεως. Βραδύτερον, ἀπορφανισθεὶς τοῦ πατρός, καὶ ἀποκαταστὰς ἐν Ἀθήναις ἐμόρφωσε βαθμηδὸν τὸ μουσικὸν αἴσθημα διὰ τῆς μελέτης καὶ τῆς σπουδῆς παρ’ ἐγκρίτοις μουσικοδιδασκάλοις. Νεαρώτατος ἔτι ἠγάπησε τὸ ὡραῖον οὐ μόνον ἐν τῇ μουσικῇ, ἄλλα καὶ ἐν τῇ τέχνῃ καὶ τῇ ποιήσει. Ἡ προνομιοῦχος ψυχὴ τοῦ Σαμάρα, μόλις δεκαπενταέτους, ἀνεύρισκε τὸ μυστήριον τοῦ ὡραίου εἰς τὰ κλασικὰ μνημεῖα τῆς ἀρχαιότητος, διαπλαττομένη εἰς τὰς ἁρμονίας αὐτῶν. Οὑτωσὶ δὲ εἰς τὰς ἀναμνήσεις τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς δόξης καὶ ἐν αὐτῇ τῇ γῇ, ἔνθα ἡ μουσικὴ καὶ τὸ δρᾶμα ἔχουσι τὴν ἐνδοξοτέραν ἱστορίαν, ἠνέῳξε τὸν νοῦν εἰς τοὺς πρώτους νόμους τοῦ ὡραίου ἐκφραζομένου διὰ τῶν ἤχων.
Νεώτατος ἔτι, τῷ 1877, ἐποίησε τὸ πρῶτον αὐτοῦ μουσικὸν ἔργον «Scherzo sull’opera Contessa d’Amalfi», ὅπερ ἀφιέρωσε τῷ προςφιλεῖ αὐτοῦ διδασκάλῳ E. Stancapiano, ἐγκαίρως διαγνώσαντι καὶ ἐνισχύσαντι τὴν σπανίαν μουσικὴν εὐφυΐαν τοῦ παιδός. Τὸ αὐτὸ ἔτος συνέθετο «Sérénade pour piano», ἣν ἀφιέρωσε καὶ προςήνεγκε τῇ Α. Μ. τῇ Βασιλίσσῃ. Τὸ ἑπόμενον ἔτος ἐφιλοτέχνησε περιπαθὲς τεμάχιον «pensée mélancolique» ἐπὶ τῷ θανάτῳ καὶ εἰς μνήμην τοῦ πολυκλαύστου Βούρβαχη. Ἐκ τῶν πρώτων τούτων δοκιμίων κατεφαίνετο ἡ ἐξιδιασμένη εὐφυΐα τοῦ νεαροῦ καλλιτέχνου ἐφελκύουσα τὸν θαυμασμὸν τῶν διδασκάλων καὶ προοιωνιζομένη ἔνδοξον τὸ μέλλον αὐτοῦ. Τῷ 1879 συνέθετο ἓν «terzetto», μεῖναν ἀδημοσίευτον, τὸ βὰλς «la jeunesse», πρὸς δὲ καὶ μεγάλην τινὰ, συμφωνίαν δι’ ὀρχήστραν, ἣν διηύθυνεν ὁ ἴδιος ἐν τῷ χειμερινῷ θεάτρῳ Ἀθηνῶν, κατὰ τὴν δημοσίᾳ γενομένην ἐκτέλεσιν αὐτῆς. Τῷ 1880, ἐκτὸς ὡραίου τινὸς βὰλς «carnaval de 1880», ἀφιερωθέντος τῷ κ. Φραβασίλῃ καὶ δημοσιευθέντος εἶτα ἐν Νεαπόλει, ἐποίησε διαφόρους Romances. Ἀλλ’ ἔτι μᾶλλον διετρανώθη ἡ πρὸς τὴν μουσικὴν ἀπαράμιλλος κλίσις καὶ δεξιότης αὐτοῦ εἰς δύο ἔργα, «Sonata per violino e piano» καὶ «Ave Maria,» τὰ ὁποῖα ἐκτελεσθέντα βραδύτερον ἐν Παρισίοις ἐνίσχυσαν τὰ βήματα αὐτοῦ εἰς εὐρύτερον καλλιτεχνικὸν στάδιον. Πρὸ τῆς εἰς Παρισίους μεταβάσεώς του ἐμελοποίησεν, ἐν συνεργασίᾳ μετὰ τοῦ διδασκάλου του Σταγκαπιάνου, τετράπρακτον μελόδραμα ὑπὸ τὸν τίτλον «Olao» γραφὲν ἐπὶ τούτῳ ὑπὸ τοῦ κ. Α. Φραβασίλη.
Εἰς Παρισίους μετέβη τῷ 1882, ἔνθα τῇ γενναίᾳ προστασίᾳ τοῦ Marquis de Saint-Hilaire ἐξηκολούθησε καὶ διεπέρανε τὰς σπουδάς ἐν τῷ ᾨδείῳ ὑπὸ τὸν διάσημον μουσουργὸν Delibes. Ἅμα τῇ αὐτόθι ἐμφανίσει αὐτοῦ ὁ νεαρὸς Σαμάρας ἐγένετο γνωστὸς παρὰ τῇ λεπτοτέρᾳ κοινωνίᾳ τῆς εὐρωπαϊκῆς ταύτης μητροπόλεως. Ὁ Marquis de Saint-Hilaire εὐθὺς ἔσπευσε νὰ παρουσιάσῃ τὸν προςφιλῆ προστατευέμενον τῇ Société Académique des enfants d’Apollon, ὅπου πρῶτον δεῖγμα τῆς ἐξόχου μουσικῆς δεινότητος, ἐξετέλεσεν, ἐν μέσῳ τῶν ἐπευφημιῶν τοῦ ἀπαιτητικωτέρου ἐπὶ μουσικῇ λεπτότητι ἀκροατηρίου, τὰ ἀνωτέρω τεμάχια, τὴν Sonata καὶ τὴν Ave Maria συνοδευόμενος ὑπὸ τοῦ ἰδίου μαρκησίου διὰ τετραχόρδου, ᾄδοντος δὲ τὴν Prière τοῦ γνωστοῦ ἕλληνος ὀξυφώνου Κρητικοῦ. Τοσαύτη δ’ ὑπῆρξεν ἡ ἐπιτυχία τῶν ἔργων τούτων ὥςτε ὁ νέηλυς μουσουργὸς ἐξελέγη εὐθὺς καὶ ὁμοφώνως μέλος τῆς Société, ἀριθμούσης τὸ 147ον ἤδη ἔτος ἀπὸ τῆς ἱδρύσεώς της καὶ τοὺς διασημοτέρους ἐρασιτέχνας τῆς μουσικῆς μεταξὺ τῶν ἑταίρων αὐτῆς. Τῷ 1883 ἐν Παρισίοις ἐξεπόνησε τέσσαρα περιπαθῆ τεμάχια Morceaux Orientaux καί τινας romances «Le spadassin» ἅτινα ἠγόρασεν ὁ ἐκδότης Ricordi ἀντὶ ἁδροῦ τιμήματος. Ἓν τῶν τεμαχίων τούτων ἐξετελέσθη ὑπὸ τὰς ζωηρὰς ἀνευφημίας ἐπιλέκτου παρισινοῦ κόσμου ἐν τῇ αἰθούσῃ τῆς Société τῇ 3ῇ Μαΐου ἰδίου ἔτους. Κατὰ τὴν αὐτὴν περίπου ἐποχήν, εἰκοσαέτης ἀκόμη, ὁ Σαμάρας ἐδοκίμαζε τὴν μελοποιητικὴν αὐτοῦ εὐχέρειαν ἀσχολούμενος περὶ τὴν σύνθεσιν τοῦ πρώτου τριπράκτου μελοδράματος Medjé, ὅπερ περάνας ἔμελλε νὰ ἐκχωρήσῃ διὰ συμβολαίου καὶ ἀντὶ μεγάλης ἀμοιβῆς τῷ Ricordi, ἀλλ’ ὅπερ εἶτα ἀπέσυρε, διότι ὁ ἐκδότης οὗτος, συνεπείᾳ προηγουμένων ἀναποδράστων ὑποχρεώσεων πρὸς τρίτους, ἤθελε βραδύνει τὴν ἐπὶ τῆς σκηνῆς ἀναβίβασιν τοῦ μελοδράματος τούτου, ὅπερ ἤδη μεταφραζόμενον ὑπὸ τοῦ κ. F. Fontana παρασταθήσεται ἐπίσης ἐν Ἰταλίᾳ. Τῷ 1885 ἐν τῷ Grand Concert du Trocadéro, ἔνθα ἔψαλεν ἡ διάσημος Νίλσων, ἐξετελέσθη νεώτερον αὐτοῦ ἔργον «Chitarrata» ὑπὸ δέκα κιθαρῳδῶν, δέκα μανδολίνων καὶ ὁλοκλήρου τῆς ὀρχήστρας. Μετὰ τὴν ἐκτέλεσιν αὐτοῦ ὁ Gounod ἐγερθεὶς ἠσπάσθη δημοσίᾳ τὸ μέτωπον καὶ συνεχάρη ζωηρότατα θλίβων τὴν χεῖρα τοῦ Σαμάρα.
Ἀλλ’ ὅ,τι ἰδίως ἐκορύφωσε τὴν περὶ τοῦ ἕλληνος μελοποιοῦ ἔξοχον φήμην ὑπῆρξε τὸ τελευταῖον αὐτοῦ μελόδραμα «Flora Mirabilis,» οὗ ἡ καταπληκτικὴ ἐπιτυχία ἀποβαίνει ἀνωτέρα οἱαςδήποτε περιγραφῆς. Τὸ καλλιτεχνικὸν περιοδικὸν τοῦ Μιλάνου «Il Theatro illustrato» ἀποφαίνεται ὅτι πρέπει τις ν’ ἀναδράμῃ εἰς τὴν ὡραίαν ἐκείνην ἐποχὴν, καθ’ ἣν οἱ Γόμεθ, οἱ Μαρκέται καὶ οἱ Πογκιέλλαι ἐλάμβανον παρὰ τοῦ κοινοῦ τοῦ Μιλάνου τὸ βάπτισμα τῆς τέχνης, διὰ ν’ ἀνεύρῃ ὁμοίαν ἐπιτυχίαν πρὸς ἐκείνην, ἣν ἐδρέψατο ὁ νεαρὸς Σαμάρας ἀπὸ τῆς σκηνῆς τοῦ θεάτρου Carcano τὴν ἑσπέραν τῆς 16 παρελθόντος Ἰουλίου, κατακηλήσας οἱονεὶ διὰ νέων ἀγνώστων ἤχων καὶ ἁρμονιῶν τὸ ἔξαλλον ἐξ ἐνθουσιασμοῦ ἀκροατήριον, καλέσαν ἑκκαιδεκάκις ἐπὶ τῆς σκηνῆς τὸν περιώνυμον ἔκτοτε καταστάντα μουσουργόν. Ἡ ἑσπέρα ἐκείνη ὑπῆρξε δι’ αὐτὸν ἔκτακτος καὶ ἐξαιρετικὸς θρίαμβος, ὡς ἀπεφήνατο ἡ «Καρτερία» τῶν Μεδιολάνων. Ὁ Αἰὼν (Secolo) ἔγραφεν ὅτι ὁ Σαμάρας, γεννηθεὶς ὑπὸ τὰς μύρτους καὶ τὰς λεμονέας τῶν κήπων τοῦ Ἀλκινόου, διὰ τοῦ «Flora Mirabilis» διετράνωσεν ὅτι κέκτηται πάντα τὰ προςόντα μεσημβρινοῦ καλλιτέχνου προωρισμένου εἰς ἔνδοξον μέλλον. Ὁμόφωνος δὲ ὁ τύπος τοῦ Μιλάνου ἀνεγνώρισε τὴν μουσικὴν μεγαλοφυΐαν τοῦ ἕλληνος ἀριστοτέχνου, ὅςτις ἀπὸ τῆς ἑσπέρας ἐκείνης κατέστη ἀντικείμενον θαυμασμοῦ καὶ λεπτῶν περὶ τέχνης συζητήσεων παρὰ τῇ μουσικωτέρᾳ κοινωνίᾳ τῆς Ἰταλίας. Οὐδεὶς ἀμφισβητεῖ αὐτῷ τὰ προςόντα τοῦ βαθέος μουσουργοῦ καὶ τὰ ἔτι σπανιώτερα τοῦ ἀρίστου μελοδραματογράφου, δῶρα ἀληθῶς πολύτιμα ἀλλὰ καὶ τόσῳ σπανίως συνδυαζόμενα οὑτωσὶ ἁρμονικῶς ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ προσώπῳ.
Ὁ Σαμάρας μέλλει ν’ ἀνακαλύψῃ νέους ὁρίζοντας, νέα χρώματα, νέας ἐκφράσεις αἰσθήματος καὶ ἰδέας ἐν τῇ ἀπεράντῳ σφαίρᾳ τῆς μουσικῆς. Ἐν ταῖς ὡραίαις αὐτοῦ συνθέσεσιν ἐπικρατεῖ τὸ πολυφωνικὸν στοιχεῖον, γνώρισμα τῆς νεωτέρας σχολῆς, ἧς εἵμαρται νὰ καταστῇ ὁσονούπω τὸ κῦρος καὶ ἡ ἀδιαφιλονείκητος προςωπικότης. Ἐπωφελούμενος τῆς μοναδικῆς εἰς τὸ κλειδοκύμβαλον εὐχερείας, ἐνεβάθυνεν εἰς τὴν μελέτην πάντων τῶν ἀριστουργημάτων τοῦ νέου μελοδραματικοῦ θεάτρου, τῶν θαυμασιωτέρων προϊόντων τῆς γαλλικῆς, τῆς ἰταλικῆς, τῆς γερμανικῆς καὶ τῆς ῥωσσικῆς Μούσης, οὕτω δὲ μετεβίβασεν ἐν τῇ μουσικῇ αὐτοῦ τὰς μελῳδικὰς χάριτας τῆς πατρίδος τοῦ Βελλίνη, τὸν λαμπρὸν ὀργανικὸν χρωματισμὸν τοῦ Berlioz, τὰς λεπτοτάτας ἁρμονίας καὶ τὴν μουσικὴν λογικὴν τοῦ Βετχόβεν, τὴν ἀρρενωπότητα τοῦ ὕφους τοῦ Rubinstein, συγκεραννύων φυσικώτατα τὸ αἴσθημα τῶν μὲν πρὸς τὴν πραγματικὴν ἔκφρασιν τῶν δέ.
Δὲν ἀπόκειται βεβαίως ἐμοὶ νὰ ἀναλύσω τὰς ὑψίστας ταύτας ἀρετὰς τοῦ ἕλληνος ἀριστοτέχνου, ἐν ᾗ ἄλλως τε ἐποχῇ ἅπας σχεδὸν ὁ καλλιτεχνικὸς καὶ θεατρικὸς τύπος τῆς Εὐρώπης βρίθει περισπουδάστων περὶ αὐτοῦ τεχνοκρισιῶν, ὁμόφωνος δ’ ὁ μουσικὸς κόσμος ἀναγνωρίζει ἐν τῷ προςώπῳ αὐτοῦ ἔξοχον πρωτοτυπίαν, μεγαλοφυᾶ ἀτομικότητα, μέλλουσαν, νὰ σαγηνεύσῃ τὸν κόσμον καὶ νὰ καταλάβῃ ἐπιφανῆ θέσιν ἐν τῇ ἱστορίᾳ τοῦ νέου μελοδραματικοῦ θεάτρου. Ἀτάκτως ἐρρίφθησαν αἱ ὀλίγαι ᾧδε γραμμαί, ὅπως γνωρισθῇ τοῖς ἀναγνώσταις τοῦ ἡμετέρου Ἡμερολογίου ὁ ἔξοχος ἕλλην μουσουργός.
Τὴν ἀνατολὴν τοῦ νέου τούτου τῆς τέχνης ἀστέρος χαιρετίζομεν καὶ ἡμεῖς οἱ Ἕλληνες μετ’ ἀνεκλαλήτου ἀγαλλιάσεως, σεμνυνόμενοι ὅτι τῶν ἀμαράντων δαφνῶν, ἃς δρέπει ἀνὰ πᾶν βῆμα ἐν μέσῳ τοῦ θάμβους καὶ τῆς γοητείας ἣν καταλείπει ὡς φωτεινὸν μετέωρον εἰς τὰ ὄμματα, τόσου πεπολιτισμένου κόσμου, τῶν δαφνῶν τούτων μετέχει καὶ ἡ φύσασα καὶ ἐκθρέψασα αὐτὸν Ἑλλάς!
Ἐν Ἀθήναις, μηνὶ Αὐγούστῳ 1886.
Κων. Φ. Σκοκοσ
Ο ΕΛΛΗΝ ΜΟΥΣΟΥΡΓΟΣ
Σπυριδων Σαμαρασ