Ετήσιον Ημερολόγιον του Έτους 1887/Βιογραφίαι
| ←Ὁ Θεόδωρος Ὀρφανίδης ὡς βοτανικός | Ἐτήσιον Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1887 Βιογραφίαι |
Τύπος λιμοκοντόρου→ |
Ἓν πρὸς ἓν ἀντιπαρῆλθον ἀπὸ τοῦ μέσου ἡμῶν τὰ σεβάσμια λείψανα τοῦ ἱεροῦ ἀγῶνος. Ἡ ἐπίλεκτος φάλαγξ τῶν διασωθέντων ἀγωνιστῶν, οἵτινες μέχρις ἐσχάτων ἐξεπροσώπουν τήν ζῶσαν ἱστορίαν τῆς ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως, συνέχοντες ὡς εἰπεῖν τὴν ἔνδοξον ἐκείνην ἐποχὴν πρὸς τὴν σύγχρονον ἀδρανῆ καὶ ῥᾴθυμον, σχεδὸν ἠρημώθη καὶ ἐξέλιπεν. Ὁ δὲ θάνατος αὐτῶν ἀνοίγει μέγα κενὸν μεταξὺ ἡμῶν καὶ ἐκείνων, διότι τὴν χρονικὴν ἀπόστασιν μεγεθύνει καὶ καθίστησι μᾶλλον ἐπαισθητὴν τοῦτο, ὅτι μετὰ τῶν προςώπων συνεκλείπουσι βαθμηδὸν καὶ αἱ ἔνδοξοι πράξεις, ὁ πρὸς ἐθνικὰ μεγαλουργήματα οἰστρήλατος ἐνθουσιασμός, ἡ ὑπὲρ πατρίδος αὐτοθυσία καὶ ἡ πρὸς τὸ ἐθνικὸν ἰδανικὸν ἀδιάσειστος πίστις τῆς ἐξόχου ἐκείνης γενεᾶς.
Ἀνδρεῖον καὶ εὐκλεὲς τέκνον τῆς ἐνδόξου ἐκείνης ἐποχῆς, γαλουχηθὲν ὑπὸ τὰ ᾄσματα τῆς ἁρματωλικῆς ἐποποιΐας καὶ αἰσθανθὲν τὴν ζωὴν ἐν μέσῳ τῶν φλογῶν καὶ τῶν παιάνων τοῦ πολέμου, ὑπῆρξε καὶ ὁ ἄρτι μεταστὰς Ναστούλης Δαγκλῆς, ἐκ τοῦ ἡρωϊκοῦ καὶ ἐθνομάρτυρος Σουλίου, γεννηθεὶς τῷ 1800. Ὁ πατὴρ αὐτοῦ Γκόγκας Δαγκλῆς ὑπῆρξεν ἐκ τῶν πρώτων ὁπλαρχηγῶν τοῦ Σουλίου, μετὰ τὴν καταστροφὴν τοῦ ὁποίου τῷ 1803 περιεσώθη καταφυγὼν ἐν ἀρχῇ εἰς τὴν Ἑπτάνησον πανοικεί, καταταχθεὶς δ’ εἶτα εἰς τὰς τάξεις τοῦ ῥωσσικοῦ στρατοῦ ὡς ἑκατόνταρχος ἔπεσε μαχόμενος ἐν Τενέδῳ τῷ 1808.
Εἰκοσαέτης ἦν ὁ Ναστοῦλης Δαγκλῆς ὅτε ὁ Σουλτάνος εἶχε κηρύξει ἀντάρτην τὸν περιώνυμον Ἀλῆ-Πασᾶν τῶν Ἰωαννίνων, ἀποστείλας κατ’ αὐτοῦ, κλεισθέντος ἐντὸς τοῦ φρουρίου, πολυάριθμον τακτικὸν στρατόν. Οἱ ἐν Κέρκυρᾳ τότε ἐφησυχάζοντες Σουλιῶται ἔσπευσαν ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ ταύτῃ ἀκράτητοι εἰς τὰς πεδιάδας τῶν Ἰωαννίνων διψῶντες ἐκδίκησιν κατὰ τοῦ αἱμοχαροῦς καὶ ἀδιαλλάκτου ἐχθροῦ τῆς ἰδίας αὐτῶν πατρίδος, καὶ ἐπολιόρκησαν στενῶς τὸν Ἀλῆν. Ἀλλὰ συγχρόνως ἀφίκετο ἡ μυστικὴ εἴδησις εἰς τοὺς πολιορκητὰς ὅτι ἡ ἀνταρσία τοῦ τυράννου, παρασκευασθεῖσα ὑπὸ τῶν μεμυημένων τὰ τῆς ἐπαναστάσεως, ἀπέβλεπεν εἰς τὴν λίαν προςεχῆ ἔναρξιν αὐτῆς πρὸς ἀποτίναξιν τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ. Οἱ Σουλιῶται πολιορκηταί, ὅπως μὴ ματαιωθῇ τὸ μέγα σχέδιον τῆς ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως, ἠναγκάσθησαν νὰ συμπράξωσι μετὰ τοῦ πολιορκουμένου Ἀλῆ, πέμψαντες πρὸς αὐτὸν τὸν Μάρκον Μπότσαρην, ἵνα διαπραγματευθῇ τοὺς ὅρους τῆς προτεινομένης συμμαχίας. Ὁ Ἀλῆς ἀποδεξάμενος τὴν πρότασιν ἐζήτησε πέντε ὁμήρους ἐκ τῶν διασημοτέρων τοῦ Σουλίου οἴκων ἐπ’ ἀνταλλαγῇ τοῦ ἰδίου αὐτοῦ ἐγγόνου Χουσὲν-Πασᾶ, οἵτινες καὶ ἐδόθησαν αὐτῷ. Οἱ ὅμηροι ἦσαν οἱ Κώστας Τσαβέλλας, Κίτσος Δράκος, Γεώρ. Ζέρβας, Κώστας Μπότσαρης καὶ ὁ Ναστούλης Δαγκλῆς, παραμείναντες ἐντὸς τοῦ φρουρίου μέχρι τῆς πτώσεως αὐτοῦ, καὶ τοῦ θανάτου τοῦ Ἀλῆ, ὁπότε νικητὴς ὁ Χουρσὴτ-Πασᾶς, συλλαβὼν τοὺς πέντε αἰχμαλώτους, προέτεινεν αὐτοῖς ὅπως γράψωσι τοῖς Σουλιώταις καὶ παροτρύνωσιν αὐτοὺς νὰ παραδοθῶσι καὶ προσκυνήσωσιν ὑποσχόμενος ἀμοιβὰς καὶ προνόμια καὶ γαιῶν παραχώρησιν. Ἀπορριφθείσης ὅμως, ὡς εἰκός, τῆς προτάσεως ὑπὸ τῶν ὑπερηφάνων Σουλιωτῶν, ὁ Χουρσὴτ-Πασᾶς, κλείσας τὸν Ναστούλην μετὰ τῶν λοιπῶν ἁλυσσιδέτους εἰς τὰς φυλακὰς τῶν Ἰωαννίνων, ἐκίνησε μεθ’ ὅλου τοῦ στρατοῦ κατ’ αὐτῶν. Πεσόντος δὲ τοῦ Μεσολογγίου ἠλευθερώθησαν οἱ πέντε δέσμιοι δι’ ἀνταλλαγῆς ἐπισήμων ὀθωμανῶν μπέϊδων, καὶ καταλιπόντες τὰς οἰκογενείας αὐτῶν εἰς τὴν Ἑπτάνησον ἔσπευσαν εἰς τὸ ἡρωϊκὸν Μεσολόγγιον, ἐν οἷς καὶ ὁ Ναστούλης, διατελέσας ὡς ὁπλαρχηγὸς ὑπὸ τὸν λόρδον Βύρωνα. Ἔκτοτε ὁ Δαγκλῆς καθ’ ὅλον τὸν ἱερὸν ἀγῶνα παρευρέθη καὶ διεκρίθη ἐπὶ ἀνδρείᾳ καὶ συνέσει εἰς τὰς μάχας τῆς Ἄμπλιανης, τοῦ Προφήτου Ἠλιοὺ, εἰς τὰ Σάλωνα, τῆς Ντομπραίνης ὑπὸ τὸν Καραϊσκάκην, τοῦ Διστόμου, εἰς Δραγαμέτσο ὑπὸ τὸν στρατηγὸν Τζούρτζ, τῆς Ραχώβης, τοῦ Καρπενησίου, εἰς τὰς μάχας καὶ τὴν πολιορκίαν τοῦ Ἀνατολικοῦ, εἰς τὴν μάχην καὶ κυρίευσιν τῆς Βονίτσης, καὶ εἰς τὴν ἅλωσιν τοῦ Μακρυνόρους καὶ Κραβασαρᾶ. Ἐπὶ τούτοις ἔσχε παρὰ τοῦ διοικητοῦ Τριπόλεως Πετρόμπεη τὸ στέμμα τοῦ ὑποχιλιάρχου τῷ 1833 καὶ τὸ τοῦ χιλιάρχου τῷ 1824, καὶ ἡ προςωρινὴ Κυβέρνησις τοῦ 1825 προήγαγεν αὐτὸν εἰς τὸ ἀξίωμα ἀντιστρατήγου. Τῷ δὲ 1826 ἐστάλη ὑπὸ τῶν συμπολιτῶν αὐτοῦ πληρεξούσιος εἰς τὴν ἐν Τροιζῆνι συνέλευσιν. Ἐπὶ Ὄθωνος ἔλαβε μετὰ τοῦ ἀριστείου τοῦ ἀγῶνος καὶ τὸν βαθμὸν τοῦ συνταγματάρχου τῆς ἐνεργοῦ φάλαγγος διορισθεὶς τῷ 1858 καὶ νομοεπιθεωρητής, προαχθεὶς εἶτα εἰς ὑποστράτηγον καὶ τιμηθεὶς διὰ τοῦ παρασήμου τῶν ἀνωτέρων Ταξιαρχῶν.
Ἡ ἁπλῆ μόνον ἀναγραφὴ τῶν ὑπὲρ τοῦ ἔθνους θυσιῶν τοῦ ἀειμνήστου Ναστούλη Δαγκλῆ ἀρκεῖ ὅπως ἀπαθανατίσῃ τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐν τῇ νεωτέρᾳ ἱστορίᾳ τῆς Ἑλλάδος.
Εὐγνώμων ἡ ἱστορία θέλει ποτὲ ἀναγράψει ἐν τῇ ἐπιτίμῳ αὐτῆς πινακοθήκῃ τὸ ὄνομα τοῦ Ἠλία Κεχαγιᾶ. Ἂν ἰδιαίτεραι ἀφιερώθησαν σελίδες διὰ τοὺς προμάχους τῆς ἑλληνικῆς ἀνεξαρτησίας, τοὺς ἀντὶ τοῦ ἰδίου αἵματος ἐξαγοράσαντας καὶ κληροδοτήσαντας ἡμῖν πατρίδα ἐλευθέραν ἴσος ὀφείλεται σεβασμὸς καὶ ἐθνικὴ εὐγνωμοσύνη καὶ πρὸς ὅσους, παραλαβόντες αἱμόβρεκτον ἔτι καὶ πυρίκαυστον τήν μικρὰν ταύτην γωνίαν τῆς ἑλληνικῆς γῆς, ἐμόχθησαν δι’ ὅλου αὐτῶν τοῦ βίου ὅπως περισυναγάγωσι τὰ ἄμορφα συντρίμματα τῆς καταστροφῆς, ἀναπλάττοντες καὶ ὀργανίζοντες αὐτὰ εἰς πολιτικὸν καὶ κοινωνικὸν σύνολον, ἄξιον τῆς προςοχῆς καὶ τοῦ ἐνδιαφέροντος τῆς συγχρόνου πεπολιτισμένης Εὐρώπης. Ἂν δὲ ἡ συγκοινωνία ἦνε τὸ πρώτιστον ὄργανον τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῶν ἀναμορφώσεων, ἃς κατεργάζεται τὸ ἐπιστημονικὸν βιομηχανικὸν πνεῦμα τοῦ αἰῶνος ἐπί τε τοῦ φυσικοῦ καὶ ἠθικοῦ κόσμου, τότε ἀναντιρρήτως ὁ Ἠλίας Κεχαγιᾶς, ὁ ἐκπροςωπήσας ἀπ’ ἀρχῆς μέχρις ἐσχάτων τὴν πρώτην ἐν Ἑλλάδι ἀτμοπλοϊκὴν ἐπιχείρησιν καὶ ἀναπτύξας τὴν κατὰ θάλασσαν συγκοινωνίαν ἐπὶ τριακονταετίαν ὅλην, προςήνεγκε τὴν πολυτιμοτέραν ὄντως ὑπηρεσίαν εἰς τὸ ἡμέτερον ἔθνος, ἀξίαν τῆς εὐγνώμονος μνήμης τῶν ἐφεξῆς γενεῶν.
Ὁ Ἠλίας Κεχαγιᾶς ἀνήκει εἰς ἔγκριτον ἐξ Ἀμφίσσης οἶκον. Ὁ πατὴρ αὐτοῦ Εὐστάθιος μετέσχε τοῦ ἀγῶνος, εἰς πολλὰς μάχας παρευρεθεὶς καὶ μετὰ παραδειγματικῆς ἀνδρείας προκινδυνεύσας. Ὅταν ἡ ὑπὸ τὸν Ὀδυσσέαν Ἀνδροῦτσον εὐάριθμος δρὰξ τῶν ἡρώων τῆς Γραβιᾶς ἠμύνετο ἀπὸ τοῦ πλινθοκτίστου ἐκείνου προπυργίου κατὰ τῶν ἐπανειλημμένων καὶ λυσσωδῶν ἐπιθέσεων τῶν Μεχμὲτ καὶ Βρυώνη, ἀγόντων περὶ τοὺς ὀκτακιςχιλίους, ὁ Εὐστάθιος Κεχαγιᾶς ὢν τότε ὑπὸ τὴν Πανουργιᾶν, πειρώμενον μετὰ τοῦ Δυοβουνιώτου τὴν ἐνίσχυσιν τῶν πολιορκουμένων, ῥιφθεὶς ἐν μέσῳ πυκνοῦ ἐχθρικοῦ πυρὸς ἐτόλμησε νὰ προσεγγίσῃ τὸν ἐξωτερικὸν τοῖχον τοῦ χανίου καὶ νὰ ῥίψῃ ἐντὸς τοῦ περιβόλου τροφὰς καὶ ἐφόδια, δι’ ὧν οἱ ἀπαράμιλλοι ἐκεῖνοι μαχηταὶ ἠδυνήθησαν νὰ παρατείνωσι μέχρι βαθείας νυκτὸς τὴν ἄμυναν καὶ ν’ ἀγάγωσι περιφανῆ νίκην, δοξάσασαν τὸ πρῶτον τὰ ἑλληνικὰ ὅπλα καὶ ἀναπτερώσασαν τὸ ἐπαναστατικὸν φρόνημα τοῦ ἔθνους.
Κατὰ τὴν ἀξιοσημείωτον μάχην τῆς Γραβιᾶς ὁ Ἠλίας Κεχαγιᾶς εἶχεν ἀκολουθήσει τὸν πατέρα αὐτοῦ, μεῖραξ τότε ἑκκαιδεκαέτης περίπου, διάπυρος ἐκ του ἁγίου ὑπὲρ πατρίδος ἐνθουσιασμοῦ, ὅςτις εἶχεν ἠλεκτρίσει πᾶσαν πανταχοῦ γῆς ἑλληνικὴν καρδίαν. Ἀλλ’ αἱ ταλαιπωρίαι, αἱ κακοπάθειαι καὶ παντοῖαι στερήσεις, ἃς ὑφίσταντο οἱ Ἕλληνες μαχηταί, ἀπέβαινον δυςανάλογοι πρὸς τὴν εὐπαθῆ καὶ τρυφερὰν ἡλικίαν τοῦ νεανίου. Διὸ ὁ πατήρ, παροτρυνόμενος καὶ ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ Ὀδυσσέως, ἔγνω νὰ ἀποστείλῃ τὸν Ἠλίαν πρὸς ἐκπαίδευσιν εἰς Τεργέστην, καί περ ἀρνούμενον νὰ καταλίπῃ τὸ πάτριον ἔδαφος καὶ τὰς ἀπὸ τῶν πολέμων δάφνας, ἃς ὠνειροπόλει ὁ μικρὸς φιλόδοξος.
Μετὰ δεκαετῆ περίπου διατριβὴν ἐν Τεργέστῃ, καθ’ ἣν διαμορφωθεὶς τῇ πρώτῃ ἐγκυκλίῳ παιδεύσει καὶ ἐγκρατὴς ξένων γλωσσῶν γενόμενος ἤσκησεν ἐν τῇ ἐμπορίᾳ τὸ παρατηρητικὸν αὐτοῦ πνεῦμα καὶ τὴν ἀκατάβλητον ἐνεργητικότητα τοῦ χαρακτῆρος, ἐπεδήμησεν ἅμα τῷ πέρατι τοῦ ἀγῶνος εἰς Ἑλλάδα, ἀποκομίζων ἱκανὰ ὑλικὰ καὶ ἠθικὰ ἐφόδια, ἅπερ ἔμελλε πολλαπλασιάζων βαθμηδὸν δι’ ἀδιαλείπτου ἐργασίας, νὰ χρησιμοποιήσῃ βραδύτερον ἐπ’ ἀγαθῷ τῆς κοινωνίας καὶ τοῦ ἔθνους. Κέντρον τῶν ἐργασιῶν αὐτοῦ καὶ τόπον ἐγκαταστάσεως προείλετο τὴν Σῦρον, ἥτις ἕνεκεν τῆς γεωγραφικῆς θέσεως καὶ τῶν ἐν αὐτῇ συρρεόντων παραγωγικῶν στοιχείων, ἤρξατο ἀποβαίνουσα ἑστία ἐμπορικῆς καὶ ναυτικῆς κινήσεως. Εὐθὺς ἐν ἀρχῇ τοῦ σταδίου αὐτοῦ ὁ Ἠλίας Κεχαγιᾶς κατέκτησε θέσιν ἀδιαφιλονείκητον ἐν τῇ συνειδήσει τῶν συμπολιτῶν αὐτοῦ. Ἡ εὐθύτης περὶ τὰς συναλλαγάς ἡ προςήνεια τοῦ ἤθους, ἡ ἐξαίρετος κοινωνικὴ μόρφωσις καὶ ἡ χαρακτηρίζουσα πᾶσαν αὐτοῦ ἀπόφασιν καὶ πρᾶξιν βαθεῖα κρίσις, ἐφείλκυσαν τὴν ὑπόληψιν καὶ τὴν ἀγάπην τῆς κοινωνίας Σύρου, ἥτις ἐν τῷ προςώπῳ ἔκτοτε τοῦ Ἠλία Κεχαγιᾶ ἀνεύρισκε πολύτιμον ἅμα σύμβουλον καὶ προστάτην. Ὁ Ἠλίας Κεχαγιᾶς συγκατελέγετο εἰς τὴν εὐάριθμον ἀτυχῶς τότε πεφωτισμένην τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας μερίδα, ἥτις ἠξίου ὅτι πρὸς παγίωσιν τῆς κτηθείσης ἐλευθερίας καὶ πραγματικὴν ἀναβίωσιν τοῦ ἔθνους, ἠθικήν τε καὶ πνευματικήν, ἀπῃτεῖτο ταχίστη καὶ ἔντονος καλλιέργεια τῶν πλουτολογικῶν πόρων τῆς χώρας. Καὶ ἐθεώρει μὲν ὡς ἡμιτελὲς τὸ ἔργον τῆς διακοπείσης ἐπαναστάσεως, ἀφ’ ἧς ἤρχετο πρόςκαιρος ἀνακωχή, καθ’ ἣν ἡ Ἑλλὰς ὤφειλε ν’ ἀνακτήσῃ τὰς ἐξαντληθείσας δυνάμεις, πρὸς ἐξακολούθησιν τοῦ μεγάλου αὐτῆς ἐθνικοῦ ἔργου ἐν τῇ Χερσονήσῳ τοῦ Αἵμου. Ἀλλὰ πρὸς τοῦτο ἐφρόνει ὅτι ὁ λαὸς ὤφειλε νὰ λάβῃ ἀνὰ χεῖρας τὴν ἀξίνην καὶ τὸ ἄροτρον, καλλιεργῶν τὸν γεωλογικὸν πλοῦτον τοῦ ἐδάφους καὶ εἰς παραγωγικὰ ἐπιδιδόμενος ἔργα. Ἐκ τοιούτων εὐρυτέρων βλέψεων ὁρμώμενος ὁ Ἠλίας Κεχαγιᾶς, ὑπῆρξεν ἀνέκαθεν ἔνθερμος προστάτης τῆς ναυτιλίας, ἧς τὴν ἐν τῇ Μεσογείῳ ἐπικράτησιν ἐθεώρει συνδεδεμένην ἀναποσπάστως πρός τε τὰ ἐξωτερικὰ καὶ ἐσωτερικὰ τῆς Ἑλλάδος πράγματα. Τὸ ὀξυδερκὲς αὐτοῦ πνεῦμα κατενόει ὅτι ἂν τὸ ἑλληνικὸν ναυτικὸν ἐξησφάλισε τὰς δάφνας καὶ τὴν αἰσίαν ἔκβασιν τοῦ πολέμου, ἠδύνατο ἐπίσης νὰ ἐξασφαλίσῃ καὶ τὰ ἀγαθὰ τῆς εἰρήνης, ὧν πρὸ παντὸς δέονται οἱ εἰς μακροχρονίους καὶ καταστρεπτικοὺς ἀγῶνας ἐξαντλούμενοι λαοί. Διὰ τῆς ἐνισχύσεως δὲ τοῦ ἑλληνικοῦ ναυτικοῦ προςεδόκα τὴν ἔξωθεν εἰςροὴν καὶ χρήματος καὶ στοιχείων ἐκπολιτιστικῶν εἰς τὴν χώραν. Διὰ τοῦτο ὁ Ἠλίας Κεχαγιᾶς, καί περ δυνάμενος καὶ παροτρυνόμενος νὰ ἀναμιχθῇ εὐρύτερον εἰς τὰ πράγματα τῆς πολιτείας, ἀπεποιήθη ἐν τούτοις πᾶν δημόσιον ἀξίωμα, φιλοδοξῶν νὰ παράσχῃ πρακτικωτέρας καὶ ὑλικωτέρας ὑπηρεσίας εἰς τὴν χώραν.
Τὴν ἀνάγκην τῆς διὰ τοῦ ἀτμοῦ προικοδοτήσεως τῆς ἑλληνικῆς ναυτιλίας, ὑψίστης ὑπὸ πᾶσαν ἔποψιν ὠφελείας, κατενόει καὶ ὁ περίβλεπτος πολιτικὸς ἀνὴρ Α. Μαυροκορδᾶτος, συνεχῶς παροτρύνων τὸν ἀείμνηστον ἱδρυτήν τῆς Ἐθν. Τραπέζης Γεώργιον Σταύρου, ἄνδρα ρέκτην καὶ πολυμήχανον, πρὸς ἀπόπειραν τοιαύτης τινὸς ἐπιχειρήσεως. Ἀλλ’ ἐπειδὴ τὰ ἑταιρικὰ κεφάλαια καὶ σπάνια καὶ δύςπιστα ἦσαν κατὰ τοὺς χρόνους ἐκείνους, ὁ Μαυροκορδᾶτος ὡς πρόεδρος τῆς Κυβερνήσεως προέβη εἰς τὴν ἀγορὰν τῶν πρώτων ἀτμοπλοίων Ὕδρας, Πανελληνίου καὶ Βασιλίσσης τῆς Ἑλλάδος, ἅπερ ἐχρησίμευσαν ὁ πυρὴν τῆς μετέπειτα δημιουργηθείσης καὶ προαχθείσης ἀτμοπλοΐας. Ἐν τούτοις ἡ Κυβέρνησις, παραδοῦσα εἰς κοινὴν χρῆσιν τὰ τρία ἀτμήλατα σκάφη, ὑπέστη, ὡς εἰκός, ἱκανὴν ζημίαν, διότι τοιαῦται ἐπιχειρήσεις ἐδέοντο ἐλευθέρας ἰδιωτικῆς ἐνεργείας. Διὸ ὁ Μαυροκορδᾶτος ἀπετάθη ἐκ νέου εἰς τὸν Γ. Σταύρου ὅπως προβῇ εἰς σύστασιν τῆς ἀτμοπλοϊκῆς ἑταιρίας. Οὗτος δὲ δι’ ἐγκυκλίου πρὸς τοὺς ἐν τῇ ἀλλοδαπῇ βαθυπλούτους Ἕλληνας, παρ’ ὧν ἀπήλαυε μεγίστης ὑπολήψεως, ἠδυνήθη νὰ συγκεντρώσῃ τὰ πρῶτα μετοχικὰ κεφάλαια καὶ συνέταξε τὸ καταστατικὸν τῆς ἱδρυθείσης ἑταιρίας, ἧς τὴν διεύθυνσιν εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ἔσπευσε νὰ ἐμπιστευθῇ εἰς μόνον τὸν Ἠλίαν Κεχαγιᾶν, διαγιγνώσκων τὴν σπανίαν αὐτοῦ διαχειριστικὴν καὶ διοικητικὴν ἱκανότητα, ἀναγνωρίζων δὲ καὶ τὰς ὑπὲρ τῆς ναυτιλίας ἐπιμόνους προςπαθείας τοῦ ἀνδρός.
Ἀληθῶς δὲ ἡ ὀξυδέρκεια τοῦ Γ. Σταύρου δὲν ἐψεύσθη περὶ τὴν διάγνωσιν καὶ ἐκτίμησιν τοῦ Ἠλία Κεχαγιᾶ, ὅςτις κοινῇ ὁμολογίᾳ ὑπῆρξεν ὁ πραγματικὸς θεμελιωτής, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ὁ σωτὴρ τῆς ἀτμοπλοϊκῆς ἑταιρίας, ἣν καὶ διωργάνωσε θαυμασίως, ἀποσοβήσας πλείστας ἀντιδράσεις καὶ δυςυπέρβλητα κωλύματα, περιφρουρήσας δ’ αὐτὴν διὰ συνετῶν διοικητικῶν μέτρων καὶ ἀσφαλῶν συμβάσεων καὶ δυνηθεὶς νὰ παγιώσῃ ἀπαρασάλευτον τὴν ἕδραν αὐτῆς ἐν Σύρῳ, ἥτις ἔκτοτε ὀφείλει εἰς τοῦτο τὴν ἐμπορικὴν καὶ ναυτικὴν αὐτῆς ὕπαρξιν, γενομένη ἡ ἐπίζηλος τῶν Κυκλάδων μητρόπολις. Ἀρκεῖ νὰ ἀναλογισθῇ τις ὅτι ὁ Ἠλίας Κεχαγιᾶς παρέλαβε κατ’ ἀρχὰς ἔργον ἀβέβαιον καὶ ἀνυπολογίστως δυςχερές, ἕτοιμον νὰ ναυαγήσῃ πρὸ τόσων ἀναποφεύκτων ἐναντιώσεων, κατώρθωσε δὲ νὰ κραταιώσῃ καὶ πλουτίσῃ αὐτὸ διὰ δεκαὲξ μεγάλων ἀτμοπλοίων, ἀντιπροςωπευόντων σήμερον περὶ τὰ 15,000,000 δρ. Ἀλλὰ πρὸς ἐπιτυχίαν τοῦ θαύματος τούτου ἀπῃτεῖτο ἡ σπανία νοημοσύνη, ἡ ἀναλυτικὴ παρατηρητικότης καὶ ἡ ἀδιαμφισβήτητος ἀκεραιότης τοῦ Ἠλία Κεχαγιᾶ, ὅςτις ἐπὶ τοσοῦτον συνεχώνευσε τὴν ἰδίαν προςωπικότητα καὶ τὸ ὄνομα πρὸς τὴν ἑταιρίαν, ὥςτε ἦν αὐτόχρημα ὁ νοῦς καὶ ἡ ψυχὴ αὐτῆς ἐπὶ τριακονταετίαν ὅλην. Ἐμπεφορημένος δὲ ἁγνοῦ πατριωτικοῦ αἰσθήματος ὁ Κεχαγιᾶς καὶ ἐκ γενικωτέρων ἰδεῶν ἀναχωρῶν δὲν ὑπελάμβανεν ὡς σκοπὸν τῆς ἑταιρίας τὴν ἁπλῆν κερδοσκοπίαν μόνον, ἀλλὰ συνεταύτιζε τὴν τύχην καὶ τὴν πρόοδον αὐτῆς πρὸς τὴν πρόοδον τοῦ ἔθνους. Οὕτως εἰσὶ γνωσταὶ αἱ πολύτιμοι ὑπηρεσίαι, ἃς πολλάκις προςήνεγκεν εἰς τὸ δημόσιον ὁ ἀείμνηστος Κεχαγιᾶς, ἰδίως δὲ κατὰ τὴν κρητικὴν ἐπανάστασιν τοῦ 1866, καθ’ ἣν ἔσχε τὴν παράτολμον πρωτοβουλίαν νὰ ἐνισχύσῃ αὐτὴν διὰ τῶν ἀτμοπλοίων τῆς ἑταιρίας τόσῳ ἀποτελεσματικῶς.
Ἀλλ’ ἂν ὁ δημόσιος βίος τοῦ Ἠλία Κεχαγιᾶ τοσοῦτον ἐπιφθόνους ἔχει νὰ ἐπιδείξῃ σελίδας, οὐχ ἧττον καὶ ὁ ἰδιωτικὸς δύναται νὰ τεθῇ ὑπόδειγμα ἀρίστου οἰκογενειάρχου καὶ ἐξαιρέτου κοινωνικοῦ ἀνθρώπου. Ἡ κοινωνία Σύρου, παρ’ ᾗ ἐβίωσε μετὰ πατριαρχικῆς ἐπιβλητικότητος, ἠγάπα καὶ ἐσέβετο ἀπεριορίστως τὸν ἄνδρα, ἔκλαυσε δὲ καὶ ἐπένθησεν εἰλικρινῶς τὸν θάνατον αὐτοῦ. Τοιοῦτο δὲ κῦρος ἐπεῖχεν ἐν τῇ συνειδήσει τῶν συμπολιτῶν, ὥςτε ἡ γνώμη αὐτοῦ ἦν δόγμα ὁσάκις ἀνεφύοντο ἐσωτερικαὶ ἐν τῇ πόλει ἀνωμαλίαι. Ἡ παρουσία τοῦ ἀνδρὸς ἤρκει νὰ συγκρατῇ τὴν ἀπειλουμένην ἔστιν ὅτε δημοσίαν τάξιν. Ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τῶν γνωστῶν Παρκερικῶν, καθ’ ἣν ἕνεκα τῶν ἐν τῷ λιμένι Σύρου προςωρμισμένων ξένων πλοίων τὰ πνεύματα ἑκατέρωθεν ἦσαν ἐξημμένα, ἠδυνήθη νὰ ἀποσοβήσῃ ἐπικειμένας ῥήξεις καὶ συμφοράς, διευκολύνας οὕτω τὴν δυςχερῆ θέσιν τῆς Κυβερνήσεως, ἐφ’ ᾧ καὶ ἐτιμήθη διὰ τοῦ παρασήμου τοῦ Σταυροῦ τοῦ Σωτῆρος, ὃν ἰδίᾳ χειρὶ προςήνεγκεν αὐτῷ ὁ βασιλεὺς Ὄθων κατὰ τὴν ἐν Σύρῳ μετάβασίν του. Ὁ βίος τοῦ Ἠλία Κεχαγιᾶ συνοψίζεται εἰς τοὺς τρεῖς τούτους ὅρους: ἐργασία, καθῆκον, ἀγάπη: ἀγάπη πρὸς τὸν οἶκον, τοὺς συμπολίτας, τὸ ἔθνος. Ἐπὶ τοιούτων βάσεων ἵδρυσε τὴν γλυκυτέραν εὐδαιμονίαν ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ, ἦν συνεπλήρωσε διὰ τοῦ εὐτυχοῦς γάμου του μετὰ τῆς συζύγου του Ζαχαρὼς ἐκ τοῦ ἐν Τήνῳ εὐγενοῦς οἴκου τῶν Νάζων, πρὸς μητρὸς δὲ ἐκ τῆς περικλεοῦς γενεᾶς τοῦ ἡγεμόνος τῆς Οὑγγρο-Βλαχίας Νικολάου Μαυρογένους, ἀμφοτέρων πολλὰς θυσίας αἵματος καὶ χρήματος προςενεγκόντων ὑπὲρ τοῦ ἔθνους. Οὕτω δὲ βιώσας ἐν ἀδιαλείπτῳ ἀρετῇ καὶ ἐργασίᾳ ἀπεδήμησεν εἰς Κύριον τὸν Δεκέμβριον τοῦ 1885, κληροδοτήσας τοῖς μὲν ἀπογόνοις αὐτοῦ ὄνομα σεβαστὸν, εἰς τὴν Ἀτμοπλοϊκὴν Ἑταιρίαν δεκαπλάσια τὰ κεφάλαια αὐτῆς, εἰς δὲ τὴν χώραν μίαν τῶν κοινωφελεστέρων ἐπιχειρήσεων.
Ὅταν ἀπὸ τῶν ὀχθῶν τοῦ Ἴστρου μέχρι τοῦ Ταινάρου ὑπὸ τοὺς ἐκραγέντας κεραυνοὺς τῆς ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως ἡ ἐλευθερία πυριφλεγὴς καὶ αἱμόφυρτος κρατοῦσα τὴν δάφνην τῆς δόξης καὶ τοῦ μαρτυρίου τὸν στέφανον, καὶ αἴρουσα ὑψηλὰ πρὸς τὸν οὐρανὸν τὸ θεῖον μέτωπον διήλαυνε τὰς ἑλληνικὰς χώρας, ὁ Γεώργιος Παράσχος, βρέφος ἔτι μόλις ἰδὸν τὸ φῶς τῆς ζωῆς, ἐλικνίζετο εἰς τὰ γόνατα πεφιλημένης μητρὸς καὶ ἐβαυκαλίζετο καὶ ἐγαλουχεῖτο ἐν Χίῳ ὑπὸ τὸν κρότον καὶ τοὺς παιᾶνας τοῦ πολέμου παρὰ τὰ ᾄσματα τῆς ἁρματωλικῆς ποιήσεως καὶ τοὺς σπαρακτικοὺς στόνους τῶν πρὸ τοῦ βωμοῦ τῆς πατρίδος σφαγιαζομένων θυμάτων. Ἀλλ’ ἐὰν δὲν ὑπῆρξεν ὁμήλικος καὶ συμπολεμιστὴς τοῦ Βότσαρη καὶ τοῦ Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου, ἐὰν δὲν ἠδυνήθη νὰ περικλείσῃ εἰς τὴν ἁβρὰν τότε χεῖρα τὸ λάβαρον τῆς ἐθνεγερσίας, νὰ ῥιφθῇ ἐν μέσῳ τοῦ ἐχθρικοῦ πυρὸς καὶ ν’ ἀναγράψῃ τὸ ὄνομα αὐτοῦ παρὰ τὰ εὐκλεᾶ ὀνόματα τῶν μεγάλων ἐκείνων ἐθνικῶν μαρτύρων, ἀνήκει οὐχ ἧττον εἰς τὴν ἀθάνατον γενεὰν τοῦ 1821, ἧς ὑπὸ τὴν μεγαλουργὸν ἐπίδρασιν ᾐσθάνθη τὴν ζωὴν καὶ ἠνδρώθη καὶ ἠκροάσθη τοὺς μεγάλους πόθους καὶ ἐξύμνησε τοὺς ἄθλους καὶ ἠνέῳξε τὴν ψυχὴν αὐτοῦ καὶ τὴν διάνοιαν εἰς τὰ μεγάλα ἐθνικὰ ἰδεώδη, τὰ ὁποῖα ἠλέκτριζον τὴν ἔνδοξον ἐκείνην γενεάν. Διότι ἐν τῇ εὐρείᾳ αὐτοῦ καρδίᾳ ὁ Γεώργιος Παράσχος περιέκλεισε ὅλην τὴν ἐποποιΐαν τοῦ ἐθνικοῦ ἀγῶνος, ἐν ταῖς ἀναμνήσεσι τοῦ ὁποίου ἔζη, ἐνεπνέετο καὶ ἐμεγαλύνετο ἡ ποιητικὴ αὐτοῦ ψυχή.
Κατὰ τὴν μυριόνεκρον σφαγὴν τῆς Χίου, καθ’ ἣν ἡ αἱμοχαρὴς τουρκικὴ μάχαιρα ἔσφαξεν ἐπὶ τῶν γονάτων αὐτῶν τῆς τλήμονος μητρὸς δύο αὐτῆς μικρὰ θυγάτρια, ὁ Γεώργιος, νήπιον τότε, μόλις ἐσώθη ὡς ἐκ θαύματος ὑπὸ τὴν σκέπην τῆς γαλλικῆς σημαίας, δι’ ἧς ἔσπευσεν ἐκ τοῦ ἀπέναντι κειμένου μεγάρου του νὰ περιβάλῃ τὸ βρέφος μετὰ τῆς μητρὸς ὁ φιλέλλην πρόξενος τῆς Γαλλίας. Ὁ πατὴρ τοῦ Γεωργίου, ὅςτις, καταφυγὼν εἰς τὰ ὄρη τῆς ἐρημωθείσης Νιόβης τῆς Μεσογείου, ἐμάχετο ἐκδικούμενος τὸ αἷμα τῶν ἀθώων σφαγίων, κατῆλθεν νύκτα τινὰ ὡςεὶ ἐξ ἐμπνεύσεως θείας καὶ παραλαβὼν τὴν μητέρα μετὰ τοῦ βρέφους ὡδήγησεν εἰς Ναύπλιον, ἔνθα καταλιπὼν τὴν προςφιλῆ παρακαταθήκην ὑπὸ τὴν σκέπην τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ἔδραμε καὶ πάλιν εἰς τὰς φλόγας τοῦ πολέμου ὑπὸ τὰς σημαίας τοῦ Κολοκοτρώνη καὶ τοῦ Νικηταρᾶ μαχόμενος μέχρι πέρατος τοῦ ἀγῶνος, ἐξ οὗ ἀπεκόμισε, γέρας ἐπίζηλον καὶ τιμαλφὲς, ἓν παράσημον καὶ πλείστας πληγὰς ἐπὶ τοῦ στήθους. Οὑτωςεὶ λοιπὸν οἱ ὀλολυγμοὶ τῆς σφαζομένης Χίου ἔπληξαν τὸ οὖς τοῦ Γεωργίου, βρέφους ἔτι ὄντος, ὅπερ μετὰ τοῦ μητρικοῦ γάλακτος ἐθήλασε τὸ κατὰ τῆς τυραννίας ἄσπονδος μῖσος καὶ τὸν πρὸς τὴν ἐλευθερίαν ἔρωτα, οἱ πρῶτοι δὲ παλμοὶ οἱ δονήσαντες τὰ παιδικά του στήθη ἦσαν οἱ παλμοὶ τοῦ ἔθνους ὁλοκλήρου. Βραδύτερον ὑπὸ τοὺς ἀοιδίμους διδασκάλους τοῦ Γένους, τὸν Λεόντιον ἐν Ναυπλίῳ καὶ τὸν Γεννάδιον ἐν Ἀθήναις, ἐποτίσθη τὰ πρῶτα νάματα ὑγιοῦς παιδείας, διεμόρφωσε δὲ τὴν ὡραίαν αὐτοῦ ψυχὴν πρὸς τοὺς ἀναλλοιώτους νόμους τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τοῦ ὡραίου καὶ ἔλαβεν ἀνὰ χεῖρας τὴν λύραν οἰστρήλατος ὅπως ἐξυμνήσῃ τοὺς ἄθλους καὶ τὴν δόξαν τοῦ ἀγῶνος, ἥτις ἀείποτε ἐπλήρου ἐμπνεύσεως καὶ θάμβους τὴν εὐπετῆ φαντασίαν τοῦ Γεωργίου. Παρὰ τὰ ὑψηλὰ ὅθεν ἀναστήματα τῆς ἐνδόξου γενεᾶς τοῦ 1821, παρὰ τὸ πλευρὸν τῶν ὑπερηφάνων ἐκείνων ἡρώων, οὓς ἐγγύτατα ἐγνώρισε καὶ ἠγάπησε καὶ ἐθαύμασεν, ηὐξήθη καὶ ἠνδρώθη ὁ Γεώργιος, ἔμπλεως ἐνθουσιασμοῦ καὶ ἀγάπης πρὸς τὰς μεγάλας ἰδέας καὶ τὰ μεγάλα ἔργα, ὧν ὑπῆρξεν ὁ μουσόληπτος Βάρδος. Μετὰ τὴν ἀποκατάστασιν τοῦ ἑλληνικοῦ βασιλείου ἔφηβος ἔτι ὁ Παράσχος εἶχε προτάξει εὐθαρσῶς τὰ στήθη κατὰ τῆς βαυαρικῆς δυναστείας, ἣν ἐθεώρει καὶ οὗτος ἀντίδρασιν κατὰ τῶν ὑψηλῶν ἐθνικῶν πόθων, πικρὰ βαλὼν σατυρικὰ βέλη καὶ διὰ φλογερῶν πατριωτικῶν ἄρθρων ὑπεκκαίων τὸ ἐθνικὸν αἴσθημα κατὰ τοῦ ἀπολυτόφρονος συστήματος τῶν Βαυαρῶν, ἐνεργὸν λαβὼν μέρος κατὰ τὴν ἐκ τοῦ ἑλληνικοῦ ἐδάφους ἔξωσιν αὐτῶν.
Τὰ μάλιστα ἐπέδρασε τῶν φρονημάτων τοῦ Παράσχου ἡ ἰδιάζουσα ὑπόληκις καὶ ἐμπιστοσύνη, δι’ ἧς περιέβαλλε τὸν νεαρὸν μουσόληπτον ὁ ἔξοχος πολιτικὸς ἀνὴρ Ἰωάν. Κωλέττης, ὁ συλλαβὼν καὶ πιστεύων εἰς τὴν ἰδέαν μιᾶς μεγάλης Ἑλλάδος πρὸς ἐκπολίτισιν τῶν παρὰ τὸν Αἷμον λαῶν, καὶ οὗ διετέλεσεν ἰδιαίτερος γραμματεύς. Μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Κωλέττου προςελήφθη ὡς συντάκτης τῶν πρακτικῶν εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ ἑλληνικοῦ κοινοβουλίου, ἐξ ἧς μετὰ τεσσαρακονταετῆ συνεχῆ καὶ εὐδόκιμον ἐργασίαν ἀπέσπασεν αὐτὸν ἐσχάτως ἡ μικρολόγος καὶ μικρορρᾳδιοῦργος πολιτικὴ τῆς ἡμέρας. Ἐνεργῶς μετέσχε τῆς ἐξώσεως τῆς βασιλείας τοῦ Ὄθωνος, ἐξ ἀκραιφνοῦς, εἰ μὴ λελογισμένου, ὁρμώμενος αἰσθήματος, δημοφιλεῖς δ’ ἐγένοντο οἱ πικροὶ κατ’ αὐτῆς στίχοι ἀνὰ τὰ στόματα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, εἰ καὶ βραδύτερον ἔχυσε μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ του Ἀχιλλέως, ἀδελφοῦ τὴν ἔμπνευσιν καὶ τὰ αἰσθήματα, ἀποδόντος δικαιοσύνην εἰς τὸν σκληρῶς παραγνωρισθέντα μονάρχην, πικρὰ μεταμελείας δάκρυα. Περιπαθεῖς καὶ μελῳδικοὺς τόνους ἀνέδωκεν ἡ λύρα τοῦ Γεωργίου κατὰ τὴν κρητικὴν ἐπανάστασιν, ἀλλὰ καὶ δὲν ὑπῆρξεν ἐθνικὴ συμφορὰ καὶ ἐθνικὴ περιπέτεια ἥτις δὲ διῆλθε διὰ τῶν παλμῶν τοῦ στήθους του καὶ δὲν ἐδόνησε τὴν καρδίαν του ἅμα καὶ τὴν λύραν εἰς ἔκφρασιν χαρᾶς ἢ πατριωτικοῦ ἄλγους, διότι ὁ Παράσχος συνεπλήρου τὴν πλειάδα τῶν ἐθνικῶν ἀοιδῶν μετὰ τῶν Σούτσων, τοῦ Σολωμοῦ, τοῦ Ραγκαβῆ, τοῦ Ζαλακώστα καὶ τοῦ ἀδελφοῦ του Ἀχιλλέως.
Ἀλλ’ ὅταν εἶδεν ἀντιπαρελθόντας τὸν ἕνα μετὰ τὸν ἄλλον τοὺς ἥρωας τοῦ ἐθνικοῦ ἀγῶνος καὶ ἐκ τῆς πολιτικῆς σκηνῆς τοὺς σιδηροῦς καὶ ὑπερηφάνους ἐκείνους χαρακτῆρας, ὧν τὸν θάνατον ἀλληλοδιαδόχως ἐθρήνησε μεθ’ ὅσης περιπαθείας εἶχεν ἐξυμνήσει καὶ τὰ ἆθλά των, ὅταν ᾐσθάνθη ἀποπνιγομένην τὴν μεγάλην αὐτοῦ ψυχὴν ἐν τῇ ἀσφυκτικῇ ἀτμοσφαίρᾳ τῆς νεωτέρας πολιτικῆς καὶ κοινωνικῆς ζωῆς, καὶ εἶδε τοὺς νεωτέρους πολιτικοὺς κωμῳδοὺς παρῳδοῦντας τὸ ἔνδοξον παρελθὸν τοῦ ἔθνους, ἀπεσύρθη τῆς περὶ αὐτὸν διεγειρομένης τύρβης, καὶ ξένος τοῦ πέριξ μικροπράγμονος κόσμου καὶ τῶν ὑλιστικῶν τάσεων τῆς ἐποχῆς συνεκεντρώθη εἰς τὰς ἰδίας ἀναμνήσεις καὶ τοὺς ῥεμβασμοὺς ἄλλου κόσμου ἐκλιπόντος ἢ ἀγνώστου, ὃν ἀπινδαλμάτιζεν ὑπὸ τὰ βεβαρημένα ὄμματα τοῦ κεκμηκότος ᾀοιδοῦ ἡ πρὸς τὴν οἰκογένειαν τοῦ Ἀχιλλέως του τρυφερὰ στοργὴ καὶ ἡ πρὸς τὸ ἀρχαῖον ἐθνικὸν μεγαλεῖον ἔνθεος αὐτοῦ λατρεία. Οὕτω δ’ ἐν τῇ διπλῇ ταύτῃ ἀγάπῃ, δι’ ἧς ἔζη ἀκόμη, διήρχετο ξένος ὡςεὶ ἀπιθανότης ἐν μέσῳ ἡμῶν, μὲ τὴν λευκήν του φουστανέλλαν, τὸ εὐθυτενὲς ἀνάστημα καὶ τὸ εὐρύ του μέτωπον, οἱονεὶ ζωντανὴ ἔτι εἰκὼν τῆς γενεᾶς τοῦ 1821, ἧς διέσωζε μόνος ἴσως τὰς ἰδέας, τὰ αἰσθήματα, τὸ ἦθος, τὸ ἔνδυμα καὶ τὴν πρὸς τὰ πάτρια πίστιν, ὑπνοβάτης ἄλλου κόσμου ὀνειροπολῶν τὸ ἀρχαῖον μεγαλεῖον, ἠλεκτριζόμενος δὲ μόνον ὁσάκις ὄνομά τι ἀθάνατον ἢ ἠχώ τις ἐκ τοῦ Μεσολογγίου καὶ τῆς Γραβιᾶς ἐκήλει τὸ οὖς αὐτοῦ. Καὶ ἠδύνατό τις νὰ εἴπῃ περὶ τοῦ Γεωργίου τοὺς ἀμιμήτους ἐκείνους στίχους, οὓς ἐκαλλιτέχνησεν ὁ ἀγαπητός του Ἀχιλλεὺς ἐν τῷ Ἀγνώστῳ.
Δὲν ἔζη· ὠνειρεύετο· ῥεμβώδης ἐπλανᾶτο,
Ἀπεκοιμήθ’ εἰς τὴν Ἐδὲμ κ’ ἠγέρθη ἐδὼ κάτω.
Τελευταῖον, κουρασθεὶς ἐκ τῆς ἀδρανοῦς καὶ φθισικῆς πολιτικῆς, δι’ ἦν κατέρρεε τὸ οἰκοδόμημα τῶν μεγάλων αὐτοῦ ἐθνικῶν πόθων, εἶχεν ἀποσυρθῆ ἐν τῷ βάθει τῆς περὶ αὐτὸν οἰκογενειακῆς γαλήνης καὶ ἐν τῇ μελέτη τοῦ ὁμηρικοῦ κόσμου, ζητῶν νὰ ἐπανεύρῃ εἰς τὰ ἀθάνατα ἔπη τοῦ τυφλοῦ ᾀοιδοῦ τὴν ἐκπνεύσασαν γενεὰν τῶν ἡρώων τοῦ 1821. Εὗρε δ’ αὐτὸν ὁ θάνατος καθ’ ὃν ἀκριβῶς χρόνον μετὰ τοῦ Ἀχιλλέως του ἐμελέτα τὰ ἔπη τοῦ Ὁμήρου φιλοτεχνῶν εἰς ὡραίους στίχους τὰς καλλονὰς καὶ τὸ ὕψος αὐτῶν, ἃς ἤλπιζε νὰ καταστήσῃ οὕτω προσιτὰς εἰς τὸν ἑλληνικὸν λαὸν.
Διὰ τῶν ὀλίγων ἐνταῦθα γραμμῶν, ἂς χαράττομεν ἐν τῷ ἡμετέρῳ Ἡμερολογίῳ μᾶλλον εἰς μνημόσυνον τοῦ πολυκλαύστου Γεωργίου, δὲν ἀξιοῦμεν ψυχολογικὴν ἀνάλυσιν καὶ εἰδικὴν μελέτην τῆς συμπαθοῦς ποιητικῆς αὐτοῦ φύσεως. Περὶ τοῦ Γεωργίου Παράσχου, ὡς ὑποφήτου τῆς νέας ἑλληνικῆς Μούσης ἐκπροςωπήσαντος πιστῶς τὸ μέγα ἐθνικὸν ἰδεῶδες οὐ μόνον ἐν τοῖς μελῳδικοῖς ἔπεσιν, ἀλλὰ καὶ ἐν ταῖς πράξεσι καὶ τοῖς αἰσθήμασι δι’ ὅλου τοῦ βίου αὐτοῦ, ἄλλοις ἀλλαχοῦ ἀπόκειται. Τὸ ἐφ’ ἡμῖν ἀποτίνοντες φόρον εὐγνωμοσύνης ἐχαράξαμεν ἀσθενῆ ᾧδε σκιαγράφησιν, πενθοῦντες εἰλικρινῶς τὴν ἀπώλειαν τόσῳ πολυτίμου ὅσῳ καὶ σπανίου ἓν τοῖς καθ’ ἡμᾶς χρόνοις ἀνδρός.
Ὁ σκληρὸς θάνατος τοῦ ᾀοιδίμου Γεωργίου Ζηνοπούλου, ὃν ἀπὸ τοῦ παρελθόντος Μαΐου πενθεῖ ἡ πατρίς, δύναταί τις ἀληθῶς εἰπεῖν ὅτι κατέλιπε κενὸν μέγα καὶ δυςαναπλήρωτον. Διότι ὁ Ζηνόπουλος ὑπῆρξε διακεκριμένη πράγματι προςωπικότης ἐν τῇ ἡμετέρᾳ πολιτείᾳ, κεκτημένη ἴδιον τύπον ἐπὶ τῶν σκέψεων, τῶν λόγων, τῆς δράσεως, τῶν ἔργων, τόσῳ μᾶλλον ὑπερέχουσα καὶ ἐπιβάλλουσα, ἐὰν τις λάβῃ ὑπ’ ὄψιν ὅτι οἱ ἐπὶ τῆς πολιτικῆς σκηνῆς εἰςπηδῶντες συνήθως ὡς ἀπὸ μηχανῆς, ὑπὸ τὰς γνωστὰς συνθήκας καὶ τοὺς ἀνεστραμμένους παρ’ ἡμῖν ὅρους, εἰσὶν ἀντιγραφὴ καὶ ἀναπαράστασις ἀλλήλων κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον ἐπουσιωδῶς παραλλάσσουσα. Ἀλλ’ ὁ Ζηνόπουλος ἦν ἀναντιρρήτως ἐκ τῶν σπανίων ἐκείνων ἐνεργητικῶν καὶ ἀκουράστων χαρακτήρων, οἵτινες ἔχοντες πλήρη συνείδησιν τῆς ἰδίας ἀξίας καὶ ἀσκοῦντες ὑπερβάλλον ἠθικὸν κράτος ἐφ’ ἑαυτῶν, τὴν μυστηριώδη δηλονότι ἐκείνην δύναμιν, ἐξ ἧς προέρχονται τὰ ἔκτακτα φαινόμενα τοῦ ἠθικοῦ κόσμου, δὲν ἀπεκδέχονται τὴν ἐξ αὐτομάτου δημιουργίαν κοινωνικῆς θέσεως ἐκ συνδυασμῶν ἀλλοκότων τῆς τύχης καὶ τῆς ἐξαρτήσεως τῶν περὶ αὐτοὺς πραγμάτων, ἀλλὰ δημιουργοῦσι καὶ ἐπιβάλλουσιν αὐτὴν ἐν τῇ κοινῇ συνειδήσει. Ἀληθῶς δὲ ἡ μελέτη τοῦ βίου τοῦ Ζηνοπούλου ἐπιμαρτυρεῖ τὸ ἠθικὸν τοῦτο φαινόμενον, τόσῳ ἀτυχῶς σπάνιον ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῶν καθ’ ἡμᾶς πολιτευτῶν.
Ὁ Γεώργιος Ζηνόπουλος, ἐκ τῆς εὐάνδρου Εὐρυτανίας ὁρμώμενος, σπουδαστὴς ἔτι ὢν ἀπὸ νεαρᾶς ἡλικίας, εἶχε νὰ παλαίσῃ αὐτόχρημα κατὰ τῆς ζωῆς, ὑπὸ ὅρους ἥκιστα εὐνοϊκοὺς ἐμφανιζομένης. Ὅσοι ἐγνώρισαν μείρακα ἔτι τὸν Ζηνόπουλον, μὲ τὴν θαυμασίαν ἐκείνην ἀντίληψιν καὶ τὰ ἐξαστράπτοντα ὄμματα, μὲ το ἀνήσυχον ἐκεῖνο πνεῦμα, δι’ οὗ παρετήρει καὶ ἀνέλυε καὶ συνεδύαζε καὶ ἀνεμόρφωνε τὰ πράγματα ἐνωρὶς ἀκόμη, πρὸ οὐδενὸς κωλύματος ὑποχωροῦντα καὶ καρτερικῶς διασπῶντες τὰς περὶ αὐτόν ἀλλεπαλλήλους ἀντιδράσεις, δύνανται νὰ μαρτυρήσωσι περὶ τῆς πρωΐμου ἐντάσεως τῶν διανοητικῶν καὶ ἠθικῶν δυνάμεων τοῦ Ζηνοπούλου, ἀναπτυσσομένων κατ’ ἀντίστροφον λόγον πρὸς τὴν δυςμένειαν τῶν περιστάσεων. Τὴν ὑψίστην ψυχολογικὴν ἀλήθειαν τοῦ Ἐπικτήτου ἀποφῃναμένου: τῶν ὄντων τὰ μὲν ἐφ’ ἡμῖν τὰ δ’ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν, ἠδύνατό τις νὰ εὕρῃ ἐνσαρκουμένην ἐν τῷ προςώπῳ τοῦ Ζηνοπούλου, δυνηθέντος νὰ ὑποτάξῃ ὡς εἰπεῖν, τὰς ἐναντιότητας τῆς τύχης ὑπὸ τὸ κράτος συνεχοῦς, ἀδιαπτώτου βουλήσεως. Συνδυάζων σπανίαν ἀπὸ φύσεως νοημοσύνην πρὸς τὴν ὑπὸ τῆς μελέτης καὶ τῆς πείρας παρατήρησιν, βαθμηδὸν μορφουμένην μέχρι καταπληκτικῆς ἀναλυτικότητος, ἐχάραξεν ἰδίαν ὁδὸν, ἣν ἠκολούθησεν ἀπαρεγκλίτως μέχρι τέλους τοῦ βίου αὐτοῦ. Αὐτὸ τοῦτο τὸ γεγονὸς, ὅτι ἀπὸ τῶν πρώτων βαθμίδων τῆς ἱεραρχικῆς ἐν τῇ πολιτείᾳ καὶ τῇ κοινωνίᾳ κλίμακος ἠδυνήθη νὰ ἀνέλθῃ εἰς περιωπὴν σημαίνουσαν χωρίς ποτε νὰ θυσιάσῃ τὰς ἰδίας πεποιθήσεις, τὰς ἀρχάς, τὸ φρόνημα καὶ τὴν φιλοτιμίαν, ἀρκεῖ νὰ χαρακτηρίσῃ τὸν Ζηνόπουλον.
Νεαρώτατος ἔτι, μήπω εἰκοσαέτης, ἠναγκάσθη πρὸς συμπλήρωσιν τῶν πανεπιστημιακῶν αὐτοῦ σπουδῶν νὰ δεχθῇ γραφικὴν ὑπηρεσίαν ἐν τῇ Διευθύνσει τῆς Διοικητικῆς Ἀστυνομίας ὑπὸ τὸν μακαρίτην Τισσαμενόν, ὃν ἠκολούθησε κατὰ τὴν ἐν Ἠπείρῳ ἐπανάστασιν τοῦ 1855, καὶ ὅςτις διαγνοὺς τὴν ἐξιδιασμένην ἱκανότητα τοῦ Ζηνοπούλου ἐπανελθὼν εἶχε συστήσει αὐτὸν εἰς τὴν πεφωτισμένην ἐκτίμησιν τοῦ ᾀοιδίμου Μαυροκορδάτου, σχηματίσαντος κατὰ τὸ ἔτος ἐκεῖνο Κυβέρνησιν καὶ ἐμπιστευθέντος αὐτῷ τὴν θέσιν τοῦ ἰδιαιτέρου γραμματέως. Ἔκτοτε παραμείνας ἐν τῇ ὑπηρεσίᾳ τοῦ ὑπουργείου τῶν Ἐσωτερικῶν, ἀνῆλθε διὰ τῆς ἰδίας ἀξίας μίαν πρὸς μίαν τὰς βαθμίδας αὐτῆς, ἀγαπώμενος καὶ ἐκτιμώμενος ὑπὸ τῶν κατὰ καιροὺς ὑπουργῶν, ὧν ἀπετέλει ἀναπόσπαστον βοήθημα ἐν τῇ πολυπλόκῳ ὅσον καὶ ἐπιμόχθῳ ταύτῃ ὑπηρεσίᾳ, ἧς ἀνεδείχθη ἀπαράμιλλος εἰδικότης. Καταπληκτικὴ ἦν ἡ ταχύτης καὶ ἡ εὐχέρεια μεθ’ ἧς διεξῆγε τὴν ἐργασίαν ταύτην μέχρι βαθείας νυκτὸς κύπτων ἐπὶ σωροῦ ἐγγράφων, μὴ ἀρκούμενος εἰς τὴν τυπικὴν συνήθη ἐνέργειαν αὐτῶν, ἀλλὰ μελετῶν καὶ παράγων καὶ καινοτομῶν ἐπὶ παντὸς ζητήματος ἀναγομένου ἰδίως εἰς τὴν δημοσίαν οἰκονομίαν, πλεῖστα ὑποδείξας μέτρα πρακτικώτατα πρὸς βελτίωσιν τοῦ παρ’ ἡμῖν συστήματος τῶν φυλακῶν καὶ ἀνάπτυξιν τῶν δημοσίων ἔργων καὶ τῆς ἐγχωρίου βιομηχανίας. Καίπερ δὲ πολυάσχολος ἐν τῇ δημοσίᾳ ὑπηρεσίᾳ, οὐχ ἧττον δὲν ἔπαυεν ἀδιαλείπτως ἀσχολούμενος καὶ ἰδίᾳ εἰς σχετικὰς τῶν κλάδων τούτων μελέτας, ἃς συνεπλήρωσε μεταβὰς ἐπὶ τούτῳ εἰς τὴν Ἑσπερίαν μεθ’ ὅλην τὴν ἀνεπάρκειαν τῶν ὑλικῶν μέσων.
Τὰ αὐτὰ πλεονεκτήματα ἀνέδειξεν ὁ Ζηνόπουλος καὶ ὅταν πραγματωθείσης τῆς ἑνώσεως τῆς Ἑπτανήσου μετὰ τῆς Ἑλλάδος, εἶχεν ἀποσταλῆ μετὰ τοῦ ἀοιδίμου Θρ. Ζαήμη πρὸς ἐγκατάστασιν τῶν νέων αὐτόθι ἀρχῶν. Ὡς ἀνώτερος ὑπάλληλος τοῦ ὑπουργείου τῶν Οἰκονομικῶν εἶχεν ἀσχοληθῆ ἐν συνεργασίᾳ μετὰ τοῦ τέως πρωθυπουργοῦ κ. Θ. Δεληγιάννη περὶ τὴν ἔκδοσιν τῆς ἑλληνικῆς νομοθεσίας, ἥτις διὰ τὸ εὐμέθοδον καὶ τὴν ὀργανικὴν τῆς ὕλης κατάταξιν ἀποβαίνει πολύτιμον ἐφόδιον εἰς τοὺς περὶ τὴν μελέτην αὐτῆς ἐγκύπτοντας. Ὡς πολιτικὸς δὲ φίλος τοῦ Κουμουνδούρου μεθ’ οὗ δι’ ἀμοιβαίων δεσμῶν ὑπολήψεως συνεδέετο, ἀνεδείχθη πρακτικώτατος νοῦς, γενόμενος ὁ δεξιὸς βραχίων αὐτοῦ ἐν τῷ πολυδαιδάλῳ ἔργῳ τῆς διοικήσεως, ἧς ὁ Ζηνόπουλος ἦν ἡ ψυχὴ καὶ ἡ δύναμις. Πλὴν τῆς θέσεως τοῦ Γεν. Γραμματέως ἐν τῷ ὑπουργείῳ τῶν Ἐσωτερικῶν εἶχε δεχθῆ καὶ τὴν τοῦ νομάρχου Κυκλάδων πρὶν ἢ ἐπιδοθῇ εἰς τὸ πολιτικὸν στάδιον, ἐν ᾖ κατέλιπε, μνημεῖα τῶν περὶ διοικήσεως πρακτικῶν αὐτοῦ σκέψεων, περισπούδαστα ἔγγραφα κατὰ τὴν μετὰ τοῦ ὑπουργείου διαμειφθεῖσαν ἐπὶ πολλῶν σχετικῶν ζητημάτων ἀλληλογραφίαν.
Ὁ Ζηνόπουλος συναισθανόμενος τὴν ἑαυτοῦ χρησιμότητα καὶ ἀνεξαντλήτους δυνάμεις ὅπως ἐπιδοθῇ εὐρύτερον εἰς τὰ πράγματα τῆς πολιτείας, ἐνεκολπώθη ἀπὸ τοῦ 1875 ὁριστικῶς τὸ πολιτικὸν στάδιον, ἐκλεχθεὶς ἀντιπρόςωπος τῆς προςφιλοῦς του Εὐρυτανίας καὶ καταλαβὼν εὐθὺς ἔγκριτον θέσιν ἐν τῷ ἑλληνικῷ κοινοβουλίῳ. Κάτοχος τῶν λεπτομερειῶν τῆς ἑλληνικῆς νομοθεσίας οὐ μόνον ἐν τῇ κατ’ ἰδίαν μελέτῃ, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἐφαρμογῇ αὐτῆς, ἣν ἀνέπτυξεν ἐν τῇ διοικητικῇ αὐτοῦ ἐνεργείᾳ, ὅσον ἴσως οὐδεὶς ἕτερος πρὸ καὶ μετ’ αὐτόν, ἐγκρατὴς τῶν κοινοβουλευτικῶν θεσμῶν καὶ τῶν εὐρυτέρων πολιτικῶν καὶ διπλωματικῶν μελετῶν, περὶ ἃς ἀπὸ πολλοῦ ἠσχολεῖτο, πεπροικισμένος διὰ λεπτῆς ἀντιλήψεως καὶ εὐφραδείας ἀσυνήθους, διαπνεόμενος δὲ καὶ ἐξ εἰλικρινοῦς πατριωτικοῦ αἰσθήματος ἠδυνήθη νὰ διακριθῇ ὡς ἓν τῶν ἀρίστων μελῶν τοῦ κοινοβουλίου, ἐν τῇ αἰθούσῃ τοῦ ὁποίου ἀντηχεῖ ἔτι ὁ μικρὸν πρὸ τοῦ θανάτου του πολιτικὸς λόγος, ὁ πλήρης ὕψους ἅμα καὶ πρακτικῆς σημασίας, δι’ οὗ προοιωνίζετο προςεχὲς ἐνεργητικώτερον στάδιον ἐν τῇ πολιτείᾳ. Φύσει προςηνὴς καὶ ἁβρὸς τοὺς τρόπους ἀνέπτυσσεν ἀπαράμιλλον πειθὼ εἴτε ἐν ταῖς δημοσίαις εἴτε ἐν ταῖς κατ’ ἰδίαν διαλέξεσιν αὐτοῦ, ἐξυψῶν καὶ γενικεύων τὰ ζητήματα ἐκ τοῦ ταπεινοῦ χρωματισμοῦ, εἰς ὃν ἡ μικρολόγος μικροπολιτικὴ κατέβαζεν αὐτά, διὰ τοῦ μεταρρυθμιστικοῦ πνεύματος, ὑφ’ οὗ ἀπὸ πεποιθήσεως καὶ οὐχὶ ἐκ ματαιόφρονος ἐπιδείξεως ἠλαύνετο.
Ἀτυχῶς ὅμως ὅλη ἐκείνη ἡ φωτοβόλος διάνοια, ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ εὐγενεῖς παλμοὶ τῆς μεγάλης καρδίας ὑπὲρ τοῦ ἐθνικοῦ μεγαλείου, ὅλη ἐκείνη ἡ σαγηνευτικὴ δύναμις τῶν ἀψευδῶν χειλέων ἔσβεσε καὶ ἐνεκρώθη διὰ μιᾶς, ὡς χορδαὶ τόξου ὑπὲρ τὸ δέον ἐνταθεῖσαι. Καὶ εὗρεν ὁ θάνατος νὰ πλήξῃ τὰ στήθη ἐκεῖνα τὰ πλήρη σθένους καὶ ζωῆς ἐν ᾗ ἀκριβῶς ἐποχῇ ἡ Ἑλλάς, ὑποστᾶσα τὸ μαρτύριον τῶν τελευταίων πικρῶν δοκιμασιῶν, εἶχεν ἀνάγκην νέας πολιτικῆς ζωῆς, ὑπὲρ ἧς ὁ ἀοίδιμος Ζηνόπουλος ἦτο γλυκεῖα ἅμα ἐγγύησις καὶ παραμυθία.
Γόνος ἐπισήμου ἱστορικοῦ οἴκου ἐκ τῆς εὐάνδρου Κεφαλληνίας ὁ Χαράλαμπος Τυπάλδος Πρετεντέρης εἶδε τὸ φῶς ἐν Ληξουρίῳ τῷ 1818, ἐξεπαιδεύθη δὲ κατ’ ἀρχὰς ἐν Ἑπτανήσῳ καὶ ἐν Ἀθήναις ἐπιδοθεὶς μετὰ ζήλου εἰς τὴν σπουδὴν τῆς ἱερωτάτης τέχνης τοῦ Ἀσκληπιοῦ, ἦν διεπέρανεν ἐπὶ ὀκταετίαν ὅλην ἐν Παρισίοις μετὰ τηλικούτου θρησκευτικοῦ ἔρωτος, ὥςτε ἔκτοτε εἶχεν ἐπισπάσει τὴν ὑπόληψιν τῶν διακεκριμένων αὐτοῦ καθηγητῶν καὶ ἰδίως τοῦ ἐξόχου τότε κλινικοῦ Boulliaud, οὗ ἐπὶ μακρότερον ἠκροάσθη. Ἐπανακάμψας εἰς τὴν γενέθλιον τῷ 1849 προςήνεγκεν εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς τὰς πολυτίμους αὐτοῦ ὑπηρεσίας ἅμα ὡς ἐνέσκηψεν αὐτόθι τὸ ἑπόμενον ἔτος ἡ βροτολοιγὸς χολερικὴ ἐπιδημία, σπανίαν ἐπιδειξάμενος ἀφοσίωσιν πρὸς τὴν ἀγαθοεργὸν ἐνάσκησιν τῶν ὑψίστων καθηκόντων αὐτοῦ, οὐ μόνον παρέχων δαψιλῶς πᾶσαν συνδρομὴν εἰς τοὺς πάσχοντας ἀλλὰ καὶ τὴν νόσον μετ’ ἐπιμονῆς σπουδάζων καὶ διερευνῶν καὶ τότε καὶ μετέπειτα ὅταν ἐξερράγη αὖθις ἐν Κερκύρᾳ, περὶ ὧν ἐν ὧραις ἀνέσεως συνέγραφεν ἐν ἰδίοις ὑπομνημονεύμασι τὰ ἐπιστημονικὰ αὐτοῦ πορίσματα. Ἀπὸ τοῦ 1851 διορισθεὶς καθηγητὴς ἐν τῇ Ἰονίῳ Ἀκαδημίᾳ ἐδίδαξε μέχρι τῆς ἀφομοιώσεως τῆς Ἑπτανήσου, ὅτε ἐδόθη αὐτῷ ἡ ἔδρα τῆς καθηγησίας ἐν τῷ ἐθνικῷ Πανεπιστημίῳ, οὗ διετέλεσε μέχρις ἐσχάτων ἐπιφανὴς ἱεροφάντης μυήσας μυριάδας ἑλλήνων ἰατρῶν τῆς θείας τοῦ Ἱπποκράτους τέχνης, εἰς ἣν ἐνεθάρρυνε καὶ προςήλου αὐτοὺς διὰ μειλιχίου συμπεριφορᾶς καὶ παρηγόρων λέξεων. Καρποὶ τῆς τριακονταπενταετούς αὐτοῦ διδασκαλίας ὑπῆρξαν πλεῖσται κατὰ καιροὺς ἐπιστημονικαὶ πραγματεῖαι, δι’ ὧν ἐξετιμήθη τὰ μάλιστα ἐν Εὐρώπῃ ὑπὸ ἐξόχων ἰατρῶν, ἐκλεχθεὶς μέλος ἀντεπιστέλλον πολλῶν ἐπιστημονικῶν σωματείων καὶ Ἀκαδημειῶν ὡς τῆς Πετρουπόλεως, Νεαπόλεως, Τουρίνου, Μαδρίτης. Μικρὸν δὲ πρὸ τοῦ θανάτου εἶχε καταλεχθῆ ἐν τοῖς ὑποψηφίοις τῆς ἐν Παρισίοις Ἀκαδημίας διὰ τὴν ἕδραν μέλους ἀντεπιστέλλοντος.
Ἐν τῇ Ἰονίῳ Βουλῇ παρέστη ὡς ἀντιπρόςωπος τῆς ἰδίας αὐτοῦ πατρίδος Κεφαλληνίας, σπουδαίας δ’ ὑπηρεσίας προςήνεγκεν ὡς διευθυντὴς τοῦ νοσοκομείου τῶν χολεριώντων ἐν Κερκύρᾳ. Παρηκολούθησε μετ’ ἐπιστημονικῆς ἐφέσεως φιλερεύνου τὰς κατὰ τὰ ἔτη 1868–1869 ἐνσκηψάσας ἐπιδημίας ἐγκεφαλονωτιαίας μηνιγγίτιδος καὶ ἐξανθηματικοῦ τύφου, περὶ ὧν περισπουδάστους ἐξεπόνησε μονογραφίας. Ὑπῆρξε πρωτοβουλίᾳ καὶ πραγματώσει ὁ ἱδρυτὴς τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ, τοῦ τόσον ἐθνωφελοῦς τούτου σώματος, ὑπείκων εἰς τὸ εὐγενὲς αἴσθημα τῆς φιλανθρωπίας, ἥτις ἦν τὸ ἰδιάζον γνώρισμα τοῦ χαρακτῆρος τοῦ Χ. Τυπάλδου Πρετεντέρη, διότι ἡ πρὸς τοὺς ἐνδεεῖς πάσχοντας ἰατρικὴ οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ὑλικὴ πολλάκις βοήθεια ἦν μία τῶν ὡραιοτέρων αὐτοῦ ἀπολαύσεων ἐν τῷ βίῳ. Ὡς ἀρχίατρος τῆς βασιλικῆς οἰκογενείας ἀπήλαυεν ἀμερίστου ἀγάπης καὶ ἐμπιστοσύνης, ἰδιαζόντως δ’ ἐτιμᾶτο ὑπὸ τῆς ἡμετέρας βασιλίσσης, ἥτις ἔχυσε πικρὰ δάκρυα εἰλικρινοῦς πόνου ἐπὶ τῷ θανάτῳ τοῦ ᾀειμνήστου ἀνδρός. Τὴν προτεραίαν τοῦ θανάτου του εἶχεν ἀπονεμηθῆ αὐτῷ τὸ παράσημον τῶν Ταξιαρχῶν τοῦ Σωτῆρος εἶχε δὲ λάβει καὶ ἕτερα ξένων Κρατῶν, ἐν οἷς καὶ τὸν Μεγαλόσταυρον τῆς Ἁγίας Ἄννης τῆς Ῥωσσίας. Ἀλλ’ ὁ μᾶλλον ἐπίφθονος τίτλος ὃν θνήσκων ἔφερεν, ἦν ἡ βαθεία ὑπόληψις τοῦ ἐπιστημονικοῦ κόσμου καὶ ἡ εὐγνωμοσύνη τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, ὑπὲρ ἧς ἀκραιφνῶς εἰργάσθη.
Πάσχων ἐξ ἀνιάτου νοσήματος ὑπέστη καρτερικῶς τὸν θάνατον, ὃν προῃσθάνθη καὶ προεῖπεν εἰς τοὺς οἰκειοτέρους αὐτῷ, τὴν νύκτα τῆς 29ης πρὸς τὴν 30ην Δεκεμβρίου 1885
Ὁ Δημήτριος Μπουντούρης ἀνήκει εἰς μίαν τῶν μᾶλλον ἐπιφανῶν οἰκογενειῶν τῆς Ὕδρας. Παιδίον ἔτι ἐστάλη ὑπὸ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ εἰς τὴν Εὐρώπην πρὸς ἀποφυγὴν τῶν ἐκ τῆς ἐκραγείσης ἐπαναστάσεως κινδύνων καὶ ταλαιπωριῶν, διήνυσε δὲ τὰς πρώτας αὐτοῦ ἐγκυκλίους σπουδὰς μάλα ἐπιτυχῶς εἰς τὸ ἐν Ἀγγλίᾳ Λύκειον τοῦ Eton. Κατὰ προτροπὴν τοῦ ἀοιδίμου Καποδιστρίου, ὅςτις κατερχόμενος εἰς Ἑλλάδα εἶχε διέλθει ἐκ Λονδίνου, μετέβη ὁ Μπουντούρης εἰς Γενεύην πρὸς συμπλήρωσιν τῶν σπουδῶν, καθ’ ἃς διεκρίθη ἀναπτύξας ἀπαραμίλλως τὰ πνευματικὰ αὐτοῦ χαρίσματα, μεθ’ ὃ ἐν ἡλικίᾳ δεκαοκτὼ ἐτῶν διωρίσθῃ γραμματεὺς τῆς ἐν Μονάχῳ ἑλληνικῆς πρεσβείας ὑπὸ τὸν Ἀλέξανδρον Μαυροκορδάτον πρεσβευτὴν ἐν ἔτει 1833. Ἔκτοτε ἐπιδοθεὶς εἰς τὸ τῆς διπλωματίας στάδιον διέπρεψεν καὶ ἐθαυμάσθη ἐν μέσῳ ἐπισήμων διπλωματικῶν κύκλων πολλαχοῦ τῆς ἀλλοδαπῆς διά τε τὸ ἀστραπηβόλον πνεῦμα, τὴν γνῶσιν ξένων γλωσσῶν καὶ τὴν λοιπὴν εὐρυμάθειαν, ἰδίᾳ δὲ διὰ τὴν ἀριστοκρατικὴν λεπτότητα τῶν τρόπων καὶ τῶν ἕξεων αὐτοῦ. Ἐνεργῶς μετέσχε καὶ τοῦ καθ’ ἡμᾶς πολιτικοῦ σταδίου συμπράξας, ἐντὸς τῶν ὅρων τῆς εὐπρεπείας καὶ τῆς νομιμοφροσύνης, εἰς τὴν κατὰ τοῦ Ὄθωνος ἀντιπολίτευσιν διὰ τῆς ἐν τῇ κοινωνίᾳ ὑπερόχου θέσεως καὶ τῆς ἐξόχου προςωπικότητος, ἐλαυνόμενος ἐξ ἀκραιφνῶν πολιτικῶν πεποιθήσεων, ἅτε ὀπαδὸς τῆς ἐν τῇ χώρᾳ ἐπιδρώσης τότε ἀγγλικῆς πολιτικῆς. Διετέλεσε πληρεξούσιος τῆς Ὕδρας κατὰ τὰς δύο ἐθνικὰς συνελεύσεις, πρόεδρος τῆς Βουλῆς πρὸ τῆς Μεταπολιτεύσεως, εἶτα δ’ ὑπουργὸς τῶν Ἐσωτερικῶν καὶ τῶν Ἐξωτερικῶν.
Ἐσχάτως, μετὰ τὴν ἄλλοτε πλουσιοπάροχον ἐλευθεριότητα εἰς βίον πολυτελῆ ὡς ἐκ τῆς ἀνατροφῆς καὶ τῆς ὑπερόχου θέσεως, περιῆλθεν εἰς ἔνδειαν, ἥτις κατέστησε πικρὴ τὰς ἡμέρας τοῦ γήρατος, ἀπολέσας σχεδὸν καὶ τὴν ὅρασιν ἐκ τῶν ἥκιστα ἀνεκτῶν δυςχερειῶν. Ἀλλ’ οὐχ ἧττον τὸν γηραιὸν πρεσβύτην, ὃν ἐλησμόνησεν ἡ ματαιοδοξία τοῦ κόσμου ἅμα ὡς ἡ τύχη ἠδίκησεν αὐτόν, οὐδέποτε ἐγκατέλιπεν ἡ φαιδρότης τοῦ πνεύματος καὶ ἡ ἑτοιμότης περὶ τὴν χαριτολογίαν καὶ τὰς ποικίλας αὐτοῦ γνώσεις, ὑπομιμνήσκουσα τὸν ἄλλοτε ἐξαίρετον εὐπατρίδην τῆς Ὕδρας.
Ἐτελεύτησεν ἐν ἡλικίᾳ ἑβδομήκοντα ἐτῶν ἐν Πόρῳ, ἔνθα ἐπ’ ἐσχάτων ἡσύχαζεν ἰδιωτεύων ὁ τοσοῦτον συμπαθὴς ἀλλ’ ἀτυχὴς Δ. Μπουντούρης.