Βικιθήκη

Κλίμαξ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
copyvio
Αφαίρεση μετάφρασης, δεν υπάρχει ένδειξη ότι είναι ελεύθερη πηγή πιθανώς http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/tributes/climax/
Γραμμή 1:
{{Κεφαλίδα
{{copyright}}{{leftinbox}}
| τίτλος = Κλίμακα
{{rightannotation}}
| συγγραφέας = Ιωάννης της Κλίμακος
<!--http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/tributes/climax/01.htm-->
| μεταφραστής=
== ΛΟΓΟΣ ΕΒΔΟΜΟΣ ==
| ενότητα =
=== Περί του χαροποιού πένθους ===
| επόμενο =
<br />
| προηγούμενο=
 
| σημειώσεις =
'''1.''' ΤΟ ΚΑΤΑ ΘΕΟΝ πένθος είναι η σκυθρωπότητα της ψυχής, η διάθεσις της πονεμένης καρδιάς, ηοποία δεν παύει να ζητή με πάθος εκείνο για το οποίο είναι διψασμένη. Και όσο δεν το κατορθώνει,τόσο περισσότερο κοπιάζει και το κυνηγά και τρέχει πίσω του με οδυνηρό κλάμα.
}}
<br /><br />'''2.''' Ας το χαρακτηρίσωμε και έτσι: Πένθος είναι ένα χρυσό καρφί της ψυχής. Το καρφί αυτόαπογυμνώθηκε από κάθε γήϊνη προσήλωσι και σχέσι, και καρφώθηκε από την ευλογημένη λύπη(στην πόρτα) της καρδιάς για να την φρουρή.
<br /><br />'''3.''' Κατάνυξις είναι ένας συνεχής βασανισμός της συνειδήσεως, ο οποίος με την νοερά εξομολόγησικατορθώνει να δροσίζη την φλογισμένη καρδιά.
<br /><br />'''4.''' Εξομολόγησις σημαίνει το να λησμονούμε την ίδια την φύσι μας. Κάποιος εξ αιτίας της«ελησμονούσε ακόμη να φάγη τον άρτο του» (Ψαλμ. ρα΄ 5).
<br /><br />'''5.''' Μετάνοια είναι το να στερηθής κάθε σωματική παρηγορία, χωρίς καθόλου να λυπηθής.
<br /><br />'''6.''' Χαρακτηριστικό εκείνων πού προώδευσαν κάπως στο μακάριο πένθος είναι η εγκράτεια και ησιωπή των χειλέων. Εκείνων πού προώδευσαν περισσότερο, η αοργησία και η αμνησικακία. Καιαυτών πού έφθασαν στην τελειότητα, η ταπεινοφροσύνη, η δίψα της ατιμίας, η εκούσια πείνα τωνακουσίων θλίψεων, το ότι δεν κατακρίνουν τους αμαρτάνοντας, και το ότι αισθάνονται υπερβολικήσυμπάθεια προς αυτούς.Ευπρόσδεκτοι ενώπιον του Θεού οι πρώτοι. Αξιέπαινοι οι δεύτεροι. Μακάριοι όμως οι τελευταίοιπού πεινούν για θλίψι και διψούν για ατιμία. Διότι αυτοί θα χορτάσουν από τροφή πού δενχορταίνεται.
<br /><br />'''7.''' Όταν κατακτήσης το πένθος, κράτα το με όλη τη δύναμί σου. Διότι προτού αποκτηθή μόνιμα καιοριστικά, χάνεται εύκολα από τους θορύβους και τις μέριμνες του σώματος και την καλοπέρασι,και μάλιστα από την πολυλογία και την αστειολογία, και διαλύεται όπως το κερί από την φωτιά.
<br /><br />'''8.''' Ανώτερη από το βάπτισμα αποδεικνύεται η μετά το βάπτισμα πηγή των δακρύων (τηςμετανοίας), αν και είναι κάπως τολμηρό αυτό που λέγω. Διότι εκείνο μας καθαρίζει από ταπροηγούμενά μας κακά, ενώ τούτο, το βάπτισμα των δακρύων, από τα μετέπειτα. Και το πρώτο,εφ΄όσον το ελάβαμε όλοι στην νηπιακή ηλικία, το εμολύναμε. Ενώ με το δεύτερο καθαρίζομε πάλικαι το πρώτο. Και εάν η φιλανθρωπία του Θεού δεν το είχε χαρίσει αυτό στους ανθρώπους, οισωζόμενοι θα ήταν πράγματι σπάνιοι και δυσεύρετοι.
<br /><br />'''9.''' Οι στεναγμοί και η κατήφεια φωνάζουν δυνατά προς τον Κύριον. Τά δάκρυα πού προέρχονταιαπό φόβο μεσιτεύουν. Και τά δάκρυα πού προέρχονται από την παναγία αγάπη μας φανερώνουν ότιη ικεσία μας έγινε δεκτή.
<br /><br />'''10.''' Αφού τίποτε δεν ταιριάζει τόσο με την ταπεινοφροσύνη, όσο το πένθος, και τίποτε πάντως δενείναι τόσο πολύ αντίθετό της, όσο το γέλιο.
<br /><br />'''11.''' Να κρατής σφικτά την μακαρία χαρμολύπη, η οποία προέρχεται από την ευλογημένη κατάνυξι∙και ακατάπαυστα να την καλλιεργής μέχρις ότου σε ανυψώση από τά γήϊνα και σε παρουσιάση καθαρόν εμπρός στον Χριστόν.
<br /><br />'''12.''' Ακατάπαυστα να αναπαριστάνης μέσα σου και να περιεργάζεσαι την άβυσσο του σκοτεινούπυρός, τους άσπλαγχνους υπηρέτες, τον Κριτή πού δεν θα συμπαθή και δεν θα συγχωρή πλέον, τοαπέραντο χάος με τις καταχθόνιες φλόγες, το οδυνηρό κατέβασμα στα χάσματα και στουςυπογείους και φοβερούς τόπους… και όλες τις παρόμοιες εικόνες. Έτσι από τον πολύ τρόμο θαεξαφανισθή από μέσα μας η λαγνεία και θα ενωθή η ψυχή μας με την άφθαρτη αγνεία. Δηλαδή θαδεχθή μέσα μας το άφθαρτο πύρ της αγνείας, το κατά πολύ λαμπρότερο (από το πύρ των κολάσεωνκαι) του πένθους.
<br /><br />'''13.''' Στάσου έντρομος όταν προσεύχεσαι και ικετεύης τον Θεόν, σαν τον κατάδικο εμπρός στονδικαστή, ώστε και με την εξωτερική εμφάνισι και με την εσωτερική στάσι να σβήσης τον θυμό τουδικαίου Κριτού. Διότι δεν αντέχει να παραβλέπη την ψυχή εκείνη, η οποία σαν την χήρα τηςπαραβολής ίσταται εμπρός Του γεμάτη οδύνη και κουράζει τον Ακούραστο (πρβλ.. Λουκ. ιη΄ 1-8).
<br /><br />'''14.''' Σε όποιον απέκτησε το χάρισμα του εσωτερικού δακρύου, ο κάθε τόπος είναι κατάλληλος γιαπένθος. Αυτός όμως που ασκεί ακόμη το εξωτερικό δάκρυ, άς μην παύση να ερευνά και να ευρίσκητους καταλλήλους τόπους και τρόπους.
<br /><br />'''15.''' Ο κρυμμένος θησαυρός είναι περισσότερο ασφαλισμένος από τον εκτεθειμένο στην αγορά.Βάσει αυτής της εικόνας ας κατανοήσωμε και το προηγούμενο.
<br /><br />'''16.''' Μην συμπεριφέρεσαι σαν εκείνους πού μετά την ταφή των νεκρών τους άλλοτε θρηνούν γι΄αυτούς και άλλοτε (στα νεκρόδειπνα τρώγουν, πίνουν και) μεθούν. Αλλά να ομοιάσης με τουςκαταδίκους στα μεταλλεία πού τους μαστιγώνουν κάθε ώρα οι δήμιοι.
<br /><br />'''17.''' Εκείνος που άλλοτε επιδίδεται στο πένθος και άλλοτε στην τρυφή και στα γέλια ομοιάζει μ΄εκείνον πού διώχνει τον «κύνα» της φιληδονίας πετροβολώντας τον με ψωμί. Έτσι εξωτερικάφαίνεται ότι τον διώχνει, ενώ στην πραγματικότητα τον προσκαλεί κοντά του.
<br /><br />'''18.''' Να είσαι «σύννους». Να είσαι αφιλένδεικτος, (να μην αγαπάς δηλαδή να επιδεικνύεσαι). Ναπαρατηρής την καρδιά σου και να είσαι στραμμένος προς αυτήν ωσάν μέσα σε κάποια έκστασι,διότι οι δαίμονες φοβούνται την «σύννοια», όπως οι κλέπτες τους σκύλους.
<br /><br />'''19.''' Δεν είναι εδώ, αγαπητοί μου, ο γάμος στον οποίον έχομε προσκληθή. Οπωσδήποτε λοιπόνΕκείνος πού μας εκάλεσε εδώ, μας εκάλεσε για να πενθήσωμε τους εαυτούς μας.
<br /><br />'''20.''' Μερικοί, ενώ δακρύζουν, δεν δείχνουν καμμία προσπάθεια, ώστε να καλλιεργήσουν, κατά τηνευλογημένη εκείνη ώρα, την σκέψι η οποία προκάλεσε το δάκρυ, αλλά άκαιρα και άστοχα τηναντιπαρέρχονται. Και δεν συλλογίζονται ότι δάκρυ χωρίς αιτία και χωρίς έννοια δεν έχει θέσι σταλογικά πλάσματα, αλλά μόνο στα άλογα. Το δάκρυ γεννάται από ωρισμένες σκέψεις. Και οισκέψεις έχουν ως πατέρα τον λογικό νου.
<br /><br />'''21.''' Η κατάκλισίς σου στο κρεββάτι, ας σου είναι προτύπωσις της κατακλίσεώς σου στον τάφο, καιτότε θα κοιμηθής λιγώτερο. Και αυτή η απόλαυσις του φαγητού στην τράπεζα, ας σου υπενθυμίζητο θλιβερό εκείνο φαγητό πού θα κάνουν τα σκουλήκια το σώμα σου, και τότε λιγώτερο θα φάγης.Και όταν πίνης νερό, να μή λησμονής την δίψα στην φλόγα της κολάσεως, οπότε θα περιορίσηςοπωσδήποτε την φυσική σου επιθυμία.Και όταν ο Γέροντας μας προσφέρη την τιμημένη ατιμία, την επίπληξι και την επιτίμησι, άςσκεφθούμε την φοβερή απόφασι του Κριτού, και τότε την παράλογη εκείνη λύπη και την πικρίαπού εισχωρεί μέσα μας θα την κατασφάξωμε σαν με δίστομη μάχαιρα με την πραότητα και τηνυπομονή.
<br /><br />'''22.''' «Με την πάροδο του χρόνου -λέει ο Ιώβ (ιδ΄ 11)- σπανίζεται η θάλασσα» (χάνει δηλαδή τα νεράτης και αποσύρεται βαθύτερα από την παραλία). Κατά παρόμοιο τρόπο, με την πάροδο του χρόνουκαι την υπομονή, ολίγον κατ΄ ολίγον εμφυτεύονται και τελειοποιούνται μέσα μας τα προηγούμενα.
<br /><br />'''23.''' Η μνήμη του αιωνίου πυρός ας κοιμηθή κάθε βράδυ μαζί σου και ας ξυπνήση πάλι μαζί σου.Με τον τρόπο αυτό δεν θα σε κυριεύση ποτέ η ραθυμία στον καιρό της ψαλμωδίας.
<br /><br />'''24.''' Ας σε παρακινή τουλάχιστον στην άσκησι του πένθους το μαύρο σου ένδυμα. Όλοι βέβαια όσοιθρηνούν νεκρούς, φορούν μαύρα. Εάν λοιπόν μέχρι τώρα δεν πενθής, ας πενθής για τον λόγο αυτό,(για το ότι δηλαδή φορείς μαύρα). Εάν όμως πενθής, να αυξήσης το πένθος σου και τον θρήνο,διότι εξ αιτίας των αμαρτιών σου άφησες την άνετη ζωή και αναγκάσθηκες να ασπασθής τονσκληρό (και πένθιμο μοναχικό) βίο.
<br /><br />'''25.''' Όπως σε όλα τα άλλα, έτσι και στην περίπτωσι των δακρύων ο καλός και δίκαιος Κριτής μαςλαμβάνει υπ΄όψι Του και την φυσική προδιάθεσι και δύναμι του καθενός. Είδα μικρές σταγόνες ναχύνωνται με πόνο σαν αίμα. Και είδα βρύσες δακρύων πού έτρεχαν χωρίς δυσκολία. Εγώτουλάχιστον εβαθμολόγησα τους αγωνιστές ανάλογα με τον πόνο και όχι με το ποσόν τωνδακρύων. Και ο Θεός νομίζω παρόμοια θα τους έκρινε.
<br /><br />'''26.''' Σε όσους πενθούν δεν αρμόζει να θεολογούν, διότι η θεολογία συνήθως διασκορπίζει το πένθοςτους. Επειδή εκείνος πού θεολογεί είναι σαν να κάθεται σε διδασκαλικό θρόνο, ενώ εκείνος πούπενθεί «επί κοπρίας και σάκκου». Και αυτό νομίζω ότι εννοούσε ο Δαβίδ, ο οποίος, αν και σοφόςκαι διδάσκαλος, όταν θρηνούσε για τις αμαρτίες του, απαντούσε σ΄εκείνους πού τον παρακαλούσαννα ψάλη: «Πώς άσομαι την ωδήν Κυρίου επί γής αλλοτρίας; δηλαδή στην γη της εμπαθείας;»(πρβλ. Ψαλμ. ρλστ΄ 4).
<br /><br />'''27.''' Μερικά από τα κτίσματα είναι αυτό-κίνητα και μερικά ετερο-κίνητα. Το ίδιο συμβαίνει και στηνκατάνυξι, (άλλοτε δηλαδή έρχεται μόνη της και άλλοτε με την ιδική μας προσπάθεια και βία).Όταν, χωρίς καμμία ιδική μας προσπάθεια και ενέργεια, κατανυχθή η ψυχή μας και υγρανθή καιμαλακώση από τα δάκρυα, ας τρέξωμε (να αρπάξωμε την ευκαιρία). Διότι αυτό σημαίνει ότι οΚύριος μας επισκέφθηκε απρόσκλητος και μας έδωσε το σφουγγάρι της θεαρέστου λύπης και τοδροσιστικό ύδωρ των ευλαβικών δακρύων, για να εξαλείψωμε το χειρόγραφο των αμαρτιών μας.Αυτή την κατάστασι φύλαξέ την σαν κόρη οφθαλμού, μέχρις ότου υποχωρήση, διότι είναιπερισσότερο δυνατή και αποτελεσματική σε σύγκρισι με εκείνη που δημιουργείται από τον ιδικόμας ζήλο και αγώνα.
<br /><br />'''28.''' Δεν κατέκτησε το κάλλος του πένθους εκείνος που πενθεί όταν θέλη, αλλά εκείνος πού πενθείγια τον λόγο πού θέλει. Ούτε αυτός πού πενθεί για ό,τι θέλει, αλλά αυτός που πενθεί όπως ο Θεόςθέλει.
<br /><br />'''29.''' Πολλές φορές το κατά Θεόν πένθος αναμειγνύεται με το άχαρο δάκρυ της κενοδοξίας. Αυτό θατο αναγνωρίσωμε με τρόπο επιτυχή και ευσεβή, όταν συλλάβωμε τον εαυτό μας να πενθή καισυγχρόνως να ενεργή με (κακότητα και) πονηρία.
<br /><br />'''30.''' Κατάνυξις στην κυριολεξία σημαίνει να έχη ο μοναχός στην ψυχή του αμετεώριστη οδύνη,χωρίς να επιτρέπη στον εαυτό του καμμία παρηγορία. Το μόνο πού συλλογίζεται συνεχώς είναι ηαναχώρησίς του από την ζωή αυτή. Και εκείνο πού περιμένει σαν δροσιστικό ύδωρ είναι ηπαρηγορία του Θεού, ο οποίος «παρηγορεί τους ταπεινούς» (Β΄ Κορ. ζ΄ 6) μοναχούς.
<br /><br />'''31.''' Όσοι απέκτησαν με πραγματική καρδιακή συναίσθησι το πένθος, εμίσησαν ακόμη και αυτήντην ζωή τους, σαν αιτία κόπων και δακρύων και πόνων. Το δε σώμα τους το απεστράφησαν σανεχθρό.
<br /><br />'''32.''' Όταν, σε όσους φαίνονται ότι πενθούν κατά Θεόν, διακρίνωμε οργή η υπερηφάνεια, αςθεωρήσωμε ότι τα δάκρυά τους προέρχονται από δαιμονικά πάθη, διότι «ποία κοινωνία -λέγει ηΓραφή- φωτί προς σκότος»; (Β΄ Κορ. στ΄ 14).
<br /><br />'''33.''' Γέννημα της νοθευμένης κατανύξεως είναι η οίησις, ενώ της επαινετής η παράκλησις. Όπως ηφωτιά καίει και εξαφανίζει την «καλαμιά», έτσι και το αγνό δάκρυ εξαφανίζει κάθε εξωτερική καιεσωτερική ακαθαρσία.
<br /><br />'''34.''' Ο περί των δακρύων λόγος από πολλούς Πατέρες χαρακτηρίζεται ασαφής κάπως, σκοτεινός καιδυσερμήνευτος, και μάλιστα όταν πρόκειται για δάκρυα των αρχαρίων. Πολλές και διάφορες,λέγουν, είναι οι αιτίες πού τα γεννούν. Προέρχονται δηλαδή, από την ιδιοσυγκρασία, από την χάριτου Θεού, από θλίψι δαιμονική, από θλίψι θεάρεστη, από κενοδοξία, από πορνεία, από αγάπη, απόμνήμη θανάτου και από πολλά άλλα.
<br /><br />'''35.''' Με φόβο Θεού ας δοκιμάσωμε και ας διακρίνωμε τα ιδιώματα όλων αυτών των δακρύων. Καιας φροντίσωμε να καλλιεργούμε τα καθαρά και άδολα δάκρυα πού προέρχονται από την μνήμη τουθανάτου μας. Σ΄αυτά τα δάκρυα δεν έχει θέσι ούτε η οίησις ούτε η κλοπή (από τον διάβολο), αλλάμάλλον η κάθαρσις, η πρόοδος στην αγάπη του Θεού, το πλύσιμο από τις αμαρτίες και η απάθεια.
<br /><br />'''36.''' Το να αρχίση κάποιος πού πενθεί με επαινετά δάκρυα και να καταλήξη σε άσχημα, δεν είναι καιτόσο περίεργο. Το να αρχίση όμως με δάκρυα που προέρχονται από τα πάθη ή έστω από τηνφυσική ιδιοσυγκρασία, και να τα μεταποιήση σε πνευματικά, είναι πράγματι κάτι το αξιέπαινο.Αυτό το ζήτημα το γνωρίζουν πολύ καλά όσοι ρέπουν προς την κενοδοξία.
<br /><br />'''37.''' Μην εμπιστεύεσαι στις πηγές των δακρύων σου πρίν από την τελεία κάθαρσι. Δεν μπορούμε ναπαραδεχθούμε ως καλόν τον οίνο πού μόλις μετά το πατητήρι τον εβάλαμε στα βαρέλια. Όλαβέβαια τά κατά Θεόν δάκρυά μας είναι ωφέλιμα. Κανείς δεν έχει αντίρρησι σ΄αυτό. Ποια όμωςείναι η ωφέλειά τους, θα το γνωρίσουμε στην ώρα του θανάτου μας.
<br /><br />'''38.''' Όποιος περνά την ζωή του συνεχώς με το κατά Θεόν πένθος, δεν παύει από του να εορτάζηκαθημερινά. Εκείνον όμως πού συνεχώς πανηγυρίζει υλικά και σωματικά, τον περιμένει το αιώνιοπένθος.
<br /><br />'''39.''' Δεν μπορεί να έχουν χαρές οι κατάδικοι των φυλακών. Ούτε οι πραγματικοί μοναχοί πανηγύρια.Γι΄αυτό ίσως εκείνος ο καλλίπενθος έλεγε με στεναγμό: «Εξάγαγε έκ φυλακής την ψυχήν μου(Ψαλμ. ρμα΄ 8), για να ευφρανθώ στο άρρητο και απερίγραπτο φώς σου».
<br /><br />'''40.''' Να γίνης σαν βασιλεύς στην καρδιά σου, καθισμένος στον υψηλό θρόνο της ταπεινοφροσύνης.Να διατάζης το γέλιο να απομακρυνθή, και αμέσως να απομακρύνεται∙ το κλάμα να έλθη, καιαμέσως να έρχεται∙ και στον δούλο μας, το σώμα, πού είναι συγχρόνως και τύραννος, να επιτελέσηκάποιο έργο και αμέσως να το επιτελή (πρβλ. Ματθ. η΄ 9).
<br /><br />'''41.''' Όποιος εφόρεσε το μακάριο και χαριτωμένο πένθος σαν νυμφική διπλοΐδα, αυτός εγνώρισε τον«πνευματικό γέλωτα» της ψυχής. Ποιος είναι άραγε ο μοναχός αυτός πού εδαπάνησε τόσοθεάρεστα τον καιρό του στην μοναχική ζωή, ώστε ούτε μία ημέρα ούτε μία ώρα ούτε μία στιγμή ναμην την εξώδευσε επιζήμια, αλλά την προσέφερε στον Κύριον, με την σκέψι ότι είναι αδύνατον τηνίδια ημέρα να την συναντήση δύο φορές στην ζωήν του.
<br /><br />'''42.''' Μακάριος είναι ο μοναχός πού έφθασε στο σημείο να αντικρύζη με τα μάτια της ψυχής τιςαγγελικές δυνάμεις. Άπτωτος όμως είναι ο μοναχός πού ακατάπαυστα βρέχει το πρόσωπό του μετην ροή των δακρύων του, πού αναβλύζουν από τους οφθαλμούς του με την μνήμη του θανάτου καιτων αμαρτιών του. Δεν δυσκολεύομαι μάλιστα να πιστεύσω, ότι από την δεύτερη αυτή κατάστασιεδιάβηκε η πρώτη.
<br /><br />'''43.''' Συνήντησα μερικούς επαίτες και πτωχούς πού δεν είχαν εντροπή και πού με μερικά αστείαέκαναν και τις καρδιές των βασιλέων να καμφθούν και να τους συμπαθήσουν. Και συνήντησα πάλιανθρώπους πτωχούς από αρετές, οι οποίοι εχρησιμοποίησαν όχι αστεία, αλλά λόγια ταπεινώσεωςκαι σκοτεινής απογνώσεως βγαλμένα από το βάθος της απελπισμένης καρδιάς τους. Με τα λόγιααυτά, χωρίς εντροπή και με επιμονή, ανέκραζαν προς τον επουράνιο Βασιλέα και κατώρθωσαν μετην βία τους να παραβιάσουν την απαραβίαστη θεϊκή φύσι και ευσπλαγχνία.
<br /><br />'''44.''' Εκείνος που υπερηφανεύεται μέσα του για τα δάκρυά του και κατακρίνει με τον νου του όσουςδεν δακρύζουν, ομοιάζει μ΄ εκείνον ο οποίος εζήτησε από τον βασιλέα όπλο εναντίον των εχθρώντου και μ΄ αυτό εφόνευσε τον εαυτό του.
<br /><br />'''45.''' Ο Θεός, αγαπητοί μου, δεν έχει ανάγκη από δάκρυα ούτε επιθυμεί να πενθή ο άνθρωπος απότην οδύνη της καρδιάς του, αλλά μάλλον να τον βλέπη να αγάλλεται και να ευθυμή εσωτερικά απότην αγάπη του προς Αυτόν.
<br /><br />'''46.''' Θανάτωσε την αμαρτία, και τότε θα είναι περιττά τα δάκρυα της οδύνης στους οφθαλμούς σου.Όπου δεν υπάρχει πληγή, δεν χρειάζεται νυστέρι. Στον Αδάμ πρίν από την παράβασι δεν υπήρχανδάκρυα, όπως ακριβώς και (στους δικαίους) μετά την ανάστασι των νεκρών, εφ΄όσον θα έχηκαταργηθή η αμαρτία και «θα έχη εξαφανισθή η οδύνη, η λύπη και ο στεναγμός» (Ησ. λε΄ 10).
<br /><br />'''47.''' Είδα σε μερικούς πένθος. Είδα και άλλους οι οποίοι πενθούσαν, διότι δεν είχαν πένθος, οιοποίοι, μολονότι στην πραγματικότητα έχουν πένθος, ζούν σαν να μην έχουν, και με την καλή αυτήάγνοια παραμένουν ασφαλισμένοι (από τον δαίμονα της κενοδοξίας). Και γι΄ αυτούς μάλλον έχειλεχθεί στην Γραφή: «Κύριος σοφοί τυφλούς» (Ψαλμ. ρμε΄ 8).
<br /><br />'''48.''' Πολλές φορές, συνήθως στους πιο επιπολαίους, και τα δάκρυα προκαλούν έπαρσι. Γι΄αυτό καισε μερικούς δεν δίδονται, ώστε με την στέρησι και την αναζήτησί τους να ελεεινολογούν τουςεαυτούς των και να τους καταδικάζουν, γεμάτοι στεναγμούς και κατήφεια και λύπη ψυχής καιβαθειά σκυθρωπότητα και αμηχανία. Και έτσι αναπληρώνεται χωρίς κίνδυνο η έλλειψις τουπένθους, έστω και αν αυτοί νομίζουν ότι δεν έχουν κανένα συμφέρον από αυτά.
<br /><br />'''49.''' Εάν προσέξωμε, θα αντιληφθούμε τους δαίμονας να μας πολεμούν με έναν γελοίο τρόπο: Ότανείμαστε χορτασμένοι, μας δημιουργούν κατάνυξι, και αντιθέτως, όταν νηστεύωμε, μαςσκληρύνουν. Αυτό το κάνουν για να μας εξαπατήσουν με τα νοθευμένα δάκρυα, κι έτσι να μαςρίξουν στην τρυφή, πού είναι η μητέρα των παθών. Δεν πρέπει λοιπόν να τους ακούμε, αλλάμάλλον να κάνουμε το αντίθετο.
<br /><br />'''50.''' Εγώ, καθώς σκέπτομαι την ποιότητα της κατανύξεως, μένω έκθαμβος. Πώς αυτό πούονομάζεται πένθος και λύπη είναι συμπεπλεγμένο με την χαρά και την ευφροσύνη, όπως το μελί μετο κερί! Και τι διδασκόμεθα από αυτό; Ότι η κατάνυξις είναι καθ΄ εαυτό δώρο του Κυρίου. Καιστην ψυχή πού κατανύσσεται υπάρχει μία αληθινή ηδονή, διότι ο ίδιος ο Θεός με μυστικό τρόποπαρηγορεί τους «συντετριμμένους τη καρδία».Για να αποκτήσωμε γνήσιο και καθαρό πένθος και οδύνη ωφέλιμη, (αφού και τα αντίθεταδιδάσκουν), ας ακούσωμε μια ψυχωφελή και πολύ αξιοθρήνητη διήγησι:Έμενε εδώ κάποιος μοναχός Στέφανος, ο οποίος είχε ασπασθή την ερημική και ησυχαστική ζωή.Αγωνίσθηκε πολλά έτη στην μοναχική παλαίστρα. Ήταν στολισμένος με νηστείες, και ιδιαιτέρωςμε δάκρυα και με άλλα ενάρετα κατορθώματα. Είχε το κελλί του στην κατάβασι του αγίου τούτουόρους, (κάτω από την Αγία Κορυφή), στο σημείο πού ευρίσκεται το σπήλαιο του Προφήτου Ηλιού.Αυτός λοιπόν ο αείμνηστος για πιο ακριβή και κοπιαστική μετάνοια και άσκησι, επήγε στον τόποόπου έμεναν οι αναχωρηταί, που ονομάζεται Σίδδης. Παρέμεινε εκεί μερικά χρόνια με υπερβολικέςστερήσεις και σκληρή άσκησι, εφ΄ όσον ο τόπος ήταν «απαράκλητος» και αδιάβατος σχεδόν απόανθρώπους – απείχε περίπου εβδομήντα μίλια από το κάστρο. Έπειτα, γύρω στο τέλος της ζωήςτου, ανεβαίνει ο γέροντας αυτός στο κελλί του, κάτω από την Αγία Κορυφή. Είχε μάλιστα και δύουποτακτικούς από την Παλαιστίνη πολύ ευλαβείς, οι οποίοι και του εφύλαγαν το κελλί πρίνεπιστρέψη.Αφού επέρασαν ολίγες ημέρες έπεσε σε ασθένεια, με την οποία και ετελείωσε την ζωή του. Τηνπαραμονή του θανάτου του περιέπεσε σε έκστασι και με τα μάτια ανοικτά παρατηρούσε δεξιά καιαριστερά της κλίνης του. Σαν να τον ανέκριναν κάποιοι, απαντούσε -τον άκουγαν όλοι οιπαρευρισκόμενοι- και άλλοτε έλεγε: «Ναι, πράγματι, αληθινά, πλήν όμως ενήστευσα τόσα έτηγι΄αυτό». Άλλοτε: «Όχι. Είναι ψέμα. Αυτό δεν το έκανα». Έπειτα από λίγο: «Αυτό ναι, αληθινά τοέπραξα, αλλά έκλαυσα, έκανα διακονήματα αγάπης». Και πάλι: «Αληθινά με κατηγορείτε».Μερικές φορές για ωρισμένα απαντούσε: «Ναι, αληθινά, ναι. Γι΄ αυτά δεν έχω τι να απολογηθώ. ΟΘεός είναι ελεήμων».Ήταν αλήθεια ένα θέαμα φρικτό και φοβερό. Ένα δικαστήριο αόρατο και χωρίς έλεος. Και τοφοβερώτερο, ότι τον κατηγορούσαν και για πράγματα πού δεν είχε διαπράξει. Ο ησυχαστής αυτόςκαι αναχωρητής για ωρισμένα πταίσματά του -αλλοίμονο!- έλεγε: «Γι΄ αυτά δεν έχω τι να ειπώ».Και είχε σαράντα περίπου έτη μοναχός, χωρίς να του λείπη και το δάκρυ!Αλλοίμονο! Και πάλι αλλοίμονο! Πού ήταν τότε η φωνή εκείνη του προφήτου Ιεζεκιήλ, για να τουςειπή: «Εν ώ εύρω σε, εκεί και κρίνω σε, είπεν ο Θεός» (πρβλ. Ιεζ. λγ΄ 12-16). Αλλά δεν κατώρθωσενα χρησιμοποιήση μία τέτοια απολογία. Γιατί άραγε; Άγνωστον. Ας έχη δόξα ο Θεός, ο μόνος πουγνωρίζει. (Ας σημειωθή και τούτο): Ο μοναχός αυτός -μου το διηγήθηκαν αψευδείς μάρτυρες- στηνέρημο (είχε τόσο χάρι), ώστε να τρέφη με τα χέρια του και λεοπάρδαλι.Και ενώ συνεχιζόταν η αυστηρά αυτή δικαστική ανάκρισις, αποχωρίσθηκε το σώμα του, χωρίς νααφήση καμμία ένδειξι για την κρίσι ή το πόρισμα ή την απόφασι και το τέλος της δίκης.
<br /><br />'''51.''' Η χήρα που έχασε τον άνδρα της και έμεινε με το μονάκριβο παιδί της, αυτό έχει σαν μόνηπαρηγορία της μετά τον Κύριον. Παρόμοια και για την ψυχή που αμάρτησε δεν υπάρχει άλληκαμμία παρηγορία την ώρα του θανάτου εκτός από τους κόπους του λαιμού, (την νηστεία δηλαδή),και τα δάκρυα. Όσοι πενθούν έτσι, δεν θα ψάλουν ποτέ ούτε θα ξεσπάσουν σε αλαλαγμούς ύμνων,διότι όλα αυτά αφανίζουν το πένθος. Εάν επιχειρής με αυτά να αποκτήσης το πένθος, γνώριζε ότιευρίσκεσαι μακρυά από τον σκοπό σου. Διότι πένθος σημαίνει συνεχής και μονιμοποιημένηκατάστασις πόνου σε μία φλογισμένη (από θεϊκή αγάπη) ψυχή.Σε πολλούς το πένθος υπήρξε πρόδρομος της μακαρίας απαθείας, διότι προευτρέπισε την ψυχή καιεσάρωσε και έκαψε το υλικό των αμαρτιών και των παθών.
<br /><br />'''52.''' Κάποιος «δόκιμος εργάτης» του επαινετού αυτού πένθους μου ανέφερε το εξής: «Πολλές φορέςπού επήγαινα να παρασυρθώ στην κενοδοξία ή στην οργή ή στην γαστριμαργία, διαμαρτυρότανμέσα μου ο λογισμός του πένθους και μου ψιθύριζε: «Μην κενοδοξήσης, γιατί σε εγκαταλείπω».Παρόμοια και για τα άλλα πάθη. Και εγώ του απαντούσα: «Δεν θα σε παρακούσω μέχρις ότου μεοδηγήσης εμπρός στον Χριστόν».
<br /><br />'''53.''' Η άβυσσος του πένθους αντικρύζει την (έκ μέρους του Θεού) παράκλησι. Και η καθαρότης τηςκαρδίας δέχεται την (θεία) έλλαμψι. Έ λ λ α μ ψ ι ς σημαίνει απερίγραπτη ενέργεια, η οποίακατανοείται χωρίς να κατανοήται και βλέπεται χωρίς να βλέπεται. Π α ρ ά κ λ η σ ι ς σημαίνειανάψυξις της ψυχής ενός πονεμένου ανθρώπου, ο οποίος σαν νήπιο την ώρα αυτή και κλαυθμυρίζειμέσα του και φωνάζει χαρούμενα. Α ν τ ί λ η ψ ι ς σημαίνει ανανέωσις της ψυχής πού κατέπεσε απότην λύπη, με θαυμαστή μεταβολή των δακρύων του πόνου σε δάκρυα ανώδυνα.
<br /><br />'''54.''' Τα δάκρυα του θανάτου γεννούν τον φόβο. Ο φόβος γεννά την αφοβία, και έτσι προβάλλει ηχαρά. Και όταν λήξη η χαρά πού δεν λήγει, προβάλλει το άνθος της ευλογημένης αγάπης.
<br /><br />'''55.''' Όταν έρχεται στην ψυχή σου χαρά, να την διώχνης με το χέρι της ταπεινοφροσύνης. Διότι δενπρέπει να είσαι «ευπαράδεκτος», μήπως και αντί βοσκό υποδεχθής λύκο.
<br /><br />'''56.''' Μη βιάζεσαι να φθάσης την θεωρία, ενώ δεν ήλθε ακόμη η ώρα της. Άφησε καλύτερα νακυνηγήση εκείνη και να φθάση το κάλλος της ταπεινώσεώς σου, οπότε και θα ενωθή μαζί σου μεαιώνιο πάναγνο γάμο.
<br /><br />'''57.''' Στις αρχές, καθώς το νήπιο αντικρύζει τον πατέρα του, γεμίζει όλο από χαρά. Όταν όμως οπατέρας απουσιάση ωρισμένο καιρό σκόπιμα και έπειτα επιστρέψη, τότε το παιδί είναι γεμάτο καιαπό χαρά και από λύπη. Από χαρά, διότι είδε αυτόν που ποθούσε, και από λύπη, διότι τόσο καιρόστερήθηκε την καλλονή του προσώπου του.
<br /><br />'''58.''' Μερικές φορές κρύπτεται η μητέρα από το βρέφος της, και ενώ αυτό την αναζητεί κλαίοντας,εκείνη χαίρεται. Μ΄ αυτόν τον τρόπο το μαθαίνει να προσκολλάται πάντοτε κοντά της, καιαναφλέγει έντονα την αγάπη και το φίλτρο που έχει γι΄αυτήν. (Αυτά έχουν κάποιο μυστικό νόημα).«Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω» (Ματθ. ια΄ 15), λέγει ο Κύριος[1].
<br /><br />'''59.''' Εκείνος που άκουσε την καταδικαστική απόφασι του θανάτου του, δεν θα ενδιαφερθή πλέον γιαπρογραμματισμούς θεατρικών παραστάσεων. Και εκείνος πού πενθεί πραγματικά, δεν θα σκεφθήποτέ την τρυφή ή την δόξα ή τον θυμό και την έξαψι της οργής.
<br /><br />'''60.''' Πένθος σημαίνει μονιμοποιημένη κατάστασις οδύνης στην ψυχή που μετανοεί. Η οδύνη αυτήγεννά καθημερινά οδύνη επάνω στην οδύνη, σαν γυναίκα «τίκτουσα και ωδίνουσα».
<br /><br />'''61.''' Ο Κύριος είναι δίκαιος και όσιος. Και σε όποιον ασκείται κανονικά στην ησυχία, ανάλογα τουχαρίζει κατάνυξι. Και όποιον ασκείται στην υποταγή κανονικά, κάθε ημέρα τον ευφραίνει. Όποιοςόμως δεν ζή καθαρά και ανόθευτα την μία από τις δύο αυτές ασκήσεις στερείται το πένθος.
<br /><br />'''62.''' Διώξε τον εκείνον τον «κύνα» που πλησιάζει, όταν πενθής υπερβολικά για τις αμαρτίες σου, καισου ψιθυρίζει ότι ο Θεός είναι άσπλαγχνος και ασυμπαθής. Διότι, εάν προσέξης την τακτική του,θα διαπιστώσης ότι πρίν από την αμαρτία σου παρουσιάζει τον Θεόν ευσπλαγχνικό καισυγχωρητικό.
<br /><br />'''63.''' Η επίμονος απασχόλησις και άσκησις (στο πένθος) δημιουργεί την συνεχή καλλιέργειά του. Ησυνεχής καλλιέργεια οδηγεί στην γεύσι του. Και εκείνο που γευόμεθα και συναισθανόμεθα την αξίατου είναι δύσκολο να μας το αφαιρέσουν.
<br /><br />'''64.''' Οσονδήποτε υψηλή και αν είναι η ασκητική μας ζωή, εάν δεν υπάρχη πόνος στην καρδιά μας,αποβαίνει νοθευμένη και ανωφελής.
<br /><br />'''65.''' Πρέπει, πρέπει οπωσδήποτε, για να το ειπώ έτσι, όσοι εμολύνθηκαν και μετά το βάπτισμα, νααφαιρέσουν την πίσσα από τα χέρια τους, με φωτιά και με λάδι, με την ακατάπαυστη δηλαδή φλόγατης καρδιάς τους και με το λάδι της θεϊκής ευσπλαγχνίας.
<br /><br />'''66.''' Είδα εγώ σε μερικούς ένα ακρότατο όριο πένθους. Να βγάζουν δηλαδή από το στόμα τους αίμα,πού προερχόταν από την πικραμένη και πληγωμένη καρδιά τους. Και ενθυμήθηκα τα λόγια τουΨαλμωδού: «Επλήγην ωσεί χόρτος και εξηράνθη η καρδιά μου» (Ψαλμ. ρα΄ 5).
<br /><br />'''67.''' Τα δάκρυα του φόβου (του Θεού) περιέχουν μέσα τους τον τρόμο και την προφύλαξι. Ταδάκρυα όμως της αγάπης, πρίν από την κατάκτησι της τελείας αγάπης, είναι κάπως εκτεθειμένα σεκίνδυνο, εκτός εάν το ευλογημένο πύρ της αγάπης τον καιρό της ενεργείας του πυρακτώση πολύτην καρδιά. Είναι δε αξιοθαύμαστο, ότι τα δάκρυα του φόβου, ο οποίος είναι ταπεινότερο καικατώτερο πράγμα, είναι ασφαλέστερα στον καιρό τους από τα δάκρυα της αγάπης.
<br /><br />'''68.''' Υπάρχουν ουσίες που ξηραίνουν τις πηγές των δακρύων μας, και άλλες πού επί πλέονδημιουργούν μέσα στις πηγές βόρβορο και γεννούν θηρία. Και παράδειγμα του ενός είναι ο Λώτπού συνευρέθη παράνομα με τις θυγατέρες του, ενώ του άλλου ο διάβολος πού εξέπεσε από τηναγγελική του κατάστασι[2].
<br /><br />'''69.''' Είναι μεγάλη η κακία των εχθρών μας: Τις μητέρες των αρετών τις μετατρέπουν σε μητέρεςκακιών! Και τις αιτίες της ταπεινώσεως τις κάνουν αιτίες υπερηφανείας.
<br /><br />'''70.''' Πολλές φορές οδηγεί τον νου μας σε κατάνυξι και η τοποθεσία που μένομε και η θέα που έχει.Ας σε πείσουν γι΄αυτό ο Κύριος, ο Ηλίας και ο Ιωάννης, οι οποίοι προσεύχονταν κατά μόνας (σεδιαλεγμένους ερημικούς τόπους).
<br /><br />'''71.''' Συνήντησα πολλές φορές μέσα στον θόρυβο των πόλεων δάκρυα. (Προέρχονταν από δαιμονικήσυνεργία). Ήταν για να μας σπρώξουν προς τον κόσμο, με την ιδέα ότι δεν βλαπτόμεθα καθόλουαπό τον θόρυβο. Σ΄ αυτό αποσκοπούσαν οι πονηροί δαίμονες.
<br /><br />'''72.''' Ένας λόγος πολλές φορές υπήρξε ικανός να διασκορπίση το πένθος. Είναι δε αξιοθαύμαστο,εάν ένας λόγος μπόρεσε να το συγκεντρώση πάλι.
<br /><br />'''73.''' Δεν θα κατηγορηθούμε, αγαπητοί μου, δεν θα κατηγορηθούμε την ώρα του θανάτου μας, διότιδεν εθαυματουργήσαμε ή διότι δεν εθεολογήσαμε ή διότι δεν εγίναμε θεωρητικοί. Οπωσδήποτεόμως θα δώσωμε λόγο στον Θεόν διότι δεν επενθήσαμε συνεχώς.Βαθμίς εβδόμη! Όποιος αξιώθηκε να την ανεβή, ας βοηθήση κι εμένα.Διότι αυτός πλέον εβοηθήθηκε, αφού με την εβδόμη βαθμίδα έπλυνε τις κηλίδες της παρούσηςζωής.Ι. Μ.Παρακλήτου[1] Ως μητέρα θα νοηθή η χάρις του Αγίου Πνεύματος. Εδώ έχομε εμφανή επίδρασι των ομιλιώντου Μακαρίου του Αιγυπτίου, όπου συχνά γίνεται λόγος για την επουράνιο μητέρα, την χάριδηλαδή του Πνεύματος: «Αί ψυχαί αί έν τη νηπιότητι του κόσμου τυγχάνουσαι και υπό των παθώνσυνεχόμεναι… την επουράνιον μητέρα, το Πνεύμα το Άγιον, κλαυθμώ και βοή ζητούσαι επί μηδενίεπαναπαυόμεναι του κόσμου τούτου…» (ομιλ. 84).[2] Παλαιός σχολιαστής σημειώνει: «Ύλες πού ξηραίνουν τις πηγές των δακρύων είναι ο οίνος,όταν πίνεται χωρίς μέτρο», όπως συνέβη στην περίπτωσι του Λώτ (Γεν. ιθ΄ 30-36). Καισυμπληρώνει: «Άλλες ύλες, ας τις ειπούμε έτσι, είναι, νομίζω, η εξουσία και η υπερβολική τιμή.Αυτές προκαλούν την υπερηφάνεια με την οποία εξέπεσε ο διάβολος».
 
== ΛΟΓΟΣ ΟΓΔΟΟΣ ==
=== Περί αοργησίας ===
ΟΠΩΣ ΤΟ νερό, πού χύνεται λίγο-λίγο στην φωτιά, την σβήνει τελείως, έτσι και το δάκρυ τουαληθινού πένθους σβήνει όλη την φλόγα του θυμού και της εξημμένης οργής.Γι΄αυτό και τα ετοποθετήσαμε, στην σειρά του λόγου, το ένα πρίν και το άλλο μετά.
<br /><br />'''2.''' Αοργησία σημαίνει ακόρεστη επιθυμία για ατιμία, όμοια με την απέραντη επιθυμία των κενοδόξων για έπαινο. Αοργησία σημαίνει νίκη κατά της ανθρώπινης φύσεως, πού φαίνεται με την αναισθησία απέναντι στις ύβρεις και πού αποκτάται με αγώνας και ιδρώτας.
<br /><br />'''3.''' Πραότης σημαίνει να παραμένη ακίνητη και ατάραχη η ψυχή, τόσο στις ατιμίες όσο και στουςεπαίνους.
<br /><br />'''4.''' Η αρχή της αοργησίας είναι να σιωπούν τα χείλη, ενώ η καρδιά ευρίσκεται σε ταραχή. Το μέσον είναι να σιωπούν οι λογισμοί, ενώ η ψυχή ευρίσκεται σε ολίγη ταραχή. Και το τέλος, να επικρατήστην θάλασσα της ψυχής μόνιμη και σταθερά γαλήνη, όσο και αν φυσούν οι ακάθαρτοι άνεμοι.
<br /><br />'''5.''' Οργή σημαίνει να διατηρής συνεχώς μέσα σου κάποιο μίσος, να ενθυμήσαι δηλαδή το κακό πού σου έγινε. Οργή σημαίνει να επιθυμής να εκδικηθής αυτόν που σε παρώξυνε.
<br /><br />'''6.''' Οξυχολία σημαίνει έξαψις της καρδιάς πού γίνεται παρευθύς και διά μιάς. Πικρία σημαίνει μία εσωτερική κίνησις εστερημένη από κάθε ευχαρίστησι και εδραιωμένη μέσα στην ψυχή.
<br /><br />'''7.''' Θυμός σημαίνει ευμετάβλητη και ευέξαπτη συμπεριφορά και ασχημοσύνη της ψυχής.
<br /><br />'''8.''' Μόλις φανή το φώς, υποχωρεί το σκότος. Ομοίως μόλις «μυρίση» η ταπείνωσις, εξαφανίζεται κάθε πικρία και θυμός. Μερικοί ενώ είναι ευμετάβλητοι στην συμπεριφορά τους εξ αιτίας τουθυμού, έν τούτοις αμελούν να φροντίσουν για την θεραπεία τους. Και δεν ακούουν οι ταλαίπωροι αυτόν που είπε: «Η ορμή του θυμού οδηγεί τον άνθρωπο στην πτώση» (Σοφ. Σειράχ α΄ 22).
<br /><br />'''9.''' Μία απότομη κίνησις ενός μύλου[1] μπορεί σε μία στιγμή να συντρίψη περισσότερο καρπό και σιτάρι της ψυχής απ΄ ό,τι η σιγανή κίνησις ενός άλλου μύλου μία ολόκληρη ημέρα.
<br /><br />'''10.''' Ένα απότομο φούντωμα της φωτιάς από σφοδρό άνεμο μπορεί να κάψη και να αφανίση τον αγρό της καρδιάς περισσότερο απ΄ ό,τι η μικρή φωτιά πού καίει αργά.
<br /><br />'''11.''' Δεν πρέπει να μας διαφεύγη, αγαπητοί μου, ότι για ωρισμένον καιρό οι πονηροί δαίμονες κρύπτονται ολίγον και δεν μας πολεμούν. Και αυτό, για να πέσωμε σε αμέλεια θεωρώντας ως μικρά τα μεγάλα πάθη, και έτσι να πέσωμε σε αθεράπευτη ασθένεια.
<br /><br />'''12.''' Μία πέτρα με πολλές αιχμές και ανωμαλίες, όταν συγκρούεται και κτυπάται με άλλες πέτρες,συντρίβει όλα τα απότομα και σκληρά σημεία της και γίνεται στρογγυλή. Ομοίως και μία θυμώδηςκαι απότομη ψυχή, όταν συναναστρέφεται και συζή με σκληρούς και θυμώδεις ανθρώπους,υφίσταται ένα έκ των δύο: Ή υπομένει και θεραπεύει το τραύμα της. Ή αναχωρεί και γνωρίζει την αδυναμία της, την αδυναμία της, πού σαν σε καθρέπτη της την έδειξε καθαρά ή άνανδρος φυγή της.
<br /><br />'''13.''' Θυμώδης σημαίνει να γίνεσαι θεληματικά επιληπτικός, και από αθέλητη κακή συνήθεια να πέφτης κάτω και να συντρίβεσαι ολοσχερώς.
<br /><br />'''14.''' Σε όσους μετανοούν τίποτε δεν είναι πιο αταίριαστο από την ταραχή του θυμού. Διότι η μετάνοια και η επιστροφή χρειάζονται πολλή ταπείνωσι, ενώ ο θυμός δείχνει άνθρωπο γεμάτο από υπερηφάνεια.
<br /><br />'''15.''' Εάν το όριο της πιο τελείας πραότητος είναι, ενώ ευρίσκεται εμπρός σου αυτός πού σε παροξύνει, να τον αντιμετωπίζης με εσωτερική γαλήνη και αγάπη, τότε οπωσδήποτε το έσχατο όριο του θυμού είναι, ενώ απουσιάζει αυτός πού σε ελύπησε, να κάνης ότι συγκρούεσαι μαζί του μεδιάφορα λόγια και κινήματα θηριώδη.
<br /><br />'''16.''' Εάν το Άγιο Πνεύμα ονομάζεται και είναι «ειρήνη ψυχής», ενώ η οργή «ταραχή καρδίας», τότε οπωσδήποτε τίποτε άλλο δεν εμποδίζει την παρουσία Του μέσα μας όσο ο θυμός.
<br /><br />'''17.''' Γνωρίζομε πώς είναι πάμπολλα τα τέκνα του θυμού. Και όλα είναι φοβερά. Ένα όμως τέκνο του πού το γεννά χωρίς να το θέλη, αν και νόθο, είναι ωφέλιμο: Είδα ανθρώπους πού άναψαν από την μανία του θυμού και έβγαλαν από μέσα τους σαν έμετο την μακροχρόνιο μνησικακία τους. Έτσι με το ένα πάθος απηλλάγησαν από το άλλο! Και η μακροχρόνια λύπη τους διελύθη! Διότι εκείνος πού τους ελύπησε ή εζήτησε συγχώρησι ή έδωσε τις απαιτούμενες εξηγήσεις. Αντιθέτως είδα άλλους πού κατά τρόπο απαράδεκτο έδειξαν ότι ήσαν δήθεν μακρόθυμοι. Έτσι με την σιωπή εναποθήκευσαν μέσα τους την μνησικακία. Αυτούς τους ελεεινολόγησα περισσότεροαπό τους πρώτους, διότι με το μελάνι (της μνησικακίας) έδιωξαν από την ψυχή τους το περιστέρι,(την ειρήνη δηλαδή και την χάρι του Αγίου Πνεύματος).
<br /><br />'''18.''' Χρειάζεται να προσέξωμε πολύ αυτόν τον όφι (του θυμού). Διότι τον βοηθεί και η ίδια η φύσις μας, όπως ακριβώς και τον όφι του σαρκικού πάθους. Είδα μερικούς πού ωργίσθηκαν και από τηνπικρία τους αρνήθηκαν να φάγουν. Με την απαράδεκτη αυτή εγκράτειά τους επήραν επάνω στο πρώτο δηλητήριο και δεύτερο.Αντιθέτως είδα άλλους πού επιάσθηκαν από εύλογη δήθεν αφορμή του θυμού κι εξέσπασαν στην γαστριμαργία. Έτσι από τον λάκκο έπεσαν στον γκρεμό. Είδα όμως και άλλους συνετούς πού σαν καλοί ιατροί εκράτησαν την μεσαία οδό, και με την κανονική λήψι της τροφής παρηγορήθηκαν και ωφελήθηκαν υπερβολικά.
<br /><br />'''19.''' Μερικές φορές η ψαλμωδία, όταν είναι μετρία, καταπραΰνει άριστα τον θυμό. Και μερικέςφορές, όταν είναι άμετρη και άκαιρη, δημιουργεί φιληδονία. Γι΄αυτό ας την χρησιμοποιούμεδιακριτικά ανάλογα με τις περιστάσεις.
<br /><br />'''20.''' Ευρέθηκα κάποτε εξ αιτίας μιας ανάγκης έξω από ένα κελλί ερημιτών. Ενώ εκαθόμουν εκεί,τους άκουσα να μάχωνται γεμάτοι πικρία και θυμό εναντίον κάποιου ο οποίος απουσίαζε –αυτός τους είχε λυπήσει σε κάτι- και σαν πέρδικες μέσα σε κλουβί να ορμούν επάνω στο πρόσωπό του σάν να ήταν παρών. Εκείνο πού τους συμβούλευσα από πνευματικό ενδιαφέρον ήταν να εγκαταλείψουν την ερημική ζωή, για να μη καταντήσουν από άνθρωποι δαίμονες.Είδα επίσης και μερικούς άλλους με καρδιά υποδουλωμένη στην λαγνεία και στην γαστριμαργία. Αυτοί φαίνονταν γεμάτοι πραότητα και κολακευτική ευγένεια και φιλαδελφία και ευπροσηγορία. Εκείνο πού τους συμβούλευσα ήταν να ασπασθούν την ερημική ζωή -το ξυράφι κατά της λαγνείαςκαι της γαστριμαργίας- για να μη καταντήσουν ελεεινά από λογικοί άνθρωποι άλογα ζώα.Μερικοί όμως μου έλεγαν ότι παρασύρονται αξιοθρήνητα και στα δύο κακά, (και στον θυμό και στην φιληδονία). Αυτούς τους εμπόδισα αυστηρά από το να έχουν ιδικό τους πρόγραμμα. Και συνέστησα φιλικά στους Γέροντές τους να τους ορίζουν άλλοτε την μία (την κοινοβιακή) και άλλοτε την άλλη (την ερημιτική) ζωή. Και σε όλα να κλίνουν τον αυχένα και να υποτάσσωνταιστον πνευματικό τους επιστάτη.
<br /><br />'''21.''' Ο φιλήδονος βλάπτει και ατιμάζει τον εαυτό του μόνο. Ίσως και τον συνένοχό του. Ενώ ο θυμώδης πολλές φορές σαν λύκος αναστατώνει όλη την ποίμνη και τραυματίζει πολλές ταπεινές ψυχές.
<br /><br />'''22.''' Είναι βαρύ να ταραχθή από τον θυμό ο οφθαλμός της καρδίας, να συμβή δηλαδή εκείνο πού είπε ο Ψαλμωδός: «Εταράχθη από θυμού ο οφθαλμός μου» (Ψαλμ. στ΄ 8). Είναι όμως πιο βαρύ να εκδηλωθή με τα χείλη η εσωτερική ορμή του θυμού. Το να εκδηλωθή όμως και με χειροδικία είναι πράγμα ολωσδιόλου εχθρικό και ξένο προς την μοναχική και αγγελική και θεϊκή ζωή.
<br /><br />'''23.''' Εάν θέλης ή μάλλον νομίζης ότι πρέπει να αφαιρέσης το κάρφος από τον οφθαλμό του άλλου, πρόσεξε μήπως αντί ιατρικής σμίλης χρησιμοποιήσης κανένα δοκάρι, οπότε θα ανοίξης ή θα καταστρέψης εντελώς τον οφθαλμό. Δοκάρι είναι ο βαρύς λόγος και οι απρεπείς εξωτερικοί τρόποι. Ενώ το άλλο, (η ιατρική σμίλη), είναι η με επιείκεια διδασκαλία και ο με μακροθυμία καικαλωσύνη έλεγχος. Ο Απόστολος λέγει «έλεγξον, επιτίμησον, παρακάλεσον» (Β΄ Τιμ. δ΄ 2), όχι όμως και «τύψον» (κτύπα). Εάν όμως σπανίως χρειασθή και αυτό, άς γίνη, όχι όμως από σένα.
<br /><br />'''24.''' Ας εξετάσωμε και θα διαπιστώσωμε ότι πολλοί θυμώδεις εκτελούν με προθυμία την νηστεία και την αγρυπνία και την ησυχαστική ζωή. Και τούτο, διότι ο δαίμων τους σπρώχνει με την πρόφασιτης μετανοίας και του πένθους σε εκείνα πού αυξάνουν και ερεθίζουν το πάθος τους.
<br /><br />'''25.''' Εάν ένας λύκος, (ένας δηλαδή άγριος και θυμώδης μοναχός), με την βοήθεια ενός δαίμονος μπορή να αναστατώση την ποίμνη, οπωσδήποτε και ένα αδελφός γεμάτος από θεϊκή σοφία, σαν εκλεκτός ασκός γεμάτος από λάδι, με την βοήθεια ενός Αγγέλου μπορεί να αποτρέψη το κύμα και να γαληνεύση το πλοίο. Ο αδελφός αυτός θα λάβη από τον Θεό τόσο μισθό, όση καταδίκη ο πρώτος, και θα γίνη σε όλους καλό παράδειγμα και αιτία ωφελείας.
<br /><br />'''26.''' Η αρχή της μακαρίας ανεξικακίας είναι το να γίνωνται δεκτές οι ατιμίες με εσωτερική πικρία και οδύνη. Το μέσον, να αντιμετωπίζονται χωρίς λύπη. Και το τέλος, εάν υπάρχη τέλος, να θεωρούνται ως έπαινοι. Χαίρε ο πρώτος. Ενδυναμώσου ο δεύτερος. Ο τρίτος όμως είσαι μακάριος,διότι αγάλλεσαι έν Κυρίω.
<br /><br />'''27.''' Παρετήρησα ένα άθλιο θέαμα ανάμεσα σε οργίλους ανθρώπους, πού συνέβαινε εξ αιτίας του εγωϊσμού τους χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Τι συνέβαινε; Έπεφταν στο πλήθος της οργής και για την ήττα τους αυτή πάλι ωργίζονταν. Βλέποντάς τους να τιμωρούν την πρώτη πτώσι με δευτέρα, εθαύμαζα. Παρατηρώντας τους να εκδικούνται την μία αμαρτία με την άλλη, τους ελυπόμουν. Και κατάπληκτος από την πανουργία των δαιμόνων, παρ΄ ολίγο να πέσω σε απόγνωσι για την ζωή μου.
<br /><br />'''28.''' Εάν κάποιος βλέπη ότι νικάται εύκολα από τον εγωϊσμό, τον θυμό, την πονηρία και την υποκρισία, και εάν εξ αιτίας αυτού απεφάσισε να σύρη εναντίον τους την δίστομο μάχαιρα τηςπραότητος και ανεξικακίας, πρέπει να πάη σε ένα σωτήριο «κναφείον», δηλαδή σε ένα Κοινόβιο πού να έχη πολύ σκληρούς αδελφούς -εάν βέβαια επιθυμεί να πετάξη από επάνω του αυτά τα πάθη. Και εκεί, με τις ύβρεις και τις ατιμίες και τις ταραχές και τις τρικυμίες των αδελφών θα τεντώνεται και θα δέχεται κτυπήματα νοητά -ίσως και αισθητά- και θα ξύνεται και θα δέχεται λακτίσματα και θα ποδοπατήται. Έτσι θα μπορέση να πλύνη και να εξαφανίση την ακαθαρσία πού υπάρχει στο ένδυμα της ψυχής του. Οι ονειδισμοί αποπλύνουν την ψυχή από τα πάθη. Σε αυτό ας σε πείση και η φράσεις πούχρησιμοποιεί ο λαός. Μερικοί κοσμικοί δηλαδή, όταν εξυβρίσουν κάποιον κατά πρόσωπον, λέγουνμε καύχησι: «Τον τάδε τον έλουσα»! Και αυτό αποτελεί πραγματικότητα.
<br /><br />'''29.''' Άλλη είναι η αοργησία πού παρατηρείται στους αρχαρίους εξ αιτίας του πένθους, και άλλη είναι η ακινησία (και νέκρωσις) της οργής πού παρατηρείται στους τελείους. Στην πρώτη περίπτωσι, ηαοργησία συγκρατείται σαν με χαλινάρι από το δάκρυ, ενώ στην δευτέρα η οργή ομοιάζει με όφι πού τον εθανάτωσε το μαχαίρι της απαθείας.Είδα τρεις μοναχούς πού εξυβρίσθηκαν συγχρόνως. Ο πρώτος απ΄αυτούς δαγκώθηκε και ταράχθηκε, αλλά δεν ωμίλησε. Ο δεύτερος χάρηκε για τον εαυτό του, αλλά λυπήθηκε για τον υβριστή. Και ο τρίτος αφού αναλογίσθηκε την ψυχική βλάβη του υβριστού έχυσε θερμά δάκρυα. Έτσι έχεις εμπρός σου τον εργάτη του φόβου, τον μισθωτό και τον εργάτη της αγάπης.
<br /><br />'''30.''' Όπως ο πυρετός του σώματος είναι μέν ένας κατ΄ ουσίαν, αλλά έχει πολλές αφορμές πού τον δημιουργούν, έτσι και η εμφάνισις και η έξαψις του θυμού, καθώς βέβαια και των άλλων παθών μας, οφείλονται σε πολλές και διάφορες αιτίες. Γι΄αυτό και είναι αδύνατο να ορίσωμε τον ίδιοτρόπο αντιμετωπίσεώς των. Έχω δε την γνώμη ότι ο τρόπος της θεραπείας πρέπει να επαφίεται περισσότερο στην επιμέλεια και στην φροντίδα των ιδίων των ασθενών. Η δε αρχή της θεραπείας θα είναι να γνωρίση ο ασθενής την αιτία του πόνου και οδύνης του. Και εφ΄όσον ευρεθή η αιτία,τότε εμείς που ασθενούμε θα πάρωμε την κατάλληλη αλοιφή από την πρόνοια του Θεού και τους πνευματικούς ιατρούς μας.
<br /><br />'''31.''' Ας στήσωμε κατά κάποιο τρόπο ένα φανταστικό δικαστήριο. Όσοι θέλουν να μας ακολουθήσουν με την χάρι του Κυρίου, ας εισέλθουν σ΄ αυτό το δικαστήριο και ας εξετάσουνκάπως μαζί μας τα προηγούμενα πάθη και τις αιτίες των. Ας δεθή λοιπόν ο θυμός ο τύραννος με τα δεσμά της πραότητος. Ας κτυπηθή από την μακροθυμία, ας συρθή από την αγία αγάπη, ας παρουσιασθή στο δικαστικό τούτο βήμα του λόγου και ας ανακριθή καταλλήλως:«Λέγε μας, ώ παράφρον και άσεμνε, τα ονόματα του πατέρα σου και της μητέρας πού κακώς σε εγέννησαν, καθώς και των υιών σου και των βδελυκτών θυγατέρων σου. Και όχι μόνο αυτά, αλλά να μας εξηγήσης επί πλέον, ποιοι είναι αυτοί πού σε πολεμούν και σε φονεύουν». Και αυτός, ο θυμός δηλαδή, απαντώντας θα μας ειπή περίπου τα εξής:«Οι αιτίες πού με γεννούν είναι πολλές. Και ο πατέρας μου δεν είναι ένας. Μητέρες μου είναι η κενοδοξία, η φιλαργυρία και η γαστριμαργία, μερικές φορές και η πορνεία. Εκείνος πού με εγέννησε ονομάζεται τύφος, δηλαδή έπαρσις. Οί δε θυγατέρες μου ονομάζονται μνησικακία, έχθρα, δικαιολογία και μίσος. Οι εχθροί μου από τους οποίους τώρα κρατούμαι δεμένος είναι οι αντίπαλοι των θυγατέρων μου, η αοργησία δηλαδή και η πραότης. Αυτή πού με επιβουλεύεται ονομάζεται ταπεινοφροσύνη. Για το ποιος την εγέννησε, ας ερωτήσετε την ίδια στο ιδικό της κεφάλαιο. Στην ογδόη βαθμίδα έχει τοποθετηθή ο στέφανος της αοργησίας. Όποιος τον εφόρεσε λόγω του ηπίου χαρακτήρος του, ίσως δεν φορεί άλλον. Όποιος όμως τον εφόρεσε κατόπιν ιδρώτων, αυτόςυπερέβη εντελώς τις οκτώ κατηγορίες της κακίας[2].
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Εδώ παρουσιάζεται με μύλο το πάθος του θυμού. Όπως ο μύλος συντρίβει το σιτάρι, έτσι και οθυμός καταστρέφει τις αρετές και την πνευματική πρόοδο της ψυχής.[2] Εννοεί τα οκτώ πρωταρχικά πάθη, δηλαδή την γαστριμαργία, την πορνεία, την φιλαργυρία, τονθυμό, την λύπη, την ακηδία, την κενοδοξία και την υπερηφάνεια, περί των οποίων γίνεται συχνόςλόγος στα ασκητικά κείμενα.
 
== ΛΟΓΟΣ ΕΝΑΤΟΣ ==
=== Περί μνησικακίας ===
ΟΜΟΙΑΖΟΥΝ, οι μέν ευλογημένες και όσιες αρετές με την κλίμακα του Ιακώβ, οι δε ανόσιες κακίες με την αλυσίδα πού έπεσε από τα χέρια του κορυφαίου Αποστόλου Πέτρου (πρβλ. Πράξ. ιβ΄7) . Διότι οι μέν πρώτες, καθώς η μία οδηγεί στην άλλη, ανεβάζουν στον ουρανό εκείνον πού το επιθυμεί. Ενώ οι άλλες, οι κακίες, έχουν τη συνήθεια να γεννούν η μία την άλλη και νασυσφίγγωνται μεταξύ τους. Διά τούτο και μόλις προηγουμένως ακούσαμε τον ασύνετο θυμό να ονομάζη ιδικό του τέκνο την μνησικακία. Τώρα λοιπόν πού το καλεί ο καιρός, ας ομιλήσωμε και γι΄αυτήν.
<br /><br />'''2.''' Μνησικακία σημαίνει κατάληξις του θυμού, φύλαξ των αμαρτημάτων, μίσος της δικαιοσύνης,απώλεια των αρετών, δηλητήριο της ψυχής, σαράκι του νου, εντροπή της προσευχής[1], εκκοπή της δεήσεως, αποξένωσις της αγάπης, καρφί εμπηγμένο στην ψυχή, αίσθησις δυσάρεστη πούαγαπάται μέσα στην γλυκύτητα της πικρίας της, συνεχής αμαρτία, ανύστακτη παρανομία, διαρκήςκακία. Και τούτο το σκοτεινό και δύσμορφο πάθος, η μνησικακία δηλαδή, ανήκει στα πάθη πού γεννώνται από άλλα πάθη και όχι σε αυτά πού γεννούν. Γι΄αυτό δεν σκοπεύομε να ομιλήσωμε πολύ περί αυτής.
<br /><br />'''3.''' Όποιος κατέπαυσε την οργή, αυτός εφόνευσε την μνησικακία, διότι για να γεννηθούν τέκναπρέπει να ζή ο πατέρας.
<br /><br />'''4.''' Όποιος απέκτησε την αγάπη, έγινε ξένος της οργής. Εκείνος όμως πού διατηρεί την έχθρα,συσσωρεύει στον εαυτόν του άσκοπα ενοχλητικά βάρη.
<br /><br />'''5.''' Η τράπεζα και το γεύμα της αγάπης διαλύουν το μίσος, και τα ειλικρινή δώρα μαλακώνουν τηνωργισμένη ψυχή. Η απρόσεκτη συμπεριφορά κατά την τράπεζα είναι μητέρα της παρρησίας. Καιαπό το παράθυρο της αγάπης κάνει την εμφάνισί της στην τράπεζα η γαστριμαργία.
<br /><br />'''6.''' Είδα μίσος να διασπά πολυχρόνιο πορνικό δεσμό, και είδα -πράγμα παράδοξο!- μνησικακία να τον διατηρή πλέον οριστικά διαλελυμένο. Θαυμαστό πράγματι θέαμα! Ένας δαίμων να θεραπεύη από άλλον δαίμονα! Πρόκειται μάλλον για έργο της προνοίας και επεμβάσεως του Θεού, και όχι της θελήσεως των δαιμόνων.
<br /><br />'''7.''' Η μνησικακία ευρίσκεται μακρυά από την φυσική και αυθόρμητη και στερεωμένη αγάπη. Σ΄ αυτήν όμως την αγάπη πλησιάζει εύκολα η πορνεία, και βλέπεις στο περιστέρι να εισχωρή ανεπαίσθητα η ψείρα.
<br /><br />'''8.''' Να μνησικακής πολύ εναντίον των δαιμόνων και να εχθρεύεσαι πολύ και διαρκώς την σάρκα σου. Η σάρκα είναι ένας αχάριστος και δόλιος φίλος, και όσο την περιποιείται κανείς, τόσο περισσότερο αυτή βλάπτει.
<br /><br />'''9.''' Η μνησικακία γίνεται και ερμηνευτής των Γραφών, προσαρμόζοντας και εξηγώντας τα λόγια τουΑγίου Πνεύματος κατά τις ιδικές της διαθέσεις. Ας την καταισχύνη όμως η προσευχή πού μας παρέδωσε ο Ιησούς, (το «Πάτερ ημών»), την οποία δεν μπορούμε να την ειπούμε όπως αυτός, εάν μνησικακούμε.
<br /><br />'''10.''' Αν δεν μπορής, μολονότι επά λαιψες πολύ, να διαλύσης εντελώς το σκάνδαλο της μνησικακίας, δείξε στον εχθρό σου, έστω με λόγια, ότι μετενόησες. Έτσι θα συμβή να εντραπής την παρατεινομένη υποκρισία σου, και να τον αγαπήσης ολοκληρωτικά, κεντώμενος και καιόμενος σαν με πύρ από τις τύψεις της συνειδήσεως.
<br /><br />'''11.''' Τότε θα καταλάβης ότι απηλλάγης από αυτήν την «σαπίλα», την μνησικακία δηλαδή, όχι όταν προσεύχεσαι για εκείνον πού σε ελύπησε ούτε όταν του προσφέρης δώρα ούτε όταν του στρώσης τράπεζα, αλλά όταν μάθης πώς του συνέβη κάποια συμφορά, ψυχική ή σωματική, και πονέσης και κλαύσης σαν να επρόκειτο για τον εαυτό σου.
<br /><br />'''12.''' Ησυχαστής πού διατηρεί μνησικακία ομοιάζει με εμφωλεύουσα ασπίδα, η οποία περιφέρειμέσα της θανατηφόρο δηλητήριο. Η ανάμνησις των παθημάτων του Ιησού θα θεραπεύση την ψυχή πού μνησικακεί, διότι θα αισθάνεται υπερβολική εντροπή, ενώ θα αναλογίζεται την ιδική Του ανεξικακία.
<br /><br />'''13.''' Στο σάπιο ξύλο γεννώνται σκουλήκια. Ομοίως και σε ανθρώπους με πραότατη επιφανειακή συμπεριφορά και νοθευμένη ηρεμία και ησυχία προσκολλάται η οργή. Όποιος την απεδίωξε από μέσα του, ευρήκε την άφεσι των αμαρτιών του. Όποιος αντιθέτως προσκολλάται σ΄ αυτήν, εστερήθηκε τους οικτιρμούς του Θεού.
<br /><br />'''14.''' Μερικοί υπέβαλαν τον εαυτό τους σε κόπους και ιδρώτας για να επιτύχουν την συγχώρησι. Ο αμνησίκακος όμως άνδρας τους ξεπέρασε, εφ΄ όσον ασφαλώς είναι αληθινός ο λόγος «άφετε -συντόμως- και αφεθήσεται υμίν - πλουσίως» (πρβλ. Λουκ. στ΄ 37).
<br /><br />'''15.''' Η αμνησικακία είναι απόδειξις της γνησίας μετανοίας. Εκείνος δε πού διατηρεί την έχθρα και νομίζει ότι έχει μετάνοια, ομοιάζει μ΄ αυτόν πού του φαίνεται στον ύπνο του ότι τρέχει.
<br /><br />'''16.''' Είδα μνησικάκους να παροτρύνουν άλλους στην αμνησικακία. Και έτσι αισθάνθηκαν εντροπή από τα ίδια τους τα λόγια και απηλλάγησαν από το πάθος τους.
<br /><br />'''17.''' Ας μη θεωρήση κανείς ασήμαντο πάθος τούτη την «σκοτομήνη», δηλαδή την μνησικακία. Διότι πολλές φορές συμβαίνει να καταλαμβάνη ακόμη και τους πνευματικούς άνδρας. Βαθμίς ενάτη! Όποιος την κατέκτησε, ας ζή πλέον με παρρησία την συγχώρησι των πταισμάτων του από τον Σωτήρα Χριστόν.
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Η εντροπή έγκειται στο ότι αναφερόμεθα προς τον Θεόν, λέγοντας στο «Πάτερ ημών», «και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν…», καθ΄ ήν στιγμήν ούτε συγχωρούμε τους άλλους ούτε λησμονούμε το κακό πού τυχόν μας έχουν κάνει.
 
== ΛΟΓΟΣ ΔΕΚΑΤΟΣ ==
=== Περί καταλαλιάς ===
<br />'''1.'''ΚΑΝΕΙΣ ΑΠΟ όσους σκέπτονται ορθά δεν θα έχη, νομίζω, αντίρρησι ότι η καταλαλιά γεννάταιαπό το μίσος και την μνησικακία. Γι΄αυτό και την ετοποθετήσαμε στην σειρά της μετά τουςπρογόνους της. Καταλαλιά σημαίνει γέννημα του μίσους, ασθένεια λεπτή, αλλά και παχειά∙ παχειάβδέλλα, κρυμμένη και αφανής, πού απορροφά και εξαφανίζει το αίμα της αγάπης. Σημαίνειυπόκρισις αγάπης, αιτία της ακαθαρσίας, αιτία του βάρους της καρδιάς, εξαφάνισις της αγνότητος.
<br /><br />'''2.''' Υπάρχουν κόρες που διαπράττουν αίσχη, χωρίς να κοκκινίζουν. Υπάρχουν και άλλες οι οποίεςφαίνονται ντροπαλές, και όμως διαπράττουν, κρυφά, χειρότερα αίσχη από τις προηγούμενες. Κάτιπαρόμοιο παρατηρούμε και στα πάθη της ατιμίας. Τέτοιες κόρες είναι η υποκρισία, η πονηρία, ηλύπη, η μνησικακία, η εσωτερική καταλαλιά της καρδιάς. Άλλη εντύπωσι δημιουργούν εξωτερικάκαι άλλος είναι ο στόχος τους.
<br /><br />'''3.''' Άκουσα μερικούς να καταλαλούν και τους επέπληξα. Και για να δικαιολογηθούν οι εργάτεςαυτοί του κακού μου απήντησαν ότι το έκαναν από αγάπη και ενδιαφέρον προς αυτόν πουκατέκριναν. Εγώ τότε τους είπα να την αφήσουν αυτού του είδους την αγάπη, για να μη διαψευσθήεκείνος που είπε: «Τον καταλαλούντα λάθρα τον πλησίον αυτού, τούτον εξεδίωκον» (Ψαλμ. ρ΄ 5).Εάν ισχυρίζεσαι ότι αγαπάς τον άλλον, ας προσεύχεσαι μυστικά γι΄ αυτόν και άς μη τον κακολογής.Διότι αυτός ο τρόπος της αγάπης είναι ευπρόσδεκτος από τον Κύριον.
<br /><br />'''4.''' Επί πλέον άς μη λησμονής και τούτο, και έτσι οπωσδήποτε θα συνέλθης και θα παύσης να κρίνηςαυτόν πού έσφαλε: Ο Ιούδας ανήκε στην χορεία των μαθητών, ενώ ο ληστής στην χορεία τωνφονέων. Και είναι άξιο θαυμασμού πώς μέσα σε μία στιγμή ο ένας επήρε την θέσι του άλλου!
<br /><br />'''5.''' Όποιος θέλει να νικήση το πνεύμα της καταλαλιάς, ας επιρρίπτη την κατηγορία όχι στονάνθρωπο που αμάρτησε, αλλά στον δαίμονα πού τον έσπρωξε στην αμαρτία. Διότι κανείς δεν θέλεινα αμαρτήση στον Θεόν, μολονότι όλοι αυτοπροαίρετα αμαρτάνομε.
<br /><br />'''6.''' Είδα άνθρωπο πού φανερά αμάρτησε, αλλά μυστικά μετενόησε. Και αυτόν πού εγώ τον κατέκρινα ως ανήθικο, ο Θεός τον εθεωρούσε αγνό, διότι με την μετάνοιά του Τον είχε πλήρωςεξευμενίσει.
<br /><br />'''7.''' Αυτόν που σου κατακρίνει τον πλησίον, ποτέ μη τον σεβασθής, αλλά μάλλον να του ειπής:«Σταμάτησε, αδελφέ. Εγώ καθημερινώς σφάλλω σε χειρότερα, και πώς μπορώ να κατακρίνω τον άλλον»; Έτσι θα έχης δύο οφέλη, με ένα φάρμακο θα θεραπεύσης και τον εαυτό σου και τον πλησίον.
<br /><br />'''8.''' Μία οδός, και μάλιστα από τις σύντομες πού οδηγούν στην άφεσι των πταισμάτων, είναι το ναμη κρίνωμε, εφ΄ όσον είναι αληθινός ο λόγος του Κυρίου «μη κρίνετε, και ού μη κριθήτε» (Λουκ.στ΄ 37). Όπως δεν συμβιβάζεται η φωτιά με το νερό, έτσι και η κατάκρισις με εκείνον που αγαπάτην μετάνοια.
<br /><br />'''9.''' Ακόμη και την ώρα του θανάτου του, αν ιδής κάποιον να αμαρτάνη, μήτε τότε να τονκατακρίνης. Διότι η απόφασις του Θεού είναι άγνωστη στους ανθρώπους. Μερικοί έπεσαν φανεράσε μεγάλα αμαρτήματα, κρυφά όμως έπραξαν πολύ μεγαλύτερα καλά. Έτσι εξαπατήθηκαν οιφιλοκατήγοροι, και εκείνο πού εκρατούσαν στα χέρια τους ήταν καπνός και όχι ήλιος.
<br /><br />'''10.''' Ας με ακούσετε, ας με ακούσετε όλοι εσείς οι κακοί κριταί των ξένων αμαρτιών. Εάν είναιαλήθεια, όπως και πράγματι είναι, ότι «έν ώ κρίματι κρίνετε, κριθήσεσθε» (Ματθ. ζ΄ 2), τότε αςείσθε βέβαιοι, ότι για όσα αμαρτήματα κατηγορήσαμε τον πλησίον είτε ψυχικά είτε σωματικά, θαπεριπέσωμε σ΄αυτά. Και δεν είναι δυνατόν να γίνη διαφορετικά.
<br /><br />'''11.''' Όσοι είναι αυστηροί και σχολαστικοί κριταί των σφαλμάτων του άλλου, νικώνται από αυτό τοπάθος, επειδή δεν απέκτησαν ακόμη για τα ιδικά τους αμαρτήματα ολοκληρωτική φροντίδα (γνώσι)και μνήμη. Διότι όποιος αφαιρέση «το περικάλυμμα της φιλαυτίας» και ιδή με ακρίβεια τα ιδικάτου κακά, για τίποτε άλλο δεν θα φροντίση πλέον στην ζωή του, αναλογιζόμενος ότι ο χρόνος τηςζωής του δεν του επαρκεί για να πενθήση τις ιδικές του αμαρτίες, έστω και αν θα εζούσε εκατό έτη,και αν θα έβλεπε ολόκληρο τον Ιορδάνη ποταμό να βγαίνη από τους οφθαλμούς του ως δάκρυ.
<br /><br />'''12.''' Περιεργάσθηκα καλά την κατάστασι του πένθους και δεν ευρήκα σ΄ αυτήν ίχνος καταλαλιάς ήκατακρίσεως.
<br /><br />'''13.''' Οι δαίμονες μας σπρώχνουν πιεστικά ή στο να αμαρτήσωμε ή, αν δεν αμαρτήσωμε, στο νακατακρίνωμε όσους αμάρτησαν, ώστε με το δεύτερο να μολύνουν οι κακούργοι το πρώτο. Αςγνωρίζης ότι γνώρισμα των μνησικάκων και φθονερών ανθρώπων είναι και τούτο: Τις διδασκαλίες,τά πράγματα ή τα κατορθώματα του άλλου τα κατηγορούν και τα διαβάλλουν με ευχαρίστησι καιευκολία, (νικημένοι και) καταποντισμένοι άθλια από το πνεύμα του μίσους.
<br /><br />'''14.''' Είδα μερικούς οι οποίοι μυστικά και κρυφά διαπράττουν σοβαρώτατα αμαρτήματα, καιστηριζόμενοι στην υποκριτική καθαρότητά τους, επιτιμούν με αυστηρότητα αυτούς πουυποπίπτουν σε μερικά μικρά σφάλματα, τα οποία και φανερώνουν.
<br /><br />'''15.''' Η κρίσις είναι αναιδής αρπαγή του δικαιώματος του Θεού, ενώ η κατάκρισις όλεθρος της ψυχήςαυτού ο οποίος κατακρίνει.
<br /><br />'''16.''' Όπως η «οίησις» και χωρίς να υπάρχη άλλο πάθος, μπορεί να καταστρέψη τον άνθρωπο, έτσικαι η κατάκρισις, εάν και μόνη υπάρχη μέσα μας, μπορεί να μας καταστρέψη ολοσχερώς, αφούάλλωστε και ο Φαρισαίος εκείνος της παραβολής εξ αιτίας αυτής κατεδικάσθη.
<br /><br />'''17.''' Ο καλός «ραγολόγος» τρώγει τις ώριμες ρώγες των σταφυλιών και δεν πειράζει καθόλου τιςάγουρες. Παρόμοια ο καλόγνωμος και συνετός άνθρωπος, όσες αρετές βλέπει στους άλλους τιςσημειώνει με επιμέλεια, ενώ ο ανόητος αναζητεί τα ελαττώματα και τις κατηγορίες. Γι΄ αυτόνμάλιστα έχει λεχθή: «Εξηρεύνησαν ανομίαν, εξέλιπον εξερευνώντες εξερευνήσεις» (Ψαλμ. ξγ΄ 7).
<br /><br />'''18.''' Μη κατακρίνης και όταν ακόμη βλέπης κάτι με τους ίδιους τους οφθαλμούς σου, διότι και αυτοίπολλές φορές εξαπατώνται.Βαθμίς δεκάτη! Όποιος την κατέκτησε είναι εργάτης της αγάπης ή του πένθους.
 
== ΛΟΓΟΣ Ε Ν Δ Ε Κ Α Τ Ο Σ ==
=== Περί πολυλογίας και σιωπής ===
'''1.'''ΕΧΟΜΕ ΑΝΑΦΕΡΕΙ με συντομία στα προηγούμενα ότι είναι πολύ επικίνδυνο, και γι΄ αυτούςακόμη πού θεωρούνται πνευματικοί, να κρίνουν τους άλλους, πράγμα πού υπεισέρχεταιανεπαίσθητα. Και είναι το να κρίνη κανείς τους άλλους σαν να κρίνη τον εαυτόν του και νατιμωρήται από την γλώσσα του. Τώρα λοιπόν η σειρά των λόγων απαιτεί να ομιλήσωμε για τηναιτία και την θύρα από όπου εισέρχεται και εξέρχεται το πάθος της πολυλογίας.
<br /><br />'''2.''' Η πολυλογία είναι η καθέδρα της κενοδοξίας. Καθισμένη επάνω της η κενοδοξία προβάλλει καιδιαφημίζει τον εαυτόν της. Η πολυλογία είναι σημάδι αγνωσίας, θύρα της καταλαλιάς, οδηγός σταευτράπελα, πρόξενος της ψευδολογίας, σκορπισμός της κατανύξεως. Είναι αυτή που δημιουργεί καιπού προκαλεί την ακηδία. Είναι πρόδρομος του ύπνου, διασκορπισμός της «συννοίας», αφανισμόςτης φυλακής του νοός, απόψυξις της πνευματικής θερμότητος, αμαύρωσις της προσευχής.
<br /><br />'''3.''' Η σιωπή που ασκείται με επίγνωσι και διάκρισι είναι μητέρα της προσευχής, επιστροφή από τηναιχμαλωσία, διαφύλαξις του θείου πυρός, επιστάτης των λογισμών, σκοπός που παρατηρεί τουςεχθρούς, δέσμευσις του πένθους, φίλη των δακρύων, καλλιεργητής της μνήμης του θανάτου,ζωγράφος της αιωνίου κολάσεως, επίμονος εξεταστής της Κρίσεως, πρόξενος πνευματικήςανησυχίας και λύπης, εχθρός της παρρησίας, σύζυγος της ησυχίας, αντίπαλος της αγάπης να κάνητον διδάσκαλο, αύξησις της πνευματικής γνώσεως, δημιουργός θείων θεωρημάτων, μυστικήπνευματική πρόοδος, κρυφή πνευματική ανάβασις.
<br /><br />'''4.''' Όποιος εγνώρισε τα παραπτώματά του, εχαλιναγώγησε την γλώσσα του, ενώ ο πολύλογος δενεγνώρισε ακόμη καθώς πρέπει τον εαυτόν του. Ο φίλος της σιωπής προσεγγίζει τον Θεόν καισυνομιλώντας μυστικά μαζί Του φωτίζεται από Αυτόν. Η σιωπή του Ιησού εδημιούργησε στονΠιλάτο σεβασμό. Και η ηρεμία και η σιωπή ενός (ταπεινού) ανδρός καταργεί την κενόδοξηκαυχησιολογία ενός άλλου.
<br /><br />'''5.''' Ο Πέτρος, επειδή ωμίλησε, έκλαυσε πικρά. Ελησμόνησε εκείνον πού είπε: «Είπα, φυλάξω τάςοδούς μου, του μη αμαρτάνειν με έν γλώσση μου» (Ψαλμ. λη΄ 1). Και τον άλλον πού είπε:«Κρείσσον πεσείν από ύψους είς γήν ή από γλώσσης» (πρβλ. Σ. Σειράχ κ΄ 18).
<br /><br />'''6.''' Αλλά δεν επιθυμώ να γράψω περισσότερα γι΄ αυτά τα θέματα, παρ΄ όλον ότι με προτρέπουν σεαυτό οι πονηρίες των παθών, (με προτρέπουν δηλαδή να χρησιμοποιήσω την πολυλογία, ενώ ομιλώγια την σιωπή). Τούτο μόνο θα προσθέσω: Άκουσα κάποτε έναν μοναχό, πού ήθελε να εξετάσημαζί μου το θέμα της ησυχίας, να λέγη ότι η πολυλογία οπωσδήποτε γεννάται από τις εξής αιτίες: Ήαπό κακή συναναστροφή και κακή συνήθεια -αφού η γλώσσα, έλεγε, είναι μέλος του σώματος,όπως διαπαιδαγωγηθή, έτσι κατ΄ ανάγκην και θα συνηθίση- ή πάλι από κενοδοξία, πράγμα πουσυμβαίνει περισσότερο σε όσους έχουν πνευματικό πόλεμο, ή, μερικές φορές, από τηνγαστριμαργία. Γι΄αυτό πολλοί πολλές φορές δαμάζοντας την κοιλία δεσμεύουν με βία και τηνγλώσσα και την καθιστούν ανίσχυρη για πολυλογία.
<br /><br />'''7.''' Αυτός που φροντίζει για την ώρα του θανάτου του, ωλιγόστευσε τα λόγια του. Και αυτός πούαπέκτησε πένθος στην ψυχή του, απέφυγε σαν φωτιά την πολυλογία.
<br /><br />'''8.''' Αυτός που αγάπησε την ησυχία, ασφάλισε το στόμα του. Και αυτός που ευχαριστείται ναεξέρχεται από το κελλί του, εξέρχεται διότι τον διώχνει απ΄ εκεί το πάθος αυτό, (δηλαδή ηπολυλογία).
<br /><br />'''9.''' Εκείνος πού εδοκίμασε την οσμή του υψίστου και θείου πυρός, αποφεύγει την συνάντησι τωνανθρώπων, όπως η μέλισσα τον καπνό. Την μέλισσα την διώχνει ο καπνός, και αυτόν τον ενοχλεί ησυνάντησις των ανθρώπων.
<br /><br />'''10.''' Πολύ ολίγοι μπορούν να κρατήσουν το νερό χωρίς κάποιο φράγμα και κάποιο βοηθητικό μέσο. Ολιγώτεροι όμως είναι εκείνοι πού μπορούν να δαμάσουν ένα απύλωτο στόμα.Βαθμίς ενδεκάτη! Όποιος ενίκησε, περιέκοψε διά μιας πλήθος από κακά.
 
== ΛΟΓΟΣ Δ Ω Δ Ε Κ Α Τ Ο Σ ==
=== Περί ψεύδους ===
<br />'''1.''' ΤΟΝ ΣΙΔΗΡΟ και την πέτρα (διά της προσκρούσεως) γεννάται η φωτιά, και από τηνπολυλογία και τα ευτράπελα το ψεύδος. Το ψεύδος είναι εξαφάνισις της αγάπης∙ και η επιορκίαάρνησις του Θεού.
<br /><br />'''2.''' Κανείς συνετός άνθρωπος άς μη θεωρή μικρό το αμάρτημα του ψεύδους, διότι το ΠανάγιονΠνεύμα εξέδωσε εναντίον του την πιο φοβερή απόφασι: «Απολείς πάντας τους λαλούντας τοψεύδος» (Ψαλμ. ε΄ 7), όπως λέγει ο Δαβίδ προς τον Θεόν. Και εάν συμβή αυτό, τι πρόκειται ναπάθουν εκείνοι πού συρράπτουν επί πλέον το ψεύδος με τους όρκους;
<br /><br />'''3.''' Εγνώρισα μερικούς που εκαυχώντο για τα ψεύδη τους. Αυτοί κατώρθωναν και έκαναν τουςάλλους να γελούν με τις αστειότητες και τις αργολογίες τους, και έτσι εξαφάνιζαν ελεεινά τοπένθος των μοναχών πού τους ακροάζονταν.
<br /><br />'''4.''' Όταν ιδούν οι δαίμονες ότι, μόλις αρχίση ο άθλιος ομιλητής να διηγήται τα ευτράπελα,προσπαθούμε να φύγωμε σαν από λοιμώδη ασθένεια, επιχειρούν να μας παρασύρουν με δύοαπατηλούς λογισμούς: «Μη λυπήσης τον ομιλητή», μας συμβουλεύουν, ή «μη θέλεις να φανής πιοευλαβής από όλους τους άλλους»! Φεύγε αμέσως, μην αργοπορήσης∙ ειδεμή στην ώρα τηςπροσευχής θα σου έρχωνται στον νου αστεία. Και όχι μόνο να φεύγης, αλλά και να διαλύης μεευσεβή τρόπο το «πονηρόν συνέδριον», φέροντας στο μέσον την μνήμη του θανάτου και τηςΚρίσεως. Είναι καλύτερο ίσως να σε βρέξουν μερικές σταγόνες κενοδοξίας, προκειμένου να γίνηςπρόξενος ωφελείας σε τόσους.
<br /><br />'''5.''' Η υποκρισία είναι πολλές φορές μητέρα και αιτία του ψεύδους. Τίποτε άλλο, λέγουν μερικοί, δεν είναι η υποκρισία, παρά μελέτη και δημιουργός του ψεύδους πού έχει μαζί της συμπεπλεγμένο τον ένοχο και άξιο τιμωρίας όρκο. Αυτός πού απέκτησε τον φόβο του Κυρίου, αποξενώθηκε από το ψεύδος, διότι έχει μέσα του ως αδέκαστο δικαστή την συνείδησί του.
<br /><br />'''6.''' Όπως σε όλα τα πάθη, έτσι και στο ψεύδος παρατηρούμε διαφορά ως προς την πνευματική βλάβη πού προξενεί. Επί παραδείγματι: Διαφορετική είναι η ενοχή ενός πού ψεύδεται από τον φόβο της τιμωρίας, και διαφορετική όταν δεν υπάρχη κίνδυνος. Άλλος πάλι είπε ψεύδος χάριν τηςτρυφής, άλλος χάριν της φιληδονίας, κάποιος για να κάνη τους άλλους να γελάσουν και άλλος για να επιβουλευθή και κακοποιήση τον αδελφό του.
<br /><br />'''7.''' Με τις τιμωρίες των κοσμικών αρχόντων το ψεύδος μειώνεται πολύ. Με το πλήθος όμως τωνδακρύων της κατανύξεως, εξαφανίζεται ολοσχερώς. Ο δαίμων πού μας προτρέπει στο ψεύδοςπροφασίζεται διαφόρους «οικονομικούς» λόγους και έτσι παρουσιάζει σαν μεγάλη αρετή αυτό πούαποτελεί απώλεια της ψυχής. Εκείνος πού πλάθει ψεύδη παρουσιάζεται ότι μιμείται την Ραάβ, (ηοποία εχρησιμοποίησε το ψεύδος, για να σώση τους κατασκόπους του Ισραήλ), και νομίζει ότι μετην ιδική του απώλεια προξενεί σωτηρία στους άλλους.
<br /><br />'''8.''' Όταν καθαρισθούμε τελείως από το πάθος του ψεύδους, τότε, σε μία εξαιρετική περίστασι, άς τοχρησιμοποιήσωμε, αλλά και πάλι με φόβο. Το νήπιο δεν γνωρίζει το ψεύδος. Ομοίως και η ψυχήπού δεν έχει πονηρία. Εκείνος πού ευφράνθηκε από τον οίνο (και εμέθυσε), θα ομολογήσηακουσίως κάθε αλήθεια. Και εκείνος πού εμέθυσε από την κατάνυξι, δεν θα μπορέση να ψευσθή. Βαθμίς δωδεκάτη! Όποιος την ανέβηκε απέκτησε την ρίζα των καλών.
 
== ΛΟΓΟΣ Δ Ε Κ Α Τ Ο Σ Τ Ρ Ι Τ Ο Σ ==
=== Περί ακηδίας ===
<br />'''1.'''ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ένας από τους κλάδους της πολυλογίας, όπως το είπαμε καί προηγουμένως,είναι καί ο παρών, ο οποίος μάλιστα αποτελεί καί το πρώτο τέκνο της. Εννοώ την ακηδία. Γι΄αυτόκαί της εδώσαμε την θέσι πού της αρμόζει μέσα στην αθλία αλυσίδα των παθών.Ακηδία σημαίνει παράλυσις της ψυχής καί έκλυσις του νου, οκνηρία και αδιαφορία πρός τηνάσκησι, μίσος πρός τις μοναστικές υποσχέσεις. (Η ακηδία είναι ακόμη) αυτή που μακαρίζει τούςκοσμικούς, πού κατηγορεί τον Θεόν ότι δεν είναι ευσπλαγχνικός και φιλάνθρωπος, πού φέρνειατονία την ώρα της ψαλμωδίας καί αδυναμία την ώρα της προσευχής. Αυτή πού μας κάνεισιδερένιους στα διακονήματα, αόκνους στο εργόχειρο, σπουδαίους στην πρακτική ζωή της υπακοής(εν αντιθέσει πρός την θεωρητική ζωή της ησυχίας).
<br /><br />'''2.''' Άνδρας που ασκεί την ζωή της υπακοής δέν γνωρίζει τί σημαίνει ακηδία, διότι φθάνει σταπνευματικά μέσω των αισθητών, (τα οποία αισθητά δέν φέρνουν ακηδία).
<br /><br />'''3.''' Το κοινόβιο είναι εχθρός της ακηδίας, ενώ σ΄ έναν ησυχαστή η ακηδία γίνεται σύζυγος αιώνιος∙δεν θα τον αποχωρισθή πρίν από τον θάνατό του, καί πρίν έλθη το τέλος του θα τον πολεμάκαθημερινά. Μόλις αντίκρυσε το κελλί του ησυχαστού εμειδίασε και αφού τον επλησίασε έστησεκοντά την σκηνή της.
<br /><br />'''4.''' Ο ιατρός επισκέπτεται τους ασθενείς το πρωί, ενώ η ακηδία τους ασκητάς το μεσημέρι. Η ακηδίαπροτρέπει το έργο του ξενοδόχου καί παρακαλεί να γίνωνται εργόχειρα για να προσφέρωνταιελεημοσύνες. Παρακινεί να γίνωνται με προθυμία επισκέψεις στους ασθενείς, υπενθυμίζουσα τονλόγο του Κυρίου: «Ησθένησα καί ήλθετε πρός με» (Ματθ. κε΄ 36). Μας παρακαλεί να πηγαίνωμεστους λυπημένους καί στους ολιγοψύχους. «Παραμυθείσθε τούς ολιγοψύχους» (Α΄ Θεσ. ε΄ 14) μαςλέγει αυτή η ολιγόψυχη. Ενώ ιστάμεθα στην προσευχή, μας υπενθυμίζει διάφορα αναγκαίαπράγματα και χρησιμοποιεί κάθε τέχνασμα, ώστε να μας αποτραβήξη από εκεί, σαν με ένακαπίστρι, με κάποια αιτία εύλογη, αυτή η παράλογη.
<br /><br />'''5.''' Ο δαίμων της ακηδίας στον μοναχό, τον οποίο έχει καταλάβει, δημιουργεί τις τρείς πρώτες ώρες-πρώτη, τρίτη καί έκτη- μία κατάστασι φρίκης, πονοκέφαλο καί πυρετό και ανακάτωμα τουστομάχου. Μόλις φθάση η ενάτη ώρα παρατηρείται κάποια μικρή βελτίωσις. Μόλις στρωθή ητράπεζα, αναπηδά ο μοναχός από το στρώμα του. Μόλις έλθη η επομένη ώρα της προσευχής,αισθάνεται πάλι βεβαρημένο το σώμα του. Μόλις σταθή να προσευχηθή, η ακηδία τον βυθίζει πάλιστον ύπνο καί με άκαιρα χασμουρητά του αρπάζει από το στόμα τον στίχο της προσευχής.
<br /><br />'''6.''' Όλα τα άλλα πάθη καταπολεμούνται με μία αντίστοιχη αρετή το καθένα. Η ακηδία όμως είναιγια τον μοναχό ένας ψυχικός θάνατος πού περιέχει όλα τα κακά.
<br /><br />'''7.''' Η ανδρεία ψυχή κατώρθωσε να αναστήση τον νου πού ήταν νεκρός. Η ακηδία όμως και ηοκνηρία κατώρθωσαν να σκορπίσουν όλον τον πλούτο της ψυχής.
<br /><br />'''8.''' Εφ΄ όσον και η ακηδία είναι ένα από τα οκτώ πρωταρχικά πάθη της ψυχής, και μάλιστα τοβαρύτερο, ας το αντιμετωπίσωμε και αυτό αναλόγως, όπως και τα άλλα. Πλήν ας προσθέσωμε καιτούτο: Όταν δεν γίνεται ψαλμωδία και ακολουθία, η ακηδία δεν παρουσιάζεται. Και όταν τελείωσεο κανών της προσευχής, τότε άνοιξαν οι οφθαλμοί.
<br /><br />'''9.''' Τον καιρό της ακηδίας φαίνονται οι βιασταί. Και τίποτε άλλο δεν προξενεί στον μοναχό τόσουςστεφάνους όσο η ακηδία. Πρόσεξε καλά και θα την αντιληφθής να μην αφίνη τα πόδια σε ορθίαστάσι, και να μας σπρώχνη, όταν καθώμαστε, να γέρνουμε στον τοίχο. Μας προτρέπει επίσης νακοιτάζωμε έξω από το παράθυρο, δημιουργώντας φανταστικά κτυπήματα και βήματα ποδιών.Εκείνος πού πενθεί τον εαυτό του δεν γνωρίζει τι θα πή ακηδία.
<br /><br />'''10.''' Ας δένεται και αυτός ο τύραννος με την μνήμη των πταισμάτων, και ας δέρνεται με τοεργόχειρο. Και αφού συρθή με την σκέψι των μελλόντων αγαθών και σταθή εμπρός μας, αςερωτάται καταλλήλως:«Λέγε μας λοιπόν και σύ, παράλυτε και έκλυτε, ποιος είναι ο κακός γονεύς σου; Ποια είναι τατέκνα σου; Ποιοι είναι αυτοί πού σε πολεμούν; Και ποιος ο φονευτής σου»;Αυτός δε αναγκαζόμενος θα μας αποκρινόταν:«Εγώ σε αυτούς πού ασκούν πραγματικά την ζωή της υπακοής, «ούκ έχω πού την κεφαλήν κλίναι».Σε όσους έχω τόπο, τους ευρίσκω στην ησυχία και συζώ μαζί τους. Οι ιδικές μου μητέρες είναιπολλές και διάφορες: Άλλοτε η ψυχική αναισθησία, άλλοτε η λησμοσύνη των άνω, και μερικέςφορές η υπερβολική κόπωσις (είτε ψυχική είτε σωματική). Τα ιδικά μου τέκνα είναι: Οιμετακινήσεις από τον ένα τόπο στον άλλο πού γίνονται μαζί μου, η παρακοή στον πνευματικόπατέρα, η λησμοσύνη της Κρίσεως, και μερικές φορές η εγκατάλειψις της μοναχικής ζωής. Ιδικοίμου αντίπαλοι, από τους οποίους τώρα έχω δεθή, είναι η ψαλμωδία και το εργόχειρο. Εχθρική σ΄εμένα είναι και η σκέψις του θανάτου, αλλά εκείνη πού με θανατώνει τελείως είναι η προσευχή,ενωμένη με την βεβαία ελπίδα των μελλόντων αγαθών. Για το ποιος όμως εγέννησε την προσευχήερωτήσατε την ίδια».(Πρόκειται για) νίκη! Όποιος την κατέκτησε, είναι δόκιμος για κάθε καλό έργο.
 
== ΛΟΓΟΣ ΔΕΚΑΤΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ ==
=== Περί αγνείας ===
<br />'''(Διά την άφθαρτον αγνείαν και σωφροσύνην, την οποία κατακτούν φθαρτοί άνθρωποι διά καμάτωνκαι ιδρώτων)'''
<br /><br />'''1.''' Ακούσαμε την μαινάδα, δηλαδή την γαστριμαργία, πού μόλις πρό ολίγου μας ανέφερε ότι ιδικόςτης απόγονος είναι ο σαρκικός πόλεμος. Διότι μας το διδάσκει αυτό και ο παλαιός εκείνοςπροπάτωρ, ο Αδάμ, ο οποίος εάν δεν είχε νικηθή από την κοιλία, δεν θα ερχόταν σε σαρκική σχέσιμε την σύζυγό του. Όσοι λοιπόν τηρούν την πρώτη εντολή, δεν πέφτουν στην δεύτερη παράβασι.Και παραμένουν βεβαίως υιοί του Αδάμ, χωρίς όμως να δοκιμάσουν και να γνωρίσουν την πτώσιτου Αδάμ, σε μία κατάστασι ολίγο κατωτέρα από τους Αγγέλους. Και τούτο, για να μη γίνη το κακόαθάνατο, όπως λέγει ο Άγιος που ονομάζεται Θεολόγος[1].ΑΓΝΕΙΑ σημαίνει απόκτησις της ασωμάτου φύσεως. Αγνεία σημαίνει ζηλευτός οίκος του Χριστούκαι επίγειος ουρανός της καρδιάς. Αγνεία σημαίνει υπερφυσική απάρνησις της ανθρωπίνης φύσεως,μία αληθινά παράδοξη άμιλλα σώματος θνητού και φθαρτού προς τους ασωμάτους αγγέλους.Αγνός είναι εκείνος πού με τον ένα έρωτα απέκρουσε τον άλλο έρωτα, και έσβησε τα υλικό με τοάϋλο πύρ.
<br /><br />'''3.''' Σωφροσύνη σημαίνει γενική ονομασία όλων των αρετών. Σώφρων είναι εκείνος πού και κατάτον ύπνο δεν αισθάνεται καμμία σαρκική κίνησι ή αλλοίωσι της καταστάσεώς του. Σώφρων είναιεκείνος πού απέκτησε τελεία αναισθησία ως προς την διαφορά του φύλου. Αυτός είναι ο κανών καιο όρος της τελείας και πανάγνου αγνείας, το να συμπεριφέρεται κανείς παρόμοια και προς ταέμψυχα και προς τα άψυχα σώματα, και προς τα λογικά και προς τα άλογα.
<br /><br />'''4.''' Κανείς από όσους ήσκησαν την αγνεία ας μη θεωρή δικό του κατόρθωμα την απόκτησί της. Διότιτο να νικήση κανείς την φύσι του είναι από τα ανέλπιστα. Όπου πραγματοποιήθηκε ήττα τηςφύσεως, εκεί φανερώθηκε η παρουσία του υπερφυσικού. Διότι χωρίς καμμία αντιλογία το κατώτεροκαταργείται από το ανώτερο. Η αρχή της αγνείας είναι η μη συγκατάθεσις στους σαρκικούςλογισμούς, καθώς και οι αραιές καθ΄ ύπνον ρεύσεις χωρίς αισχρά όνειρα. Το μέσον της αγνείαςείναι η παρουσία φυσικών κινήσεων στην σάρκα, μόνο εξ αιτίας πολυφαγίας, χωρίς εικόνεςσαρκικές και χωρίς ρεύσεις. Το τέλος δε είναι η νέκρωσις του σώματος, αφού προηγουμένωςενεκρώθηκαν οι σαρκικοί λογισμοί.
<br /><br />'''5.''' Μακάριος αληθινά εκείνος πού εμπρός σε οποιοδήποτε σώμα και χρώμα και ηλικία απέκτησετελεία αναισθησία.
<br /><br />'''6.''' Αγνός δεν θεωρείται εκείνος πού εφύλαξε αρρύπωτο το πήλινο σώμα του, αλλ΄ εκείνος πούυπέταξε τα σωματικά μέλη στην ψυχή είναι ο τελείως αγνός.
<br /><br />'''7.''' Μέγας είναι εκείνος ο οποίος στην αφή παρέμεινε απαθής. Ανώτερος όμως είναι εκείνος πούέμεινε άτρωτος από την θέα, και ενίκησε την θέα του σαρκικού πυρός με την σκέψι του ουρανίουκάλλους.
<br /><br />'''8.''' Εκείνος πού απομακρύνει τον κύνα με την προσευχή, ομοιάζει με αυτόν που παλεύει με λέοντα.Εκείνος πού τον ανατρέπει με την αντίρρησι, ομοιάζει με αυτόν πού καταδιώκει ακόμη τον εχθρότου. Και εκείνος που ολοτελώς εξουδετέρωσε τις επιθέσεις, μολονότι ζή ακόμη με την σάρκα, ήδηέχει αναστηθή από τον τάφο.
<br /><br />'''9.''' Αν είναι απόδειξις της αληθινής αγνείας το να μην επηρεάζεται κανείς από τις αισχρές φαντασίεςπού παρουσιάζονται στον ύπνο, οπωσδήποτε το όριο της λαγνείας είναι το να παθαίνη κανείς ρεύσιαπό αισχρές ενθυμήσεις ξύπνιος.
<br /><br />'''10.''' Όποιος πολεμά τούτον τον αντίδικο με ιδρώτες και μόχθους, είναι σαν να έδεσε τον εχθρό τουμε ένα βούρλο. Όποιος τον πολεμά με την εγκράτεια και την αγρυπνία, είναι σαν να του πέρασεαλυσίδες. Και όποιος τον πολεμά με την ταπεινοφροσύνη και την αοργησία και την δίψα, είναι σαννα τον εφόνευσε και τον έκρυψε στην άμμο. Άμμο να θεωρήσης την ταπείνωσι, διότι η άμμος δενπαρέχει βοσκή στα πάθη, αλλά είναι χώμα και στάκτη.
<br /><br />'''11.''' Άλλος είναι εκείνος πού έδεσε τον τύραννο με τους αγώνες, άλλος εκείνος πού τον έδεσε με τηνταπείνωσι, και άλλος εκείνος πού τον έδεσε με την παρέμβασι και εμφάνεια του Θεού. Καιομοιάζουν ο πρώτος με τον αυγερινό, ο δεύτερος με την πανσέληνο και ο τρίτος με τον ολόλαμπροήλιο. Ωστόσο και οι τρείς έχουν το πολίτευμά τους στους ουρανούς. Από την αυγή γεννάται το φως,και από το φως προβάλλει ο ήλιος. Έτσι ανάλογα πρέπει να σκεφθούμε και να βρούμε τοαντίστοιχο νόημα σ΄ αυτά πού είπαμε.
<br /><br />'''12.''' Η αλεπού υποκρίνεται πώς κοιμάται. Ο δαίμων δε και το σώμα υποκρίνονται σωφροσύνη. Καιη μέν αλεπού, για να εξαπατήση την όρνιθα. Ο δαίμων, για να καταστρέψη την ψυχή.
<br /><br />'''13.''' Μην εμπιστευθής στην ζωή σου το πήλινο σώμα, και μη ξεθαρρέψης μαζί του, μέχρις ότουσυναντήσης τον Χριστόν.
<br /><br />'''14.''' Μην παίρνεις θάρρος και νομίζης ότι λόγω της εγκρατείας σου θα σωθής από την πτώσι.Κάποιος χωρίς να τρώγη τίποτε έπεσε από τον ουρανό[2].
<br /><br />'''15.''' Μερικοί γνωστικοί πού έδωσαν ορθό ορισμό της αποταγής, την εχαρακτήρισαν ως έχθρα προςτο σώμα και μάχη προς την κοιλία.
<br /><br />'''16.''' Στους αρχαρίους οι πτώσεις κατά κανόνα συμβαίνουν από την απόλαυσι των φαγητών. Στουςμεσαίους, και από υπερηφάνεια, πράγμα πού παρατηρείται βέβαια και στους αρχαρίους. Σ΄εκείνους δε που πλησιάζουν προς την τελειότητα, αποκλειστικά εξ αιτίας της κατακρίσεως.
<br /><br />'''17.''' Μερικοί μακαρίζουν όσους γεννήθηκαν ευνούχοι, διότι, όπως λέγουν, έχουν λυτρωθή από τηντυραννία του σώματος. Εγώ όμως μακαρίζω όσους γίνονται καθημερινά ευνούχοι καιακρωτηριάζουν τους εαυτούς των χρησιμοποιώντας ως μάχαιρα τον υγιή λογισμό.
<br /><br />'''18.''' Έχω ιδεί μερικούς πού έπεσαν ακουσίως, και έχω ιδεί άλλους που επιθυμούσαν την πτώσι, αλλάδεν την κατώρθωναν∙ και τους ελεεινολόγησα περισσότερο από εκείνους πού αμαρτάνουν κάθεημέρα, διότι παρά την αδυναμία τους επιθυμούσαν την δυσωδία.
<br /><br />'''19.''' Ελεεινός όποιος πέφτει. Ελεεινότερος όμως όποιος παρασύρει και άλλον στην πτώσι. Διότι καιτων δύο πτώσεων την ενοχή και την εφάμαρτη ηδονή, τα παίρνει επάνω του.
<br /><br />'''20.''' Μην προσπαθής με εύλογα επιχειρήματα και αντιρρήσεις να αποκρούσης τον δαίμονα τηςπορνείας, διότι εκείνος έχει με το μέρος του τις ευλογοφανείς προφάσεις, αφού μας πολεμεί μεσύμμαχο την φύσι μας.
<br /><br />'''21.''' Όποιος απεφάσισε να πολεμήση ή να νικήση την σάρκα του με τις ιδικές του δυνάμεις, άδικατρέχη. Εάν ο Κύριος δεν γκρεμίση τον οίκο της σαρκός και δεν οικοδομήση τον οίκο της ψυχής,άδικα αγρύπνησε και ενήστευσε αυτός που απεφάσισε να γκρεμίση τον οίκο (πρβλ. Ψαλμ. ρκς΄ 1).
<br /><br />'''22.''' Ανάθεσε στον Κύριον την ασθένεια της φύσεώς σου, αναγνωρίζοντας πλήρως την ιδική σουαδυναμία, και τότε θα λάβης το χάρισμα της σωφροσύνης, χωρίς να το καταλάβης.
<br /><br />'''23.''' Σ΄ εκείνους πού είναι έκδοτοι στις ηδονές παρατηρείται, όπως μου διηγήθηκε κάποιος απ΄αυτούς πού τα εδοκίμασε, μετά την ανάνηψί του, μία αίσθησις έρωτος σωμάτων, και ένα πνεύμαγεμάτο αναίδεια και απανθρωπιά θρονιασμένο αισθητά στην καρδιά. Αυτό το πνεύμα προξενείστον πολεμούμενο άνθρωπο πόνο στην καρδιά πού τον καίει σαν φλογερό καμίνι. Τον κάνει επίσηςνα μη φοβήται τον Θεόν, να μη λογαριάζη καθόλου την μνήμη της κολάσεως, να βδελύσσεται τηνπροσευχή, και κατά την ώρα της διαπράξεως της αμαρτίας, και τα λείψανα ακόμη των νεκρών νατα θεωρή σαν ξηρούς λίθους. Τον κάνει εκτός εαυτού και έξω φρενών, μεθυσμένον συνεχώς απότην επιθυμία σωμάτων λογικών ανθρώπων και αλόγων ζώων! Και αν ο Θεός δεν συντόμευε τονχρόνο της κυριαρχίας του, δεν θα σωζόταν καμμία ψυχή (πρβλ. Ματθ. κδ΄ 22)∙ καμμία ψυχή πουέχει ενδυθή το πήλινο αυτό σώμα, το αναμεμειγμένο με αίμα και ρυπαρό χυμό. Και πώς μπορεί ναείναι διαφορετικά, αφού κάθε πράγμα αναζητεί με σφοδρότητα ό,τι του είναι συγγενικό; Το αίμααναζητεί το αίμα, το σκουλήκι το σκουλήκι, ο πηλός τον πηλό. Έτσι και η σάρκα την σάρκα, έστωκαι αν προσπαθούμε εμείς οι βιασταί της φύσεως και ερασταί της ουρανίου βασιλείας ναεξαπατήσουμε με διάφορα τεχνάσματα την απατεώνα, δηλαδή την σάρκα.
<br /><br />'''24.''' Όσοι δεν εδοκίμασαν τον πόλεμο πού προανέφερα είναι μακάριοι. Ας παρακαλούμε ώστε νασωθούμε για πάντα από την δοκιμή του, διότι εκείνοι πού εγλύστρησαν μέσα σ΄ αυτόν τον βόθρο,πέφτουν πολύ μακρυά από όσους ανεβαίνουν και κατεβαίνουν την ουρανοδρόμο κλίμακα∙ και γιανα σηκωθούν έχουν ανάγκη από πολλούς ιδρώτες και αυστηρότατη νηστεία.
<br /><br />'''25.''' Ας εξετάσωμε μήπως και οι αόρατοι εχθροί μας, όπως συμβαίνει και στον αισθητό πόλεμο,καθώς είναι παρατεταγμένοι εναντίον μας, έχουν ο καθένας κάποια ωρισμένη ειδικότητα καιεργασία, πράγμα όντως αξιοθαύμαστο.
<br /><br />'''26.''' Παρηκολούθησα τους πειραζομένους και είδα πτώσεις φοβερώτερες από τις συνήθεις. Όποιοςδιαθέτει νού ας τα ακούη. Συνηθίζει πολλές φορές ο διάβολος, και μάλιστα σ΄ όσους αγωνίζονταιστον μοναχικό βίο, να στρέφη όλη του την ορμητικότητα και τον ζήλο και την τέχνη και τηνπανουργία και την εφευρετικότητα, στις παρά φύσιν και όχι στις κατά φύσιν αμαρτίες, και σ΄ αυτόντον τομέα τους κάνει να πολεμούνται περισσότερο. Ως εκ τούτου συναναστρεφόμενοι μερικοίωρισμένες φορές με γυναίκες και μη ενοχλούμενοι από σαρκική επιθυμία, εμακάρισαν τον εαυτόντους, μη γνωρίζοντες οι ταλαίπωροι, ότι όπου υπάρχει όλεθρος μεγαλύτερος, δεν είναι απαραίτητοςο μικρότερος.
<br /><br />'''27.''' Έχω την γνώμη, ότι για τις δύο επόμενες αιτίες συνηθίζουν να πολεμούν και να πολιορκούνεμάς τους αθλίους οι φονικοί και πανάθλιοι δαίμονες στις παρά φύσιν αμαρτίες. Πρώτον διότιδιαθέτουν ευκολώτερα τα μέσα, και δεύτερον διότι για την πτώσι αυτή υφιστάμεθα μεγαλύτερητιμωρία. Το γνωρίζει τούτο ο μέγας ασκητής πού προηγουμένως εξουσίαζε τους αγρίους όνους καιύστερα εξουσιάζετο και περιεπαίζετο από αυτούς∙ πού προηγουμένως ετρέφετο με ουράνιο άρτο,και έπειτα στερήθηκε την μεγάλη αυτή χάρι. Και το πιο αξιοθαύμαστο: Μετά την μετάνοιά του,θρηνώντας πικρά ο καθηγητής μας Αντώνιος είπε: «Στύλος μέγας έπεσεν». Αλλά απέκρυψε ο σοφόςτον τρόπο της πτώσεως. Εγνώριζε βέβαια ότι μπορεί να μολύνη κανείς το σώμα του με την πορνεία,χωρίς να υπάρχη ξένο σώμα[3].
<br /><br />'''28.''' Υπάρχει μέσα μας ένας κίνδυνος θανάτου και ένας κίνδυνος ολεθρίου πτώσεως, πούσυμπορεύεται πάντοτε μαζί μας και ιδίως κατά την περίοδο της νεότητος. Αυτά δεν είχα την τόλμηνα τα γράψω, διότι μου κράτησε το χέρι εκείνος πού είπε: «Τά γάρ κρυφή γινόμενα υπό τινων,αισχρόν έστι καί λέγειν καί γράφειν καί ακούειν» (πρβλ. Έφεσ. ε΄ 12).
<br /><br />'''29.''' Την ιδική μου και όχι ιδική μου, την φιλική και εχθρική τούτη σάρκα ο Παύλος την απεκάλεσε«θάνατο», λέγοντας: «Τις με ρύσεται από του σώματος και του θανάτου τούτου»; (Ρωμ. ζ΄ 14). Καιένας άλλος θεολόγος την ωνόμασε «εμπαθή και δούλην και νυκτερινήν»[4]. Εγώ διψούσα να μάθωγια ποιο λόγο της έδωσαν τέτοιου είδους ονόματα.
<br /><br />'''30.''' Εάν, όπως έχει προαναφερθή, η σάρκα είναι θάνατος, τότε οπωσδήποτε αυτός πού την ενίκησεδεν πρόκειται να πεθάνη. Και «τις έστιν άρα ο άνθρωπος εκείνος, ός ζήσεται και ούκ όψεταιθάνατον μολυσμού σαρκός αυτού»; (πρβλ. Ψαλμ. πη΄ 49). Ας ερευνήσωμε, παρακαλώ: Ποιος είναιανώτερος; Αυτός που πέθανε και έπειτα ανεστήθη ή αυτός πού δεν πέθανε καθόλου; Εκείνος πουεμακάρισε τον δεύτερο, είπε ψέματα, διότι ο Χριστός ανέστη αφού πέθανε. Εκείνος πού εμακάρισετον πρώτο, επιθυμεί να μην απελπίζωνται όσοι δοκιμάζουν τον θάνατο ή καλύτερα την πτώσι τηςαμαρτίας.
<br /><br />'''31.''' Φιλάνθρωπο ονομάζει τον Θεόν ο απάνθρωπος εχθρός, ο επικεφαλής της πορνείας, και ότισυγχωρεί εύκολα το πάθος αυτό, σαν κάτι το φυσικό. Ας παρατηρήσωμε δε την δολιότητα τωνδαιμόνων και θα ιδούμε ότι μετά την διάπραξι Τον ονομάζουν δικαιοκρίτη και αυστηρό.Προηγουμένως ενήργησαν έτσι, για να μας σπρώξουν στην αμαρτία. Τώρα διαφορετικά, για να μαςκαταποντίσουν στην απελπισία. Και όσο διαρκεί η λύπη και η απελπισία, δεν μπορούμε ναταλανίσωμε ή να κατηγορήσωμε τον εαυτόν μας ή να εκδικηθούμε τον δαίμονα για το αμάρτημα.Όταν όμως αφανισθή η απελπισία, ακολουθεί πάλι ο τύραννος πού ομιλεί για την φιλανθρωπία τουΘεού.
<br /><br />'''32.''' Όσο άφθαρτος και ασώματος είναι ο Κύριος, τόσο ευφραίνεται με την αγνότητα και αφθαρσίατου σώματός μας. Αντιθέτως οι δαίμονες, καθώς ισχυρίζονται μερικοί, με κανένα άλλο δενχαίρονται τόσο, όσο με την δυσωδία της πορνείας, και με κανένα άλλο πάθος, όσο με τον μολυσμότου σώματος.
<br /><br />'''33.''' Η αγνεία είναι προσοικείωσις του Θεού και ομοίωσις προς Αυτόν, όσο είναι δυνατόν στονάνθρωπο. Μητέρα της γλυκύτητος των καρπών είναι η καλή γη και η δροσιά της βροχής, καιμητέρα της αγνείας η ησυχία μαζί με την υπακοή.
<br /><br />'''34.''' Η απάθεια του σώματος πού επιτυγχάνεται με την ησυχία, πολλές φορές πού επλησίασε στονκόσμο, δεν έμεινε ασάλευτη. Η απάθεια όμως πού αποκτήθηκε με την υπακοή, παρουσιάζεταιπαντού δόκιμη και ακράδαντη.
<br /><br />'''35.''' Είδα υπερηφάνεια πού προξένησε ταπεινοφροσύνη, και θυμήθηκα εκείνον πού λέγει: «Τις έγνωνούν Κυρίου»; (Ρωμ. ια΄ 34).
<br /><br />'''36.''' Η πτώσις είναι λάκκος και γέννημα της υπερηφανείας. Η πτώσις όμως υπήρξε πολλές φορές σ΄όσους το θέλησαν αιτία ταπεινοφροσύνης.
<br /><br />'''37.''' Εκείνος πού θέλει να νικήση τον δαίμονα της πορνείας με την γαστριμαργία και τον χορτασμό,είναι όμοιος μ΄ εκείνον πού σβήνει την πυρκαϊά με το λάδι.
<br /><br />'''38.''' Εκείνος που προσεπάθησε να σταματήση τούτον τον πόλεμο μόνο με την εγκράτεια, είναιόμοιος μ΄ εκείνον πού κολυμπώντας με το ένα χέρι αγωνίζεται να βγή από το πέλαγος. Να συζεύξηςμε την εγκράτεια την ταπείνωσι, διότι χωρίς την δεύτερη, η πρώτη αποδεικνύεται ανωφελής.
<br /><br />'''39.''' Όποιος θα ιδή τον εαυτόν του να υποσκελίζεται ιδιαιτέρως από κάποιο πάθος, ας οπλισθή πρόπάντων εναντίον αυτού του πάθους μόνον, και μάλιστα εάν πρόκειται για τον εμφύλιο εχθρό,δηλαδή την σάρκα. Διότι εάν αυτός ο εχθρός δεν υποταγή, καθόλου δεν ωφελούμεθα από τις άλλεςνίκες μας. Όταν και εμείς πατάξωμε τούτον τον Αιγύπτιο, θα αντικρύσουμε οπωσδήποτε στην βάτοτης ταπεινώσεως τον Θεόν. Πειραζόμενος εγώ αισθάνθηκα ότι ο λύκος αυτός δημιουργούσεαπατηλά στην ψυχή χαρά αναίτιο και δάκρυα και παρηγορία. Και σαν μικρό νήπιο ενόμιζα πώςκρατούσα στα χέρια μου καρπό και όχι καταστροφή.
<br /><br />'''40.''' «Πάν αμάρτημα, ό εάν ποιήση άνθρωπος, εκτός του σώματός εστίν, ο δε πορνεύων είς το ίδιονσώμα αμαρτάνει» (Α΄ Κορ. ς΄ 18). Αυτό οπωσδήποτε λέγεται, διότι μολύνουμε το ίδιο το σώμαμας, με την ρεύσι, πράγμα πού είναι αδύνατον να συμβή με άλλη αμαρτία. Εγώ ερευνώ για ποιόνλόγο συνηθίσαμε να λέγωμε, προκειμένου για οποιαδήποτε αμαρτία, μόνο ότι σφάλλουν οιάνθρωποι, ενώ όταν ακούσωμε πώς κάποιος επόρνευσε, λέγομε με οδύνη: ο τάδε έπεσε.
<br /><br />'''41.''' Το ψάρι φεύγει γρήγορα μακρυά από το αγκίστρι, και η φιλήδονη ψυχή αποστρέφεταιυπερβολικά την ησυχία.
<br /><br />'''42.''' Όταν ο διάβολος θελήση να συνδέση δύο μεταξύ τους με αισχρό δεσμό, εξετάζει καλά και ταδύο μέρη και αρχίζει να θέτη το πύρ από τα αδύνατα σημεία που ανακαλύπτει.
<br /><br />'''43.''' Πολλές φορές αυτοί πού ρέπουν στην φιληδονία φαίνονται συμπαθείς και ελεήμονες καιευκατάνυκτοι. Εκείνοι όμως πού αγωνίζονται επιμελώς για την αγνότητα δεν παρουσιάζουν μεόμοιο τρόπο τις αρετές αυτές.
<br /><br />'''44.''' Κάποιος γνωστικός μου έθεσε ένα δυσχερέστατο πρόβλημα. «Ποια αμαρτία, μου είπε, είναιβαρύτερη απ΄ όλες, εξαιρέσει του φόνου και της αρνήσεως»; Και όταν εγώ του απήντησα «το ναπέση κανείς σε αίρεση», εκείνος με ξαναρώτησε: «Και πώς η Ορθόδοξος Εκκλησία δέχεται τουςαιρετικούς, και μετά τον ειλικρινή αναθεματισμό της αιρέσεώς των, τους αξιώνει της ΘείαςΜεταλήψεως, ενώ όποιον επόρνευσε τον δέχεται μέν μετά την εξομολόγησί του και την διόρθωσίτου, αλλά τον στερεί επί χρόνους των Αχράντων Μυστηρίων, σύμφωνα με τις διατάξεις τωνΑποστολικών Κανόνων»; Και ενώ εγώ έμεινα κατάπληκτος με την ερώτησι, το άλυτο πρόβλημαπαρέμεινε άλυτο.
<br /><br />'''45.''' Ας ερευνήσωμε και ας μετρήσωμε και ας προσέξωμε ποια είναι η γλυκύτης πού δημιουργείταιμέσα μας, όταν ψάλλωμε ηδονικά επηρεασμένοι από τον δαίμονα της πορνείας, και ποιαπροέρχεται από τα λόγια του Αγίου Πνεύματος και από την μυστική τους χάρι και δύναμι.
<br /><br />'''46.''' Μην ξεγελασθής, ώ νέε! Μου έτυχε να ιδώ μερικούς να προσεύχωνται ολόψυχα για πρόσωπαπού τα αγαπούσαν πολύ. Και ενώ τους κινούσε το πνεύμα της πορνείας, ενόμιζαν ότι εκπληρώνουντον νόμο της αγάπης!
<br /><br />'''47.''' Είναι δυνατόν να μολυνθή το σώμα με μία απλή επαφή, διότι δεν υπάρχει καμμία αίσθησις πιοεπικίνδυνη από την αφή.
<br /><br />'''48.''' Να ενθυμήσαι αυτόν πού ετύλιξε το χέρι με το κάλυμμα της κεφαλής[5]. Και να ακινητοποιήςτο χέρι σου, ώστε να μην εγγίζη οποιοδήποτε μέλος είτε του ιδικού σου είτε ξένου σώματος.
<br /><br />'''49.''' Νομίζω πώς κανείς δεν μπορεί να λέγεται πραγματικά άγιος, αν δεν μεταποιήση το χώμα τούτο-δηλαδή την σάρκα- σε αγιασμένο χώμα∙ εάν βέβαια είναι κατορθωτή αυτή η μεταβολή.
<br /><br />'''50.''' Όταν πέφτουμε στο στρώμα, άς έχουμε άγρυπνη την προσοχή, διότι τότε ο νους παλεύει μόνοςτου με τους δαίμονες χωρίς την συνεργασία του σώματος. Και αν φανή φιλήδονος, γίνεται εύκολαπροδότης.
<br /><br />'''51.''' Η μνήμη του θανάτου ας κοιμηθή και ας ξυπνήση μαζί σου, καθώς η μονολόγιστη ευχή τουΙησού. Καμμία βοήθεια δεν θα βρής στον ύπνο ανώτερη από αυτά.
<br /><br />'''52.''' Μερικοί αποφαίνονται δογματικά ότι οι σαρκικοί πόλεμοι και οι εκκρίσεις προέρχονται μόνοαπό την πολυφαγία. Εγώ όμως έχω ιδεί ανθρώπους να είναι βαρειά ασθενείς και να νηστεύουνυπερβολικά, και έν τούτοις να μολύνωνται υπερβολικά από εκκρίσεις.
<br /><br />'''53.''' Ερώτησα κάποτε έναν από τους πιο ικανούς διακριτικούς μοναχούς, σχετικώς με τα θέματααυτά, και με εδίδαξε με πολλή σαφήνεια ο μακάριος.«Συμβαίνει, μου είπε ο αοίδιμος, καθ΄ ύπνους έκκρισις από την πολυφαγία και την ανάπαυσι.Άλλοτε προέρχεται από την υπερηφάνεια, όταν αισθανθούμε έπαρσι, διότι επί πολύν καιρό δεν μαςσυνέβη έκκρισις. Και άλλοτε πάλι είναι αποτέλεσμα της κατακρίσεως του πλησίον. Εξ αυτών τωνπεριπτώσεων οι δύο πρώτες παρατηρούνται και στους αρρώστους∙ μάλλον και οι τρείς. Εάν δεκάποιος βλέπη τον εαυτόν του καθαρό από όλες τις αιτίες που αναφέραμε, είναι μακάριος πούέφθασε σε τέτοια απάθεια, και ό,τι έπαθε ήταν αποκλειστικά αποτέλεσμα του φθόνου τωνδαιμόνων. Και αυτό το επέτρεψε ο Θεός ύστερα από αρκετό καιρό, ώστε με ένα αναμάρτητοπάθημα να αποκτήση την πιο υψηλή ταπείνωσι».
<br /><br />'''54.''' Κανείς ας μη θελήση να συλλογίζεται την ημέρα τα άσχημα όνειρα πού είδε την νύκτα. Διότιαποτελεί και αυτό επιδίωξι των δαιμόνων, να μας μολύνουν με τα όνειρα, ενώ είμαστε ξύπνιοι.
<br /><br />'''55.''' Ας ακούσωμε και μία άλλη πανουργία των εχθρών μας: Ωρισμένες τροφές πού βλάπτουν τοσώμα, επιφέρουν την ασθένεια αργότερα ή την άλλη ημέρα. Κάτι παρόμοιο γίνεται πολλές φορέςμε τις αιτίες πού μολύνουν την ψυχή.
<br /><br />'''56.''' Είδα μερικούς να τρώγουν απολαυστικά, και να μη πολεμούνται αμέσως. Και είδα άλλους νασυνεσθίουν και να συναναστρέφωνται με γυναίκες, και να μην έχουν εκείνη την ώρα κανέναπονηρό λογισμό. Έτσι απατώμενοι πήραν θάρρος και φάνηκαν αμέριμνοι. Την ώρα όμως πούενόμισαν ότι ευρίσκονται σε ειρήνη και ασφάλεια, μέσα στο κελλί τους έπαθαν ξαφνικό όλεθρο.Ποιος ήταν ο όλεθρος; Εκείνος πού συμβαίνει σ΄ εμάς, στην ψυχή και στο σώμα, όταν είμαστεεντελώς μόνοι. Όποιος τον εδοκίμασε, αντιλαμβάνεται. Όποιος δεν τον εδοκίμασε δεν χρειάζεταινα τον γνωρίση.Κατά τον καιρό αυτού του πειρασμού κατάλληλη βοήθεια για μας είναι ο σάκκος, η σποδός, ηολονύκτιος ορθοστασία, η στέρησις του άρτου, η φλόγωσις της γλώσσης από την δίψα, η ελάχιστηπόσις ύδατος, η διαμονή στους τάφους, και πρό πάντων η ταπείνωσις της καρδιάς. Και ακόμη, εάνείναι εύκολο, η βοήθεια από ένα πατέρα ή αδελφό ικανό και με γηραιό φρόνημα. Διότι απορώ, εάνμπορή κάποιος μόνος του να σώση πλοίο από το πέλαγος.
<br /><br />'''57.''' Πολλές φορές η ίδια πτώσις είναι εκατό φορές βαρύτερη από την πτώσι ενός άλλου. Το κρίμαυπολογίζεται και από τον τρόπο και από τον τόπο και από την πνευματική προκοπή τουαμαρτήσαντος και από άλλα πολλά.
<br /><br />'''58.''' Μου περιέγραψε κάποιος έναν παράδοξο και υψηλότατο βαθμό αγνότητος: «Κάποιος, μου είπε,ατενίζοντας σωματικό κάλλος, παρακινούμενος από αυτό εδοξολόγησε τον Δημιουργό. Και μόνοαπό την θέα του κινήθηκε σε αγάπη προς τον Θεόν και σε ακατάπαυστα δάκρυα. Και σεκατελάμβανε θάμβος να βλέπης τον βόθρο του ενός να γίνεται με υπερφυσικό τρόπο αιτίαστεφάνων στον άλλο». Εάν πάντοτε αυτός ο άνθρωπος είς αυτού του είδους τα θέματα έχη την ίδιααίσθησι και αντιμετώπισι, ανεστήθη άφθαρτος προς της κοινής αναστάσεως.
<br /><br />'''59.''' Το ίδιο μέτρο ας έχωμε υπ΄ όψιν μας και όσον αφορά τις μελωδίες και τα άσματα. Διότι όσοιείναι φιλόθεοι παρακινούνται σε πνευματική χαρά και αγάπη του Θεού και δάκρυα, τόσο από τακοσμικά όσο και από τα θρησκευτικά μελωδήματα. Στους φιληδόνους όμως συμβαίνει το αντίθετο.
<br /><br />'''60.''' Μερικοί, όπως το είπαμε ήδη, συμβαίνει να πολεμούνται περισσότερο σε τόπους ησυχαστικούς.Και δεν είναι περίεργο. Διότι εισχωρούν και κατοικούν εκεί οι δαίμονες, αφού εξωρίσθηκαν απότον Κύριον χάριν της σωτηρίας μας στους ερημικούς τόπους και στην άβυσσο.
<br /><br />'''61.''' Πολεμούν τον ησυχαστή φοβερά οι δαίμονες της πορνείας, για να τον φέρουν στον κόσμο,αφού δήθεν δεν ωφελείται καθόλου από την έρημο.Όταν ευρισκώμεθα στον κόσμο, απομακρύνονται από πλησίον μας, για να μείνωμε μαζί με τουςκοσμικούς, αφού δήθεν εκεί δεν έχομε πόλεμο!
<br /><br />'''62.''' Όπου πολεμούμεθα, εκεί οπωσδήποτε πολεμούμε τον εχθρό σκληρά.Διότι εάν δεν αντιμετωπίζη πόλεμο έκ μέρους μας, γίνεται και αυτός φίλος μας.
<br /><br />'''63.''' Ευρισκόμενοι για κάποια αναγκαία υπηρεσία στον κόσμο, σκεπαζόμεθα από το χέρι του Θεού,ίσως από την ευχή του Γέροντος, για να μη βλασφημηθή ο Κύριος εξ αιτίας μας.Άλλοτε δεν μας συμβαίνει πτώσις από αναισθησία, διότι έχομε από πρίν μεγάλη πείρα και έχομεχορτάσει από τα όσα παρατηρούνται και λέγονται και διαπράττονται στον κόσμο. Και άλλοτε διότιυποχωρούν θεληματικά οι δαίμονες, αφίνοντας σ’ εμάς τον δαίμονα της υπερηφανείας, ο οποίοςείναι ικανός να τους αναπληρώνη όλους.
<br /><br />'''64.''' Ακούσατε ένα άλλο τέχνασμα και μία άλλη πανουργία του απατεώνος, όσοι επιθυμείτε ναεξασκήτε την αγνεία, και φυλαχθήτε.Κάποιος που εδοκίμασε τον δόλο αυτό μου διηγήθηκε, ότι πλείστες φορές ο δαίμων της πορνείαςκρύπτει εντελώς τον εαυτόν του. Έτσι υποβάλλει στον μοναχό την εντύπωσι ότι είναιευλαβέστατος, του χορηγεί και δάκρυα ακόμη όταν κάθεται και συνομιλή με γυναίκες,παρακινώντας τον να τις διδάσκη περί μνήμης θανάτου και περί κρίσεως και περί σωφροσύνης.Και όλα αυτά για να παρασυρθούν από τα λόγια του και την ψεύτικη ευλάβεια κα να προστρέξουνοι άθλιες στον λύκο σαν σε βοσκό. Και αφού δημιουργηθή εν τω μεταξύ ανάμεσά τους ένα κλίμαοικειότητος και θάρρους, να υποστή ο πανάθλιος την πτώσι.
<br /><br />'''65.''' Να αποφεύγωμε με όλη μας την δύναμι να παρατηρούμε ή να ακούμε για καρπό, πούυποσχεθήκαμε να μη τον γευθούμε ποτέ.Θαυμάζω δε εάν θεωρήσαμε τους εαυτούς μας πιο ισχυρούς από τον Προφήτη Δαβίδ, πράγμααπαράδεκτο.Τόσο υψηλός και τόσο μεγάλος είναι ο έπαινος της αγνείας, ώστε μερικοί από τους Πατέρας νατολμήσουν να την ονομάσουν απάθεια.
<br /><br />'''66.''' Ισχυρίζονται ωρισμένοι πώς είναι αδύνατον να ονομάζεται κανείς αγνός μετά την γεύσι τηςαμαρτίας. Εγώ όμως αντικρούοντας αυτούς αποφαίνομαι: «Είναι δυνατόν και εύκολο σ’ όποιονθέλει, να μετακεντρίση την αγριέλαιον σε καλλιέλαιον». Εάν τα κλειδιά της βασιλείας τωνουρανών είχαν δοθή σ’ έναν παρθένο, ίσως να είχαν οι προαναφερθέντες δίκηο στην γνώμη τους.Εφ’ όσον όμως δεν συμβαίνει αυτό, ας τους αποστομώση εκείνος πού και πεθερά απέκτησε καιαγνός έγινε και τα κλειδιά της βασιλείας κρατεί στα χέρια του.
<br /><br />'''67.''' Πολύμορφος είναι ο όφις του σαρκικού πολέμου. Αυτούς πού δεν εγεύθηκαν την αμαρτία τουςσπρώχνει να την δοκιμάσουν μία μόνο φορά και έπειτα να σταματήσουν. Και όσους τηνεδοκίμασαν, με την ανάμνησι τους ερεθίζει ο άθλιος να την δοκιμάσουν πάλι. Πολλοί από τουςπρώτους δεν πολεμούν, διότι αγνοούν το κακό. Οι δεύτεροι δε, επειδή εδοκίμασαν το σιχαμερόαυτό κακό, υφίστανται ενοχλήσεις και πολέμους. Πολλές φορές όμως συμβαίνει και το αντίθετο.
<br /><br />'''68.''' Όταν σηκωνόμαστε από τον ύπνο ευδιάθετοι και ειρηνικοί, σημαίνει ότι χωρίς να τοαντιληφθούμε μας συμπαρίστανται άγιοι Άγγελοι, και κυρίως όταν έχωμε κοιμηθή με πολλήπροσευχή και νηφαλιότητα. Αλλά μερικές φορές συμβαίνει να ευρισκώμεθα σε ευχάριστηκατάστασι καθώς ξυπνούμε, και να το παθαίνωμε αυτό από όνειρα και φαντασίες πού προέρχονταιαπό τους δαίμονας.
<br /><br />'''69.''' Είδα τον ασεβή να υπερυψώνεται και να επαίρεται και να ταράσσεται και να μαίνεται μέσα μου σαν τους κέδρους του Λιβάνου. Και τον προσπέρασα με την εγκράτεια, και να! ο θυμός του δεν ήταν όπως πρίν. Τον ανεζήτησα πάλι αφού εταπείνωσα τον λογισμό μου, και ούτε ευρέθηκε πλέονμέσα μου ο τόπος του ή το ίχνος του (πρβλ. Ψαλμ. λστ΄ 36).
<br /><br />'''70.''' Όποιος ενίκησε το σώμα, αυτός ενίκησε την φύσι. Αυτός δε πού ενίκησε την φύσι, οπωσδήποεανέβηκε σε υπερφυσική κατάστασι. Αυτός δε πού κατώρθωσε τούτο, «ηλάττωται βραχύ τι παρ’Αγγέλους», για να μην ειπώ ότι καθόλου δεν είναι ελαττωμένος από αυτούς.
<br /><br />'''71.''' Δεν είναι θαύμα το να μάχεται ο άϋλος τον άϋλο. Θαύμα όμως είναι, αληθινό θαύμα, το νακατανικήση τους αΰλους εχθρούς ο υλικός άνθρωπος, μαχόμενος εναντίον τους με την εχθρικήτούτη και επίβουλη ύλη, δηλαδή το σώμα.
<br /><br />'''72.''' Δείχνοντας και εδώ ο αγαθός Κύριος πολλή πρόνοια για μας, εμπόδισε την αναισχυντία τωνγυναικών με την εντροπή σαν με χαλινάρι. Διότι αν μόνες τους έτρεχαν προς τους άρρενας, δεν θαεσώζετο κανένας.
<br /><br />'''73.''' Άλλο χαρακτηρίζεται από τους διακριτικούς Πατέρας προσβολή και άλλο συνδυασμός και άλλοσυγκατάθεσις και άλλο αιχμαλωσία και άλλο πάλη και άλλο ψυχικό πάθος.Π ρ ο σ β ο λ ή ονομάζουν οι μακάριοι ένα απλούν λόγο ή μία τυχαία εικόνα πού εμφανίζεται γιαπρώτη φορά στην καρδιά. Σ υ ν δ υ α σ μ ό δε, το να συζητήσης με το εμφανισθέν είτε εμπαθώς είτεαπαθώς. Σ υ γ κ α τ ά θ ε σ ι, την ηδονική στροφή της ψυχής προς το εμφανισθέν. Και α ι χ μ α λ ω σ ί α, την ορμητική και αθέλητη αρπαγή της καρδιάς∙ ή την εξακολουθητική συνεύρεσιμε αυτό, πράγμα πού εξαφανίζει την καλή μας ψυχική κατάστασι.Π ά λ η ορίζουν ότι είναι η παράταξις μιας ίσης προς τον εχθρό δυνάμεως, με την οποία, ανάλογαμε την θέλησί μας, ή νικούμε ή υφιστάμεθα ήττα. Π ά θ ο ς δε λέγουν ότι είναι εκείνο πούεμφωλεύει πολύν καιρό εμπαθώς μέσα στην ψυχή, και το οποίο από την πολλή συνήθεια έχει κάνειτην ψυχή να παραδίδεται μόνη της σ’ αυτό.Εξ’ όλων αυτών το μέν πρώτο δεν είναι ένοχο, το δεύτερο όχι και τόσο, το δε τρίτο εξαρτάται απότην κατάστασι του αγωνιζομένου. Όσον αφορά την πάλη, αυτή θα προξενήση ή στεφάνους ήτιμωρίες. Η αιχμαλωσία διαφορετικά κρίνεται την ώρα της προσευχής και διαφορετικά τις άλλεςώρες∙ και αλλοιώτικα για πονηρούς λογισμούς. Το πάθος τέλος για όλους, ή τακτοποιείται με τηνανάλογη μετάνοια ή τιμωρείται στην μέλλουσα κόλασι. Εκείνος λοιπόν πού αντιμετωπίζεινικηφόρα και με απάθεια το πρώτο, διά μιας περιέκοψε όλα τα κακά επακόλουθα.Ομιλούν οι πιο ακριβολόγοι από τους γνωστικούς Πατέρες και για μία άλλη έννοια, λεπτότερη απότις προηγούμενες, η οποία σύμφωνα με ωρισμένους αποκαλείται π α ρ α ρ ρ ι π ι σ μ ό ς τ ο υ ν ο ό ς. Αυτή η έννοια παρευθύς, χωρίς να μεσολαβήση χρόνος ή λόγος ή εικόνα, παρουσιάζειμε περισσότερη οξύτητα το πάθος στον άνθρωπο. Ανάμεσα στα πνεύματα του κακού τίποτε δενυπάρχει πιο ταχύ και πιο αδιόρατο. Με μόνη την λεπτή και απλή ενθύμησι, α χ ρ ό ν ω ς, α φ θ ά σ τ ω ς, σε πολλούς δε και α γ ν ώ σ τ ω ς παρουσιάζεται μέσα στην ψυχή. Εάνδε κάποιος μπόρεσε διά μέσου του πένθους να κατανοήση την λεπτότητα αυτού του πνεύματος,αυτός μπορεί να μας διδάξη, πώς γίνεται με μόνη την όρασι, με ένα ανεπαίσθητο βλέμμα και άγγιγμα χεριού και άκουσμα μελωδίας, χωρίς καμμία έννοια και σκέψι να πορνεύη εμπαθώς η ψυχή!
<br /><br />'''74.''' Έχουν μερικοί την γνώμη ότι το σώμα οδηγείται στα πάθη από τους λογισμούς της πορνείας.Άλλοι αντίθετα υποστηρίζουν ότι από τις σωματικές αισθήσεις γεννώνται οι πονηροί λογισμοί. Καιοι μέν πρώτοι φέρουν το επιχείρημα, πώς αν δεν προτρέξη ο νούς, δεν μπορεί να ακολουθήση τοσώμα. Οι δε δεύτεροι έχουν ως στήριγμα της γνώμης τους την κακουργία του σωματικού πάθους,και λέγουν: Πολλές φορές από μία γλυκύτατη όψι, από ένα άγγιγμα χεριού, από μια ωραία ευωδίαή από ένα γλυκό άκουσμα παίρνουν αφορμή οι λογισμοί να εισέλθουν στην καρδιά.Για όλα αυτά όποιος μπορεί ας μας διδάξη έν Κυρίω. Διότι αυτά είναι πολύ αναγκαία και ωφέλιμασε όσους ζουν την πρακτική μοναχική ζωή έν επιγνώσει. Είς τους άλλους, τους ασκουμένους «έναπλότητι καρδίας», δεν χρειάζεται να γίνεται λόγος περί αυτών. Άλλωστε η γνώσις δεν είναι κτήμαόλων. Ούτε πάλι είναι κτήμα όλων η μακαρία απλότης, ο θώραξ αυτός εναντίον των δόλων τωνπονηρών δαιμόνων.
<br /><br />'''75.''' Ωρισμένα πάθη αρχίζουν από μέσα και εκδηλώνονται στο σώμα, αλλά δε αντιστρόφως. Σ’εκείνους οι οποίοι ευρίσκονται στον κόσμο συμβαίνει συνήθως το δεύτερο, ενώ σ’ εκείνους πούζούν τον μοναχικό βίο, το πρώτο, αφού λείπουν οι αφορμές. Εγώ δε γι΄αυτό το ζήτημα λέγω: Θαζητήσης στους κακούς σύνεσι, αλλά δεν θα την εύρης[6].
<br /><br />'''76.''' Αφού αγωνισθούμε πολύ εναντίον του δαίμονος, ο οποίος είναι σύζυγος της πηλού, δηλαδή τηςσαρκός μας, και αφού τον κτυπήσωμε με την πέτρα της νηστείας και το ξίφος της ταπεινώσεως, καιτον εκδιώξωμε από την καρδιά μας, ύστερα αυτός κάθεται επάνω στο σώμα μας και μας σπρώχνεισε μολυσμούς γαργαλίζοντάς μας ο άθλιος και προξενώντας κάποια κινήματα άπρεπα και άκαιρα.Αυτό συνήθως το παθαίνουν περισσότερο απ’ όλους όσοι υποτάσσονται στον δαίμονα τηςυπερηφανείας. Διότι αφού έπαυσαν να έχουν στην καρδιά συνεχείς πορνικούς λογισμούς,επλησίασαν σ’ αυτό το πάθος. Και ότι αυτό πού ελέχθη δεν είναι ψευδές θα φανή ως εξής: Ότανεύρουν ήσυχο καιρό, ας ανακρίνουν τον εαυτό τους προσεκτικά και οπωσδήποτε θα ανακαλύψουνστο βάθος της καρδιάς των κάποιον λογισμό, πού κρύβεται σαν όφις στην κοπριά. Και αυτός ολογισμός τους παρουσιάζει ότι δήθεν το κατόρθωμα της καρδιακής αγνείας το επέτυχαν με τονιδικό τους ζήλο και την ιδική τους προθυμία. Και δεν σκέπτονται οι ταλαίπωροι τον γραφικό λόγο:«Τι γάρ έχεις ό ούκ έλαβες δωρεάν ή έκ Θεού ή έξ ετέρων συνεργίας και ευχής;» (πρβλ. Α΄ Κορινθ.δ΄ 7).Ας προσέξουν λοιπόν και αφού νεκρώσουν αυτόν τον όφι με πολλή ταπεινοφροσύνη, ας τονεκδιώξουν από την καρδιά τους.Έτσι, εάν απαλλαγούν από αυτόν, θα μπορέσουν ίσως κάποια φορά και αυτοί να εκδυθούν τουςδερματίνους χιτώνας και να ψάλουν προς τον Κύριον τον επινίκιο ύμνο της αγνείας, όπως κάποτετα αγνά νήπια (πρβλ. Ματθ. κα΄ 15)∙ εάν βέβαια εκδυθέντες δεν ευρεθούν γυμνοί∙ γυμνοί από τηνακακία και την φυσική αθωότητα εκείνων.Παρακολουθεί και αυτός ο δαίμων πολύ περισσότερο από τους άλλους τον καιρό. Και όταν δενείμαστε σε θέσι να προσευχηθούμε σωματικώς εναντίον του, τότε κατ’ εξοχήν επιχειρεί να μαςπολεμά ο ανόσιος.Έρχεται ως βοηθός σε όσους δεν απέκτησαν ακόμη αληθινή καρδιακή προσευχή ο κόπος και ηταλαιπωρία της σωματικής προσευχής. Δηλαδή η έκτασις των χειρών, το κτύπημα του στήθους, ηκαθαρά ενατένισις προς τον ουρανό, οι δυνατοί αναστεναγμοί, η συνεχής γονυκλισία.Όταν αυτά πολλές φορές, εφ’ όσον είναι παρόντες και άλλοι, δεν μπορούμε να τα κάνουμε, τότεμας πολεμούν πολύ οι δαίμονες. Τότε αναγκαστικά ίσως υποχωρούμε στην επίθεσί τους, αφού δενμπορούμε ακόμη με την συγκέντρωσι του νου και με την αόρατη δύναμι της προσευχής νααντισταθούμε στους εχθρούς μας.Αναπήδησε γρήγορα, αν μπορής. Κρύψου για λίγο μυστικά. Ανύψωσε τους ψυχικούς σουοφθαλμούς, αν σου είναι δυνατόν. Ειδεμή, ανύψωσε τους σωματικούς. Σταύρωσε τα χέρια σουακίνητα, ώστε και με τον τύπο του Σταυρού να καταισχύνης και να νικήσης τον Αμαλήκ.Φώναξε δυνατά προς τον δυνάμενον να σε σώση, όχι με επιτηδευμένες φράσεις, αλλά με ταπεινάλόγια, αρχίζοντας εν πρώτοις με το «ελέησόν με, ότι ασθενής ειμί» (Ψαλμ. ς΄ 3). Τότε θα αισθανθήςτην δύναμι του Υψίστου και θα αποδιώξης τους αοράτους αοράτως με αόρατη βοήθεια.Όποιος συνήθισε να πολεμά έτσι ταχέως και με μόνη την ψυχή θα δυνηθή να εκδιώκη τουςεχθρούς. Αυτό το δεύτερο είναι ανταμοιβή του πρώτου εκ μέρους του Θεού προς τους αγωνιστάς.Και δικαίως.
<br /><br />'''77.''' Παρευρεθείς σε κάποια σύναξι μοναχών αντελήφθηκα ότι ένας εκλεκτός αδεφός ενωχλήθηκεαπό πονηρούς λογισμούς. Και επειδή δεν ευρέθηκε τόπος κατάλληλος για προσευχή, πήγε στοαφοδευτήριο για σωματική ανάγκη, γιατί τον ενώχλησε δήθεν η κοιλία, και εκεί με δυνατήπροσευχή επολέμησε κατά των εχθρών του. Όταν δε εγώ τον εμέμφθηκα για το ακατάλληλο τουτόπου, μου απήντησε: «Προσευχήθηκα σε ακάθαρτο τόπο, εφ’ όσον επρόκειτο για την εκδίωξιακαθάρτων λογισμών και για την κάθαρσι από τον ρύπο».
<br /><br />'''78.''' Όλοι οι δαίμονες αγωνίζονται να σκοτίσουν προηγουμένως το νοερό μέρος της ψυχής μας, καιέπειτα μας υποβάλλουν εκείνα που αγαπούν. Διότι αν ο νους δεν κλείση τα μάτια του, δεν θα κλαπήο θησαυρός. Αυτό το επιδιώκει περισσότερο απ’ όλους ο δαίμων της πορνείας. Αυτός πολλές φορέςσκοτίζοντας τον ηγεμόνα νου κάνει να επιτελεσθούν πράξεις, και μάλιστα επί παρουσία ανθρώπων,πού μόνο οι παράφρονες διαπράττουν. Γι’ αυτό αργότερα όταν ο νους συνέλθη, όχι μόνο όσους μαςείδαν, αλλά και τον ίδιο τον εαυτό μας εντρεπόμεθα για τις άσεμνες πράξεις, τα λόγια και τακινήματά μας, και μένομε έκθαμβοι εμπρός σ’ εκείνη μας την πώρωσι. Έτσι πολλές φορές μερικοί πού το αντελήφθηκαν αυτό, εσταμάτησαν την αμαρτία.
<br /><br />'''79.''' Αποδοκίμαζε τον εχθρό, ο οποίος μετά την διάπραξι της αμαρτίας σε εμποδίζει από τηνπροσευχή ή την θεοσέβεια ή την αγρυπνία. Και να ενθυμήσαι εκείνον που είπε: «Διά δε το κόπουςμοι παρέχειν την υπό των προλήψεων τυραννουμένην ψυχήν, ποιήσω την εκδίκησιν αυτής έκ τωνεχθρών αυτής» (πρβλ. Λουκ. ιη΄ 5).
<br /><br />'''80.''' Ποιος ενίκησε το σώμα; Αυτός πού συνέτριψε την καρδιά. Και ποιος συνέτριψε την καρδιά;Αυτός που αρνήθηκε τον εαυτόν του. Γιατί πώς να μη συντριβή εκείνος πού απέθανε ως προς τοθέλημα της σαρκός;
<br /><br />'''81.''' Συναντάται και εμπαθής εμπαθέστερος από άλλον εμπαθή, πού ακόμη και τους μολυσμούς τουτους εξομολογείται αισθανόμενος ηδυπάθεια.
<br /><br />'''82.''' Οι ακάθαρτοι και αισχροί λογισμοί γεννώνται συνήθως στην καρδιά από τον εξαπατούντα τηνκαρδιά, δηλαδή από τον δαίμονα της πορνείας. Αυτούς τους θεραπεύει η εγκράτεια και η παντελήςπεριφρόνησις.
<br /><br />'''83.''' Με ποια μέθοδο και με ποιο τρόπο να δέσω αυτόν τον φίλο μου, δηλαδή την σάρκα, και να τονδικάσω, όπως και τους άλλους, δεν γνωρίζω. Διότι πρίν τον δέσω λύεται, και πρίν τον δικάσωσυμφιλιώνομαι μαζί του. Και πρίν τον τιμωρήσω τον λυπούμαι και κάμπτομαι. Πώς να νικήσωαυτόν πού έκ φύσεως αγαπώ; Πώς να ελευθερωθώ απ’ αυτόν, με τον οποίον είμαι συνδεδεμένοςαιωνίως; Πώς να καταργήσω εκείνο πού θα αναστηθή μαζί μου; Πώς να μεταβάλω σε άφθαρτοεκείνο πού έλαβε φθαρτή φύσι; τι λογικό επιχείρημα να του αντιτάξω, αφού έχει με το μέρος του ταλογικά επιχειρήματα από την φύσι;Αν δέσω τον φίλο μου αυτόν με την νηστεία, μόλις κατακρίνω τον πλησίον μου, πάλι παραδίδομαιστα χέρια του. Αν σταματήσω την κατάκρισι και τον νικήσω, αλλά υπερηφανευθώ μέσα μου, πέφτωπάλι στα χέρια του. Είναι για μένα και συνεργάτης και εχθρός. Και βοηθός και αντίδικος. Καιυποστηρικτής μαζί και επίβουλος. Όταν δέχεται περιποιήσεις πολεμεί, και όταν συνθλίβεται ατονεί.Όταν τον αναπαύωμε ατακτεί, και όταν πάλι τον αποστρεφώμεθα και τον ταλαιπωρούμε, δεναντέχει. Αν τον λυπήσω, διατρέχω κίνδυνο. Αν τον πληγώσω, δεν θα έχω με ποιόν να αποκτήσω τιςαρετές. Τον ίδιο και τον εναγκαλίζομαι και τον αποστρέφομαι!Ποιο είναι το μυστήριο πού με περιβάλλει; Πώς εξηγείται η μείξις πού παρατηρείται σ’ εμένα; Πώςστον εαυτόν μου είμαι και φίλος και εχθρός; Λέγε μου, λέγε μου, εσύ σύζυγέ μου, εσύ φύσις μου,γιατί δεν χρειάζεται να μάθω τα περί σου από άλλον. Πώς θα μείνω άτρωτος από σένα; Πώς θακατορθώσω να διαφύγω τον κίνδυνο της φύσεως; Επειδή έδωσα υπόσχεσι στον Χριστόν να είμαιεχθρός σου, πώς θα νικήσω την τυραννική σου εξουσία; Πώς; Διότι απεφάσισα να ασκώ βία επάνωσου.Και η σάρκα αφού κατά κάποιον τρόπο αποκρίθηκε προς την ψυχή, φάνηκε ότι έτσι περίπου είπε:«Δεν πρόκειται να σου ειπώ κάτι που εσύ δεν το γνωρίζεις, αλλά κάτι πού και οι δύο το γνωρίζομε.Εγώ καυχώμαι ότι έχω μητέρα την (αμαρτωλή) αγάπη. Την εξωτερική πύρωσι της σαρκός τηνγεννώ με την περιποίησι και την έν γένει καλοπέρασι. Η δε εσωτερική φλόγα και έξαψις τωνλογισμών έχουν ως αφορμές την καλοπέρασι που προηγήθηκε και τις αισχρές πράξεις πουδιεπράχθησαν. Εγώ όταν συλλάβω, γεννώ τις αμαρτωλές πτώσεις. Και εκείνες πάλι ότανγεννηθούν, γεννούν με την σειρά τους τον θάνατο διά της απογνώσεως.Αν γνωρίσης καλά την ιδική μου και την ιδική σου μεγάλη ασθένεια, μου έδεσες τα χέρια. Ανταλαιπωρήσης τον λαιμό, μου έδεσες τα πόδια, ώστε να μη μπορώ να προχωρώ. Αν συζευχθής τηνυπακοή, με διεζεύχθης. Αν αποκτήσης ταπείνωσι, με απεκεφάλισες.Δέκατο πέμπτο βραβείο! Όποιος ζώντας με την σάρκα το κατέκτησε, απέθανε και ανεστήθη καιεγνώρισε ήδη από εδώ το προοίμιο της μελλοντικής αφθαρσίας.
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Πρόκειται, κατά τον σχολιαστή, για τον Θεολόγο Γρηγόριο.[2] Εννοεί τον Διάβολο, τον έκ του ουρανού πεσόντα Εωσφόρο.[3] Το έν λόγω περιστατικό αναφέρεται στο «Γεροντικόν»: Αποφθέγματα Μ. Αντωνίου, κεφ. ιδ΄(βλ. «Ο Μέγας Αντώνιος», έκδ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1971, σελ. 163). Σε μερικές όμωςεκδόσεις του «Γεροντικού» παραλείπεται, σκοπίμως μάλλον.[4] Κατά τον σχολιαστή πρόκειται για τον άγιο Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό. Η σάρξ ονομάζεται«δούλη», διότι υποτάσσεται δουλικά στα πάθη της, και «νυκτερινή», διότι επιδίδεται σ΄ αυτάκυρίως την νύκτα.[5] Αναφέρεται στην περίπτωση κατά την οποία ένας μοναχός εβοήθησε την ηλικιωμένη μητέρατου να διαβή κάποιον ποταμό. Για να μην εγγίση απ΄ ευθείας το χέρι της, το ετύλιξε με το κάλυμματης κεφαλής και έτσι την εβάσταξε. Παρ΄ όλον ότι ήταν και προχωρημένη στην ηλικία και μητέραΤου! Το περιστατικό αναγράφεται στο «Γεροντικόν» (βλ. «Ευεργετινός», Β΄, Υπόθεσις κθ΄ 21).[6] Δηλαδή: Οι δαίμονες, όταν επιτίθενται, δεν διακρίνονται πάντοτε για τις συνετές και μεθοδικέςενέργειές τους.
 
== ΛΟΓΟΣ Δ Ε Κ Α Τ Ο Σ Ε Κ Τ Ο Σ ==
Περί φιλαργυρίας
(Καθώς και περί ακτημοσύνης)
ΠΟΛΛΟΙ ΑΠΟ τους σοφούς διδασκάλους μετά από τον προηγούμενο τύραννο συνηθίζουν νατοποθετούν τον παρόντα μυριοκέφαλο δαίμονα της φιλαργυρίας. Και για να μη μεταβάλωμε τηνσειρά των σοφών εμείς οι άσοφοι, ακολουθήσαμε τον ίδιο κανόνα και την ίδια απόφασι. Έτσι αφούομιλήσωμε ολίγο με την αρρώστεια, θα ομιλήσωμε έπειτα εν συντομία και για την κατάστασι τηςυγείας.
<br /><br />'''2.''' Η φιλαργυρία είναι προσκύνησις των ειδώλων, θυγατέρα της απιστίας, προφασίστρια νόσων,μάντις γηρατειών, υποβολεύς ανομβρίας, προμηνυτής λιμών.
<br /><br />'''3.''' Φιλάργυρος είναι εκείνος πού καταφρονεί τις ευαγγελικές εντολές και τις παραβαίνειενσυνείδητα. Όποιος απέκτησε αγάπη διεσκόρπισε χρήματα. Όποιος όμως ισχυρίζεται πώςσυμβιβάζει στην ζωή του και τα δύο, αυτοαπατήθηκε.
<br /><br />'''4.''' Όποιος πενθεί για τις αμαρτίες του, απαρνήθηκε και το σώμα του. Διότι όταν το εκάλεσε ηπερίστασις, ούτε αυτό το λυπήθηκε.
<br /><br />'''5.''' Μη ισχυρίζεσαι ότι μαζεύεις χρήματα για τους πτωχούς. Διότι δύο μόνο λεπτά αγόρασαν τηνουράνιο βασιλεία (πρβλ. Λουκ. κα΄ 2).
<br /><br />'''6.''' Ο φιλόξενος και ο φιλάργυρος συναντήθηκαν. Και ο δεύτερος αποκαλούσε τον πρώτο αδιάκριτοκαι ασύνετο.
<br /><br />'''7.''' Όποιος ενίκησε το πάθος αυτό, έπαυσε να έχη μέριμνες. Όποιος είναι δεμένος μαζί του, ποτέ δενθα κάνη καθαρά προσευχή.
<br /><br />'''8.''' Αρχή της φιλαργυρίας, η πρόφασις της ελεημοσύνης. Τέλος δε αυτής, το μίσος προς τουςπτωχούς. Έως ότου κάποιος συγκεντρώση τα χρήματα, κάνει ελεημοσύνες. Όταν όμως τασυγκεντρώση, σφίγγουν τα χέρια του.
<br /><br />'''9.''' Είδα ανθρώπους πτωχούς ως προς τα χρήματα, οι οποίοι επλούτησαν στην ζωή των «πτωχών τώπνεύματι»∙ δηλαδή επλούτησαν στην μοναχική ζωή. Και έπαυσαν πλέον να ενθυμούνται τηνπροηγουμένη πτωχεία τους.
<br /><br />'''10.''' Ο φιλοχρήματος μοναχός είναι ξένος προς την ακηδία(!), ενθυμούμενος κάθε ώρα τοναποστολικό λόγο «Ο αργός μηδέ εσθιέτω» (Β΄ Θεσ. γ΄ 10), καθώς και το: «Αί χείρες αύταιδιηκόνησαν εμοί και τοίς σύν εμοί»! (Πράξ. κ΄ 34).
<br /><br />'''11.''' Η ακτημοσύνη είναι απαλλαγή από τις φροντίδες, αμεριμνία βίου, οδοιπορία ανεμπόδιστη,αποξένωσις από την λύπη, πίστις στις εντολές του Θεού.
<br /><br />'''12.''' Ο ακτήμων μοναχός είναι κύριος όλου του κόσμου. Έχει αναθέσει στον Θεόν την φροντίδα του,και με την πίστι του αυτή τους έχει όλους δούλους του. Δεν θα ομιλήση σε άνθρωπο για ανάγκεςτου. Όλα δε όσα του προσφέρονται, τα δέχεται σαν από το χέρι του Κυρίου. Ο ακτήμων εργάτηςτης αρετής είναι υιός της απροσπαθείας, και αυτά που έχει θεωρεί σαν να μη τα έχη. Όταν ήλθε ηώρα της αναχωρήσεως για την άσκησι, τα εθεώρησε όλα σαν σκύβαλα. Εάν όμως λυπήται γιακάποιο πράγμα, σημαίνει ότι δεν έγινε ακόμα ακτήμων. Ο ακτήμων άνθρωπος έχει καθαράπροσευχή, ενώ ο φιλοκτήμων προσεύχεται έχοντας τον νου του σε υλικά πράγματα.
<br /><br />'''13.''' Όσοι ζουν ως υποτακτικοί, είναι ξένοι προς την φιλαργυρία. Διότι εκείνοι πού και το σώμαακόμη παρέδωσαν, τι κρατούν λοιπόν ως ιδικό τους; Αυτοί σε ένα μόνο σημείο συνήθως υστερούν:Παρουσιάζονται εύκολοι και έτοιμοι σε τοπικές μετακινήσεις.
<br /><br />'''14.''' Είδα υλική περιουσία πού έκανε μερικούς μοναχούς να παραμένουν υπομονητικά στον τόποτους. Εγώ δε περισσότερο απ’ αυτούς εμακάρισα εκείνους που περιπλανώνται για την αγάπη τουΚυρίου.
<br /><br />'''15.''' Όποιος εγεύθηκε τα ουράνια, εύκολα καταφρονεί τα επίγεια. Ο άγευστος όμως εκείνωναγάλλεται με τα γήϊνα υπάρχοντά του.
<br /><br />'''16.''' Όποιος ασκεί την ακτημοσύνη χωρίς λόγο και πνευματική βάσι, υφίσταται δύο αδικίες: και απότα παρόντα απέχει και τα μέλλοντα στερείται.Ας μη φανούμε λοιπόν, ώ μοναχοί, πιο άπιστοι από τα πτηνά, πού ούτε μεριμνούν ούτεσυγκεντρώνουν τροφές (πρβλ. Ματθ. ς΄ 26).
<br /><br />'''17.''' Μέγας είναι εκείνος που απαρνείται κατά τρόπον θεάρεστο τα χρήματα. Άγιος όμως είναιεκείνος που απαρνείται το ιδικό του θέλημα. Ο μέν πρώτος θα λάβη εκατονταπλάσια είτε μεχρήματα είτε με χαρίσματα. Ο δε δεύτερος θα κληρονομήση ζωήν αιώνιο.
<br /><br />'''18.''' Δεν θα λείψουν τα κύματα από την θάλασσα. Ούτε από τον φιλάργυρο η οργή και η λύπη.
<br /><br />'''19.''' Όποιος καταφρονεί τα υλικά, απηλλάγη από τις δικαιολογίες και τις αντιλογίες, ενώ οφιλοκτήμων και για μία βελόνα ακόμη αγωνίζεται μέχρι θανάτου.
<br /><br />'''20.''' Η ακλόνητη πίστις θα περιορίση τις μέριμνες, ενώ με την μνήμη του θανάτου κατορθώνεταιακόμη και η απάρνησις του σώματος.
<br /><br />'''21.''' Στον Ιώβ δεν υπήρχε ίχνος φιλαργυρίας∙ γι’ αυτό και όταν τα στερήθηκε όλα, έμεινε ατάραχος.
<br /><br />'''22.''' «Ρίζα πάντων των κακών, και είναι και λέγεται η φιλαργυρία» (Α΄ Τιμ. ς΄ 10). Διότι αυτή είναιπου δημιούργησε μίση και κλοπές και φθόνους και χωρισμούς και έχθρες και ζάλες και μνησικακίεςκαι ασπλαγχνίες και φόνους.
<br /><br />'''23.''' Με ολίγη φωτιά μερικοί έκαψαν μεγάλο δάσος. Αντιθέτως με μία αρετή άλλοι εσώθηκαν απόόλα τα τωρινά και προηγούμενα πάθη. Αυτή ονομάζεται απροσπάθεια. Την εγέννησε δέ η πείρα καιη γεύσις της αγάπης του Θεού και η φροντίδα για την μεταθανάτιο απολογία.
<br /><br />'''24.''' Δεν ξεχάσθηκε από τον πολύ προσεκτικό αναγνώστη ο λόγος της μητροκάκου, δηλαδή τηςμητέρας όλων των κακών γαστριμαργίας.Αναφέρει η ίδια σαν δεύτερο απόγονό της στην κακή και επάρατη τεκνογονία της τον λίθο τηςαναισθησίας, δηλαδή την σκληρότητα της καρδίας. Αλλά με εμπόδισε να την τοποθετήσω (τηναναισθησία) στην θέσι της ο πολυκέφαλος όφις της ειδωλολατρείας, (η φιλαργυρία), η οποία, χωρίςνα ξέρω πώς, αριθμείται τρίτη στην αλυσίδα των οκτώ παθών από τους διακριτικούς Πατέρας.Αφού λοιπόν χωρίς πολλά λόγια ετελειώσαμε τον λόγο περί φιλαργυρίας, επιθυμούμε ναομιλήσωμε τώρα περί αναισθησίας, εξετάζοντάς την τρίτη στην σειρά, αν και στην τάξι τηςγεννήσεώς της είναι δεύτερη. Έπειτα απ’ αυτήν θα ειπούμε ολίγα λόγια περί ύπνου και αγρυπνίας,καθώς επίσης και περί της νηπιώδους και ανάνδρου δειλίας. Διότι αυτά τα νοσήματα είναι τωναρχαρίων.Ένα βραβείο ακόμη! Όποιος το κατέκτησε προχωρεί σαν άϋλος προς τον ουρανό.Δεκάτη έκτη πάλη! Όποιος ενίκησε σ΄αυτήν, ή έχει αποκτήσει αγάπη ή έπαυσε να έχη μέριμνες.
== ΛΟΓΟΣ Δ Ε Κ Α Τ Ο Σ Ε Β Δ Ο Μ Ο Σ ==
Περί αναισθησίας
(Διά την νέκρωσιν της ψυχής και διά τον θάνατον του νου, πρό του σωματικού θανάτου)
ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ και στα σώματα και στις ψυχές είναι απονεκρωμένη αίσθησις, η οποία από χρονίαασθένεια και αμέλεια κατέληξε να αναισθητοποιηθή.
<br /><br />'''2.''' Η αναλγησία είναι πολυκαιρισμένη και μονιμοποιημένη αμέλεια, ναρκωμένη σκέψις, γέννηματων «προλήψεων». Είναι παγίδα της πνευματικής προθυμίας, βρόχος της ανδρείας, άγνοια τηςκατανύξεως, θύρα της απογνώσεως. Είναι μητέρα της λήθης, (λησμοσύνης του Θεού και τωνεντολών του), και εν συνεχεία θυγατέρα της ιδικής της θυγατέρας[1]. Είναι ακόμη απόκρουσις απότην ψυχή του φόβου του Θεού.
<br /><br />'''3.''' Ο ανάλγητος είναι άφρων φιλόσοφος. Είναι αυτός που εξηγεί το θέλημα του Θεού στους άλλουςπρος ιδική του κατάκρισι. Αυτός που φιλολογεί είς βάρος του εαυτού του. Αυτός πού είναι τυφλός,και διδάσκει τους άλλους πώς να βλέπουν. Ομιλεί στους άλλους για την θεραπεία του τραύματόςτων, ενώ συνεχώς ερεθίζει και χειροτερεύει το ιδικό του. Ομιλεί εναντίον του πάθους, και συνεχώςτρέφεται με όσα το προκαλούν. Εναντίον του πάθους προσεύχεται, και αμέσως σπεύδει να τοικανοποιήση. Ικανοποιώντας το εξοργίζεται κατά του εαυτού του και δεν εντρέπεται τα λόγια του οταλαίπωρος.«Άσχημα κάνω» φωνάζει, και με ευχαρίστησι επιμένει στην αμαρτία. Το στόμα προσεύχεταιεναντίον του πάθους, αλλά το σώμα υπέρ αυτού αγωνίζεται. Περί θανάτου φιλοσοφεί, καισυμπεριφέρεται σαν αθάνατος. Για τον χωρισμό στενάζει, και σαν να είναι αιώνιος αμελεί καινυστάζει. Ομιλεί για την εγκράτεια, και δίνει αγώνες για την γαστριμαργία. Μακαρίζει την υπακοή,και πρώτος αυτός παρακούει.Επαινεί τους απροσπαθείς και δεν εντρέπεται να μνησικακή και να φιλονεική για ένα κουρέλι.Παρασυρόμενος στην οργή πικραίνεται, και έν συνεχεία οργίζεται πάλι επειδή πικράθηκε. Και έτσιπροσθέτει ήττα στην ήττα χωρίς να το αισθάνεται.Διαβάζει για την Κρίσι, και αρχίζει να χαμογελά. Για την κενοδοξία, και κενοδοξεί την ώρα τηςαναγνώσεως. Αποστηθίζει λόγους περί αγρυπνίας, και παρευθύς καταβυθίζεται στον ύπνο.Εγκωμιάζει την προσευχή, και την αποφεύγει σαν μαστίγιο. Μόλις χορτάσει φαγητό μετανοεί, καιύστερα από λίγο τρώει και χορταίνει περισσότερο. Μακαρίζει την σιωπή, και την εγκωμιάζει μεπολυλογία. Διδάσκει περί πραότητος, και πολλές φορές οργίζεται την ώρα της διδασκαλίας. Μόλιςσυνήλθε από το σφάλμα του εστέναξε, και αφού κούνησε το κεφάλι πάλι υπέκυψε στο πάθος του.Κατηγορεί το γέλιο και χαμογελαστός διδάσκει περί πένθους. Κατηγορεί πολύ εμπρός σε άλλουςτον εαυτόν του ως κενόδοξο, και με την κατηγορία αυτή κοιτάζει να προσπορίση στον εαυτόν τουδόξα. Με εμπάθεια ατενίζει στα ευειδή πρόσωπα, και ομιλεί περί σωφροσύνης και αγνότητος.Επαινεί τους ερημίτας και τους ησυχαστάς, ενώ περνά τον καιρό του στον κόσμο, και δεναντιλαμβάνεται ότι έτσι εξευτελίζει τον εαυτό του. Επαινεί και δοξάζει τους ελεήμονας, αλλάυβρίζει τους πτωχούς. Πάντοτε γίνεται κατήγορος του εαυτού του, αλλά να συνέλθη δεν θέλει, γιανα μην ειπώ δεν μπορεί.
<br /><br />'''4.''' Έτυχε να ιδώ πολλούς τέτοιους που εδάκρυζαν ακούοντας περί θανάτου και περί της φοβεράςκρίσεως, και με τα δάκρυα ακόμη στα μάτια έτρεχαν γρήγορα στην τράπεζα. Και εδοκίμασαθαυμασμό, πώς κατώρθωσε η δέσποινα αυτή και οζοθήκη, δηλαδή η κοιλία, δυναμωμένη από τηνπολλή αναλγησία, να κατατροπώση και το πένθος ακόμη.
<br /><br />'''5.''' Με την μικρή γνώσι και την ικανότητα πού διαθέτω, απεγύμνωσα τις δολιότητες και τις πληγέςτης πετρώδους αυτής και αποκρήμνου και μανιώδους και ανοήτου αναισθησίας. Δεν έχω διάθεσι ναφιλολογώ περισσότερο είς βάρος της. Όποιος όμως δύναται με την βοήθεια του Κυρίου ναπαρουσιάση από πείρα και δοκιμασία κατάλληλα φάρμακα για τις πληγές αυτές, ας μη διστάξη νατο κάνη. Εγώ δεν το θεωρώ εντροπή να προβάλω αδυναμία, αφού είμαι τόσο πολύαιχμαλωτισμένος από αυτή. Αλλ΄ ούτε και τις δολιότητές της και τα τεχνάσματά της κατώρθωσα νακαταλάβω μόνος μου∙ παρά μόνο αφού κάπου την συνέλαβα και την εκράτησα διά της βίας και τηνεβασάνισα και την εμαστίγωσα με το μαστίγιο του θείου φόβου και της αδιαλείπτου προσευχής,την ανάγκασα να ομολογήση όσα προανέφερα.Μου φαινόταν δε ότι έλεγε η τυραννική και κακούργος: «Οι ιδικοί μου σύντροφοι ενώ βλέπουννεκρούς, γελούν. Ενώ παρίστανται στην προσευχή, είναι εξ ολοκλήρου πετρώδεις και σκληροί καισκοτεινοί. Ενώ αντικρύζουν την αγία Τράπεζα, μένουν αναίσθητοι. Ενώ μεταλαμβάνουν από ταάγια Δώρα, είναι σαν να εγεύθησαν απλώς ψωμί. Εγώ, όταν τους βλέπω να κατανύσσωνται, τουςκαταγελώ. Εγώ έχω μάθει από τον πατέρα πού με εγέννησε, να φονεύω ό,τι καλό γεννάται από τηνανδρεία της ψυχής και τον ευσεβή πόθο. Εγώ είμαι μητέρα του γέλωτος, εγώ τροφός του ύπνου,εγώ φίλη του χορτασμού. Εγώ, όταν ελέγχωμαι δεν πονώ. Εγώ είμαι σφικτά αγκαλιασμένη με τηνψευτοευλάβεια».Κατάπληκτος δε εγώ από τα λόγια αυτής της παράφρονος, ερωτούσα το όνομα αυτού πού τηνεγέννησε. Και εκείνη μου απήντησε:«Εγώ δεν έχω μία μόνο γέννησι. Η δε κυοφόρησίς μου είναι κάπως ποικίλη και άστατη. Εμένα μεενδυναμώνει ο χορτασμός της κοιλίας. Εμένα με αύξησε η πολυκαιρία. Εμένα με έχει παγιώσει ηκακή συνήθεια∙ και όποιος την απέκτησε, ποτέ δεν πρόκειται να απαλλαγή από εμένα. Εάν μελετάςεπίμονα και με πολλή αγρυπνία την αιωνία Κρίσι, ίσως με κάνης να χαλαρώσω ολίγο. Κοίταξε απόποια αιτία γεννώμαι σ΄εσένα -δεν έχω σε όλους την ίδια αιτία-, και αγωνίζου εναντίον της μητέραςμου αυτής. Να προσεύχεσαι συχνά στους τάφους, ζωγραφίζοντας ανεξίτηλα την εικόνα τους στηκαρδιά σου. Εάν μάλιστα αυτή δεν ζωγραφισθή με τον χρωστήρα της νηστείας, δεν πρόκειται να μενικήσης είς τον αιώνα».
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Από την αναλγησία δηλαδή γεννάται η λήθη και από την λήθη γεννάται πάλι η αναλγησία.
 
== ΛΟΓΟΣ Δ Ε Κ Α Τ Ο Σ Ο Γ Δ Ο Ο Σ ==
Περί ύπνου και προσευχής
(Καθώς και περί της ψαλμωδίας είς συνοδίαν μοναχών)Ο ΥΠΝΟΣ είναι σπουδαίο συστατικό της φύσεώς μας, απεικόνισις του θανάτου, αργία τωναισθήσεων. Είναι μέν ένας, αλλά όπως και η επιθυμία, έχει πλείστες αιτίες και αφορμές. Δηλαδήπροέρχεται άλλοτε από την ανθρώπινη φύσι, άλλοτε από τα φαγητά και άλλοτε από τους δαίμονες.Μερικές φορές ίσως και από πολύ υπερβολική νηστεία, από την οποία εξασθενημένη η σάρκα,ζητεί να αυτοπαρηγορηθή με τον ύπνο.
<br /><br />'''2.''' Όπως η πολυποσία εξαρτάται και ενισχύεται από την κακή συνήθεια, έτσι και η πολυυπνία. Γι΄αυτό ιδιαιτέρως στις αρχές της αποταγής ας αγωνισθούμε εναντίον της. Διότι είναι πολύ δύσκολονα θεραπεύση κανείς μία μακροχρόνια συνήθεια.
<br /><br />'''3.''' Ας παρακολουθήσωμε και θα ιδούμε πώς ενώ σημαίνει η πνευματική σάλπιγξ, δηλαδή τοσήμαντρο, ορατώς μέν συναθροίζονται οι αδελφοί, αοράτως δε συνάγονται οι εχθροί. Έτσι άλλοιδαίμονες έρχονται στο κρεββάτι, μόλις σηκωθούμε, και μας πιέζουν να ανακλιθούμε πάλι. «Μείνε,μας λέγουν, έως ότου συμπληρωθούν οι προοιμιακοί ύμνοι, και έπειτα πηγαίνεις στην Εκκλησία».Άλλοι, ενώ παριστάμεθα στην προσευχή, έρχονται και μας βυθίζουν στον ύπνο. Άλλοι προξενούνέντονη και απροσδόκητη κοιλιακή ενόχλησι. Άλλοι μας προτρέπουν να ανοίγωμε συζητήσεις μέσαστο Κυριακό. Άλλοι παρασύρουν τον νου μας σε αισχρούς λογισμούς. Άλλοι μας κάνουν ναακουμπούμε σαν κουρασμένοι στον τοίχο. Ενίοτε μάλιστα συμβαίνει να μας προκαλούν και πάραπολλά χασμουρητά.Μερικοί από αυτούς επροκάλεσαν πολλές φορές γέλωτα τον καιρό της προσευχής, ώστε να κάνουντον Θεόν να αγανακτήση εναντίον μας. Άλλοι μας βιάζουν να διαβάζωμε γρήγορα το Ψαλτήριο απόραθυμία, και άλλοι μας προτρέπουν να ψάλλωμε αργά από φιληδονία. Μερικές μάλιστα φορέςκάθονται και στο στόμα μας και το καθιστούν κλειστό και δυσκολοάνοικτο.
<br /><br />'''4.''' Εκείνος πού αναλογίζεται ότι προσευχόμενος ίσταται ενώπιον του Θεού και το αισθάνεται αυτόστην καρδιά του, θα είναι στύλος ακλόνητος και δεν θα εμπαίζεται από κανένα δαίμονα από όσουςπροανέφερα.Ο πραγματικός υποτακτικός, πολλές φορές μόλις σταθή στην προσευχή, γίνεται όλος φωτεινός καιπασίχαρος∙ διότι είναι ο πύκτης παρασκευασμένος και φλογισμένος από πρίν με την ανόθευτηδιακονία και υπακοή.
<br /><br />'''5.''' Σε όλους είναι δυνατόν να προσεύχωνται μαζί με το πλήθος των αδελφών, σε πολλούς όμωςείναι πιο ταιριαχτό μόνο με έναν ομόψυχο. Όταν υμνής τον Θεόν με το πλήθος, δεν μπορείς νακάνης άϋλη προσευχή. Ας έχης όμως τότε ως νοερά εργασία την θεωρία των ψαλλομένων ή πάλικάποια ωρισμένη προσευχή, έως ότου τελειώση ο στίχος του πλησίον σου.
<br /><br />'''6.''' Δεν επιτρέπεται να ασκής την ώρα της προσευχής κάποιο π ά ρ ε ρ γ ο, για να μην ειπώ κ ά τ ε ργ ο. Αυτό άλλωστε το εδίδαξε σαφώς ο Άγγελος πού εμφανίσθηκε στον Μέγαν Αντώνιο.
<br /><br />'''7.''' Η κάμινος δοκιμάζει τον χρυσό∙ η δε παράστασις στην προσευχή, τον ζήλο και την αγάπη τωνμοναχών προς τον Θεόν.Εργασία επαινετή! Όποιος την κατέκτησε, και τον Θεόν πλησιάζει και τους δαίμονες εκδιώκει.<br />
 
== ΛΟΓΟΣ Δ Ε Κ Α Τ Ο Σ Ε Ν Α Τ Ο Σ ==
=== Περί αγρυπνίας ===
'''(Διά την σωματικήν αγρυπνίαν, και διά το πώς πρέπει να επιτελώμεν αυτήν)'''<br /><br />
'''1.''' ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΓΕΙΟΥΣ βασιλείς, άλλοι παρίστανται άοπλοι και γυμνοί, άλλοι με ράβδους, άλλοι μεασπίδες και άλλοι με ξίφη. Είναι δε μεγάλη και ασύγκριτη η διαφορά ανάμεσα στους πρώτους καιστους τελευταίους. Διότι οι πρώτοι είναι συνήθως συγγενείς και οικειακοί του βασιλέως. Και αυτάμέν συμβαίνουν σ΄αυτούς.Εμπρός λοιπόν και εμείς να εξετάσωμε πώς παριστάμεθα ενώπιον του Θεού και Βασιλέως μας στιςεσπερινές, τις νυκτερινές και τις λοιπές παραστάσεις και προσευχές.Στην βραδυνή αγρυπνία μερικοί υψώνουν τα χέρια τους σε προσευχή, άϋλοι και απηλλαγμένοι απόκάθε φροντίδα. Άλλοι την επιτελούν με ψαλμωδία. Άλλοι επιμένουν ιδιαιτέρως στην ανάγνωσι.Άλλοι από αδυναμία πολεμούν ανδρείως τον ύπνο με το εργόχειρο. Και άλλοι απασχολούνται μετην σκέψι του θανάτου, θέλοντας έτσι να αισθανθούν κατάνυξι. Εξ όλων αυτών οι πρώτοι και οιτελευταίοι κάνουν θεάρεστη αγρυπνία. Οι δεύτεροι μοναχική. Οι τρίτοι βαδίζουν σε κατώτερη οδό.Πάντως αναλόγως προς την προαίρεσι και την δύναμι του καθενός, δέχεται και αξιολογεί τα δώραο Θεός.
<br /><br />'''2.''' Ο άγρυπνος οφθαλμός εξήγνισε τον νου, ενώ ο πολύς ύπνος επώρωσε την ψυχή. Ο άγρυπνοςμοναχός είναι εχθρός της πορνείας, ενώ ο υπνώδης είναι σύζυγός της.
<br /><br />'''3.''' Η αγρυπνία είναι θραύσις της σαρκικής πυρώσεως, λύτρωσις από τους μολυσμούς τωνενυπνιασμών, δακρύβρεκτος οφθαλμός, απαλή καρδία, προφύλαξις από τους λογισμούς,χωνευτήριο των φαγητών, δαμαστήριο των παθών, κολαστήριο της γλώσσης, φυγαδευτήριο τωναισχρών φαντασιών.
<br /><br />'''4.''' Ο άγρυπνος μοναχός είναι αλιεύς των λογισμών, ικανός να τους αντιλαμβάνεται και να τουςσυλλαμβάνη με ευχέρεια μέσα στην νυκτερινή γαλήνη. Ο φιλόθεος μοναχός, όταν σημαίνη ησάλπιγγα της προσευχής, αναφωνεί: Εύγε! Εύγε! (πρβλ. Ιώβ λα΄ 29), ενώ ο ράθυμος οδύρεται:Αλλοίμονο! Αλλοίμονο!
<br /><br />'''5.''' Η προετοιμασία της τραπέζης εδοκίμασε τους γαστριμάργους και η εργασία της προσευχήςεδοκίμασε τους φιλοθέους. Ο πρώτος μόλις αντικρύση την τράπεζα σκιρτά, ενώ ο δεύτεροςσκυθρωπάζει.
<br /><br />'''6.''' Ο πολύς ύπνος είναι πρόξενος της λήθης, ενώ η αγρυπνία καθαρίζει την μνήμη.
<br /><br />'''7.''' Ο πλούτος των γεωργών συναθροίζεται στο αλώνι και στο πατητήρι, ενώ ο πλούτος και η γνώσιςτων μοναχών, στις εσπερινές και νυκτερινές προσευχές και στην νοερά εργασία.
<br /><br />'''8.''' Ο πολύς ύπνος είναι σύζυγος άδικος, πού αφαρπάζει το ήμισυ ή και περισσότερο ακόμη από τηνζωή του ραθύμου.
<br /><br />'''9.''' Ο αδόκιμος μοναχός είναι άγρυπνος στις συζητήσεις. Όταν όμως ήλθε η ώρα της προσευχής,εβάρυναν τα μάτια του. Ο αποχαυνωμένος μοναχός είναι ικανός για πολυλογίες. Όταν όμως αρχίσηη ανάγνωσις, δεν μπορεί ούτε να κοιτάξη από την νύστα.Όταν θα ηχήση η εσχάτη σάλπιγγα, θα συμβή η ανάστασις των νεκρών. Κατά παρόμοιο τρόπομολίς αρχίση η αργολογία, θα συμβή η ανάνηψις των κοιμωμένων. Είναι ύπουλος φίλος ο τύραννοςπού λέγεται ύπνος. Πολλές φορές, όταν είμαστε χορτασμένοι από φαγητά υποχωρεί, ενώ ότανπεινούμε και διψούμε μας πολεμεί δυνατά. Στην προσευχή προτρέπει να κρατούμε εργόχειρο, διότιμε άλλον τρόπο δεν μπορή να χαλάση την προσευχή αυτών, οι οποίοι ασκούν αγρυπνία.Στους αρχαρίους αυτός είναι ο πρώτος πόλεμος πού αντιμετωπίζουν∙ με τον σκοπό να τους κάνη εξαρχής ραθύμους ή να προετοιμάση τον δρόμο για τον δαίμονα της πορνείας. Έως ότουελευθερωθούμε από αυτόν, ας μην αφίνουμε την κοινή ψαλμωδία με το πλήθος των αδελφών∙ διότιέτσι πολλές φορές αισθανόμεθα εντροπή και δεν νυστάζομε.
<br /><br />'''10.''' Ο σκύλος είναι εχθρός των λαγών∙ ομοίως και ο δαίμων της κενοδοξίας είναι εχθρός του ύπνου.
<br /><br />'''11.''' Ο έμπορος μετρά το κέρδος, όταν τελειώση η ημέρα, και ο αγωνιστής μοναχός, όταν τελειώσηη ψαλμωδία.
<br /><br />'''12.''' Περίμενε και πρόσεχε και θα ιδής μετά από την προσευχή στίφη δαιμόνων, οι οποίοι επειδήπολεμήθηκαν εκ μέρους μας προσπαθούν να μας τραυματίσουν με τις απρεπείς φαντασίες. Κάθησεκαι παρατήρει, και θα ιδής αυτούς που συνηθίζουν να αφαρπάζουν τους πρώτους καρπούς τηςψυχής.
<br /><br />'''13.''' Συμβαίνει μερικές φορές ενώ κοιμόμαστε, να μελετούμε τους στίχους των Ψαλμών. Τούτοσυμβαίνει, διότι προηγήθηκε αυτή η μελέτη. Μερικές όμως φορές μας τα προκαλούν αυτά οιδαίμονες, για να μας δημιουργήσουν έπαρσι υπερηφανείας. Υπάρχει και τρίτη περίπτωσις πού δενήθελα να αναφέρω, αλλά κάποιος με εξηνάγκασε: Η ψυχή που μελετά ακατάπαυστα κάθε ημέρατον λόγο του Κυρίου, συνηθίζει και στον ύπνο να προσκολλάται σ΄αυτά τα νοήματα. Το δεύτεροαυτό είναι κυρίως η ανταμοιβή του πρώτου, για να απομακρύνωνται από την ψυχή αμαρτίες καινυκτερινές φαντασίες!Δεκάτη ενάτη βαθμίδα! Όποιος την ανέβηκε, εδέχθηκε φως στην καρδιά του.<br />
 
== ΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΣΤΟΣ ==
=== Περί δειλίας ===
'''(Διά την άνανδρον δειλίαν)'''<br /><br />
'''1.'''ΟΠΟΙΟΣ εργάζεται την αρετή σε Κοινόβιο ή σε συνοδία, δεν είναι συνηθισμένο να πολεμήται απότην δειλία. Εκείνος όμως πού ευρίσκεται σε ησυχαστικώτερους τόπους, ας αγωνίζεται μήπως καιτον κυριεύση το γέννημα της κενοδοξίας και η θυγατέρα της απιστίας, δηλαδή η δειλία.
<br /><br />'''2.''' Η δειλία είναι νηπιακή συμπεριφορά μιας ψυχής πού εγήρασε στην κενοδοξία. Η δειλία είναιαπομάκρυνσις της πίστεως, με την ιδέα ότι αναμένονται απροσδόκητα κακά.
<br /><br />'''3.''' Ο φόβος είναι κίνδυνος που προμελετάται. Ή διαφορετικά, ο φόβος είναι μία έντρομη καρδιακήαίσθησις, πού συγκλονίζεται και αγωνιά από αναμονή απροβλέπτων συμφορών. Ο φόβος είναι μίαστέρησις της εσωτερικής πληροφορίας. Η υπερήφανη ψυχή είναι δούλη της δειλίας∙ έχονταςπεποίθησι στον εαυτόν της και όχι στον Θεόν, φοβείται τους κρότους των κτισμάτων και τις σκιές.
<br /><br />'''4.''' Όσοι πενθούν και όσοι καταπονούνται χωρίς να υπολογίζουν κόπους και πόνους, δεν αποκτούνδειλία. Πολλές φορές όσοι υποκύπτουν στην δειλία χάνουν το μυαλό τους. Και είναι φυσικό αυτό,διότι είναι δίκαιος Εκείνος πού εγκαταλείπει τους υπερηφάνους, ώστε και οι υπόλοιποι να μάθωμενα μη υψηλοφρονούμε.
<br /><br />'''5.''' Όλοι όσοι φοβούνται είναι κενόδοξοι, αλλ΄ όμως όλοι όσοι δεν φοβούνται δεν σημαίνει ότι είναιταπεινόφρονες, αφού και οι λησταί και οι τυμβωρύχοι δεν υποκύπτουν εύκολα στην δειλία.
<br /><br />'''6.''' Σε όποιους τόπους συνηθίζεις να φοβήσαι, μη διστάζης να πηγαίνης, όταν ακόμη δεν έχηξημερώσει. Εάν δείξεις κάποια χαλαρότητα στο σημείο αυτό, τότε θα γηράση μαζί σου το νηπιακόκαι αξιογέλαστο τούτο πάθος. Ενώ βαδίζεις προς τα εκεί οπλίζου με την προσευχή. Μόλις φθάσηςσ΄ εκείνους τους τόπους, ανύψωσε τα χέρια σου. Με το όνομα του Ιησού μάστιζε τους εχθρούς,διότι δεν υπάρχει ούτε στον ουρανό ούτε στην γη ισχυρότερο όπλο. Αφού απαλλαγής από τηναρρώστεια αυτή, ας ανυμνήσης τον Λυτρωτή σου∙ διότι εάν τον ευγνωμονής, θα σε σκεπάζηπαντοτινά.
<br /><br />'''7.''' Ποτέ δεν μπορείς διά μιας να γεμίσης την κοιλία. Παρόμοια βέβαια δεν μπορείς διά μιας νανικήσης την δειλία. Όταν έχωμε πολύ πένθος, θα υποχωρήση πιο γρήγορα∙ όταν όμως αυτό μαςλείπη, θα παραμένουμε συνεχώς δειλοί. «Έφριξάν μου τρίχες και σάρκες» είπε ο Ελιφάζ (Ιώβ δ΄15), περιγράφοντας την πανουργία τούτου του δαίμονος.
<br /><br />'''8.''' Άλλωτε εδειλίασε πρώτα η ψυχή και άλλοτε το σώμα, και εν συνεχεία μεταβίβασε το ένα στοάλλο το πάθος. Αν συμβή να φοβηθή το σώμα, χωρίς όμως να εισδύση ο άκαιρος φόβος στην ψυχή,ευρισκόμεθα πλησίον στην θεραπεία. Όταν δε όλα τα δυσάρεστα και απροσδόκητα τα δεχώμεθαπρόθυμα, με συντριμμένη καρδιά, τότε ελευθερωθήκαμε πραγματικά από την δειλία.
<br /><br />'''9.''' Δεν ενισχύει τους δαίμονας εναντίον μας το σκότος και η ερημία των τόπων, αλλά η ακαρπία τηςψυχής μας. Μερικές φορές όμως πρόκειται για οικονομική παίδευσι εκ μέρους του Θεού.
<br /><br />'''10.''' Εκείνος που έγινε δούλος του Κυρίου, θα φοβηθή μόνο τον ιδικό του Δεσπότη. Και εκείνος πούδεν φοβείται ακόμη Αυτόν, φοβείται πολλές φορές την σκιά του.
<br /><br />'''11.''' Όταν πλησιάση αοράτως ένα πονηρό πνεύμα, φοβείται το σώμα. Όταν όμως πλησιάση κάποιοςΆγγελος, αγάλλεται η ψυχή των ταπεινών. Γι΄αυτό, μόλις από την ενέργεια αυτή αντιληφθούμε τηνπαρουσία του, ας τρέξουμε γρήγορα στην προσευχή, διότι ήλθε να προσευχηθή μαζί μας ο αγαθόςμας φύλαξ.Όποιος ενίκησε την δειλία, είναι φανερό ότι ανέθεσε στον Θεόν και την ζωή και την ψυχή του.
 
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο Σ Τ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο Σ ==
=== Περί κενοδοξίας ===
(Διά την πολύμορφον κενοδοξίαν)<br />
 
ΜΕΡΙΚΟΙ συνηθίζουν, όταν ομιλούν περί των παθών και των λογισμών, να κατατάσσουν τηνκενοδοξία σε ιδιαίτερη τάξι, χωριστά από την υπερηφάνεια. Γι΄ αυτό και λέγουν ότι είναι οκτώ οιπρώτοι και κυρίαρχοι πονηροί λογισμοί. Αντιθέτως ο Θεολόγος Γρηγόριος και άλλοι από τουςδιδασκάλους τους εμέτρησαν επτά. Σ΄ αυτούς περισσότερο πείθομαι και εγώ∙ διότι ποιος μπορεί ναέχη υπερηφάνεια, αφού ενίκησε την κενοδοξία; Τόση δε μόνο διαφορά έχουν μεταξύ τους, όση έχειέκ φύσεως το παιδί από τον άνδρα και το σιτάρι από τον άρτο. Το πρώτο δηλαδή είναι η αρχή καιτο δεύτερο το τέλος. Τώρα λοιπόν πού το καλεί η περίστασις ας ομιλήσωμε με συντομία για τηναρχή και την ολοκλήρωσι των παθών, δηλαδή την ανόσιο οίησι. Λέγω με συντομία, διότι όποιοςεπιχειρεί να φιλοσοφήση γι΄αυτήν είς μήκος, ομοιάζει με εκείνον που ματαιοπονεί προσπαθώνταςνα ζυγίση τους ανέμους.
<br /><br />'''2.''' Η κενοδοξία είναι ως προς μέν την μορφή, μεταβολή της φυσικής τάξεως και διαστροφή τωνκαλών ηθών και παρατήρησις παντός αξιομέμπτου πράγματος. Ως προς δε την ποιότητα,σκορπισμός των καμάτων, απώλεια των ιδρώτων, δόλιος κλέπτης του θησαυρού, απόγονος τηςαπιστίας, πρόδρομος της υπερηφανείας, ναυάγιο μέσα στο λιμάνι, μυρμήγκι στο αλώνι, πού είναιμέν μικρό, αλλά απειλεί να κλέψη αθόρυβα όλον τον καρπό και τον κόπο του γεωργού.
<br /><br />'''3.''' Το μυρμήγκι περιμένει να γίνη το σιτάρι, και η κενοδοξία να συναχθή ο πνευματικός πλούτος.Και το μέν μυρμήγκι τρέχει για να κλέψη∙ η δε κενοδοξία χαίρεται γιατί θα διασκορπίση. Το πνεύματης απογνώσεως χαίρεται, όταν βλέπη να πληθύνεται η κακία, ενώ το πνεύμα της κενοδοξίαςχαίρεται, όταν βλέπη να πληθύνεται η αρετή. Είσοδος για το πρώτο είναι τα πλήθη των τραυμάτων,ενώ για το δεύτερο ο πλούτος των καμάτων.
<br /><br />'''4.''' Παρατήρησε και θα ιδής ότι αυτή η ανόσιος, δηλαδή η κενοδοξία, είναι ακμαία και μέχρι τουτάφου. Θα την ιδής στα ρούχα και στα μύρα και στην νεκρική πομπή και στα αρώματα και σεπολλά άλλα.
<br /><br />'''5.''' Παντού λάμπει ο ήλιος άφθονα, και παντού σε κάθε έργο χαίρεται η κενοδοξία. Π.χ. όταννηστεύω, κενοδοξώ, αλλά και όταν καταλύω για να μη φανή η αρετή μου, πάλι κενοδοξώ με τηνιδέα ότι είμαι συνετός. Όταν φορώ λαμπρά ρούχα νικώμαι απ΄αυτήν, αλλά και όταν τααντικαταστήσω με ταπεινά πάλι κενοδοξώ. Όταν ομιλώ νικώμαι, αλλά και όταν σιωπώ πάλινικώμαι. Όπως και αν την ρίξεις αυτή την τρίβολο άκανθα, ίσταται όρθιο το κεντρί της.
<br /><br />'''6.''' Ο κενόδοξος δείχνει ότι είναι πιστός, ενώ είναι ειδωλολάτρης. Φαινομενικά μέν σέβεται τονΘεόν, αλλά στην πραγματικότητα επιζητεί να αρέση στους ανθρώπους και όχι στον Θεόν.Κενόδοξος είναι κάθε επιδεικτικός άνθρωπος. Του κενοδόξου η νηστεία είναι χωρίς μισθό και ηπροσευχή άκαιρη και άστοχη. Διότι και τα δύο τα κάνει για τον ανθρώπινο έπαινο. Ο κενόδοξοςασκητής είναι διπλά αδικημένος, αφού και το σώμα του το τυραννεί, και μισθό δεν παίρνει.
<br /><br />'''7.''' Ποιος δεν θα γελάση με τον εργάτη της κενοδοξίας πού παρίσταται στην ψαλμωδία καιεπηρεαζόμενος από αυτήν, άλλοτε γελά και άλλοτε κλαίει ενώπιον όλων;
<br /><br />'''8.''' Αποκρύπτει πολλές φορές ο Θεός από τα μάτια μας και τα καλά που έχομε αποκτήσει. Ήλθεόμως αυτός που συνηθίζει να επαινή, ή μάλλον να πλανά, και με τους επαίνους μας άνοιξε ταμάτια. Και μόλις αυτά άνοιξαν, εξαφανίσθηκε από μέσα μας ο πνευματικός πλούτος.
<br /><br />'''9.''' Εκείνος πού κολακεύει είναι υπηρέτης των δαιμόνων, οδηγός προς την υπερηφάνεια,εξολοθρευτής της κατανύξεως, αφανιστής των καλών έργων, αποπλανητής από το σωστό δρόμο.«Οι μακαρίζοντες υμάς, λέγει ο προφήτης, πλανώσιν υμάς» (Ησ. γ΄ 12).
<br /><br />'''10.''' Ίδιον των προχωρημένων στην αρετή είναι να υπομένουν γενναία και ευχάριστα τις ύβρεις.Ίδιον όμως των αγίων και των οσίων είναι να παρέρχωνται αβλαβώς τους επαίνους.
<br /><br />'''11.''' Είδα πενθούντας να τους επαινούν και να εξοργίζωνται γι΄αυτό. Έτσι σαν σοφοί έμποροι σεπανήγυρι αντάλλαξαν το πάθος της κενοδοξίας με το πάθος της οργής.
<br /><br />'''12.''' «Ουδείς γινώσκει τά του ανθρώπου, εί μη το πνεύμα του ανθρώπου το έν αυτώ» (Α΄ Κορ. β΄11). Γι΄ αυτό ας αισχυνθούν και άς κλείσουν το στόμα τους όσοι εγκωμιάζουν τους άλλους κατάπρόσωπον.
<br /><br />'''13.''' Όταν ακούσης ότι ο πλησίον σου ή ο φίλος σου σε περιεγέλασε πίσω σου ή εμπρός σου, εσύ νατου δείξης αγάπη και να τον επαινέσης.
<br /><br />'''14.''' Είναι μεγάλο πράγμα το να αποδιώξης από την ψυχή σου τον έπαινο των ανθρώπων.Μεγαλύτερο όμως είναι το να αποδιώξης τον έπαινο των δαιμόνων.
<br /><br />'''15.''' Δεν έδειξε ταπεινοφροσύνη αυτός ο οποίος εξευτέλισε τον εαυτό του∙ γιατί πώς δεν θα σηκώσηκανείς τα ιδικά του λόγια; αλλά εκείνος ο οποίος εξυβρίσθη από άλλον και παρά ταύτα δενελάττωσε απέναντί του την αγάπη του.
<br /><br />'''16.''' Επεσήμανα τον δαίμονα της κενοδοξίας να σπείρη λογισμούς σε κάποιον αδελφό, καισυγχρόνως να τους φανερώνη αυτούς και σ΄ έναν άλλο. Και έν συνεχεία να κάνη τον δεύτερο νααποκαλύψη στον πρώτο τα μυστικά της καρδιάς του, ώστε αυτός να τον μακαρίζη ως προορατικό.Μερικές φορές ο ανόσιος δαίμων της κενοδοξίας εγγίζει και στα μέλη του σώματος και προξενείδιάφορες κινήσεις και παλμούς.Μην τον παραδεχθής τον δαίμονα αυτόν, όταν σου ομιλή για επισκοπές ή ηγουμενίες ήδιδασκαλικά αξιώματα. Πρόσεξε γιατί είναι δύσκολο να απομακρύνης τον σκύλο από το τραπέζιτου κρεοπωλείου. Μόλις αυτός αντιληφθή ότι έχομε κάποια ειρηνική κατάστασι, μας προτρέπειαμέσως να εγκαταλείψωμε την έρημο και να αναχωρήσωμε για τον κόσμο. «Πήγαινε, μας λέγει, νασώσης ψυχές οι οποίες χάνονται»!
<br /><br />'''17.''' Άλλη είναι η μορφή των Αιθιόπων και άλλη η μορφή των ανδριάντων. Κατά παρόμοιο τρόποάλλη είναι η μορφή της κενοδοξίας των κοινοβιατών και άλλη των ερημιτών.
<br /><br />'''18.''' Τις επισκέψεις των κοσμικών στην Μονή τις αντιλαμβάνεται πρώτη η κενοδοξία και προτρέπειτους πιο ελαφρούς μοναχούς να εξέλθουν να υποδεχθούν τους ερχομένους. Τους κάνει να πέφτουνστα πόδια τους, και έτσι φορεί το προσωπείο της ταπεινοφροσύνης αυτή που ξεχειλίζει απόυπερηφάνεια. Κάνει συνεσταλμένο και ταπεινό τον τρόπο της συμπεριφοράς και τον τόνο τηςφωνής και κοιτάζει στα χέρια των επισκεπτών για να λάβη τα δώρα τους. Επί πλέον τους αποκαλείκυρίους και προστάτας και ότι σ΄αυτούς χρωστούν μετά τον Θεόν την ζωή τους οι μοναχοί.Εν συνεχεία ενώ εκάθισαν στην τράπεζα, τους προτρέπει να εγκρατεύωνται και να επιπλήττουναυστηρά τους κατωτέρους, διότι δήθεν αυτοί δεν εγκρατεύονται. Ενώ ήλθε η ώρα της ψαλμωδίας,τους ραθύμους τους έκανε προθύμους, τους αφώνους καλλιφώνους και τους νυσταλέουςαγρύπνους. Τους προτρέπει ακόμη να καλοπιάνουν τον κανονάρχη και να τον εκλιπαρούν να τουςπαραχωρήση τα πρωτεία στην ψαλμωδία. Τους κάνει να τον αποκαλούν πατέρα και διδάσκαλο. Καιόλα αυτά έως ότου αναχωρήσουν οι ξένοι!Όσους τιμώνται και προτιμώνται τους ωδήγησε στην υπερηφάνεια και όσους καταφρονούνται στηνμνησικακία.
<br /><br />'''19.''' Η κενοδοξία πολλές φορές αντί για τιμή προξένησε ατιμία. Διότι συνέβη να οργισθούν (εξαιτίας της) οι μαθηταί της, και έτσι τους εντρόπιασε αφάνταστα (εμπρός στους άλλους). Ηκενοδοξία τους οξύθυμους επί παρουσία ανθρώπων τους μετέβαλε σε πράους. Κάνει μεγάλη έφοδοσε όσους έχουν φυσικά χαρίσματα, και εκμεταλλευομένη αυτά ωδήγησε πολλές φορές τους αθλίουςστην πτώσι.
<br /><br />'''20.''' Είδα έναν δαίμονα πού ελύπησε και εδίωξε τον αδελφό του! Ενώ δηλαδή ένας μοναχός ήτανωργισμένος, έφθασαν κοσμικοί επισκέπτες, οπότε μετεπωλήθη ο άθλιος από την οργή στηνκενοδοξία, δηλαδή εμφανίσθηκε ως πράος στα μάτια των επισκεπτών. Δεν μπορούσε βεβαίως ναδουλεύη συγχρόνως και στα δύο πάθη, και στην οργή και στην κενοδοξία.
<br /><br />'''21.''' Αυτός που πουλήθηκε στην κενοδοξία ζη διπλή ζωή. Εξωτερικά και με το σχήμα του ζή ωςμοναχός, με τις εσωτερικές του όμως σκέψεις και διαθέσεις ως κοσμικός.
<br /><br />'''22.''' Εάν σπεύδωμε γρήγορα να επιτύχωμε την ευαρέστησι την άνω, ας φροντίζωμε πολύ ναγευθούμε και την άνω δόξα. Διότι αυτός πού εγεύθηκε εκείνη την δόξα, θα καταφρονήση κάθεεπίγειο δόξα. Απορώ δε πώς θα μπορούσε κάποιος να καταφρονήση την δεύτερη, χωρίς να γευθήτην πρώτη.
<br /><br />'''23.''' Πολλές φορές, ενώ μας είχε κλέψει η κενοδοξία, γυρίσαμε και την εκλέψαμε εμείς με πιοέξυπνο τρόπο. Είδα μερικούς πού άρχισαν κάποια πνευματική προσπάθεια από κενοδοξία και,μολονότι η αρχή ήταν αξιόμεμπτη, το τέλος υπήρξε καλό και επαινετό, διότι εν τω μεταξύμετέστρεψαν την κακή σκέψι.
<br /><br />'''24.''' Όποιος υπερηφανεύεται για φυσικά χαρίσματα, δηλαδή οξύνοια, ευκολία στην μάθησι, στηνανάγνωσι και στην προφορά, ευφυΐα και άλλα παρόμοια, αυτός ουδέποτε θα αποκτήση ταυπερφυσικά αγαθά. Διότι ο άπιστος στα ολίγα θα φανή και στα πολλά άπιστος και κενόδοξος.
<br /><br />'''25.''' Για την απόκτησι της τελείας αγάπης και πλουσίων χαρισμάτων και θαυματουργικής καιπροορατικής δυνάμεως, πολλοί βασανίζουν και καταπονούν αδίκως το σώμα τους. Ελησμόνησαν οιταλαίπωροι ότι όχι οι κόποι, αλλά κυρίως η ταπείνωσις είναι η μητέρα όλων αυτών. Όποιος απαιτείπνευματικά δώρα αντί των κόπων του, έβαλε σαθρό θεμέλιο. Όποιος όμως θεωρεί τον εαυτόν τουχρεώστη δούλο, αυτός ξαφνικά θα λάβη από τον Θεόν ανέλπιστο πνευματικό πλούτο.
<br /><br />'''26.''' Μη πείθεσαι στον λικμήτορα, στον δαίμονα δηλ. πού λιχνίζει και καταστρέφει, όταν σουπροτείνη να παρουσιάζης τις αρετές σου, για να ωφεληθούν δήθεν όσοι σε ακούουν. «Τι γάρωφεληθήσεται άνθρωπος, εάν όλον τον κόσμο κερδήση ή ωφελήση, εαυτόν δε ζημιώση»; (Ματθ.ις΄ 26). Τίποτε δεν ωφελεί περισσότερο αυτούς πού μας βλέπουν από την ταπεινή και ειλικρινήσυμπεριφορά και τον ανεπιτήδευτο λόγο. Έτσι δίδεται και στους άλλους παράδειγμα να μηνυπερηφανεύωνται ποτέ, πράγμα από το οποίο τι υπάρχει περισσότερο ωφέλιμο;
<br /><br />'''27.''' Κάποιος από τους προορατικούς Πατέρας επρόσεξε τα εξής τα οποία και διηγείτο: «Ενώκαθόμουν σε σύναξι μοναχών, ήλθαν οι δαίμονες της κενοδοξίας και της υπερηφανείας καικάθησαν δεξιά και αριστερά μου. Και ο πρώτος μου εκεντούσε την πλευρά με τον δάκτυλο τηςκενοδοξίας και με προέτρεπε να ειπώ σε κάποιο όραμα ή κάτι πού επετέλεσα στην έρημο.Μόλις όμως τον απέκρουσα, λέγοντας, «αποστραφείησαν είς τα οπίσω και καταισχυθείησαν οιλογιζόμενοί μοι κακά» (Ψαλ. ξθ΄ 3), αμέσως ο δεύτερο ο εξ αριστερών μου ψιθύριζε στο αυτί:«Εύγε! Πολύ καλά έκανες! Έγινες μέγας, αφού ενίκησες την αναιδέστατη μητέρα μου».Τότε εγώ, χρησιμοποιώντας εύστοχα τον επόμενο στίχο του Ψαλμού, απήντησα:«Αποστραφήτωσαν παραυτίκα αισχυνόμενοι οι λέγοντές μοι∙ εύγε, εύγε πεποίηκας»! (πρβλ. Ψαλμ.ξθ΄ 4).Όταν ερώτησα τον προορατικόν αυτόν, «πως η κενοδοξία συμβαίνει να είναι μητέρα τηςυπερηφανείας», μου απήντησε:«Οι μέν έπαινοι εξυψώνουν και δημιουργούν φυσίωσι∙ όταν δε εξυψωθή η ψυχή, την παραλαμβάνειτότε η υπερηφάνεια και «αναφέρει αυτήν έως των ουρανών και καταφέρει έως των αβύσσων»(πρβλ. Ψαλμ. ρς΄ 26).
<br /><br />'''28.''' Υπάρχει δόξα πού μας έρχεται από τον Κύριον. «Τους γάρ δοξάζοντάς με, λέγει, δοξάσω» (Α΄Βασ. β΄ 30). Και υπάρχει δόξα πού είναι συνέπεια διαβολικής εργασίας και απάτης. «Ουαί γάρ,λέγει, όταν καλώς υμάς είπωσι πάντες οι άνθρωποι» (Λουκ. ς΄ 26).
<br /><br />'''29.''' Θα αντιληφθής σαφώς την πρώτη δόξα, όταν την θεωρής επικίνδυνη, όταν την αποφεύγηςπαντοιοτρόπως και όταν αποκρύπτης την καλή σου ζωή όπου και αν ευρίσκεσαι. Την Δευτέρα δόξααντιθέτως θα την αντιληφθής, όταν και το παραμικρό το κάνης «προς το θεαθήναι τοίς ανθρώποις»(Ματθ. κγ΄ 5).Μας υποβάλλει η μιαρά κενοδοξία να κάνουμε πώς έχομε αρετές πού δε έχομε, παραπλανώνταςμας με το ρητό: «Ούτω λαμψάτω το φως υμών έμπροσθεν των ανθρώπων, όπως ίδωσιν υμών τακαλά έργα» (Ματθ. ε΄ 16).Πολλές φορές ο Κύριος ωδήγησε τους κενοδόξους σε ακενοδοξία με κάποιο ατιμωτικό γεγονός πούεπέτρεψε να συμβή.
<br /><br />'''30.''' Αρχή της ακενοδοξίας είναι η προφύλαξις του στόματος και η αγάπη της ατιμίας. Μέσον, ηαπόρριψις κάθε έργου πού μας προτείνουν οι λογισμοί της κενοδοξίας. Και τέλος, εάν βεβαίωςυπάρχει τέλος στην άβυσσο, το να πράττωμε ασυναίσθητα ενώπιον πλήθους κάθε τι πού μαςεκθέτει.
<br /><br />'''31.''' Μη αποκρύπτης την αισχύνη σου, με την σκέψι να μη γίνης αιτία σκανδάλου. Όμως δεν πρέπειίσως να χρησιμοποιήται πάντοτε το ίδιο φαρμακευτικό έμπλαστρο, αλλά να λαμβάνεται υπ΄ όψινκαι το είδος του σφάλματος.
<br /><br />'''32.''' Όταν εμείς επιδιώκωμε την δόξα και όταν μόνη της μας στέλλεται από άλλους και ότανεπιχειρήσωμε κάτι χάριν κενοδοξίας, τότε ας ενθυμηθούμε το πένθος μας και την μετά συντριβήςκαι φόβου προσευχή μας, και τότε οπωσδήποτε θα την εκδιώξωμε την αναίσχυντη κενοδοξία, εάνβεβαίως καλλιεργούμε πραγματικά την προσευχή. Διαφορετικά, ας φέρωμε αμέσως στην σκέψι μαςτην ώρα του θανάτου μας. Και αν επιμένη ακόμη, ας φοβηθούμε τουλάχιστον την καταισχύνη πούακολουθεί στην δόξα αυτή, εφ΄ όσον «ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται» (Λουκ. ιη΄ 14).«Ταπεινωθήσεται» όχι μόνο στην άλλη ζωή, αλλά οπωσδήποτε και εδώ.
<br /><br />'''33.''' Όταν οι επαινούντες ή μάλλον οι αποπλανώντες αρχίσουν να μας επαινούν, ας ενθυμηθούμεαμέσως το πλήθος των ανομιών μας, και ασφαλώς θα ιδούμε ότι είμαστε ανάξιοι των επαίνων καιτων τιμών.
<br /><br />'''34.''' Υπάρχουν και μερικοί κενόδοξοι πού θεωρούν υποχρεωμένο τον Θεόν να τους εισακούση σεωρισμένα αιτήματά τους. Ο δε Κύριος συνηθίζει να τους προλαμβάνη και να πραγματοποιή ό,τι θατου ζητούσαν στις προσευχές τους∙ και τούτο, για να μη τα λάβουν με την προσευχή και αυξήσουντην οίησί τους.
<br /><br />'''35.''' Ως επί το πλείστον οι απλοί και απονήρευτοι δεν περιπίπτουν στο φαρμακερό αυτό πάθος, αφούάλλωστε η κενοδοξία είναι διώκτης της απλότητος και επίπλαστη συμπεριφορά.
<br /><br />'''36.''' Υπάρχει κάποιο σκουλήκι πού, αφού αυξηθή, βγάζει πτερά και πετά στα ύψη. Ομοίως και ηκενοδοξία σαν αυξηθή, γεννά την υπερηφάνεια, πού είναι ο αρχηγός και η τελείωσις, (η αρχή καιτο τέλος), όλων των κακών.Βαθμίς εικοστή πρώτη!Όποιος από αυτήν, την κενοδοξία, δεν αιχμαλωτίσθηκε, δεν θα περιπέση στην εχθράν του Θεούακέφαλο υπερηφάνεια.
 
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο Σ Τ Ο Σ Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο Σ ==
=== Περί υπερηφανείας ===
'''(Διά την «ακέφαλον» υπερηφάνειαν)'''
 
Η ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ είναι άρνησις του Θεού, εφεύρεσις των δαιμόνων, εξουδένωσις των ανθρώπων,μητέρα της κατακρίσεως, απόγονος των επαίνων, απόδειξις ακαρπίας, φυγαδευτήριο της βοηθείαςτου Θεού, πρόδρομος της παραφροσύνης, πρόξενος πτώσεων, αιτία της επιληψίας, πηγή του θυμού,θύρα της υποκρίσεως, στήριγμα των δαιμόνων, φύλαξ των αμαρτημάτων, δημιουργός τηςασπλαχνίας, άγνοια της συμπαθείας, πικρός κριτής, απάνθρωπος δικαστής, αντίπαλος του Θεού,ρίζα της βλασφημίας.
<br /><br />'''2.''' Αρχή της υπερηφανείας είναι το τέλος της κενοδοξίας. Μέσον, η εξουδένωσις του πλησίον, ηαναιδής φανέρωσις των κόπων μας, ο εσωτερικός αυτοέπαινος, το μίσος των ελέγχων. Και τέλος, ηάρνησις της βοηθείας του Θεού, η εξύψωσις της ιδικής μας ικανότητος, η δαιμονική συμπεριφορά.
<br /><br />'''3.''' Ας το ακούσωμε όλοι όσοι θέλομε να διαφύγωμε αυτόν τον βαθύ λάκκο. Πολλές φορές το πάθοςαυτό αγαπά να τρέφεται από τις ευχαριστίες πού εκφράζομε στον Θεόν. Διότι δεν παρουσιάζεταιτόσο αναιδής, ώστε από την αρχή να μας προτρέπη να αρνηθούμε τον Θεόν.
<br /><br />'''4.''' Είδα άνθρωπο να ευχαριστή τον Θεόν με το στόμα και να κομπάζη με το εσωτερικό φρόνημα.Περί αυτού είναι αψευδής μάρτυς εκείνος ο Φαρισαίος πού έλεγε στον Θεόν με απρεπή καύχησι:«Ο Θεός, ευχαριστώ σοι»! (Λουκ. ιη΄ 11).
<br /><br />'''5.''' Όπου συνέβη πτώσις, εκεί κατασκήνωσε προηγουμένως η υπερηφάνεια. Διότι το δεύτερο είναιτο προμήνυμα του πρώτου.
<br /><br />'''6.''' Άκουσα κάποιον αξιοσέβαστο άνδρα να λέγη: «Υπόθεσε ότι είναι δώδεκα τα πάθη της ατιμίας.Εάν ένα από αυτά, την οίησι, την αγαπήσης ολόψυχα, αυτή θα αναπληρώση τον τόπο και τωνυπολοίπων ένδεκα».
<br /><br />'''7.''' Ο υψηλόφρων μοναχός αντιλέγει με σφοδρότητα, ενώ ο ταπεινόφρων δεν γνωρίζει ούτε ναβλέπη τον άλλον αντιπρόσωπα. Δεν σκύβει το κυπαρίσσι να βαδίση στην γη, ούτε ο υψηλοκάριοςμοναχός να αποκτήση υπακοή.
<br /><br />'''8.''' Ο υψηλοκάρδιος άνθρωπος επιθυμεί να άρχη. Και δεν μπορεί ή μάλλον δεν θέλει να οδηγηθήστην τελική απώλεια με κάποιον άλλον τυχόντα τρόπο.
<br /><br />'''9.''' «Υπερηφάνοις Κύριος αντιτάσσεται» (Α΄ Πέτρ. ε΄ 5), και ποιος μπορεί έπειτα να τους ελεήση;«Ακάθαρτος παρά Κυρίω πάς υψηλοκάρδιος» (Παροιμ. ιε΄ 5), και ποιος θα κατορθώση έπειτα νακαθαρίση έναν τέτοιο άνθρωπο;
<br /><br />'''10.''' Παίδευσις των υπερηφάνων είναι η πτώσις. Σκόλοψ αυτών είναι ο δαίμων. Εγκατάλειψίς τουςεκ μέρους του Θεού είναι η απώλεια των φρενών. Και τα δύο πρώτα πολλές φορές εθεραπεύθηκαναπό ανθρώπους, αλλά το τελευταίο ανθρωπίνως είναι ανίατο.
<br /><br />'''11.''' Όποιος αποκρούει τους ελέγχους, εφανέρωσε ότι το έχει τούτο το πάθος, ενώ όποιος τουςδέχεται, έχει ελευθερωθή από τα δεσμά του.
<br /><br />'''12.''' Αν όχι εξ αιτίας άλλου πάθους, αλλά απ΄ αυτό και μόνο έπεσε κάποιος από τους ουρανούς,πρέπει να εξετάσωμε μήπως και χωρίς καμμία άλλη αρετή, αλλά με την ταπείνωσι μόνο μπορούμενα ανεβούμε στους ουρανούς.
<br /><br />'''13.''' Η υπερηφάνεια είναι απώλεια του πλούτου και των ιδρώτων των πνευματικών. «Εκέκραξαν,και ούκ ήν ο σώζων», επειδή ασφαλώς θα έκραξαν με υπερηφάνεια∙ «Προς Κύριον, και ούκεισήκουσεν αυτών» (Ψαλμ. ιζ΄ 42), επειδή ασφαλώς δεν απέκοπταν τις αιτίες των αμαρτιών κατάτων οποίων προσεύχονταν.
<br /><br />'''14.''' Ένας πολύ γνωστικός γέρων εσυμβούλευσε πνευματικά κάποιον υπερήφανο αδελφό. Και αυτόςτυφλωμένος του λέγει: «Συγχώρησέ με, πάτερ. Δεν είμαι υπερήφανος». Και ο πάνσοφος γέρων τουαποκρίνεται: «Και ποια καλύτερη απόδειξι θα μας έδινες του πάθους σου, από αυτό που είπες, το«δεν είμαι υπερήφανος»; Σε τέτοιους υπερηφάνους ανθρώπους προξενεί μεγάλη ωφέλεια ηυποταγή, η σκληρότερη και ατιμωτικότερη διαγωγή, καθώς και η ανάγνωσις των υπερφυσικώνκατορθωμάτων των Πατέρων. Ίσως έτσι να υπάρξη σ΄ αυτούς τους ασθενείς κάποια μικρή ελπίδασωτηρίας.
<br /><br />'''15.''' Είναι εντροπή να καμαρώνη κάποιος για τον ξένο στολισμό. Ομοίως είναι εσχάτη ανοησία ναυπερηφανεύεται κανείς για τα χαρίσματα του Θεού. Όσα κατορθώματα επέτυχες πρίν γεννηθής,γι΄αυτά μόνο να υπερηφανεύεσαι, διότι τα μετά την γέννησί σου τα εχάρισε ο Θεός, καθώς επίσηςκαι αυτή την γέννησι.
<br /><br />'''16.''' Όσες αρετές κατώρθωσες χωρίς τον νου και την λογική, αυτές και μόνο είναι ιδικές σου, εφ΄όσον τον νου και την λογική σου τα εδώρησε ο Θεός. Όσες νίκες επέτυχες χωρίς το σώμα σου,αυτές και μόνο οφείλονται στην ιδική σου προσπάθεια, εφ΄ όσον το σώμα δεν είναι ιδικό σουδημιούργημα, αλλά του Θεού.
<br /><br />'''17.''' Μη ξεθαρρεύσης, παρά μόνον όταν δεχθής την τελική απόφασι του Κριτού. Και να παρατηρήςεκείνο της ευαγγελικής παραβολής, ο οποίος μετά την ανάκλισί του στο τραπέζι του γάμου εδέθηκεχειροπόδαρα και ωδηγήθηκε στο σκότος το εξώτερον.
<br /><br />'''18.''' Μη ανυψώνης τον αυχένα σου, ενώ είσαι πλασμένος από γη. Διότι πολλοί ερρίφθηκαν από τουςουρανούς, αν και ήσαν άγιοι και άϋλοι.
<br /><br />'''19.''' Όταν ο δαίμων καταλάβη έδαφος στην ψυχή των οπαδών του, τότε τους παρουσιάζεται, ότανκοιμώνται ή όταν είναι ξύπνιοι, υπό την μορφήν αγίου Αγγέλου ή Μάρτυρος και τους δίδειπνευματικά χαρίσματα ή τους αποκαλύπτει διάφορα μυστήρια∙ με τον σκοπό να εξαπατηθούν οιταλαίπωροι και να χάσουν τελείως τα λογικά τους.
<br /><br />'''20.''' Και αν ακόμη είχαμε υποστή μυρίους θανάτους για την αγάπη του Χριστού, ούτε έτσι θαεξεπληρώναμε το χρέος μας. Διότι άλλο είναι το αίμα του Θεού και άλλο το αίμα των δούλων, όχιβέβαια ως προς την ουσία, αλλά ως προς την αξία.
<br /><br />'''21.''' Ας μη παύσωμε ποτέ να συζητούμε για τους πρό ημών Πατέρας και φωστήρας, συγκρίονταςτους εαυτούς μας μαζί τους. Τότε θα διαπιστώσωμε ότι δεν επατήσαμε κάν το πόδι μας στον δρόμοτης πραγματικής μοναχικής ζωής, και ότι δεν εφυλάξαμε οσίως τις υποσχέσεις μας, αλλ΄ ότιευρισκόμαστε ακόμη στην κατάστασι των κοσμικών.
<br /><br />'''22.''' Μοναχός κατ΄ εξοχήν σημαίνει οφθαλμός της ψυχής αμετεώριστος και σωματικές αισθήσειςακινητοποιημένες. Μοναχός είναι εκείνος πού προκαλεί εναντίον του τους δαίμονας σαν άγριαθηρία, και πού αναγκάζοντάς τους να απομακρύνωνται από κοντά του, τους παροξύνει. Μοναχόςσημαίνει αδιάκοπη έκστασις του νου και ακατάπαυστη λύπη για την παρούσα ζωή. Μοναχόςσημαίνει άνθρωπος πού έγινε ένα με τις αρετές, όπως ένας άλλος έγινε ένα με τις ηδονές. Μοναχόςσημαίνει άσβεστο φως στον οφθαλμό της καρδίας. Μοναχός σημαίνει άβυσσος ταπεινώσεως πούεγκρέμισε και έπνιξε μέσα της κάθε πονηρό πνεύμα.
<br /><br />'''23.''' Την λήθη των αμαρτημάτων την προκαλεί η υπερηφάνεια, διότι η ενθύμησίς των προξενείταπεινοφροσύνη.
<br /><br />'''24.''' Υπερηφάνεια σημαίνει, εσχάτη πτωχεία μιας ψυχής πού παρουσιάζεται κατά φαντασίαν ωςπλουσία, και πού νομίζει ότι ζή στο φως, ενώ ευρίσκεται μέσα στο σκοτάδι. Όχι μόνο δεν αφίνειτούτη η μιαρά να προοδεύη κάποιος, αλλά και από υψηλά τον ρίχνει κάτω.
<br /><br />'''25.''' Υπερήφανος σημαίνει ρόδι σαπισμένο εσωτερικώς, πού εξωτερικώς γυαλίζει το χρώμα του. Ουπερήφανος μοναχός δεν χρειάζεται δαίμονα, διότι γίνεται πλέον ο ίδιος δαίμων και εχθρός τουεαυτού του.
<br /><br />'''26.''' Ξένο είναι το σκοτάδι από το φως. Ομοίως ξένος είναι ο υπερήφανος από κάθε αρετή. Στιςκαρδιές των υπερηφάνων θα γεννηθούν λογισμοί βλασφημίας, ενώ στις ψυχές των ταπεινώνουράνιες θεωρίες. Ο κλέπτης απεχθάνεται το φως του ηλίου και ο υπερήφανος εξουδενώνει τουςπράους ανθρώπους.
<br /><br />'''27.''' Πολλοί υπερήφανοι, δεν γνωρίζω πώς, αυταπατήθηκαν κι ενόμισαν ότι έφθασαν στο ύψος τηςαπαθείας. Αλλά την ώρα του θανάτου είδαν την πτωχεία τους. Όποιος συνελήφθη από αυτήν,δηλαδή την υπερηφάνεια, μόνο στην βοήθεια του Κυρίου μπορεί να ελπίζη, διότι γι΄αυτόν είναιμάταιο να περιμένη σωτηρία από ανθρώπους.
<br /><br />'''28.''' Συνέλαβα κάποτε τούτη την ακέφαλο πλάνη να πλησιάζη προς την καρδιά μου, ανεβασμένηεπάνω στους ώμους της μητέρας της.Τις έδεσα και τις δύο με τα δεσμά της υπακοής, τις εμαστίγωσα με το μαστίγιο της ευτελείας καιέτσι τις ανέκρινα με ποιόν τρόπο εισέρχονται μέσα μου. Και αυτές, καθώς εμαστιγώνονταν, μουέλεγαν:«Εμείς δεν έχομε ούτε αρχή ούτε γέννησι, διότι είμαστε αρχηγοί και γεννήτορες όλων των παθών.Εμάς μας πολεμεί υπερβολικά η συντριβή της καρδίας πού γεννάται από την υποταγή. Εμείς δενανεχόμεθα κανένα να μας εξουσιάζη. Γι΄αυτό και όταν ελάβαμε εξουσία στους ουρανούς,απεστατήσαμε από εκεί.» Εμείς με ένα λόγο γεννούμε όλα τα πάθη πού αντιστρατεύονται στην ταπεινοφροσύνη, διότι όλαόσα την ευνοούν είναι αντιμέτωπά μας. Αλλά αφού και στον ουρανό εσημειώσαμε νίκη, πώςμπορείς εσύ να μας ξεφύγης;» Εμείς συνηθίζουμε πολλές φορές να εμφανιζώμεθα μετά από ατιμίες, από την υπακοή, από τηναοργησία, από την αμνησικακία, από την πρόθυμη διακονία.» Τέκνα ιδικά μας είναι οι πτώσεις των πνευματικών ανθρώπων, η οργή, η καταλαλιά, η πικρία, οθυμός, η κραυγή, η βλασφημία, η υποκρισία, το μίσος, ο φθόνος, η αντιλογία, η ιδιορρυθμία, ηαπείθεια.» Ένα μόνο υπάρχει πού δεν μπορούμε να το νικήσωμε, και σου το φανερώνουμε, επειδή μαςμαστιγώνεις:» Εάν κατηγορής διαρκώς τον εαυτόν σου ενώπιον του Κυρίου με ειλικρίνεια, θα μας θεωρής ωσάναράχνη. Ίππος επάνω στον οποίο είμαι ανεβασμένη, εγώ η υπερηφάνεια, είναι, όπως βλέπεις, ηκενοδοξία. Η οσία όμως ταπείνωσις και η αυτομεμψία θα περιπαίξουν τον ίππο και τον αναβάτητου, ψάλλοντας μελωδικά την ωδή της νίκης: «Άσωμεν τω Κυρίω∙ ενδόξως γάρ δεδόξασται∙ ίππονκαι αναβάτην έρριψεν είς θάλασσαν» (Έξοδ. ιε΄ 1) και είς άβυσσον ταπεινώσεως».Βαθμίς εικοστή δευτέρα! Όποιος την ανέβηκε, ενίκησε∙ εάν βεβαίως κατώρθωσε να την ανεβή.
 
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο Σ Τ Ο Σ Τ Ρ Ι Τ Ο Σ ==
=== Περί λογισμών βλασφημίας ===
'''(οι οποίοι είναι ανέκφραστοι)'''
 
ΑΠΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΗ ρίζα και φοβερή μητέρα -εννοώ την μολυσμένη υπερηφάνεια- ακούσαμεπροηγουμένως ότι προέρχεται ένας πολύ φοβερός απόγονος, δηλαδή η ανέκφραστη βλασφημία.Γι΄αυτό είναι ανάγκη να την φέρωμε στην μέση, διότι δεν είναι τυχαίος εχθρός, αλλά εχθρός καιαντίπαλος φοβερώτερος από κάθε άλλον. Το δε χειρότερο είναι, ότι δεν μπορείς εύκολα να τηνεκφράσης και να την εξομολογηθής ή να την στηλιτεύσης ενώπιον πνευματικού ιατρού. Εξ αιτίαςαυτού πολλές φορές αυτή η ανόσιος έφερε πολλούς σε απόγνωσι και απελπισία και κατέστρεψεκάθε τους ελπίδα, όπως το σαράκι το ξύλο.
<br /><br />'''2.''' Αυτή λοιπόν, αυτή η παμμίαρη βλασφημία ευχαριστείται πολλές φορές κατά την διάρκεια τωναγίων συνάξεων και ακόμη την φρικτή ώρα της τελέσεως των Μυστηρίων να υβρίζη τον Κύριονκαι τα τελούμενα άγια μυστήρια. Από αυτό αντιλαμβανόμεθα πλήρως ότι δεν τα πρόφερε ταανείπωτα και ασεβή και ακατανόητα εκείνα λόγια η ιδική μας ψυχή, αλλά ο αντίθεος δαίμων, οοποίος εκδιώχθηκε από τους ουρανούς, διότι και εκεί σκέφθηκε να βλασφημήση τον Κύριον.Διότι αν ήταν ιδικά μου τα άσεμνα και απρεπή εκείνα λόγια, πώς δέχομαι το δώρο της ΘείαςΚοινωνίας και το προσκυνώ; Πώς μπορώ να υβρίζω και να δοξολογώ συγχρόνως;
<br /><br />'''3.''' Πολλούς πολλές φορές ο απατεών δαίμων της βλασφημίας τους ωδήγησε σε παραφροσύνη.Διότι κανείς άλλος λογισμός δεν είναι τόσο δύσκολος στην εξαγόρευσί του όσο αυτός. Γι΄αυτόπολλές φορές σε πολλούς εγήρασε μέσα τους. Και ως γνωστόν τίποτε δεν ισχυροποιεί τουςδάιμονες και τους λογισμούς εναντίον μας, όσο το να τους τρέφωμε και να τους αποκρύπτωμε μέσαστην καρδιά μας ανεξομολόγητους.
<br /><br />'''4.''' Κανείς ας μη θεωρή τον εαυτόν του αίτιο για τους λογισμούς της βλασφημίας. Ο Κύριος, οοποίος είναι καρδιογνώστης, γνωρίζει καλά ότι δεν είναι ιδικά μας αυτού του είδους τα λόγια και οισκέψεις, αλλά των εχθρών μας.
<br /><br />'''5.''' Η μέθη είναι αιτία στο να σκοντάφτη κάποιος. Ομοίως και η υπερηφάνεια είναι αιτία τωναπρεπών λογισμών. Και εκείνος πού εσκόνταψε είναι αναίτιος γι΄αυτό, αλλά θα τιμωρηθή πάντως,διότι εμέθυσε.
<br /><br />'''6.''' Όταν εσταθήκαμε να προσευχηθούμε, ξεσηκώθηκαν εναντίον μας οι ακάθαρτοι εκείνοι καιανείπωτοι λογισμοί. Και μόλις ετελειώσαμε την προσευχή, έφυγαν αμέσως. Διότι δεν συνηθίζουννα μάχωνται εκείνους πού δεν τους μάχονται.
<br /><br />'''7.''' Όχι μόνο τον Θεόν και τα θεία ο άθεος αυτός δαίμων βλασφημεί, αλλά και προφέρει μέσα στοννου μας μερικά αισχρότατα και άπρεπα λόγια, για να εγκαταλείψωμε την προσευχή ή για ναπέσωμε σε απόγνωσι. Έτσι πολλούς τους εμπόδισε από την προσευχή και πολλούς τουςαπεμάκρυνε από τα Μυστήρια.Σε μερικούς κατέτηξε τα σώματα από την λύπη. Άλλους ο πονηρός αυτός και απάνθρωποςτύραννος τους εδάμασε με την νηστεία και δεν τους επέτρεψε την παραμικρή ανακούφισι.Και κατώρθωσε να πείση όχι μόνο τους κοσμικούς, αλλά και τους μοναχούς, ότι δεν τουςαπολείπεται πλέον καμμία ελπίδα σωτηρίας και ότι είναι ελεεινότεροι από όλους τους απίστους καιαπό αυτούς τους ειδωλολάτρες ακόμη.
<br /><br />'''8.''' Όποιος ενοχλείται από το πνεύμα της βλασφημίας και θέλει να απαλλαγή απ΄αυτό, ας εννοήσηκαλά ότι αιτία αυτών των λογισμών δεν είναι η ιδική του ψυχή, αλλά ο ακάθαρτος δαίμων, πού είπεκάποτε προς τον Κύριον: «Ταύτα πάντα σοι δώσω, εάν πεσών προσκυνήσης μοι» (Ματθ. δ΄ 9).Για τούτο και εμείς ας τον περιφρονούμε και ας μη υπολογίζωμε καθόλου τα λεγόμενά του και αςτου λέγωμε: «Ύπαγε οπίσω μου, σατανά. Κύριον τον Θεόν μου προσκυνήσω και αυτώ μόνωλατρεύσω» (πρβλ. Ματθ. δ΄ 10)∙ «σού δε επιστρέψει ο πόνος και ο λόγος επί την κεφαλήν σου, καιεπί την κορυφήν σου η βλασφημία σου καταβήσεται» (πρβλ. Ψαλμ. ζ΄ 17) έν τώ νύν αιώνι και έντώ μέλλοντι».
<br /><br />'''9.''' Όποιος προσπαθεί να παλαίψη εναντίον του δαίμονος της βλασφημίας με διαφορετικό από τονπροηγούμενο τρόπο, ομοιάζει μ΄εκείνον πού επιχειρεί να συλλάβη την αστραπή με τα χέρια του.Διότι πώς είναι δυνατόν να συλλάβη ή να αντειπή ή να παλαίψη εναντίον εκείνου πού επέρχεταιστην καρδιά ξαφνικά σαν άνεμος, πού είναι τα λόγια του γρηγορώτερα από την ριπή του οφθαλμού,και πού αμέσως γίνεται άφαντος;
<br /><br />'''10.''' Όλοι οι εχθροί ίστανται απέναντί μας και μάχονται και αργούν κάπως και δίνουν καιρό στονανταγωνιστή τους. Αυτός όμως όχι! Αλλά μόλις φάνηκε έφυγε, και μόλις ωμίλησε ανεχώρησε.
<br /><br />'''11.''' Πολλές φορές τούτος ο δαίμων συνηθίζει να εισχωρή στον νου των πιο απλών και πιοακεραίων, διότι αυτοί θορυβούνται και ταράσσονται υπερβολικά, πολύ περισσότερο από τουςάλλους. Και σ΄αυτούς, έχομε την γνώμη, ότι ο πόλεμος οφείλεται εξ ολοκλήρου στον φθόνο τωνδαιμόνων και όχι στην οίησι.
<br /><br />'''12.''' Ας παύσωμε να κρίνωμε και να κατακρίνωμε τον πλησίον, και τότε δεν πρόκειται ναφοβηθούμε τους λογισμούς της βλασφημίας. Διότι αφορμή και ρίζα του δευτέρου είναι το πρώτο.
<br /><br />'''13.''' Εκείνος πού είναι κλεισμένος σ΄ένα σπίτι, ακούει τα λόγια αυτών πού περνούν απ΄έξω, χωρίς νασυνομιλή μαζί τους.Παρομοίως και η ψυχή πού ζη με αυτοσυγκέντρωσι, ταράσσεται ακούοντας τις βλασφημίες πούπροφέρει διερχόμενος ο διάβολος.
<br /><br />'''14.''' Όποιος περιφρονεί τούτον τον δαίμονα, ελευθερώθηκε από το πάθος. Όποιος σοφίζεται νααγωνισθή εναντίον του διαφορετικά, στο τέλος νικάται. Διότι εκείνος που προσπαθεί να συλλάβητα πνεύματα με λόγια, ομοιάζει με εκείνον πού προσπαθεί να κλείση κάπου τους ανέμους. Κάποιοςεκλεκτός μοναχός, ενοχλούμενος είκοσι χρόνους από τούτον τον δαίμονα, έλυωσε την σάρκα τουμε νηστείες και αγρυπνίες. Και αφού δεν είδε από αυτά καμμία ωφέλεια, έγραψε το πάθος σε χαρτίκαι επήγε και το έδωσε σε κάποιον άγιο άνδρα. Έπεσε δε κατά πρόσωπον στην γη και δενμπορούσε να ανυψώση προς αυτόν το βλέμμα του. Ο γέροντας μόλις το διάβασε, χαμογέλασε, καιαφού σήκωσε τον αδελφό, του λέγει: «Βάλε, τέκνον μου, το χέρι σου στον αυχένα μου». Αφού τοέβαλε ο αδελφός, του λέγει ο μέγας εκείνος: «Ας είναι επάνω στον τράχηλό μου, αδελφέ, αυτή ηαμαρτία, όσα χρόνια την είχες ή θα την έχης ακόμη. Μόνο εσύ να μην την υπολογίζης πλέονκαθόλου». Και ο αδελφός αυτός διαβεβαίωνε ότι δεν πρόφθασε να βγει από το κελλί του γέροντος,και το πάθος έγινε άφαντο. Τούτο το περιστατικό μου το διηγήθηκε δοξάζοντας τον Θεόν ο ίδιοςαδελφός στον οποίο συνέβη.Όποιος ενίκησε τούτο το πάθος απεμάκρυνε την υπερηφάνεια.
 
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο Σ Τ Ο Σ Τ Ε Τ Α Ρ Τ Ο Σ ==
Περί πραότητος και απλότητος
(Διά τάς αρετάς της πραότητος, της απλότητος και της ακακίας, τάς «σεσοφισμένας», όχι ταςφυσικάς, καθώς και διά την πονηρίαν)
ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ του ηλίου προτρέχει το φως της αυγής. Παρόμοια πρίν από την ταπεινοφροσύνητρέχει η πραότης. Ας ακούσωμε δε και το Φώς, δηλαδή τον Χριστόν, να τις τοποθετή κατ΄ αυτήντην σειρά. «Μάθετε απ΄ εμού, λέγει, ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία» (Ματθ. ια΄ 29). Λοιπόν,το φυσικό είναι πρίν λάμψη ο ήλιος να φωτισθούμε από το φως της αυγής και έπειτα να ατενίσουμεπλούσια τον ήλιο. Διότι δεν είναι δυνατόν, δεν είναι, όπως το δείχνει και η φύσις των πραγμάτων,να αντικρύση κανείς τον ήλιο, δηλαδή την ταπείνωσι, πρίν γνωρίση το φως της αυγής, δηλαδή τηνπραότητα.
<br /><br />'''2.''' Η πραότης είναι μία αμετακίνητη κατάστασις του νου, πού παραμένει η ίδια και στις τιμές καιστις περιφρονήσεις. Πραότης σημαίνει, το να προσεύχεσαι ειλικρινώς για τον πλησίον σου, χωρίςνα ενοχλήσαι καθόλου από τις ταραχές πού σου προξενεί. Η πραότης είναι βράχος επάνω από τηναφρισμένη θάλασσα, πού εντελώς ακλόνητος διαλύει όλα τα κύματα, τα οποία τον κτυπούν.Η πραότης είναι το στήριγμα της υπομονής, η θύρα ή καλύτερα η μητέρα της αγάπης, ηπροϋπόθεσις της διακρίσεως, διότι όπως λέγει η Γραφή, «διδάξει Κύριος πραείς οδούς αυτού»(Ψαλμ. κδ΄ 9)∙ η πρόξενος της αφέσεως των αμαρτιών, το θάρρος της προσευχής, η περιοχή τουΑγίου Πνεύματος, διότι ο Κύριος λέγει: «Επί τίνα επιβλέψω, αλλ΄ ή επί τον πράον και ησύχιον»;(πρβλ. Ησ. ξς΄ 2).Η πραότης είναι συνεργός στην υπακοή, οδηγός στην αδελφοσύνη, χαλινός της μανίας, κόψιμο τουθυμού, μίμησις του Χριστού, ιδιότης των Αγγέλων, δεσμός των δαιμόνων, ασπίδα κατά της πικράςοργής.
<br /><br />'''3.''' Στις καρδιές των πράων θα αναπαύεται ο Κύριος, ενώ η ταραχώδης ψυχή είναι καθέδρα τουδιαβόλου. «Οι πραείς κληρονομήσουσι γήν» (Ματθ. ε΄ 5)∙ μάλλον θα γίνουν κυρίαρχοί της, ενώ οιοργίλοι και θυμώδεις άνδρες θα εξορισθούν από την γη τους.
<br /><br />'''4.''' Η πραεία ψυχή είναι θρόνος της απλότητος, ενώ ο νους του οργίλου δημιουργός της πονηρίας. Ηηπία ψυχή θα δεχθή μέσα της τους λόγους της σοφίας εφ΄ όσον «οδηγήσει Κύριος πραείς ένκρίσει» (Ψαλμ. κδ΄ 9) ή μάλλον στην διάκρισι. Η ευθεία ψυχή συζή με την ταπείνωσι, ενώ ηπονηρά είναι υπηρέτρια της υπερηφανείας. Οι ψυχές των πράων θα γεμίσουν από γνώσι και σύνεσι,ενώ ο νους του θυμώδους συγκατοικεί με το σκοτάδι και την άγνοια.
<br /><br />'''5.''' Αυτός που θυμώνει και αυτός που ειρωνεύεται συναντήθηκαν μεταξύ τους. Και ήταν αδύνατο ναευρεθή ένας ευθύς λόγος στην συζήτησί τους! Αν ανοίξης την καρδιά του πρώτου, θα εύρης τηνμανία, και αν ερευνήσης την ψυχή του δευτέρου, θα αντικρύσης την πονηρία.
<br /><br />'''6.''' Η απλότης είναι μία συνήθεια και συμπεριφορά της ψυχής αποίκιλη, πού δεν κινείται σε κανένανκακό λογισμό. Η ακακία είναι μία γλυκειά και χαρούμενη ψυχική κατάστασις, απηλλαγμένη απόκάθε κακή σκέψι και υπόνοια.
<br /><br />'''7.''' Πρώτο γνώρισμα της παιδικής ηλικίας είναι η αποίκιλη απλότης. Όσο την είχε αυτήν ο Αδάμ δεναντίκρυσε στον εαυτό του ούτε ψυχική γυμνότητα ούτε σωματική ασχημοσύνη.
<br /><br />'''8.''' Καλή βέβαια και αξιομακάριστη είναι η απλότης πού έχουν μερικοί έκ φύσεως. Όχι όμως τόσο,όσο η απλότης πού αποκτήθηκε με κόπους και ιδρώτες και με μετεγκεντρισμό της πονηράςφύσεως. Διότι η μέν πρώτη είναι σκεπασμένη και προφυλαγμένη από πολυποίκιλες μεταβολές καιπάθη ενώ η Δευτέρα γίνεται πρόξενος της τελείας ταπεινοφροσύνης και πραότητος. Και η μία δενέχει πολύ μισθό, ενώ η άλλη έχει άπειρο και απροσμέτρητο.
<br /><br />'''9.''' Όλοι όσοι επιθυμούμε να προσελκύσωμε προς το μέρος μας τον Κύριον, ας Τον πλησιάσωμε σανδιδάσκαλο πού κάνει μάθημα, «απλώς και απλάστως και αποικίλως και απονήρως και απεριέργως».Επειδή αυτός είναι απλούς και ασύνθετος, θέλει και οι ψυχές που Τον πλησιάζουν να είναι απλέςκαι ακέραιες. Και δεν είναι δυνατόν να αντικρύσης ποτέ απλότητα χωρίς ταπείνωσι.Πονηρός σημαίνει άνθρωπος πού κάνει ψευδείς προβλέψεις και πού φαντάζεται ότι αντιλαμβάνεταιτους λογισμούς των άλλων από τα λόγια τους, και τα μυστικά των καρδιών τους από τις εξωτερικέςκινήσεις.
<br /><br />'''10.''' Είδα ανθρώπους ευθείς πού έμαθαν από τους πονηρούς να πονηρεύωνται, και εθαύμασα πώςτόσο γρήγορα κατώρθωσαν να χάσουν το φυσικό τους ιδίωμα και προτέρημα.
<br /><br />'''11.''' Όσο εύκολα αλλάζουν και ξεπέφτουν οι ευθείς, τόσο δύσκολα μπορούν να μεταβληθούν οιαντίθετοι, οι πονηροί. Πολλές φορές η πραγματική ξενιτεία και η υποταγή και η προφύλαξις τουστόματος κατώρθωσαν πολλά και επέτυχαν παραδόξως να μεταβάλουν καταστάσεις αθεράπευτες.
<br /><br />'''12.''' Εάν «η γνώσις φυσιοί» (Α΄ Κορ. η΄ 2) τους περισσοτέρους, σκέψου μήπως το να είναι κάποιοςανίδεος και αμαθής φέρνει κάποια σχετική ταπείνωσι, αν και υπάρχουν –σπάνιοι βεβαίως- καιαυτοί που υπερηφανεύονται για την αμάθειά τους.
<br /><br />'''13.''' Ζωντανή απόδειξις και υπόδειγμα της μακαρίας απλότητος υπήρξε ο τρισμακάριος Παύλος οαπλούς[1]. Κανείς δεν είδε πουθενά ούτε άκουσε ούτε πρόκειται να ιδή ποτέ τόση πνευματικήπρόοδο σε τόσο σύντομο χρόνο.
<br /><br />'''14.''' Απλούς μοναχός σημαίνει ζώον άλογο, αλλά και λογικό, πού κάνει υπακοή και αποθέτειεντελώς το φορτίο του στον οδηγό του. Το ήμερο ζώον δεν θα αντιμιλήση σ΄ εκείνον πού το δένει.Ομοίως και η ευθεία ψυχή στον ιδικό της προεστώτα. Ακολουθεί εκείνον πού την σύρει όπως θέλεικαι έως θυσίας δεν γνωρίζει να αντιλέγη.
<br /><br />'''15.''' Απονήρευτος άνθρωπος σημαίνει καθαρά φύσις της ψυχής, όπως ακριβώς επλάσθη, πούσυνεργάζεται και συνομιλεί εύκολα με όλους τους ανθρώπους.
<br /><br />'''16.''' Ευθύτης σημαίνει απερίεργη σκέψις, ανυπόκριτη συμπεριφορά, ομιλία φυσική καιανεπιτήδευτη. Όπως ονομάζεται ο Θεός αγάπη, έτσι ονομάζεται και ευθύτης. Γι΄αυτό και ο σοφός,δηλαδή ο Σολομών, στο «Άσμα» λέγει στην καθαρά καρδία: «Ευθύτης ηγάπησέ σε» (α΄ 4). Καθώςεπίσης και ο πατέρας του λέγει στους «Ψαλμούς»: «Χρηστός και ευθύς ο Κύριος» (κδ΄ 8). Λέγειακόμη ότι σώζονται οι συνώνυμοί Του: «Του σώζοντος τους ευθείς τη καρδία» (ζ΄ 11). Λέγειεπίσης: «Ευθύτητα ψυχών είδε και επεσκέψατο το πρόσωπον αυτού» (πρβλ. ι΄ 7).
<br /><br />'''17.''' Πονηρία σημαίνει μεταβολή της ευθύτητος, σκέψις πλάνης, ψεύδη που λέγονται κατ΄οικονομίαν, όρκοι πού έν μέρει αληθεύουν, λόγοι πού έχουν περιπλακή, καρδία ομοία με τον βυθότης θαλάσσης, άβυσσος δολιότητος, ψευδολογία που μονιμοποιήθηκε, οίησις πού κατήντησεφυσική, αντίπαλος της ταπεινώσεως, υποκριτική μετάνοια, απομάκρυνσις του πένθους, εχθρός τηςεξομολογήσεως, τακτική εκείνων πού ακολουθούν την γνώμη τους, πρόξενος ηθικών πτώσεων,εμπόδιο στην ανέγερσι των πεσόντων, αντιμετώπισις των ύβρεων με φαινομενικό χαμόγελο,σκυθρωπότης ανόητη και αφύσικη, ευλάβεια επίπλαστη, ζωή ομοία με των δαιμόνων.
<br /><br />'''18.''' Ο πονηρός είναι συνόμιλος και συνώνυμος του διαβόλου. Γι΄ αυτό και ο Κύριος μας εδίδαξεέτσι να τον αποκαλούμε -τον διάβολο- λέγοντας: «Ρύσαι ημάς από του πονηρού» (Ματθ. ς΄ 13).
<br /><br />'''19.''' Η πονηρία είναι μία επιστήμη ή καλύτερα ασχημοσύνη των δαιμόνων, η οποία ενώ είναιεστερημένη από αλήθεια, προσπαθεί να το κρύπτη και να εξαπατά πολλούς.
<br /><br />'''20.''' Η υποκρισία είναι μία κατάστασις όπου το σώμα, οι εξωτερικές δηλαδή εκδηλώσεις, ευρίσκεταισε αντίθεσι με την ψυχή. Είναι δε η κατάστασις αυτή περιπεπλεγμένη με παντός είδους κακέςσκέψεις και επινοήσεις.
<br /><br />'''21.''' Ας φύγωμε λοιπόν μακρυά από τον κρημνό της υποκρισίας και τον λάκκο της υπουλότητος,ακούοντας τα λόγια του Ψαλμωδού: «Ότι οι πονηρευόμενοι εξολοθρευθήσονται, και ωσεί χόρτοςταχύ αποξηρανθήσονται, και ωσεί λάχανα χλόης ταχύ αποπεσούνται» (Ψαλμ. λς΄ 2). Διότι οιτοιούτοι άνθρωποι γίνονται βοσκή των δαιμόνων.
<br /><br />'''22.''' Δύσκολα θα εισέλθουν οι πλούσιοι στην βασιλεία των ουρανών. Ομοίως δύσκολα θααποκτήσουν την απλότητα οι συνετοί ανόητοι, (αυτοί δηλαδή πού ενώ είναι ανόητοιπαρουσιάζονται με την πονηρία τους ως συνετοί).
<br /><br />'''23.''' Μία πτώσις πολλές φορές εσωφρόνισε τους κακούς και πονηρούς και τους εχάρισε χωρίς να τοθέλουν την ακακία και την σωτηρία.
<br /><br />'''24.''' Αγωνίζου να θεωρής πεπλανημένη την λογική σου και την κρίσι σου[2], και έτσι θα εύρηςσωτηρία και ευθύτητα έν Χριστώ Ιησού τώ Κυρίω ημών. Αμήν.Όποιος κατώρθωσε να ανεβή έως εδώ, ας έχη θάρρος, διότι μιμούμενος τον διδάσκαλον Χριστόνεσώθηκε.
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Κατήγετο εξ Αιγύπτου. Κατ΄ αρχήν ακολούθησε τον έγγαμο βίο, αλλά η διαγωγή της συζύγουτου συνετέλεσε να τον ανταλλάξη με την αναχωρητική ζωή. Διετέλεσε μαθητής του Μ. Αντωνίουκαι ανήλθε σε υψηλά μέτρα αγιότητος. Η υπακοή του, η απλότης και η ακακία του υπήρξανπαροιμιώδεις. Η μνήμη του εορτάζεται στις 7 Μαρτίου.[2] Η έννοια της παραδόξου αυτής προτροπής είναι: «Μη βασίζεσαι στην ιδική σου φρόνησι, αλλάστου πνευματικού σου οδηγού». Σχετικώς συνιστά και η Αγία Γραφή: «Μη ίσθι φρόνιμος παράσεαυτώ» (Παρμ. γ΄ 7 - Ρωμ. ιβ΄ 16). «Ουαί οι συνετοί έν εαυτοίς και ενώπιον αυτών επιστήμονες»(Ησ. ε΄ 21).
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο Σ Τ Ο Σ Π Ε Μ Π Τ Ο Σ ==
Περί ταπεινοφροσύνης
(Διά την υψίστην ταπεινοφροσύνην, η οποία αποκτάται με μυστικόν τρόπον και εξολοθρεύει ταπάθη)
ΕΚΕΙΝΟΣ που θέλει να διηγήται με λόγια αισθητά την αίσθησι και την ενέργεια της αγάπης τουΚυρίου στην κυριολεξία της, και της αγίας ταπεινοφροσύνης καθώς πρέπει, και της μακαρίαςαγνότητος αληθινά, και της θείας ελλάμψεως παραστατικά, και του φόβου του Θεού πραγματικά,και της εσωτερικής πληροφορίας αλάνθαστα, και φαντάζεται ότι θα δώση να καταλάβουν αυτά ταπράγματα με την εξήγησί του όσοι δεν τα έχουν γευθή προσωπικώς, αυτός ομοιάζει με εκείνον πούθέλει να εξηγήση με λόγια και παραδείγματα, πόσο γλυκό είναι το μέλι σε εκείνους πού ποτέ δεν τοεγεύθηκαν. Και ο μέν δεύτερος άδικα φιλολογεί, για να μην ειπώ βαττολογεί, ο δε πρώτος ή αγνοείαυτά που διηγείται ή εμπαίζεται υπερβολικά από την κενοδοξία.
<br /><br />'''2.''' Ο παρών λόγος παρουσίασε ενώπιόν μας προς εξέτασι έναν θησαυρό, ο οποίος ευρίσκεταιασφαλισμένος μέσα σε οστράκινα σκεύη ή καλύτερα σε ανθρώπινα σώματα. Ένα θησαυρό πού ηποιότης του δεν μπορεί καθόλου να κατανοηθή με λόγια. Έχει δε ο θησαυρός αυτός απ΄ έξω μόνομία επιγραφή, η οποία είναι ακατανόητη και παρέχει πολλήν και ατέλειωτη ερευνητική προσπάθειασε όσους ζητούν να την εξηγήσουν με λόγια. Και η επιγραφή αυτή έχει ως εξής: «Η ΑΓΙΑΤΑΠΕΙΝΩΣΙΣ».
<br /><br />'''3.''' Όσοι οδηγούνται από το πνεύμα του Θεού, ας εισέλθουν μαζί μας στο νοερό και πάνσοφο τούτοσυνέδριο και ας κρατούν νοερώς στα χέρια τους θεόγραπτες πλάκες γνώσεως.Άρχισε λοιπόν το συνέδριο. Συγκεντρωθήκαμε και συζητήσαμε και ερευνήσαμε εξεταστικά τηνσημασία της σπουδαίας αυτής επιγραφής. Ένας έλεγε ότι ταπεινοφροσύνη είναι το να λησμονήςαμέσως τα κατορθώματά σου. Άλλος, το να θεωρής τον εαυτό σου πιο τελευταίο και πιο αμαρτωλόαπό όλους. Άλλος, το να γνωρίσης καλά με τον νου σου την ιδική σου αδυναμία και ασθένεια.Άλλος, το να προλαμβάνης σε φιλονεικίες να διαλύης πρώτος την οργή. Άλλος, το να γνωρίζηςκαλά την χάρι και την ευσπλαγχνία του Θεού. Και ένας άλλος πάλι, το να αισθάνεσαι ψυχικήσυντριβή και να απαρνήσαι το ιδικό σου θέλημα.Και εγώ αφού τα άκουσα όλα αυτά, και αφού τα εξέτασα μόνος μου με πολλή περίσκεψι καιπροσοχή, δεν κατώρθωσα με όσα άκουσα να καταλάβω την έννοια της μακαρίς ταπεινοφροσύνης.Γι΄αυτό ως έσχατος όλων, αφού εμάζευσα όπως ο σκύλος τα ψίχουλα πού έπεσαν από το τραπέζιτων γνωστικών εκείνων και μακαρίων Πατέρων, κατέληξα στον εξής ορισμό:Η ταπεινοφροσύνη είναι ανώνυμη χάρις της ψυχής η οποία μπορεί να ονομασθή μόνο από όσουςτην εδοκίμασαν εκ πείρας. Είναι ανέκφραστος πλούτος, ονομασία του Θεού, δωρεά του Θεού, εφ΄όσον Εκείνος λέγει: «Μάθετε ούκ απ΄ Αγγέλου, ούκ απ΄ ανθρώπου, ούκ από δέλτου, αλλ΄ απ΄εμού», δηλαδή από την ενοίκησί μου και την έλλαμψί μου και την ενέργειά μου μέσα σας, «ότιπράος είμι και ταπεινός τη καρδία και τω λογισμώ και τώ φρονήματι, και ευρήσετε ανάπαυσινπολέμων και κουφισμόν λογισμών ταίς ψυχαίς υμών» (πρβλ. Ματθ. ια΄ 29).
<br /><br />'''4.''' Διαφορετική είναι η όψις που παρουσιάζει η οσία αύτη άμπελος όταν ακόμη επικρατή οχειμώνας των παθών, και διαφορετική όταν πλέον έλθη η άνοιξις (και η έναρξις) των καρπών, καιδιαφορετική όταν φθάση το θέρος των αρετών, παρ΄ όλον ότι όλες αυτές οι όψεις συμβάλλουν σεμία και την αυτή ευφροσύνη και καρποφορία. Γι΄ αυτό εμφανίζει και τα αντίστοιχα σημάδια και τιςαποδείξεις των κατά καιρούς καρπών της.
<br /><br />'''5.''' Όταν αρχίζη να ανθίζη μέσα μας η σταφυλή της οσίας αυτής αμπέλου, αισθανόμεθα πάραυτακόπωσι και μίσος προς κάθε ανθρώπινη δόξα και έπαινο, ενώ συγχρόνως εξορίζομε από μέσα μαςτον θυμό και την οργή. Όσο δε έν τω μεταξύ προχωρεί κατά την πνευματική ηλικία μέσα στηνψυχή, η βασίλισσα αυτή των αρετών, κάθε καλό που εκτελούμε το θεωρούμε μηδέν ή μάλλονβδέλυγμα. Κυρίως συλλογιζόμαστε ότι κάθε ημέρα που περνά αυξάνει το φορτίο των αμαρτιών μαςεξ αιτίας κρυφών και ασυναισθήτων αμαρτιών και αμελειών, πού σκορπίζουν τον πλούτο τηςψυχής.Το δε πλήθος των χαρισμάτων πού μας χορηγεί ο Θεός το βλέπομε σαν αιτία μεγαλυτέραςτιμωρίας, γιατί δεν μας αξίζει. Έτσι ο νους ασφαλίζεται από τους κλέπτες κλεισμένος μέσα στοβαλάντιο της μετριοφροσύνης. Ακούει μόνο τα κτυπήματα και τα παιγνίδια τους, χωρίς ναεπηρεάζεται καθόλου από αυτά. Και τούτο, διότι η μετριοφροσύνη είναι ταμείο απαραβίαστο.
<br /><br />'''6.''' Ετολμήσαμε δι΄ ολίγων να φιλοσοφήσωμε για την άνθησι και την μικρή ανάπτυξι τούτου τουαειθαλούς καρπού. Αλλά για το ποιο είναι το τέλειο βραβείο, ο τέλειος καρπός της ιεράς αυτήςαρετής, όσοι είσθε οικείοι του Κυρίου, ερωτήσατε τον Κύριον. Για την ποσότητα και μεγαλωσύνητης οσίας αυτής αρετής δεν είναι δυνατόν να ομιλήσω. Για την ποιότητά της πάλι είναι ακόμη πιοαδύνατο.Έτσι ας επιχειρήσωμε πάλι να ομιλήσωμε για τις ιδιότητές της σύμφωνα με την σκέψι πού ήλθεστον νου μας.
<br /><br />'''7.''' Η μετάνοια που γίνεται με συνεχή φροντίδα και το πένθος πού είναι καθαρισμένο από κάθεκηλίδα και η οσιωτάτη των αρχαρίων ταπείνωσις διαφέρουν και διακρίνονται μεταξύ τους όσο οάρτος από την ζύμη και το αλεύρι. Διότι συντρίβεται πρώτα η ψυχή και λεπτύνεται με τηνπραγματική μετάνοια.Έπειτα ενώνεται κατά κάποιον τρόπο και, ας το ειπώ έτσι, συμφύρεται με τον Θεόν με το ύδωρ τουαληθινού πένθους. Εν συνεχεία, αφού ανάψη με το πύρ του Κυρίου, εμφανίζεται ως στερεός άρτοςη μακαρία ταπείνωσις, η άζυμος και άτυφος, (η οποία δηλαδή είναι απηλλαγμένη από την ζύμη τηςκακίας και την υπερηφάνεια).Και όπως κάθε μία από τις τρεις αυτές αρετές, τις όμοιες με τρίπλοκη αλυσίδα ή καλύτερα μεουράνιο τόξο, εμφανίζει την ίδια δύναμι και ενέργεια και αποβλέπει στον ίδιο στόχο, θα πρέπειοπωσδήποτε να έχουν μεταξύ τους και τις ιδιότητες κοινές. Έτσι όποιο θα ονομάσης σημάδι τηςμιάς, θα το εύρης να είναι γνώρισμα και της άλλης.Αυτό δε πού είπα θα προσπαθήσω με συντομία να το αποδείξω και να το επικυρώσω.
<br /><br />'''8.''' Πρώτη και εξαιρετική ιδιότης της ωραίας και αξιοθαύμαστης αυτής τριάδος είναι η μετά πολλήςχαράς υποδοχή της ατιμίας, την οποία δέχεται με ανοικτά τα χέρια και την εναγκαλίζεται, με τηνσκέψι ότι καταπαύει και κατακαίει ψυχικές ασθένειες και μεγάλες αμαρτίες. Δεύτερο γνώρισμά τηςείναι η εξαφάνισις κάθε εκδηλώσεως θυμού, καθώς και η μετριοφροσύνη γι΄αυτή την επιτυχία. Ητρίτη δε και ανωτέρα βαθμίδα είναι η αναμφίβολος αμφιβολία για την ισχύ των καλών μας έργων,καθώς και η συνεχής έφεσις για μάθησι.
<br /><br />'''9.''' Όπως «τέλος νόμου και προφητών Χριστός, είς δικαιοσύνην παντί τώ πιστεύοντι» (Ρωμ. ι΄ 4),έτσι και τέλος των ακαθάρτων παθών σε καθέναν πού δεν προσέχει είναι η κενοδοξία και ηυπερηφάνεια. Με το να τις φονεύη δε αυτές η νοερά έλαφος της ταπεινοφροσύνης[1], διαφυλάττειεκείνον ο οποίος συζή μαζί της απρόσβλητον από κάθε θανατηφόρο δηλητήριο. Πού να εμφανισθήαλήθεια σ΄αυτήν το δηλητήριο της υποκρισίας; Πού το δηλητήριο της καταλαλιάς; Πού ναεμφωλεύση σ΄αυτήν όφις; Και εάν πάλιν εμφωλεύση, δεν θανατώνεται και δεν εξαφανίζεται, όταντραβηχθή έξω από την καρδιά και φανερωθή; Δεν συναντάς σε όποιον συνδέεται με αυτήν μίσοςούτε κάποια μορφή αντιλογίας ούτε καμμία οσμή απειθαρχίας, εκτός αν τυχόν πρόκειται γιαθέματα πίστεως.
<br /><br />'''10.''' Όποιος την ενυμφεύθη είναι ήπιος, προσηνής, ευκατάνυκτος, ευσπλαγχνικός περισσότερο απόκάθε άλλον. Είναι ακόμη γαλήνιος, χαρωπός, ευκολοκυβέρνητος, άλυπος, άγρυπνος, άοκνος, και-γιατί να λέγω πολλά;- απαθής∙ αφού «έν τη ταπεινώσει ημών εμνήσθη ημών ο Κύριος καιελυτρώσατο ημάς έκ των εχθρών ημών» (Ψαλμ. ρλε΄ 23-24) και έκ των παθών και μολυσμών.
<br /><br />'''11.''' Ο ταπεινόφρων μοναχός δεν πολυεξετάζει τα άρρητα μυστήρια, ενώ ο υπερήφανος ερευνά ταακατάληπτα κρίματα του Θεού.
<br /><br />'''12.''' Σε κάποιον από τους πλέον γνωστικούς αδελφούς παρουσιάσθηκαν οφθαλμοφανώς οι δαίμονεςκαι τον εμακάρισαν. Αυτός δε ο πάνσοφος τους απήντησε: «Εάν σταματήσετε να με επαινήτε μετους λογισμούς πού φέρνετε στην ψυχή μου, τότε εξ αιτίας της αναχωρήσεώς σας θα θεωρήσω τονεαυτόν μου μέγαν. Εάν όμως δεν σταματήσετε να με επαινήτε, τότε από τους ιδικούς σας επαίνουςθα συλλογίζωμαι την ιδική μου ακαθαρσία, εφ΄ όσον είναι «ακάθαρτος παρά Κυρίω πάςυψηλοκάρδιος» (Παροιμ. ις΄ 5). Ή λοιπόν αναχωρείτε και γίνομαι αμέσως μέγας ή συνεχίζετε να μεεπαινήτε και αποκτώ με την συνεργία σας περισσότερη ταπείνωσι». Οι δαίμονες αμέσωςκατεπλάγησαν διότι δεν είχαν τι να του απαντήσουν και έγιναν άφαντοι.
<br /><br />'''13.''' Να μην είναι η ψυχή σου ως προς το ζωοποιό τούτο νάμα, δηλαδή την ταπείνωσι, λάκκος πούάλλοτε την αναβλύζει και άλλοτε πάλι στερεύει από τον καύσωνα της φιλοδοξίας και τηςεπάρσεως, αλλά πηγή απαθείας πού πάντοτε θα αναβλύζη από τα βάθη της ποταμό ολόκληροταπεινοφροσύνης. Γνώριζε, ώ φίλε μου, ότι οι κοιλάδες είναι εκείνες πού πληθαίνουν μέσα τους τοσιτάρι και τον πνευματικό καρπό. Κοιλάδα σημαίνει ψυχή ταπεινωμένη ανάμεσα σε όρη, (δηλαδήανάμεσα σε πνευματικές αρετές), η οποία πάντοτε είναι χωρίς υπερηφάνεια και πάντοτε παραμένειαμετακίνητη.
<br /><br />'''14.''' Δεν λέγει ο Ψαλμωδός «ενήστευσα» ούτε «αγρύπνησα» ούτε «εκοιμήθηκα κατά γής», αλλά«εταπεινώθην, και έσωσέ με συντόμως ο Κύριος» (πρβλ. Ψαλμ. ριδ΄ 6). Η μέν μετάνοια μαςανεγείρει, το δε πένθος κρούει την πύλη του ουρανού, η δε οσία ταπείνωσις την ανοίγει. Εγώ δεομολογώ και προσκυνώ την τριάδα μέσα στην μονάδα και την μονάδα μέσα στην τριάδα[2].
<br /><br />'''15.''' Όλα όσα βλέπονται τα φωτίζει ο ήλιος, και όλα όσα γίνονται με λογική τα ενισχύει ηταπείνωσις. Όταν απουσιάζη το φως, όλα είναι ζοφώδη, και όταν απουσιάζη η ταπείνωσις, όλα τακατορθώματά μας είναι άχρηστα.
<br /><br />'''16.''' Ένας χώρος σε ολόκληρη την κτίσι είδε μία μόνο φορά τον ήλιο[3]. Και ένας μόνο λογισμόςπολλές φορές προξένησε ταπείνωσι[4]. Μία και μόνη ημέρα αισθάνθηκε όλος ο κόσμοςαγαλλίασι[5]. Και μία μόνο υπάρχει αρετή, η ταπείνωσις, πού δεν μπορούν να την μιμηθούν οιδαίμονες.
<br /><br />'''17.''' Άλλο πράγμα είναι το να υπερηφανεύεται κανείς, και άλλο το να μην υπερηφανεύεται, και άλλοτο να ταπεινώνεται. Ο πρώτος καθημερινώς κρίνει τους άλλους∙ ο δεύτερος δεν κρίνει τους άλλους,πλήν όμως δεν κατακρίνει και τον εαυτόν του∙ ο δε τρίτος, αν και απηλλαγμένος από την καταδίκη,καταδικάζει ο ίδιος συνεχώς τον εαυτόν του.
<br /><br />'''18.''' Άλλο πράγμα είναι το να ταπεινοφρονή κανείς, και άλλο το να αγωνίζεται να ταπεινοφρονή, καιάλλο το να επαινή τον ταπεινόφρονα. Το πρώτο είναι των τελείων, το δεύτερο των αληθινώνυποτακτικών, και το τρίτο όλων των πιστών.
<br /><br />'''19.''' Εκείνος πού έχει γίνει ταπεινός βαθειά και εσωτερικά, δεν κλέπτεται και δεν ζημιώνεται απόλόγους χειλέων. Διότι δεν προφέρει η θύρα του στόματος ό,τι δεν έχει ο θησαυρός της καρδιάς.
<br /><br />'''20.''' Ο ίππος πού είναι μόνος του, πολλές φορές του φαίνεται πώς τα καταφέρνει στο τρέξιμο, ότανόμως ευρίσκεται μαζί με άλλους ίππους, τότε αντιλαμβάνεται την νωθρότητά του.
<br /><br />'''21.''' Εάν ο λογισμός δεν καυχάται πλέον για φυσικά προτερήματα, αυτό είναι σημάδι ότι αρχίζει ναέρχεται η υγεία. Αντιθέτως όσο οσφραίνεται ακόμη εκείνη την δυσοσμία, δεν αισθάνεται τουπνευματικού μύρου την ευωδία.
<br /><br />'''22.''' Ο εραστής μου, είπε η οσία ταπείνωσις, δεν επιπλήττει, δεν καταδικάζει τους άλλους, δενεπιζητεί πρωτεία, δεν χρησιμοποιεί σοφιστείες, έως ότου ενωθή μαζί μου, διότι μετά την ένωσί μαςδεν υπόκειται πλέον στον νόμο.
<br /><br />'''23.''' Σε κάποιον αγωνιστή πού προσπαθούσε να κατακτήση την μακαρία ταπείνωσι, οι ανόσιοιδαίμονες έσπερναν επαίνους στην καρδιά. Εκείνος τότε μηχανάται κατόπιν θείου φωτισμού κάποιοευσεβές τέχνασμα, για να νικήση την πονηρία των δαιμόνων. Σηκώνεται λοιπόν αμέσως και γράφειστον τοίχο του κελλίου του τα ονόματα των πλέον υψηλών αρετών, δηλαδή της τελείας αγάπης, τηςαγγελικής ταπεινοφροσύνης, της καθαράς προσευχής, της αφθάρτου αγνότητος και των παρομοίων.Οσάκις λοιπόν άρχιζαν να τον επαινούν οι λογισμοί, τους έλεγε: «Ας πάμε να κάνουμε τον έλεγχο».Πλησιάζοντας δε στον τοίχο εδιάβαζε τα ονόματα των αρετών και απευθυνόμενος στον εαυτόν τουεκραύγαζε: «Όταν τις αποκτήσης αυτές, ας γνωρίζης ότι ακόμη ευρίσκεσται μακρυά από τονΘεόν».
<br /><br />'''24.''' Ποια είναι η δύναμις και η ουσία τούτου του ηλίου, (δηλαδή της ταπεινοφροσύνης), δενμπορούμε να την παρουσιάσωμε. Μόνο από τις ενέργειές της και από τις ιδιότητές τηςκατορθώνομε να κατανοήσωμε την βαθύτερη ουσία της.
<br /><br />'''25.''' Η ταπεινοφροσύνη είναι θεϊκή σκέπη πού σκεπάζει τους οφθαλμούς μας, για να μη βλέπωμε τακατορθώματά μας. Η ταπεινοφροσύνη είναι άβυσσος ευτελείας, απρόσβλητη από κάθε κλέπτη. Ηταπεινοφροσύνη είναι «πύργος ισχύος από προσώπου εχθρού» (Ψαλμ. ξ΄ 4). «Ο εχθρός δεν έχει ναωφεληθή από αυτόν, τον ταπεινό, και ο υιός ή μάλλον ο λογισμός της ανομίας δεν θα μπορέση νατον κακοποιήση. Αντιθέτως δε αυτός θα κατακόψη ενώπιόν του όλους του εχθρούς του και όσουςτον μισούν θα τους κατατροπώση» (πρβλ. Ψαλμ. πη΄ 23).
<br /><br />'''26.''' Ο μεγάλος τούτος ιδιοκτήτης του ιδικού του πλούτου, δηλαδή η ταπείνωσις, αντιλαμβάνεταιμέσα στην ψυχή και άλλα εκλεκτά γνωρίσματα, εκτός από όλα εκείνα που προαναφέραμε. Διότιεκείνα πού προαναφέραμε, εκτός από ένα[6], υποδηλώνουν απλώς στους άλλους τον πνευματικόπλούτο.
<br /><br />'''27.''' Θα γνωρίσης και δεν θα απατηθής ότι απέκτησες μέσα σου την οσία αυτή ουσία, δηλαδή τηνταπείνωσι, από το πλήθος του αρρήτου φωτός και από τον απερίγραπτο έρωτα της προσευχής. Πρίνκατακτηθούν αυτά προηγείται μία κατάστασις, κατά την οποία η καρδιά δεν περιφρονεί τουςαμαρτάνοντας ούτε κατακρίνει τα αμαρτήματά τους. Και πρίν από αυτή την κατάσταση προηγείταιάλλη, κατά την οποία η καρδιά μισεί κάθε κενοδοξία.
<br /><br />'''28.''' Όποιος επέτυχε την πλήρη γνώσι του εαυτού του, αυτός έσπειρε σε γη αγαθή. Όποιος δενέσπειρε κατ’ αυτόν τον τρόπο, δεν πρόκειται να ιδή να ανθίζη μέσα του η ταπεινοφροσύνη. Όποιοςεπέτυχε την γνώσι του εαυτού του, αυτός αισθάνθηκε τον φόβο του Κυρίου, και βαδίζοντας με τηναίσθησι αυτή έφθασε στην πύλη της αγάπης.
<br /><br />'''29.''' Η ταπείνωσις είναι η πύλη της ουρανίου βασιλείας πού εισάγει σ’ αυτήν όσους την πλησιάζουν.Νομίζω ότι γι’ αυτήν είπε ο Κύριος: «Και εισελεύσεται ο βουλόμενος και εξελεύσεται αφόβως εκτου βίου και νομήν ευρήσει» (πρβλ. Ιωάν. ι΄ 9) και χλόη μέσα στον παράδεισο. Όλοι όσοι εισήλθανστην μοναχική ζωή από άλλη θύρα αυτοί είναι κλέπται και λησταί της ιδικής τους ζωής (πρβλ.Ιωάν. ι΄ 1).
<br /><br />'''30.''' Όσοι επιζητούμε την ταπεινοφροσύνη ας μη παύωμε να εξετάζωμε και να ανακρίνωμε τουςεαυτούς μας. Και όταν αισθανώμεθα με την καρδιά μας ανώτερον σε όλα τον πλησίον, τότε είναικοντά μας το έλεος, (δηλαδή το έκ Θεού δώρο της ταπεινοφροσύνης).
<br /><br />'''31.''' Είναι ακατόρθωτο να προέλθη από το χιόνι φλόγα. Περισσότερο όμως ακατόρθωτο είναι ναευρεθή ταπείνωσεις στους ετερόδοξους, διότι το κατόρθωμα αυτό ανήκει μόνο στους πιστούς καιορθοδόξους και μάλιστα σε όσους εξ αυτών έχουν καθαρθή από τα πάθη.
<br /><br />'''32.''' Οι περισσότεροι από εμάς ονομάζομε τους εαυτούς μας αμαρτωλούς∙ ίσως και να τοπαραδεχώμαστε. Αλλά την ταπεινόφρονα καρδία την ελέγχει η προσβολή και η εξουδένωσις εκμέρους των άλλων.
<br /><br />'''33.''' Εκείνος που αγωνίζεται να φθάση στο ακύμαντο λιμάνι της ταπεινοφροσύνης, δεν θα παύσηποτέ να χρησιμοποιή διάφορους τρόπους και λόγους και σκέψεις και επινοήσεις και έρευνες καιαναζητήσεις και επιτηδεύματα και τεχνάσματα και ευχές και προσευχές, μέχρις ότου απομακρύνητο σκάφος της ψυχής του από την παντοτεινά τρικυμιώδη θάλασσα της οιήσεως∙ και τούτο, με τηνβοήθεια του Θεού και με τρόπους ζωής πιο ταπεινούς και πιο περιφρονημένους. Διότι όποιοςεσώθηκε από αυτήν, την οίησι, εύκολα σαν τον τελώνη τακτοποιεί τα υπόλοιπα αμαρτήματά του.
<br /><br />'''34.''' Μερικοί, παρ΄ όλον ότι εσυγχωρήθηκαν για τα παλαιά τους αμαρτήματα, έν τούτοις ταενθυμούνται μέχρι τέλους της ζωής τους, χρησιμοποιώντας αυτά ως αφορμή ταπεινοφροσύνης καιμαστιγώνοντας με αυτά το μάταιο φρόνημα της οιήσεως. Άλλοι, αναλογιζόμενοι το πάθος τουΧριστού, θεωρούν πάντοτε τον εαυτό τους χρεώστη. Άλλοι εξευτελίζουν τον εαυτό τους με τακαθημερινά τους σφάλματα. Άλλοι κατέριψαν στο έδαφος την υπερηφάνεια με τους πειρασμούς καιτις ασθένειες και τα πταίσματα που κατά καιρούς τους συνέβησαν. Και άλλοι τέλος από την έλλειψιχαρισμάτων απέκτησαν την μητέρα των χαρισμάτων.Είναι και μερικοί άλλοι -δεν γνωρίζω αν υπάρχουν και σήμερα- οι οποίοι ταπεινώνουν τον εαυτόντους με τις δωρεές του Θεού. Όσο περισσότερο αυξάνουν οι δωρεές του Θεού, τόσο περισσότεροταπεινώνουν τον εαυτό τους, με την σκέψι ότι είναι ανάξιοι για έναν τέτοιο πλούτο. Και ζουν μετην συναίσθησι ότι καθημερινώς αυξάνει το χρέος των αμαρτιών τους. Τούτο είναι η ταπείνωσις,τούτο η μακαριότης, τούτο το ανώτερο βραβείο.
<br /><br />'''35.''' Όταν ιδής ή ακούσης ότι κάποιος μέσα σε ολίγα έτη απέκτησε πολύ μεγάλη απάθεια, να ξέρηςότι δεν εβάδισε άλλη, αλλά τούτη την μακαρία και σύντομη οδό.
<br /><br />'''36.''' Αγάπη και ταπείνωσις! Ιερό ζεύγος! Η μία υψώνει και η άλλη συγκρατεί όσους υψώθηκαν καιδεν τους αφήνει ποτέ να πέσουν.
<br /><br />'''37.''' Άλλο είναι η συντριβή και άλλο η επίγνωσις και άλλο η ταπείνωσις. Η συντριβή είναι γέννημακάποιας πτώσεως, διότι εκείνος που πίπτει συντρίβεται και ίσταται στην προσευχή χωρίς παρρησίακαι με επαινετή αναίδεια, ακουμπώντας σαν τσακισμένος στην ράβδο της ελπίδος καιαποδιώκοντας με αυτή τον κύνα της απογνώσεως.Επίγνωσις είναι η ορθή γνώσις των μέτρων, στα οποία ευρισκόμαστε, καθώς και η αδιάκοπη μνήμητων μικρών σφαλμάτων.Ταπείνωσις είναι η νοερά διδασκαλία του Χριστού, η οποία φυλάσσεται από όσους την αξιώθηκανστους μυστικούς θαλάμους της ψυχής, και δεν μπορεί να εκφρασθή με λόγια.
<br /><br />'''38.''' Όποιος λέγει ότι ωσφράνθηκε καλά την ευωδία ενός τέτοιου μύρου και συγχρόνως όταν ακούηεπαίνους συγκινείται κάπως η καρδιά του η βλέπει ότι δονείται από την δύναμι των επαινετικώνλόγων, αυτός, ας μην απατάται, έχει πλανηθή.
<br /><br />'''39.''' Άκουσα κάποιον να λέγη ολοψύχως: «Μη ημίν, Κύριε, μη ημίν, αλλ΄ ή τώ ονόματί σου δόςδόξαν» (Ψαλμ. ριγ΄ 9). Και τούτο, διότι εγνώριζε ότι η φύσις του ανθρώπου δεν μπορεί έτσι μόνητης να φυλαχθή αβλαβής από την δόξα. Έλεγε ακόμη: «Παρά σου ο έπαινός μου έν εκκλησίαμεγάλη» (Ψαλμ. κα΄ 26), δηλαδή κατά τον μέλλοντα αιώνα. Διότι προηγουμένως δεν μπορώ νασηκώσω την δόξα και τον έπαινο χωρίς κίνδυνο.
<br /><br />'''40.''' Εάν τούτο αποτελή όρο και λόγο και τρόπο της πλέον μεγάλης υπερηφανείας, δηλαδή το ναυποκρίνεται κανείς από φιλοδοξία αρετές πού δεν έχει, οπωσδήποτε τούτο θα αποτελή το σημάδιτης πλέον βαθειάς ταπεινοφροσύνης, το να παρουσιαζώμαστε δηλαδή σε άλλους ως ένοχοι δήθενδιαφόρων αμαρτημάτων, ώστε να εξευτελιζώμαστε.Έτσι ενήργησε εκείνος πού επήρε στα χέρια του το ψωμί και το τυρί[7]. Έτσι εκείνος που αφήρεσετο ένδυμά του και εγύρισε την πόλι με απάθεια, σαν αγωνιστής της αγνότητος πού ήταν[8]. Δεν θαλάβουν υπ΄ όψιν τους αυτοί οι αγωνισταί τον σκανδαλισμό των ανθρώπων, αφού έχουν αποκτήσειτην δύναμι να πληροφορούν μυστικά με την προσευχή τους όλους για την αληθινή τους κατάστασι.
<br /><br />'''41.''' Όποιος φροντίζει για το πρώτο, δηλαδή για την αποφυγή του σκανδαλισμού, αυτός δείχνει ότιστερείται το δεύτερο, δηλαδή την δύναμι της πληροφορίας. Διότι όταν έχωμε τον Θεόν έτοιμο ναμας επακούη, όλα μπορούμε να τα κατορθώσωμε. Να προτιμάς να λυπής τους ανθρώπους μάλλονκαι όχι τον Θεόν, διότι χαίρεται ο Θεός όταν μας βλέπη να επιδιώκωμε την ατιμία, με τον σκοπό ναπιέσωμε και να κτυπήσωμε και να εξοντώσωμε την ματαιότητα της οιήσεως.
<br /><br />'''42.''' Η τελεία ξενιτεία είναι η πρόξενος των τόσο μεγάλων κατορθωμάτων, εφ΄ όσον μόνο οι πολύμεγάλοι αντέχουν στο να εμπαίζωνται από τους γνωρίμους των. (Οι άλλοι επειδή δεν αντέχουν αςεπιζητούν να ξενιτεύουν και να ασκούνται ανάμεσα σε ξένους και αγνώστους ανθρώπους). Ας μηπαραξενευθής για όσα είπα, διότι κανείς δεν μπορεί ν΄ ανεβή δια μιάς όλη την κλίμακα.
<br /><br />'''43.''' «Θα μας αναγνωρίσουν όλοι ως μαθητάς του Θεού, όχι διότι μας υποτάσσονται οι δαίμονες,αλλά διότι τα ονόματά μας έχουν γραφή στον ουρανό της ταπεινώσεως» (πρβλ. Λουκ. ι΄ 20).
<br /><br />'''44.''' Η ακαρπία κάνει ώστε οι κλάδοι των λεγομένων κίτρων να ανυψώνονται μόνοι τους προς ταεπάνω. Όταν όμως γείρουν προς τα κάτω, αρχίζει γρήγορα η καρποφορία. Όποιος το συνέλαβεστον νου του, καταλαβαίνει τι θέλω να ειπώ.
<br /><br />'''45.''' Στην οσία ταπείνωσι υπάρχουν ενώπιον του Θεού διάφορες βαθμίδες αναβάσεως: η τριακοστή,η εξηκοστή και η εκατοστή. Στην τελευταία βαθμίδα κατορθώνουν να ανεβούν οι απαθείς, στηνμεσαία οι ανδρείοι και στην πρώτη όλοι. Εκείνος πού απέκτησε αυτογνωσία, ποτέ δεν θαξεγελασθή να επιχειρήση κάτι υπέρ την δύναμί του, αλλά προχωρεί στο εξής πατώντας στερεά στηνμακαρία αυτή οδό της ταπεινώσεως.
<br /><br />'''46.''' Τα πτηνά φοβούνται την θέα του ιέρακος. Ομοίως και οι εργάται της ταπεινοφροσύνης τον ήχοτης αντιλογίας.
<br /><br />'''47.''' Είναι πολλοί εκείνοι πού επέτυχαν την σωτηρία τους χωρίς προφητικά χαρίσματα και ελλάμψειςκαι θαυματουργίες. Χωρίς την ταπείνωσι όμως κανείς δεν πρόκειται να εισέλθη στον νυμφώνα.Διότι τα μέν πρώτα τα διαφυλάσσει η Δευτέρα, δηλαδή η ταπείνωσις, ενώ αντιθέτως τα πρώτα, σεεπιπολαίους ανθρώπους την εξαφάνισαν (την ταπείνωσι).
<br /><br />'''48.''' Για να ταπεινούμεθα, έστω και χωρίς την θέλησί μας, ο Κύριος οικονόμησε και τούτο: Κανείςδεν μπορεί να βλέπει τα τραύματά του, όπως τα βλέπει ο πλησίον του. Έτσι είμεθα υποχρεωμένοινα χρεωστούμε την θεραπεία μας όχι στον εαυτόν μας, αλλά στον πλησίον και στον Θεόν.
<br /><br />'''49.''' Ο τ α π ε ι ν ό ν ο υ ς αποστρέφεται με βδελυγμία το ιδικό του θέλημα ως πεπλανημένο. Και στααιτήματά του προς τον Κύριον συνηθίζει να δέχεται με αδίστακτη πίστη την γνώση του θελήματοςΤου και να υπακούη σ΄ αυτό. Υπακούει δε στους διδασκάλους του χωρίς να εξετάζη και ναπεριεργάζεται την ζωή τους, αλλά αναθέτοντας κάθε φροντίδα του στον Θεόν, ο οποίος ακόμη καιμε το στόμα της όνου εδίδαξε στον Βαλαάμ τα απαραίτητα (πρβλ. Αριθ. κβ΄ 28).
<br /><br />'''50.''' Ο ταπεινόνους αυτός μοναχος, και όταν ακόμη όλα τα σκέπτεται και τα πράττη και τα λέγηκατά Θεόν, και τότε ακόμη δεν δίδει εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Διότι για τον ταπεινό το ο ι κ ε ιό π ι σ τ ο ν είναι μεγάλος σκόλοψ και βάρος, όπως αντιθέτως για τον υπερήφανο το ε τ ε ρ ό λ ε κ το.
<br /><br />'''51.''' Εγώ νομίζω ότι μόνο όποιος είναι Άγγελος δεν κλέπτεται από αμαρτήματα, δεν υποπίπτειδηλαδή σε κανένα αμάρτημα, διότι άκουσα κάποιον επίγειο Άγγελο να λέγη: «Ουδέν εμαυτώσύνοιδα, άλλ΄ ούκ έν τούτω δεδικαίωμαι, ό δε ανακρίνων με Κύριός έστι» (Α΄ Κορ. δ΄ 4). Για τονλόγο αυτό οφείλομε να κατακρίνωμε συνεχώς και να κατηγορούμε τους εαυτούς μας, ώστε με τονεκούσιο εξευτελισμό να απομακρύνωμε τις ακούσιες αμαρτίες. Διαφορετικά θα είναι οπωσδήποτεάσχημη η λογοδοσία μας γι΄αυτά την ώρα του θανάτου.
<br /><br />'''52.''' Εκείνος που ζητεί από τον Θεόν πράγματα μικρότερα από ό,τι θα του άξιζαν, αυτός θα λάβηοπωσδήποτε ανώτερά του. Περί αυτού μαρτυρεί ο τελώνης, ο οποίος ζητούσε μόνο την συγχώρησικαι απεκόμισε επί πλέον και την δικαίωσι. Ο ληστής πάλιν εζήτησε να τον ενθυμηθή μόνο ο Κύριοςστην βασιλεία Του, και όμως εκληρονόμησε ολόκληρο τον παράδεισο.
<br /><br />'''53.''' Μέσα στην δημιουργία δεν είναι δυνατόν να αντικρύσης μικρή ή μεγάλη φωτιά όσον αφοράτην φύσι της. Και στην ανόθευτη ταπεινοφροσύνη είναι εντελώς αδύνατον να εναπομείνη ίχνοςκάποιας ξένης ύλης. Όσο συνεχίζομε να αμαρτάνωμε εκουσίως, δεν υπάρχει μέσα μας τούτο, ηανόθευτη δηλαδή ταπεινοφροσύνη. Όταν όμως αμαρτάνωμε ακουσίως, αυτό αποτελεί απόδειξι τηςπαρουσίας της.
<br /><br />'''54.''' Γνωρίζοντας ο Δεσπότης Χριστός ότι προς την εξωτερική εμφάνισι συμμορφώνεται και ηαφανής αρετή της ψυχής, φορώντας το λέντιο μας υπέδειξε μέθοδο για να βαδίζωμε την οδό τηςταπεινώσεως. Διότι η ψυχή εξομοιώνεται με ό,τι ασχολείται και λαμβάνει τον τύπο και την μορφήαυτών, τα οποία πράττει.
<br /><br />'''55.''' Η αρχή, (η εξουσία), έγινε αιτία υψηλοφροσύνης σ΄ έναν Άγγελο∙ αλλά βεβαίως δεν τουεδόθηκε η εξουσία για να πέση στην υψηλοφροσύνη.
<br /><br />'''56.''' Διαφορετικά αισθάνεται όποιος κάθεται σε θρόνο και διαφορετικά όποιος κάθεται στην κοπριά.Ίσως για τον λόγο αυτό και ο μέγας εκείνος δίκαιος, (δηλαδή ο Ιώβ), καθόταν έξω από την πόλιεπάνω στην κοπριά. Τότε αφού απέκτησε την τελεία ταπεινοφροσύνη είπε ολοψύχως: «Εφαύλισαεμαυτόν και ετάκην∙ ήγημαι δε εμαυτόν γήν και σποδόν» (Ιώβ μβ΄ 6).
<br /><br />'''57.''' Ευρίσκω ότι εκείνος ο Μανασσής αμάρτησε όσο κανείς άλλος άνθρωπος, αφού και τον Ναότου Θεού και ολόκληρη την θρησκεία εμόλυνε με τα είδωλα. Γι΄ αυτόν και αν ακόμη ενήστευε όλοςο κόσμος, δεν θα μπορούσε να προσφέρη τίποτε πού να αντιστάθμιζε τα αμαρτήματά του. Ηταπείνωσις όμως εστάθη ικανή και εθεράπευσε όσα ήταν σ΄αυτόν αθεράπευτα.
<br /><br />'''58.''' «Ότι εί ηθέλησας θυσίαν, έδωκα αν», λέγει ο Δαβίδ στον Θεόν. «Ολοκαυτούμενα σώματα διάνηστείας, ούκ ευδοκήσεις∙ θυσία τώ Θεώ» (πρβλ. Ψαλμ. ν΄ 18-19) και τα λοιπά. Όλοι κατανοούντην σημασία αυτών των λόγων. «Ημάρτηκα τώ Κυρίω» εβόησε προς τον Θεόν η μακαρία αυτήταπείνωσις για τα αμαρτήματα της μοιχείας και του φόνου, και αμέσως ήλθε η απάντησις:«Αφείλετο (= εσυγχώρησε) Κύριος το αμάρτημά σου» (Β΄ Βασ. ιβ΄ 13).
<br /><br />'''59.''' Δρόμο και αφορμή για την απόκτησι αυτής της αρετής οι αείμνηστοι Πατέρες μας ώρισαν τουςσωματικούς κόπους. Εγώ επί πλέον συνιστώ την υπακοή και την ευθύτητα της καρδίας, πού έκφύσεως είναι αντίθετες προς την οίησι.
<br /><br />'''60.''' Εάν αυτή, η υπερηφάνεια, μερικούς από Αγγέλους τους μετέβαλε σε δαίμονας, εκείνη, ηταπεινοφροσύνη, οπωσδήποτε μερικούς από δαίμονας μπορεί να τους μεταβάλη σε Αγγέλους∙γι΄αυτό ας έχουν θάρρος όσοι έπεσαν.
<br /><br />'''61.''' Ας σπεύσωμε και ας πυκτεύσωμε με όλες μας τις δυνάμεις να ανεβούμε στην κεφαλή καικορυφή της ταπεινοφροσύνης. Αν δεν μπορούμε αυτό, ας ανεβούμε τουλάχιστον στους ώμους τηςΑν και αυτό δεν μπορούμε να το κατορθώσωμε, ας μην χάσωμε τουλάχιστον την αγκάλη της. Διότιόποιος την χάση και αυτήν, απορώ αν θα μπορέση να κερδήση τίποτε στην αιωνιότητα.
<br /><br />'''62.''' Νεύρα της ταπεινοφροσύνης και οδοί, αλλ΄ όχι και σημάδια και αποδείξεις, είναι ηακτημοσύνη, η αφανής ξενιτεία, η απόκρυψις της σοφίας, η απλή ομιλία, η ζήτησις ελεημοσύνης, ηαπόκρυψις της ευγενικής καταγωγής, η εξορία της παρρησίας, η απομάκρυνσις της πολυλογίας.Τίποτε άλλο δεν κατώρθωσε ποτέ μέχρι τώρα να ταπεινώση τόσο την ψυχή, όσο η φτώχεια και ηεπαιτεία. Τότε φαίνεται η φιλοσοφία μας και η φιλοθεΐα μας, όταν, ενώ μπορούμε να υψώσωμε τονεαυτό μας, αποφεύγωμε ανεπιστρεπτί το ύψος.
<br /><br />'''63.''' Εάν εξοπλίζεσαι καμμία φορά εναντίον ενός πάθους, να παίρνης ως σύμμαχο τούτη την αρετή.Διότι αυτή «επί ασπίδα και βασιλίσκον επιβήσεται, και καταπατήσει λέοντα και δράκοντα» (Ψαλμ.90΄ 13), δηλαδή, όπως θα έλεγα εγώ, «επί αμαρτίαν και απόγνωσιν επιβήσεται και καταπατήσει τονδιάβολον και τον δράκοντα του σώματος».Η ταπεινοφροσύνη είναι ουράνιος ανεμοστρόβιλος πού μπορεί να ανεβάση την ψυχή από τηνάβυσσο της αμαρτίας στα ύψη του ουρανού. Αντίκρυσε ένας κάποτε το κάλλος της μέσα στηνκαρδιά του και αφού κατελήφθη από θάμβος ερωτούσε το όνομα του πατρός της. Εκείνη δε με έναφαιδρό και γαλήνιο μειδίαμα του αποκρίνεται: «Πώς σπεύδεις να μάθης το όνομα του πατρός μου,ενώ αυτός είναι ανώνυμος; Δεν θα σου το φανερώσω, έως λάβης μέσα σου τον Θεόν». Αυτώ η δόξαείς τους αιώνας. Αμήν.Μητέρα της πηγής είναι η άβυσσος των υδάτων∙ πηγή δε της διακρίσεως η ταπείνωσις.
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Η έλαφος ως γνωστόν είναι αποκλειστικά φυτοφάγο ζώο. Σύμφωνα όμως με μία εσφαλμένηαντίληψι των αρχαίων κυνηγά και κατατρώει τους όφεις (πρβλ. Κλαυδίου Αιλιανού - β΄ αι. μ. Χ. -Περί ζώων ιδιότητος, Β΄9). Εδώ η Κλίμαξ παρομοιάζει με όφεις την κενοδοξία και τηνυπερηφάνεια, και με έλαφο την ταπεινοφροσύνη.[2] Οι τρεις αρετές, μετάνοια, πένθος και ταπείνωσις, παρουσιάζονται εδώ ως της αυτής φύσεωςκαι ουσίας, αδιαίρετες και αχώριστες, όπως τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος.[3] Ο πυθμήν της Ερυθράς θαλάσσης.[4] Η μνήμη του θανάτου ή της Κρίσεως ή των παθών του Κυρίου.[5] Την ημέρα της λαπροφόρου Αναστάσεως του Κυρίου.[6] Εννοεί μάλλον την εσωτερική αυτοκατάκρισι, το αίσθημα ότι δεν αξίζουν τίποτε οιεπιτελούμενες ενάρετες πράξεις μας. Περί αυτού ωμίλησε προηγουμένως, στην πέμπτη παράγραφο:«Βδέλυγμα πάντα τα παρ’ ημών επιτελούμενα αγαθά λογιζόμεθα».[7] Το έν λόγω περιστατικό αναφέρεται στον αββά Σίμωνα. Ερχόταν κάποιος επίσημος άρχων νατον γνωρίση και να λάβη την ευλογία του. Μόλις το επληροφορήθηκε, τον ανέμενε έξω από τοερημητήριό του φορώντας έναν παλαιό μανδύα και τρώγοντας ψωμί και τυρί. Ο υψηλός επισκέπτηςαντικρύζοντάς τον έτσι απογοητεύθηκε και εγύρισε πίσω (βλέπε «Γεροντικόν», εκδ. Π. Πάσχου,σελ. 117).[8] Υπάρχει η γνώμη ότι εννοεί τον όσιο Σεραπίωνα. Κατ΄ άλλους πρόκειται για τον όσιο Συμεώντης Εμέσης, τον διά Χριστόν σαλό.
 
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο Σ Τ Ο Σ Ε Κ Τ Ο Σ ==
Περί διακρίσεως
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ
(Περί διακρίσεως λογισμών και παθών και αρετών)
ΔΙΑΚΡΙΣΙΣ, στους μέν αρχαρίους είναι η ορθή επίγνωσις του εαυτού των. Στους μεσαίους είναι ηνοερά αίσθησις η οποία διακρίνει αλάνθαστα το πραγματικό αγαθό από το φυσικό αγαθό και απότο αντίθετό του κακό. Στους δε τελείους είναι η γνώσις πού έχουν από θεϊκή έλλαμψι και η οποίαέχει την δύναμι να φωτίζη πλήρως με την λάμψι της και όσα σκοτεινά υπάρχουν μέσα στουςάλλους.Ή, ομιλώντας κατά τρόπο γενικό, τούτο αναγνωρίζεται ως διάκρισις και τούτο είναι: η αλάνθαστηγνώσις και αντίληψις του θείου θελήματος σε κάθε καιρό και τόπο και περίπτωσι, η οποία συνήθωςυπάρχει στους καθαρούς κατά την καρδιά και το σώμα και το στόμα. Διάκρισις σημαίνει συνείδησιςαμόλυντη και καθαρότης των αισθήσεων.
<br /><br />'''2.''' Εκείνος πού με την βοήθεια του Θεού ενίκησε τους τρεις, αυτός ενίκησε συγχρόνως και τουςάλλους πέντε[1]. Όποιος όμως αδιαφόρησε για τους πρώτους, ούτε από τους δεύτερους θα νικήσηκανέναν.
<br /><br />'''3.''' Κανείς ας μη περιπέση εξ αιτίας της αγνοίας του σε απιστία, όταν ακούση ή ιδή υπερφυσικάσημεία μέσα στον χώρο της μοναχικής ζωής. Διότι όπου εγκατασταθή ο Θεός που είναι υπέρ τηνφύσιν εκεί παρατηρούνται πράγματα υπερφυσικά.
<br /><br />'''4.''' Κάθε πόλεμος των δαιμόνων εναντίον μας οφείλεται γενικώς στις τρεις επόμενες αιτίες: ή στηναμέλεια ή στην υπερηφάνεια ή στον φθόνο των δαιμόνων. Ο πρώτος είναι ελεεινός, ο δεύτεροςπανάθλιος και ο τρίτος μακάριος.
<br /><br />'''5.''' Μετά τον Θεόν ας έχωμε σε κάθε ενέργειά μας ως άγρυπνο φρουρό και ως γνώμονα ασφαλή τηνσυνείδησί μας. Έτσι αντιλαμβανόμενοι από πού φυσά ο άνεμος θα ανοίγωμε προς τα εκεί τα ιστίατου πλοίου μας.
<br /><br />'''6.''' Σε όλες τις κατά Θεόν προσπάθειές μας τρεις λάκκους μας σκάπτουν υπούλως οι δαίμονες.Κατ΄αρχήν αγωνίζονται να μην κατορθωθή το αγαθό. Έπειτα, αφού νικηθούν στο πρώτο σημείο,αγωνίζονται ώστε το αγαθό που κατωρθώθηκε να μην είναι καθ΄ όλα θεάρεστο. Όταν δε καισ΄αυτόν τον στόχο αποτύχουν οι κλέπτες, τότε πλησιάζουν αθόρυβα στην ψυχή μας και μαςμακαρίζουν ότι σε όλα πολιτευόμεθα όπως θέλει ο Θεός. Αντίπαλος του πρώτου πολέμου είναι ησυστηματική μέριμνα του θανάτου, του δευτέρου η υποταγή και η εξουδένωσις, και του τρίτου ηέντονη και συνεχής αυτομεμψία.
<br /><br />'''7.''' «Τούτο κόπος εστίν ενώπιον ημών, έως ού εισέλθη είς το αγιαστήριον ημών» (πρβλ. Ψαλμ. οβ΄16-17) το πύρ του Θεού. Τότε πλέον δεν έχομε να φοβηθούμε τις προλήψεις, διότι «ο Θεός ημώνπύρ καταναλίσκον» (Δευτ. δ΄ 24) κάθε σαρκική πύρωσι και κίνησι, κάθε πρόληψι και πώρωσι καισκοτισμό, είτε αυτά είναι εσωτερικά είτε εξωτερικά, είτε αισθητά είτε νοητά.Οι δαίμονες όμως μας προξενούν τα εντελώς αντίθετα. Όταν κυριαρχήσουν στην ψυχή μας και μαςσκοτίσουν τον νου, δεν υπάρχει πλέον σ΄ εμάς τους αθλίους ούτε νήψις ούτε διάκρισις ούτεαυτογνωσία ούτε εντροπή, «αλλ΄ αναλγησία και αναισθησία και αδιακρισία και αβλεψία».
<br /><br />'''8.''' Τα γνωρίζουν αυτά πάρα πολύ καλά όσοι ανένηψαν από την πορνεία και όσοι συνεστάλησαν απότην παρρησία και όσοι συνήλθαν από την αναισχυντία. Όλοι αυτοί μετά την ανάνηψι και μετά τηνδιάλυσι της πυρώσεως ή καλύτερα της πηρώσεως (= τυφλώσεως) του νου, όσα προηγουμένωςέλεγαν και έπρατταν τυφλωμένοι, μόλις τα σκέπτονται εντρέπονται, θα ελέγαμα, και τον ίδιο τονεαυτό τους ακόμη.
<br /><br />'''9.''' Αν δεν σουρουπώση και δεν σκοτεινιάση πρώτα η ημέρα, δηλαδή η φωτεινή ψυχή, «ού μη οικλέπται κλέψωσι και θύσωσι και απολέσωσι» (πρβλ. Ιωάν. ι΄ 10). Κλοπή σημαίνει απώλεια τηςπεριουσίας. Κλοπή σημαίνει το να εργάζεσαι σαν καλό εκείνο πού δεν είναι καλό. Κλοπή σημαίνειασυναίσθητη αιχμαλωσία της ψυχής. Θυσία της ψυχής σημαίνει το να θανατώνεται ο λογικός νουςαπό πτώσι σε παράνομες πράξεις. Και απώλεια σημαίνει απελπισία μετά την διάπραξι τηςπαρανομίας.
<br /><br />'''10.''' Κανείς ας μη προβάλλη αδυναμία στην εκτέλεσι των εντολών του Ευαγγελίου, διότι υπήρξανψυχές που έπραξαν και παραπάνω από αυτές. Ασφαλώς θα σε πείση περί αυτού εκείνος πούαγάπησε τον πλησίον παραπάνω από τον εαυτόν του και θυσίασε προς χάριν του και την ζωή τουακόμη, παρ΄ όλον ότι δεν έλαβε τέτοια προσταγή από τον Κύριον[2].
<br /><br />'''11.''' Οι εμπαθείς που νοιώθουν ταπεινωμένοι ας αναθαρρήσουν. Διότι και αν ακόμη πέσουν σεόλους τους λάκκους, και αν συλληφθούν σε όλες τις παγίδες, και αν δοκιμάσουν όλες τις ασθένειες,όμως μετά την θεραπεία γίνονται στους άλλους «ιατροί και φωστήρες και λύχνοι και κυβερνήται».Δηλαδή από την ιδική τους πείρα θα είναι είς θέσιν να διδάξουν τον τρόπο με τον οποίοθεραπεύεται κάθε ασθένεια και να προλαμβάνουν όσους κινδυνεύουν να πέσουν.
<br /><br />'''12.''' Όσοι τυραννούνται από παλαιές προλήψεις και μπορούν, έστω με τον λόγο μόνο, να διδάσκουν,ας διδάσκουν∙ αλλά ας μη αναλάβουν όμως και ευθύνη ψυχών. Ίσως διδάσκοντας να εντραπούναπό τα ίδια τους τα λόγια και αρχίσουν και αυτοί να διορθώνονται. Θα συμβή τότε σ΄αυτούς ό,τιείδα σε μερικούς πού έπεσαν στον βόρβορο: Καθώς ήταν καταλασπωμένοι διηγούντο στουςδιαβάτες πώς έπεσαν, και συνιστούσαν σ΄ αυτούς να μην ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο, για νασωθούν.Επειδή δε με τον τρόπο αυτόν έσωζαν τους άλλους, γι΄ αυτό και ο παντοδύναμος Θεός τουςαπήλλαξε από την λάσπη. Εάν όμως οι εμπαθείς ρίχνωνται με τη θέλησί τους στις ηδονές, αςδιδάσκουν καλύτερα με την σιωπή τους. (Θα διδάσκουν δηλαδή ότι συναισθάνονται τηναναξιότητά τους για διδασκαλία), αφού η Γραφή αναφέρει: «ών ήρξατο ο Ιησούς ποιείν τε καιδιδάσκειν» (Πράξ, α΄ 1). (Πρώτα «ποιείν» και έπειτα «διδάσκειν»).
<br /><br />'''13.''' Επικίνδυνο πράγματι, ω ταπεινοί μοναχοί, πολύ επικίνδυνο πέλαγος διαπλέομε! Πέλαγοςγεμάτο ανέμους και σκοπέλους και δίνες και υφάλους και θηρία και πειρατάς και ανεμοστροβίλουςκαι άγρια κύματα!Και σκόπελο μέν για την ψυχή θα εννοήσωμε τον άγριο και αιφνίδιο θυμό. Δίνη, την απελπισία πούπερικυκλώνει τον νου και τον τραβά στον βυθό της απογνώσεως. Ύφαλο, την άγνοια πού θεωρεί τοκακό ως καλό. Θηρίο, τούτο το βαρύ και άγριο σώμα. Πειρατάς, τους τόσο φοβερούς δαίμονας πουυπηρετούν την κενοδοξία, οι οποία μας αρπάζουν το φορτίο των αρετών και τους κόπους μας.Κύμα, την κοιλία η οποία φουσκώνει και εξογκούται και με την ορμή της μας ρίχνει στο στόμα τουθηρίου. Ανεμοστρόβιλο δε την υπερηφάνεια, η οποία εδιώχθηκε και έπεσε από τον ουρανό και πούμας ανεβάζει υψηλά και έν συνεχεία μας κατεβάζει ως την άβυσσο.
<br /><br />'''14.''' Όλοι όσοι σπουδάζουν, γνωρίζουν ποια μαθήματα είναι των αρχαρίων, ποια των μεσαίων καιποια των διδασκάλων. Ας προσέξωμε καλά, μήπως, ενώ σπουδάζομε χρόνια, περνούμε ακόμη τονκαιρό μας με τις ασχολίες και τα μαθήματα των αρχαρίων. Τι πιο μεγάλη εντροπή! Να βλέπης ένανηλικιωμένο γέροντα να πηγαίνη στο δημοτικό σχολείο!Να μία αρίστη πνευματική αλφάβητος για όλους (τους αρχαρίους):Α ΥπακοήΒ ΝηστείαΓ ΣάκκοςΔ ΣποδόςΕ ΔάκρυαΖ ΕξομολόγησιςΗ ΣιωπήΘ ΤαπείνωσιςΙ ΑγρυπνίαΚ ΑνδρείαΛ ΨύχοςΜ ΚόποςΝ ΤαλαιπωρίαΞ ΕξουδένωσιςΟ ΣυντριβήΠ ΑμνησικακίαΡ ΣυναδελφίαΣ ΗπιότηςΤ Πίστις απλή και απερίεργοςΥ Αμεριμνία κόσμουΦ Μίσος άμισων γονέωνΧ ΑπροσπάθειαΨ Απλότης σύν ακακίαΩ Εκούσιος ευτέλειαΝα μία καλή σειρά και απαρίθμησις αρετών για τους μεσαίους:
<br /><br />'''1.''' Ακενοδοξία
<br /><br />'''2.''' Αοργησία
<br /><br />'''3.''' Ευελπιστία
<br /><br />'''4.''' Ησυχία
<br /><br />'''5.''' Διάκρισις
<br /><br />'''6.''' Κρίσεως μνήμη παγία
<br /><br />'''7.''' Ευσπλαγχνία
<br /><br />'''8.''' Φιλοξενία
<br /><br />'''9.''' Νουθεσία σύμμετρος
<br /><br />'''10.''' Προσευχή απαθής
<br /><br />'''11.''' ΑφιλαργυρίαΝα (και μία αλφάβητος που αποτελεί) τον όρο και τον λόγο και τον νόμο των ψυχών και τωνσωμάτων πού με ευσέβεια φθάνουν στην τελειότητα, ενώ ευρίσκονται «εν σαρκί»:Α Αναιχμαλώτιστος καρδίαΒ Τετελειωμένη αγάπηΓ Ταπεινοφροσύνης πηγήΔ Νοός εκδημίαΕ Χριστού ενδημίαΖ Φωτός και προσευχής ασυλίαΗ Ελλάμψεως Θεού περιουσίαΘ Πόθος θανάτουΙ Μίσος ζωήςΚ Φυγή σώματοςΛ Κόσμου πρέσβυςΜ Θεού βιαστήςΝ Αγγέλων συλλειτουργόςΞ Γνώσεως άβυσσοςΟ Μυστηρίων οίκοςΠ Αρρήτων φύλαξΡ Ανθρώπων σωτήρΣ Δαιμόνων ΘεόςΤ Παθών ΚύριοςΥ Δεσπότης σώματοςΦ Φύσεως επίτροποςΧ Αμαρτίας ξένοςΨ Απαθείας οίκοςΩ Μιμητής Δεσπότου εκ βοηθείας Δεσπότου.
<br /><br />'''15.''' Δεν είναι ολίγη η νήψις πού μας χρειάζεται, όταν ασθενή το σώμα. Διότι καθώς οι δαίμονες μαςβλέπουν ξαπλωμένους και ανικάνους από την εξάντλησι να χρησιμοποιήσωμε ασκητικά όπλαεναντίον τους, αρχίζουν να μας πολεμούν σκληρά. Τους μέν κοσμικούς τους πειράζει ο δαίμων τουθυμού και μερικές φορές και της βλασφημίας. Τους δε εκτός του κόσμου μοναχούς ο δαίμων τηςγαστριμαργίας και της πορνείας, εάν υπάρχη υλική ευπορία. Και εκείνους τους μοναχούς πού ζουνσε τόπους ασκητικούς και χωρίς καμμία παράκλησι, ο τυραννικός δαίμων της ακηδίας και τηςαχαριστίας.
<br /><br />'''16.''' Παρετήρησα τον λύκο της πορνείας να προσθέτη πόνους στον ασθενή, και μέσα σ΄αυτούς τουςπόνους να του προκαλή σαρκικές κινήσεις και ρεύσεις. Και ήταν το πράγμα καταπληκτικό: ναβλέπης την σάρκα γεμάτη σφρίγος και μανία την ώρα των φρικτών πόνων! Αντιθέτως έστρεψα σεάλλους ασθενείς και τους είδα να δέχωνται επάνω στα κρεββάτια τους την ενέργεια της θείαςχάριτος και την παρηγορία της κατανύξεως, και να αποκρούουν έτσι με την παράκλησι αυτή τουςπόνους, και να μη θέλουν ποτέ να απαλλαγούν από την ασθένεια. Και στρεφόμενος είδα άλλους ναταλαιπωρούνται πάλι από ασθένεια και με αυτήν σαν με κάποιο επιτίμιο να απαλλάσσωνται απόκάποιο πάθος της ψυχής των∙ και εδόξασα Εκείνον πού με την πηλό εκαθάρισε την πηλό, (δηλαδήμε την ασθένεια της πήλινης σάρκας εκαθάρισε την αμαρτία της).
<br /><br />'''17.''' Ο νους ο νοερός οπωσδήποτε διαθέτει και νοερά αίσθησι. Αυτήν την αίσθησι πού και υπάρχειμέσα μας και δεν υπάρχει, ας την αναζητούμε συνεχώς[3]. Διότι όταν φανερωθή εκείνη, οιεξωτερικές αισθήσεις θα παύσουν μόνες τους να ενεργούν τα ιδικά τους. Αυτό ακριβώς έχοντας υπ΄όψιν του ένας σοφός είπε: «Και θείαν αίσθησιν ευρήσεις».
<br /><br />'''18.''' Η μοναχική ζωή ας συντονίζεται πάντοτε από την καρδιακή αίσθησι και στα έργα και στα λόγιακαι στις σκέψεις και στις κινήσεις. Διαφορετικά δεν είναι μοναχική και μάλιστα αγγελική ζωή.
<br /><br />'''19.''' Άλλο πράγμα είναι η πρόνοια του Θεού και άλλο η βοήθειά Του και άλλο η προστασί Του καιάλλο το έλεός Του και άλλο η παράκλησίς Του. Το μέν πρώτο εκτείνεται σε όλη την κτίσι, τοδεύτερο μόνο στους πιστούς, το τρίτο στους πιστούς, στους πραγματικά πιστούς, το τέταρτο σεόσους Τον υπηρετούν, το δε τελευταίο σε όσους Τον αγαπούν.
<br /><br />'''20.''' Μερικές φορές το φάρμακο του ενός είναι δηλητήριο για τον άλλο. Μερικές δε φορές το ίδιοπαρασκεύασμα στον ίδιο άνθρωπο, αν προσφέρεται στον καιρό του είναι φάρμακο, και αν όχι,δηλητήριο.
<br /><br />'''21.''' Είδα έναν ανόητο ιατρό να εξουδενώνη κάποιον συντετριμμένο ασθενή και να μη του προξενήτίποτε άλλο παρά την απελπισία. Και είδα άλλον συνετό να χειρουργή με τις εξουδενώσεις κάποιαυπερήφανη καρδιά και να αδειάζη όλη την δυσωδία της. Είδα έναν ασθενή, ο οποίος προκειμένουνα καθαρισθή από κάποιο σαρκικό μολυσμό ήπιε το φάρμακο της υπακοής και εθεραπεύθη καιεκινείτο και εβάδιζε και δεν ενύσταζε. Και είδα τον ίδιο άρρωστο να ασθενή κάποτε κατά τονψυχικό οφθαλμό, και (να χρησιμοποιή διαφορετικό φάρμακο για την θεραπεία του), να καταφεύγηδηλαδή στην ησυχία και στην σιωπή. «Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω» (Λουκ. ιδ΄ 35).
<br /><br />'''22.''' Μερικοί, δεν γνωρίζω πώς -ούτε άλλωστε συνηθίζω να εξετάζω υπερήφανα του Θεού τα δώρα-εκ φύσεως έχουν κλίσι προς την εγκράτεια ή την ησυχαστική ζωή ή την αγνότητα ή τοαπαρρησίαστον ή την πραότητα ή την κατάνυξι. Και υπάρχουν άλλοι που έχουν σ΄αυτές τις αρετέςαντίπαλο την ίδια την φύσι τους, και αναγκάζονται να εκβιάζουν όσο μπορούν τον ίδιο τον εαυτότους. Αυτούς, αν και κάποτε νικώνται, τους εκτιμώ περισσότερο από τους πρώτους, διότι είναιβιασταί της φύσεώς των.Μη καυχάσαι, άνθρωπε, για πλούτο που απέκτησες άκοπα. Διότι ο δωρεοδότης Θεός, γνωρίζονταςαπό πρίν την μεγάλη βλάβη και την ασθένεια και την καταστροφή πού σε ανέμεναν, σου εχάρισε ταάμισθα αυτά προτερήματα για να κατορθώση κάπως να σε σώση. Αλλά και η παιδαγωγία και ηαναστροφή και οι ασχολίες που είχαμε από την νηπιακή ηλικία και εξής, παίζουν τον ρόλο τουςστην αρετή και στην μοναχική ζωή, και αναλόγως ή μας βοηθούν ή μας δυσκολεύουν.
<br /><br />'''23.''' Φώς των μοναχών είναι οι Άγγελοι και φώς όλων των ανθρώπων η ζωή των μοναχών. Γι΄αυτόας προσπαθούν οι μοναχοί, ώστε σε όλα και σε όλους να δίδουν το καλό παράδειγμα «μηδεμίαν ενμηδενί διδόντες προσκοπήν» (Β΄ Κορινθ. ς΄ 3) είτε με τα έργα τους είτε με τα λόγια τους. Διότι «είτο φώς σκότος γένηται, το σκότος», δηλαδή όσοι ζούν στον κόσμο, «πόσον άρα σκοτισθήσονται»;(πρβλ. Ματθ. ς΄ 23).
<br /><br />'''24.''' Αν ίσως και πείθεστε σ΄εμένα, όσοι θέλετε, σας συνιστώ ως καλό να μη κάνωμε πολυποίκιλοτον εαυτό μας και να μη τεμαχίζωμε την αθλία ψυχή μας, ώστε να πολεμά με χίλιες χιλιάδες καιμύριες μυριάδες εχθρούς. Διότι δεν θα κατορθώσωμε ποτέ να γνωρίσωμε ή να ανακαλύψωμε όλεςτις πανουργίες τους. Με την βοήθεια της Αγίας Τριάδος διά των τριών ας εξοπλισθούμε εναντίοντων τριών[4]. Διαφορετικά θα προξενήσωμε πολλούς κόπους στον εαυτό μας.
<br /><br />'''25.''' Πραγματικά! Εάν έλθη κοντά και σ΄εμάς «ο μεταστρέφων την θάλασσαν είς ξηράν» (Ψαλμ. ξε΄6), θα την διαβή οπωσδήποτε χωρίς τρικυμία και ο ιδικός μας Ισραήλ, δηλαδή ο νους πού βλέπειτον Θεόν[5], και θα ιδή τους Αιγυπτίους να πνίγωνται μέσα στα ύδατα των δακρύων.Όταν όμως Εκείνος δεν κατοική μέσα μας, τότε «ήχους κυμάτων αυτής», δηλαδή της σαρκός, «τιςυποστήσεται»; (Ψαλμ. ξδ΄ 8). Εάν αναστηθή μέσα μας ο Θεός με την πράξι, «διασκορπισθήσονταιοι εχθροί αυτού». Και εάν Τον πλησιάσωμε με την θεωρία, θα φύγουν «οι μισούντες αυτόν καιημάς, από προσώπου αυτού και ημών» (πρβλ. Ψαλμ. ξζ΄ 2).
<br /><br />'''26.''' Ας προσπαθήσωμε να μάθωμε τα θεία με ιδρώτες μάλλον παρά με ξηρά λόγια. Διότι στην ώρατου θανάτου θα χρειασθή να δείξωμε όχι λόγια, αλλά έργα.
<br /><br />'''27.''' Εκείνοι που άκουσαν ότι υπάρχει κάπου κρυμμένος θησαυρός, τον αναζητούν. Και επειδήεμόχθησαν πολύ στην αναζήτησί του, διαφυλάττουν με αγωνία το εύρημα. Ενώ εκείνοι πούεπλούτησαν άκοπα, σκορπίζουν με ευκολία τα πλούτη τους.
<br /><br />'''28.''' Είναι δύσκολο να νικήση κάποιος τις προλήψεις. Εκείνοι δε που συνεχώς τις επαυξάνουν, ήαπελπίσθηκαν από τον εαυτό τους ή δεν ωφελήθηκαν καθόλου από την αποταγή. Αλλά γνωρίζω ότι«πάντα δύναται ο Θεός∙ αδυνατεί δε αυτώ ουδέν» (Ιώβ μβ΄ 2).
<br /><br />'''29.''' Μου έθεσαν μερικοί κάποιο πολύ δύσκολο θεωρητικό πρόβλημα, ανώτερο από τις δυνάμειςεκείνων πού ευρίσκονται στα ιδικά μου μέτρα, και το οποίο δεν περιείχετο σε κανένα από τα βιβλίαπου ήλθαν στα χέρια μου. Μου έλεγαν δηλάδη: «Ποια είναι τα ιδιαίτερα τέκνα καθενός εκ τωνοκτώ πονηρών λογισμών; Και ποιος από τους τρεις πρώτους είναι γεννήτωρ των υπολοίπων πέντε»;Εγώ τότε προβάλλοντας στην απορία αξιέπαινη άγνοια, έμαθα από τους οσιωτάτους άνδρας ταεξής:Μητέρα της πορνείας είναι η γαστριμαργία, της ακηδίας η κενοδοξία. Η λύπη είναι τέκνο και τωντριών καθώς και η οργή. Μητέρα της υπερηφανείας είναι πάλι η κενοδοξία.Εγώ τότε λαμβάνοντας τον λόγο έλεγα προς τους αειμνήστους εκείνους: «Σας ικετεύω να μουμάθετε έν συνεχεία και των οκτώ πονηρών λογισμών τα τέκνα, και συγκεκριμένα από πού γεννάταιτο καθένα».Και με εδίδασκαν με πολλή καλωσύνη οι απαθείς εκείνοι, λέγοντάς μου ότι δεν ευρίσκεται τάξιςκαι σύνεσις στους ασυνέτους, αλλά μάλλον αταξία και ακαταστασία. Με έπειθαν δε οι μακάριοι μεπειστικά παραδείγματα, φέροντας πάρα πολλά αποδεικτικά επιχειρήματα, έκ των οποίων μερικά τασυμπεριλαμβάνομε στον παρόντα λόγο, ώστε από αυτά να διαφωτισθούμε και για τα υπόλοιπα.Επί παραδείγματι: Ο άκαιρος γέλως άλλοτε γεννάται από την πορνεία, άλλοτε από την κενοδοξία-όταν κανείς καυχάται μέσα του άτακτα-, και άλλοτε από την τρυφή.Ο πολύς ύπνος άλλοτε γεννάται από την τρυφή, άλλοτε και από την νηστεία -όταν οι νηστεύοντεςυπερηφανεύωνται-, άλλοτε από την ακηδία και άλλοτε από φυσική ανάγκη.Η πολυλογία άλλοτε γεννάται από την γαστριμαργία και άλλοτε από την κενοδοξία.Η ακηδία άλλοτε γεννάται από την τρυφή και άλλοτε από την αφοβία του Θεού.Η βλασφημία είναι ως επί το πλείστον γέννημα της υπερηφανείας. Πολλές φορές όμως και τηςεσωτερικής κατακρίσεως ή και του ακαίρου φθόνου των δαιμόνων. Η σκληροκαρδία προέρχεταιενίοτε από τον χορτασμό, συχνότερα όμως από την αναισθησία και την προσπάθεια.Η προσπάθεια πάλι προέρχεται από την πορνεία ή την φιλαργυρία ή την κενοδοξία και από άλλαπολλά.Η πονηρία πάλι από την οίησι και την οργή.Η υποκρισία από την αυταρέσκεια και την ιδιορρυθμία.Τα δε αντίθετά τους, από τους αντιθέτους γονείς.Και για να μην πολυλογώ -διότι δεν θα μου επαρκέση ο χρόνος, αν θελήσω να εξετάσω το καθέναχωριστά-, όλων αυτών των παθών κατά κύριον λόγον είναι φονεύτρια η ταπείνωσις. Όσοι τηναπέκτησαν τα ενίκησαν όλα.
<br /><br />'''30.''' Γεννήτρια όλων των κακών είναι η ηδονή και η πονηρία. Όποιος τις έχει μέσα του δενπρόκειται να ιδή τον Κύριον. Καθόλου δεν θα μας ωφελήση η αποχή από την πρώτη, εάν δεναπομακρύνωμε και την δευτέρα.
<br /><br />'''31.''' Ας παίρνωμε παράδειγμα φόβου Θεού από τον φόβο προς τους άρχοντας και τα θηρία. Και γιατην αγάπη προς τον Θεόν ας σου γίνη υπόδειγμα ο σαρκικός έρωτας. Δεν μας εμποδίζει δε τίποτενα παίρνωμε υποδείγματα για τις αρετές από τα αντίθετά τους.
<br /><br />'''32.''' Επονήρευσε άσχημα η παρούσα γενεά και κυριεύθηκε εξ ολοκλήρου από την οίησι και τηνυποκρισία. Ίσως να παρουσιάζη σωματικούς κόπους σαν εκείνους των αρχαίων Πατέρων, αλλά δεναξιώνεται να λάβη και τα χαρίσματα εκείνων∙ αν και, νομίζω, ποτέ άλλοτε όσο σήμερα ηανθρωπίνη φύσις δεν είχε ανάγκη από χαρίσματα. Δικαίως όμως το επάθαμε αυτό, γιατί ο Θεός δενεμφανίζεται στους κόπους, αλλά στην απλότητα και στην ταπείνωσι. Αν και η δύναμις του Κυρίου«τελειούται» στην ασθένεια και στην κακοπάθεια (Β΄ Κορ. ιβ΄ 9), δεν περιφρονεί όμως ο Κύριοςτον εργάτη της ταπεινοφροσύνης.
<br /><br />'''33.''' Όταν ιδούμε κάποιον από τους αθλητάς του Χριστού να πάσχη σωματικώς, ας μηπροσπαθήσωμε με πονηρή διάθεσι να εξακριβώσωμε το κρίμα και την αιτία της ασθενείας του.Είναι καλύτερο να τον δεχθούμε με απλή και απονήρευτη αγάπη και να τον θεραπεύσωμε σανμέλος του σώματός μας και σαν συστρατιώτη μας πού πληγώθηκε στον πόλεμο.
<br /><br />'''34.''' Άλλες ασθένειες έρχονται για να καθαρίσουν τα πταίσματά μας, και άλλες για να ταπεινώσουντο φρόνημά μας. Ο αγαθός και πανάγαθος Δεσπότης και Κύριός μας, όταν πολλές φορές βλέπημερικούς πολύ οκνηρούς στην άσκησι, τότε με την ασθένεια, ωσάν με πιο άκοπη άσκησι,ταπεινώνει την σάρκα τους. Κάποτε μάλιστα με αυτόν τον τρόπο καθαρίζει και την ψυχή από τουςπονηρούς λογισμούς και από τα πάθη.
<br /><br />'''35.''' Όλα όσα μας συμβαίνουν, είτε ορατά είναι αυτά είτε αόρατα, μπορούμε να τα δεχθούμε και μεκαλό τρόπο και με εμπαθή και με μεσαίο.Είδα τρεις αδελφούς πού έπαθαν κάποιο ατύχημα∙ ο πρώτος αγανάκτησε, ο δεύτερος δενελυπήθηκε και ο τρίτος αισθάνθηκε πολλή χαρά.
<br /><br />'''36.''' Είδα γεωργούς πού έσπερναν τον ίδιο σπόρο, για να εξοφλήση τα χρέη του. Ο άλλος, για νααποκτήση πλούτο. Ο άλλος, για να προσφέρη δώρα στον Δεσπότη Χριστό. Ο άλλος, για να θηρεύηέπαινο από τους διαβάτες πού θα έβλεπαν την καλλιέργειά του. Ο άλλος, για να προξενήση θλίψιστον εχθρό του, κάνοντάς τον να ζηλεύη. Και ο άλλος, για να μην ονειδίζεται από τους ανθρώπουςως αργός. Οι προηγούμενοι αυτοί γεωργοί ονομάζονται: νηστεία, αγρυπνία, ελεημοσύνη, διακονίακλπ.Τους δε σκοπούς κάθε ενεργείας ας προθυμοποιηθούν να τους εξακριβώσουν μόνοι τους οι αδελφοίμε την βοήθεια του Κυρίου.
<br /><br />'''37.''' Μερικές φορές, καθώς αντλούσαμε νερό από τις πηγές, αντλήσαμε μαζί με αυτό, χωρίς να τοκαταλάβωμε, και έναν βάτραχο. Παρόμοια πολλές φορές, καθώς καλλιεργούμε τις αρετές,υπηρετούμε και τις κακίες πού χωρίς να φαίνωνται είναι συμπεπλεγμένες μαζί τους.Επί παραδείγματι: Με την φιλοξενία συμπλέκεται η γαστριμαργία, με την αγάπη η πορνεία, με τηνδιάκρισι η δεινότης[6], με την φρόνησι η πονηρία, με την πραότητα η υπουλότης και η νωθρότηςκαι η οκνηρία και η αντιλογία και η ιδιορρυθμία και η ανυπακοή. Με την σιωπή η διδασκαλικήυπεροψία, με την χαρά η οίησις, με την ελπίδα η οκνηρία, με την αγάπη πάλι η κατάκρισις, με τηνησυχία η ακηδία και η οκνηρία, με την αγνότητα η πικρή συμπεριφορά, με την ταπεινοφροσύνη ηπαρρησία.Σε όλα δε αυτά ακολουθεί ωσάν κοινό κολλύριο, ή μάλλον δηλητήριο, η κενοδοξία.
<br /><br />'''38.''' Ας μη λυπούμεθα, όταν επί πολλά έτη ζητούμε κάτι από τον Κύριον, και δεν μας εισακούη. ΟΚύριος βέβαια θα ήθελε να γίνουν όλοι οι άνθρωποι μέσα σε μία στιγμή απαθείς, [αλλά σανπρογνώστης γνωρίζει ότι δεν είναι συμφέρον τους]. Όλοι όσοι προσεύχονται και δεν εισακούονταιαπό τον Θεόν τα αιτήματά τους, οπωσδήποτε για κάποια από τις εξής αιτίες δεν εισακούονται: Ήδιότι ζητούν πρό της ώρας ή διότι ζητούν με αναξιότητα και κενοδοξία ή διότι, εάν εισακούονταν,επρόκειτο να υπερηφανευθούν ή να πέσουν μετά την απόκτησι του αιτήματός των σε αμέλεια.
<br /><br />'''39.''' Έφυγαν όλα τα πάθη από μερικούς ανθρώπους, όχι μόνο πιστούς, αλλά και απίστους, εκτός απόένα πάθος, (δηλαδή την υπερηφάνεια). Αφέθηκε μόνο αυτό, διότι μπορεί να αναπληρώση όλα ταάλλα, εφ΄ όσον είναι το πρωταρχικό κακό και έχει τόση μεγάλη βλαπτικότητα, ώστε και από τουςουρανούς να ρίχνη κάτω Αγγέλους.
<br /><br />'''40.''' Κανείς, νομίζω, δεν αμφιβάλλει ότι οι δαίμονες και τα πάθη φεύγουν από την ψυχή ή γιαωρισμένο καιρό ή για πάντοτε. Ολίγοι όμως γνωρίζουν πόσες είναι οι αιτίες και οι τρόποι αυτής τηςαπομακρύνσεως.Καίγεται το υλικό (των αμαρτημάτων) και εξαφανίζεται με το θεϊκό πύρ[7]. Όταν δε το υλικόεκριζωθή και η ψυχή καθαρισθή, τότε παίρνουν και τα πάθη τον δρόμο της αναχωρήσεως. (Έπειταόμως χρειάζεται πολλή προσοχή), μήπως και τα τραβήξωμε πάλι κοντά μας με την υλόφρονα ζωήκαι την ραθυμία μας. Φεύγουν ακόμη επίτηδες οι δαίμονες, για να μας ρίξουν στην αμεριμνησία,ώστε έπειτα αιφνιδίως να επιτεθούν και να αρπάξουν την αθλία ψυχή μας.Γνωρίζω και μία άλλη υποχώρησι πού κάνουν τα θηρία: Υποχωρούν όταν η ψυχή υποστή μεγάλοεθισμό στα πάθη και ταυτισθή είς το έπακρον μαζί τους, διότι πλέον γίνεται η ίδια εχθρός καιεπίβουλος του εαυτού της. Παράδειγμα σ΄αυτό έχομε τα νήπια, τα οποία ύστερα από μακροχρόνιοσυνήθεια θηλασμού, θηλάζουν αντί μαστού τα δάκτυλά τους.Γνωρίζω και μία Πέμπτη ακόμη απάθεια, η οποία έρχεται στην ψυχή από πολλή απλότητα καιεπαινετή ακεραιότητα. Διότι «δικαία η βοήθεια αυτών παρά του Θεού, ο οποίος σώζει τους ευθείςτη καρδία» (Ψαλμ. ζ΄ 11), και τους απαλλάσσει από τα κακά χωρίς αυτοί να το αντιλαμβάνωνται.Όπως ακριβώς και τα νήπια, ενώ έχουν γυμνωθή, δεν το καταλαβαίνουν και τόσο.
<br /><br />'''41.''' Η κακία και το πάθος δεν υπάρχουν εκ φύσεως στην ανθρώπινη φύσι, διότι ο Θεός δεν είναιδημιουργός παθών. Αντιθέτως, από Αυτόν εδημιουργήθηκαν μέσα στους ανθρώπους πολλέςφυσικές αρετές, από τις οποίες εύκολα διακρίνονται: Η ελεημοσύνη, αφού και οι ειδωλολάτρεςείναι ευσπλαγχνικοί∙ η αγάπη, αφού και τα άλογα ζώα πολλές φορές εδάκρυσαν για την στέρησίτους από τα άλλα∙ η πίστις, αφού υπάρχει έμφυτη μέσα σε όλους μας∙ η ελπίς, αφού και ότανδανειζώμαστε και όταν δανείζωμε και όταν ταξειδεύωμε στην θάλασσα και όταν σπείρωμε, πάντοτεελπίζομε κάτι καλύτερο.Εάν λοιπόν, όπως απεδείχθη, η αγάπη είναι φυσική αρετή των ανθρώπων, ακόμη δε είναι«σύνδεσμος και πλήρωμα νόμου» (Κολ. Γ΄ 14, Ρωμ. ιγ΄ 10), άρα οι αρετές δεν είναι ξένες προς τηνανθρώπινη φύσι. Ας αισχυνθούν λοιπόν όσοι προβάλλουν αδυναμία στην απόκτησί τους.
<br /><br />'''42.''' Αρετές υπέρ την ανθρωπίνη φύσι είναι: Η αγνότης, η αοργησία, η ταπεινοφροσύνη, ηπροσευχή, η αγρυπνία, η νηστεία, η συνεχής κατάνυξις. Σε άλλες από αυτές έχομε πρότυπα καιδιδασκάλους ανθρώπους, σε άλλες Αγγέλους[8] και σε άλλες ο ίδιος ο Θεός Λόγος είναιδιδάσκαλος και χορηγός.
<br /><br />'''43.''' Όταν έχωμε εμπρός μας δύο κακά, πρέπει να εκλέγωμε το ελαφρότερο. Επί παραδείγματι:Πολλές φορές ενώ προσευχόμεθα, μας ήλθαν αδελφοί. Και αναγκαστικά θα κάνωμε ένα από τα δύο, ή θα σταματήσωμε την προσευχή, ή θα λυπήσωμε τον αδελφό μας αφίνοντάς τον να φύγηάπρακτος. (Σ΄αυτή την περίπτωση πρέπει να σκεφθούμε, ότι) η αγάπη είναι ανώτερη από τηνπροσευχή, διότι κατά κοινήν ομολογία η προσευχή είναι μία επί μέρους αρετή, ενώ η αγάπη τιςπερικλείει όλες.Κάποτε -άλλη περίπτωσις- όταν ήμουν ακόμη νέος επήγα σε κάποια πόλι ή σε κάποια κωμόπολι,(δεν ενθυμούμαι ακριβώς), και καθώς εκάθησα στο τραπέζι μου επετέθηκαν συγχρόνως οι λογισμοίτης γαστριμαργίας και της κενοδοξίας. Και επροτίμησα να νικηθώ από την κενοδοξία, (δηλαδή ναεγκρατευθώ και να επαινεθώ ως ασκητικός και νηστευτής), διότι εφοβήθηκα το τέκνο τηςκοιλιοδουλείας, (δηλαδή την πορνεία). Εγώ εγνώρισα ότι στους νέους πολλές φορές ο δαίμων τηςγαστριμαργίας νικά τον δαίμονα της κενοδοξίας. Αυτό είναι και πιο φυσικό.
<br /><br />'''44.''' Για τους κοσμικούς «ρίζα πάντων των κακών η φιλαργυρία» (Α΄ Τιμ. ς΄ 10), ενώ για τουςμοναχούς η γαστριμαργία.Σε ανθρώπους πνευματικούς αφίνει πολλές φορές ο Θεός κατ΄ οικονομά μερικά ασήμαντα πάθη.Κατηγορώντας δε αυτοί συνεχώς τον εαυτόν τους για τα μικρά και αθώα αυτά πάθη, αποκτούναναφαίρετο πλούτο ταπεινοφροσύνης.
<br /><br />'''45.''' Στα πρώτα βήματα της μοναχικής ζωής αυτός πού δεν ευρίσκεται κάτω από υπακοή δεν είναιδυνατόν να αποκτήση ταπείνωσι, διότι καθένας πού μαθαίνει μόνος του μία τέχνη περιπίπτει σεεγωϊσμό και επίδειξι.
<br /><br />'''46.''' Σε δύο γενικώτατες αρετές καθώρισαν οι Πατέρες την πρακτική ζωή, (στην νηστεία δηλαδή καιστην υπακοή). Και πολύ φυσικά, διότι η μία από αυτές φονεύει τις ηδονές, ενώ η άλλη χορηγώνταςταπείνωσι εξασφαλίζει τηνεπιτυχία της προηγουμένης. Ομοίως και το πένθος έχει δύο καλά, εφ΄όσον και την αμαρτία φονεύει και την ταπεινοφροσύνη προξενεί.
<br /><br />'''47.''' Ίδιον των ευσεβών είναι να δίδουν στον καθένα που ζητεί. Των ευσεβεστέρων, και σε εκείνονπου δεν ζητεί. Αλλά το να μη διεκδική κανείς αυτό που του αφαίρεσαν, και μάλιστα όταν έχη τηνδύναμι, αυτό είναι μάλλον ίδιον μόνο των απαθών.
<br /><br />'''48.''' Ας μη παύσωμε να εξετάζωμε πού ευρίσκεται ο εαυτός μας σε κάθε πάθος και σε κάθε αρετή:στην αρχή, στη μέση ή στο τέλος; Όλοι οι πόλεμοι των δαιμόνων εναντίον μας οφείλονται σε μίααπό τις εξής αιτίες: στην φιληδονία ή στην υπερηφάνεια ή στον φθόνο των δαιμόνων. Από αυτούς,οι πόλεμοι της τελευταίας περιπτώσεως είναι μακάριοι, της δευτέρας πανάθλιοι και της πρώτηςαχρείοι ολωσδιόλου.
<br /><br />'''49.''' Υπάρχει κάποια αίσθησις ή μάλλον έξις πού ονομάζεται «φερέπονος». Όποιος αιχμαλωτισθήαπ΄αυτήν, δεν πρόκειται να δειλιάση ποτέ και να αποστραφή τον κόπο και τον πόνο. Από τηναοίδιμη αυτήν αίσθησι και έξι εκρατήθηκαν και οι ψυχές των Μαρτύρων και έτσι κατεφρόνησαν μεευκολία τα βασανιστήρια.
<br /><br />'''50.''' Άλλο πράγμα είναι η φυλακή των λογισμών και άλλο η τήρησις του νοός. Όσο απέχει ηανατολή από την δύσι, τόσο είναι πιο υψηλή και πιο κοπιαστική η δευτέρα από την πρώτη.
<br /><br />'''51.''' Άλλο πράγμα είναι το να προσεύχεσαι εναντίον των λογισμών, άλλο το να αντιλέγης προςαυτούς και άλλο το να τους εξουθενώνης και να τους αφίνης οπίσω σου. Για το πρώτο μαρτυρείεκείνος που είπε: «Ο Θεός, είς την βοήθειάν μου πρόσχες» κ.λ.π. (Ψαλμ. ξθ΄ 2). Για το δεύτεροεκείνος που είπε: «Και αποκριθήσομαι τους ονειδίζουσί μοι λόγον αντιρρητικόν» (πρβλ. Ψαλμ. ριη΄42) ή «έθου ημάς είς αντιλογίαν τοίς γείτοσιν ημών» (Ψαλμ. οθ΄ 7). Και για το τρίτο μαρτυρεί πάλιεκείνος που έψαλε: «Εκωφώθην και ούκ ήνοιξα το στόμα μου» (Ψαλμ. λη΄ 10) ή «εθέμην αυτώφυλακή έν τώ συστήναι τον αμαρτωλόν εναντίον μου» (Ψαλμ. λη΄ 2) ή «υπερήφανοι παρηνόμουνέως σφόδρα, από δε της σής θεωρίας εγώ ούκ εξέκλινα» (πρβλ. Ψαλμ. ριη΄ 51).Όποιος χρησιμοποιεί τον δεύτερο τρόπο αναγκάζεται πολλές φορές να χρησιμοποιήση τον πρώτο,επειδή ευρίσκεται απροετοίμαστος. Όποιος χρησιμοποιεί τον πρώτο δεν μπορεί ακόμη νααπομακρύνη τους εχθρούς με τον δεύτερο τρόπο. Και όποιος χρησιμοποιεί τον τρίτο, έφτυσε καιεξευτέλισε ολωσδιόλου τους δαίμονας[9].
<br /><br />'''52.''' Είναι έκ φύσεως αδύνατον, ένα πράγμα ασώματο (όπως π.χ. ο νους) να περιορίζεται εντός τουσώματος. Όλα όμως είναι δυνατά σε εκείνον που απέκτησε μέσα του τον Θεόν.
<br /><br />'''53.''' Εκείνοι πού έχουν καλή όσφρησι μπορούν να αντιληφθούν κάποιον πού έχει επάνω τουκρυμμένα αρώματα. Ομοίως και μία καθαρή ψυχή, όταν πλησιάση κάποιον πού έχει την ευωδίαπού και αυτή απέκτησε από τον Θεόν ή την δυσωδία πού και αυτήν κάποτε είχε αλλά τώραελευθερώθηκε τελείως, αμέσως τις αντιλαμβάνεται, την στιγμή που οι άλλοι γύρω δεν αισθάνονταιτίποτε.
<br /><br />'''54.''' Να γίνουν όλοι απαθείς δεν είναι βεβαίως δυνατόν. Να σωθούν όμως όλοι και να συμφιλιωθούνμε τον Θεόν δεν είναι αδύνατον.
<br /><br />'''55.''' Μη αφήσης να κυριαρχήσουν επάνω σου οι αλλόφυλοι εκείνοι λογισμοί πού αρέσκονται ναπολυεξετάζουν τα μυστικά και ανεξιχνίαστα σχέδια του Θεού ή τις οπτασίες πού εμφανίζονται σεμερικούς ανθρώπους∙ και οι οποίοι σου παρουσιάζουν, χωρίς να το καταλάβης, τον Θεόν ωςπροσωπολήπτη. Οι λογισμοί αυτοί και είναι και με ευκολία αναγνωρίζονται ως τέκνα της οιήσεως.
<br /><br />'''56.''' Συναντάται πολλές φορές ένας δαίμων της φιλαργυρίας πού υποκρίνεται την ταπεινοφροσύνη.(Συνιστά δηλαδή να μην ελεούμε, για να μην πέσωμε δήθεν στην ανθρωπαρέσκεια και στηνκενοδοξία). Και συναντάται αντιθέτως ένας δαίμων της κενοδοξίας, καθώς και της φιληδονίας, πούμας προτρέπει στην ελεημοσύνη. Αν λοιπόν καθαρισθούμε και από τα δύο αυτά πάθη, ας μηνπαύσωμε να ελεούμε σε κάθε περίστασι.
<br /><br />'''57.''' Είπαν μερικοί ότι οι δαίμονες έρχονται σε αντίθεσι μεταξύ τους. Εγώ όμως εγνώρισα καλά ότιόλοι επιζητούν την καταστροφή μας.
<br /><br />'''58.''' Πρίν από κάθε πνευματική εργασία είτε εξωτερική είτε εσωτερική προηγείται η ιδική μαςπρόθεσις και ο εξαίρετος πόθος μας, καθώς και η βοήθεια του Θεού. Και εάν εμείς δεν καταβάλωμετα δύο πρώτα, το τελευταίο, (η βοήθεια δηλαδή του Θεού), δεν πρόκειται να επακολουθήση.
<br /><br />'''59.''' Όπως λέγει ο Εκκλησιαστής, «καιρός παντί πράγματι τώ υπό τον ουρανόν» (γ΄ 1). Στο «παντίπράγματι» συμπεριλαμβάνεται και κάθε τι που ανήκει στην ιερή ζωή των μοναχών. Γι΄αυτό αν τονομίζετε καλό, ας το λάβωμε αυτό σοβαρά υπ΄όψιν μας και ας επιζητούμε σε κάθε καιρό τααρμόδια. Διότι οπωσδήποτε σε όλους τους αγωνιζομένους υπάρχει καιρός της απαθείας και, ότανείναι πνευματικώς νήπιοι, ο καιρός της εμπαθείας. Καιρός των δακρύων και καιρός τηςσκληροκαρδίας. Καιρός της υποταγής και καιρός της προσταγής. Καιρός νηστείας και καιρόςφαγητού. Καιρός πολέμου κατά του εχθρού πού λέγεται σώμα και καιρός που ατονεί καιθανατώνεται η σαρκική πύρωσις. Καιρός ψυχικής κακοκαιρίας και καιρός ψυχικής γαλήνης. Καιρόςκαρδιακής λύπης και καιρός χαράς πνευματικής. Καιρός διδασκαλίας και καιρός ακροάσεως.Καιρός σαρκικών μολυσμών -ίσως από την οίησι- και καιρός καθαρισμού λόγω της ταπεινώσεως.Καιρός πάλης και καιρός ασφαλείας και αναπαύσεως. Καιρός ησυχίας και καιρός ευτάκτουπερισπασμού. Καιρός αδιαλείπτου προσευχής και καιρός καθαράς και ειλικρινούς διακονίας.Ας μην επιζητούμε λοιπόν απατημένοι από εγωϊστικό ζήλο τα του καιρού πρό του καιρού ούτε τάτου θέρους στον χειμώνα ούτε τά του θερισμού στην σπορά. Άλλος είναι ο καιρός πού θα σπείρωμετους πνευματικούς μας κόπους και άλλος ο καιρός πού θα θερίσωμε τις ανεκδιήγητες χάριτες. Ανδεν κάνωμε έτσι, δεν θα αποκομίσωμε ούτε τα αρμόδια στον καιρό τους.
<br /><br />'''60.''' Μερικοί έλαβαν από τον Θεόν τις άγιες αμοιβές των κόπων τους πρίν από τους καμάτους, άλλοιμετά τους καμάτους και άλλοι την ώρα του θανάτου, σύμφωνα με την ανεκδιήγητη οικονομία τουΘεού. Αξίζει δε να ερευνήσωμε σε ποια από αυτές τις περιπτώσεις συμβαδίζει περισσότερο ηταπεινοφροσύνη. (Οπωσδήποτε στην τελευταία).
<br /><br />'''61.''' Υπάρχει απόγνωσις πού οφείλεται στο πλήθος των αμαρτιών και στο βάρος της συνειδήσεωςκαι στην αφόρητη λύπη, διότι γέμισε ολωσδιόλου η ψυχή από τραύματα και καταποντίσθηκε απότο βάρος τους στον βυθό της απογνώσεως. Και υπάρχει άλλη απόγνωσις πού μας συμβαίνει απόυπερηφάνεια και οίησι, διότι θεωρούμε ότι δεν άξιζε να πάθη μία τέτοια πτώσι ο εαυτός μας. Τούτοείναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα που θα διακρίνη ένας προσεκτικός παρατηρητής στην κάθε μία:Στην πρώτη παραδίδεται ο άνθρωπος στην αδιαφορία, ενώ στην δευτέρα συνεχίζει με απόγνωσιτους ασκητικούς του αγώνες – πράγμα επιζήμιο. Θεραπεία του ενός είναι η εγκράτεια και ηευελπιστία, και του άλλου η ταπείνωσις και το να μη κρίνη κανένα.
<br /><br />'''62.''' Ας μη θαυμάζωμε και άς μη παραξενευώμαστε, όταν βλέπωμε μερικούς να προφέρουν καλούςλόγους, ενώ διαπράττουν έργα πονηρά. (Αυτό προέρχεται από την οίησι). Και τον όφι άλλωστεεκείνον στον παράδεισο, η οίησις μάλλον τον κατέστρεψε, ανυψώνοντάς τον.
<br /><br />'''63.''' Σε κάθε ενέργειά σου και σε κάθε σου συμπεριφορά, είτε είσαι κάτω από υποταγή είτε όχι, είτεπρόκειται για κάτι φανερό είτε για κάτι εσωτερικό, να έχης ως τύπο και ως κανόνα τούτο, για ναδιακρίνης εάν αυτά γίνωνται σύμφωνα με το θέλημα του Θεού: Εάν, δηλαδή, ένας αρχάριος επιτελήκάποιο πνευματικό έργο και δεν αποκτά από αυτό περισσοτέρα ταπείνωσι από ό,τι είχε, νομίζω, ότιτο έργο αυτό δεν γίνεται κατά Θεόν, είτε μικρό είναι είτε μεγάλο.
<br /><br />'''64.''' Εμείς λοιπόν οι νήπιοι και αρχάριοι θα πληροφορούμεθα το θέλημα του Κυρίου με τον τρόποπου ανέφερα. Οι μεσαίοι, ίσως με το σταμάτημα των πολέμων του διαβόλου. Και οι τέλειοι, με τηνπροσθήκη και την αφθονία του θείου φωτός.Όσα κατορθώνουν οι μεγάλοι τα θεωρούν μικρά, χωρίς ίσως να είναι μικρά. Όσα όμως οι μικροί ταθεωρούν μεγάλα, δεν είναι οπωσδήποτε μεγάλα ούτε τέλεια.
<br /><br />'''65.''' Η ατμόσφαιρα πού καθάρισε από τα σύννεφα, μας παρουσίασε λαμπρό τον ήλιο. Και η ψυχήπου απηλλάγη από τις προλήψεις και αξιώθηκε της αφέσεως των αμαρτιών, οπωσδήποτε αντίκρυσετο θείο φως.
<br /><br />'''66.''' Άλλο πράγμα είναι η αμαρτία και άλλο η αργία και άλλο η αμέλεια και άλλο το πάθος και άλλοη πτώσις. Όποιος μπορεί με την βοήθεια του Κυρίου να τα ερευνήση, ας τα ερευνήση προσεκτικά.
<br /><br />'''67.''' Μερικοί μακαρίζουν ανάμεσα στα πνευματικά χαρίσματα ό,τι φαίνεται εξωτερικά και ό,τιθαυματουργεί∙ και δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν πολλά αλλά ανώτερα και απόκρυφα, τα οποίαγι΄αυτό και δεν χάνονται.
<br /><br />'''68.''' Εκείνος που επέτυχε την τελεία κάθαρσι, αν και δεν βλέπη την ίδια την ουσία της ψυχής τουπλησίον, βλέπει όμως σε τι κατάστασι ευρίσκεται. Εκείνος που προοδεύει, αλλά δεν έφθασε ακόμηστην τελειότητα, αντιλαμβάνεται την ψυχική κατάστασι του πλησίον από τις σωματικέςεκδηλώσεις του.
<br /><br />'''69.''' Ολίγη φωτιά εξαφάνισε πολλές φορές ολόκληρο δάσος. Ομοίως μία μικρή τρύπα σ΄ένα δοχείομας κατέστρεψε όλον τον κόπο.
<br /><br />'''70.''' Συμβαίνει μερικές φορές, ώστε η ανάπαυσις του εχθρού μας, δηλαδή του σώματός μας, ναδιεγείρη τους λογισμούς χωρίς να επιφέρη σαρκική πύρωσι. Και άλλες φορές συμβαίνει, ώστε ηκαταπίεσις και η θλίψις του σώματος να προκαλή ακόμη και σαρκικές κινήσεις. Και τούτο, για ναμη στηριζώμεθα στους εαυτούς μας, αλλά σ΄ Εκείνον, τον Θεόν δηλαδή, πού μπορεί και θανατώνειτην ζωντανή, δηλαδή την σάρκα, με τρόπο που εμείς δεν γνωρίζομε.
<br /><br />'''71.''' Όταν ιδούμε κάποιους αδελφούς να μας δείχνουν έν Κυρίω πολλή αγάπη, προς αυτούςπερισσότερο ας φυλάξωμε το απαρρησίαστον. Διότι τίποτε δεν διαλύει τόσο την αγάπη, όσο ηπαρρησία. Επί πλέον δημιουργεί και μίσος.
<br /><br />'''72.''' Ο οφθαλμός της ψυχής είναι νοερός και περικαλλής και, εάν εξαιρέσωμε τους Αγγέλους,υπερβαίνει στην ωραιότητα το καθετί. (Είναι δε και πολύ διεισδυτικός)∙ γι΄αυτό πολλές φορέςμερικοί εμπαθείς κατώρθωσαν να διακρίνουν σε άλλες ψυχές πού τις αγαπούσαν υπερβολικά τιςμυστικές σκέψεις τους. Και μάλιστα όταν δεν ήταν βυθισμένοι στα ακάθαρτα πάθη της σαρκός.
<br /><br />'''73.''' Σε εκείνο πού είναι άϋλο τίποτε δεν ανθίσταται τόσο, όσο εκείνο πού είναι υλικό[10]. Εάν αυτόσυμβαίνει, ο αναγνώστης ας εξάγη μόνος του τα συμπεράσματα.
<br /><br />'''74.''' Οι παρατηρήσεις και οι κρίσεις των κοσμικών είναι συνήθως αντίθετες προς την πρόνοια τουΘεού. Οι δε παρατηρήσεις και οι κρίσεις διαφόρων μοναχών είναι συνήθως αντίθετες προς τηννοερά γνώσι πού χορηγεί ο Θεός. Οι πνευματικά αδύνατοι ας γνωρίζουν ότι τους επισκέπτεται οΘεός, όταν παρουσιάζωνται σωματικές ταλαιπωρίες και κίνδυνοι και εξωτερικοί πειρασμοί, ενώ οιτέλειοι ας το γνωρίζουν από την παρουσία του Αγίου Πνεύματος και από την προσθήκη τωνχαρισμάτων.
<br /><br />'''75.''' Υπάρχει κάποιος δαίμων πού μόλις πέσωμε στο κρεββάτι, μας πλησιάζει και μας κατατοξεύειμε πονηρούς και ρυπαρούς λογισμούς. Αποσκοπεί δε να μας κάνη να κοιμηθούμε με ακάθαρτεςσκέψεις, και να ιδούμε εν συνεχεία και ακάθαρτα όνειρα, εάν βεβαίως από οκνηρία δεν σηκωθούμεγια προσευχή και δεν οπλισθούμε εναντίον του.
<br /><br />'''76.''' Υπάρχει ο λεγόμενος π ρ ό δ ρ ο μ ο ς των πονηρών πνευμάτων, ο οποίος μας υποδέχεται μόλιςξυπνήσωμε, και μολύνει την «πρωτόνοιά» μας, δηλαδή την πρώτη μας σκέψι. Να προσφέρης τιςαπαρχές της ημέρας σου στον Κύριον, διότι η ημέρα θα ανήκη σ΄εκείνον πού επρόλαβε την αρχήτης. Κάποιος εξαίρετος αγωνιστής μου είπε έναν αξιάκουστο λόγο: «Από το πρωί καταλαβαίνω πώςθα περάσω την ημέρα μου».
<br /><br />'''77.''' Είναι πολλοί οι δρόμοι και της ευσεβείας και της απωλείας. Διά τούτο πολλές φορές, ενώαντιτάσσεται κάποιος σε έναν για κάτι καλό, συμβαίνει να συμφωνή απόλυτα με έναν άλλο∙ (διότιτον άλλον τον θεωρεί ικανόν). Έτσι και των δύο ενεργειών του ο σκοπός είναι ευάρεστος στονΘεόν.
<br /><br />'''78.''' Όταν μας συμβαίνουν θλίψεις και πειρασμοί, οι δαίμονες μας παρακινούν να ειπούμε ή ναπράξωμε κάτι αμαρτωλό. Και αν δεν μπορέσουν, τότε πλησιάζουν αθόρυβα και μας προτρέπουν ναπροσφέρωμε στον Θεόν ευχαριστία υπερήφανη.
<br /><br />'''79.''' Όσοι εφρόνησαν τα άνω, κατά τον χωρισμό της ψυχής από το σώμα, προς τα άνω ανέρχονταιμερικώς, (δηλαδή με την ψυχή μόνο). Και όσοι εφρόνησαν τα κάτω, προς τα κάτω ομοίως. Σ΄αυτάδε που χωρίζονται δεν υπάρχει τίποτε στο μέσον.
<br /><br />'''80.''' Ένα από τα κτίσματα, (δηλαδή η ψυχή), έλαβε το είναι της όχι στον εαυτό της, αλλά μέσα σεάλλο κτίσμα, (δηλαδή στο σώμα). Και είναι αξιοθαύμαστο, πώς μπορεί και υπάρχει (μετά τονθάνατο), χωρίς εκείνο μέσα στο οποίο έλαβε το είναι της.
<br /><br />'''81.''' Τις ευσεβείς θυγατέρες τις γεννούν οι μητέρες[11] και τις μητέρες ο Κύριος. Δεν είναι δεάστοχο να χρησιμοποιηθή αυτός ο κανών και στα αντίθετα, δηλαδή στις κακίες.
<br /><br />'''82.''' «Δειλός είς πόλεμον μη εξιέτω» (Δευτ. κ΄ 8), ορίζει ο Μωϋσής ή καλύτερα ο Θεός. Διότιυπάρχει κίνδυνος να υποστή αυτός την «εσχάτην πλάνην της ψυχής», η οποία φυσικά είναιβαρύτερη από την πρώτη, την πτώσι δηλαδή του σώματος[12].Φως για όλα τα σωματικά μέλη είναι οι αισθητοί οφθαλμοί. Και νοερό φως για τις θείες αρετέςείναι η διάκρισις.
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Τρεις εννοεί την γαστριμαργία, φιλαργυρία και κενοδοξία, που θεωρούνται ρίζες των παθών.Στους τρεις αυτούς πειρασμούς επολεμήθηκε και ο Κύριος στην έρημο. Πέντε εννοεί την πορνεία,ακηδία, λύπη, οργή και υπερηφάνεια.[2] Εννοεί τον αββά Λέοντα από την Καππαδοκία, ο οποίος προκειμένου να σώση τρεις μοναχούςπου συνέλαβαν αιχμαλώτους οι Μάζικες -βερβερικός λαός της Βορείου Αφρικής- δεν εδίστασε ναπαραδοθή υπέρ αυτών και τελικά να υποστή μαρτυρικό θάνατος δι΄ αποκεφαλισμού. Τοπεριστατικό αναγράφεται στο Λαυσαϊκό.[3] Η έκφρασις «νοερά αίσθησις» αποτελεί καθιερωμένο νηπτικό όρο. Συνώνυμος διατύπωσιςείναι: «καρδιακή αίσθησις» ή «πνευματική αίσθησις». «Υπάρχει μέσα μας και δεν υπάρχει»σημαίνει ότι δεν υπάρχει, όταν ο νους δεν έχη καθαρθή από το σκότος των παθών και δεν έχη γίνειόχημα της Χάριτος. Με την νοερά αυτή αίσθησι γίνονται αντιληπτές οι θείες αποκαλύψεις, θεωρίεςκαι οράσεις.[4] Δηλαδή: Με τις τρεις μεγάλες αρετές να πολεμήσωμε τα τρία μεγάλα πάθη. Τα πάθη αυτά, όπωςσχολι΄ζει και ο αββάς Ιωάννης της Ραϊθού, είναι η φιληδονία, η φιλαργυρία και η φιλοδοξία. Οι δεαρετές η εγκράτεια, η ταπείνωσις και η αγάπη.[5] «Ισραήλ» κατά μία ερμηνευτική εκδοχή σημαίνει «ο βλέπων τον Θεόν». Στους μυστικούςΠατέρες ως Ισραήλ αλληγορείται ο κεκαθαρμένος νους πού αξιώθηκε της θείας θεωρίας καιελλάμψεως – «νους ορών τον Θεόν».[6] «Δεινότητα» εδώ εννοεί την ικανότητα, την πανουργία, την εφευρετικότητα. Δηλαδή μπορείκάποιος εν ονόματι της διακρίσεως να προβάλλη ποικίλα επιχειρήματα για να υποστηρίζει απόψεις,να δικαιολογεί ενέργειες, να καθησυχάζη την συνείδησί του κλπ.[7] Δηλαδή με το πύρ της ενεργείας του Αγίου Πνεύματος, το οποίο γίνεται αντιληπτό στουςπροχωρημένους ως αισθητό πύρ πού καίει χωρίς να καίη. Ή με πύρ του θείου πόθου, ο οποίοςφλογίζει και θερμαίνει την καρδία των αγωνιστών.[8] Στον Μέγαν Αντώνιο επί παραδείγματι και στον όσιο Παχώμιο εδίδαξε την προσευχή, όπωςαναφέρεται στον βίο τους, θείος Άγγελος.[9] Ο πρώτος τρόπος αρμόζει στους αρχαρίους, ο δεύτερος στους μεσαίους και ο τρίτος στουςπροχωρημένους και θεωρητικούς.[10] Τον άϋλο δηλαδή και υψιπέτη νού τον θολώνει, τον αμαυρώνει και τον σύρει προς τα κάτω ησάρκα με τα πάθη της.[11] Ως μητέρες χαρακτηρίζονται εδώ οι γενικές ή καθολικές ή περιεκτικές αρετές∙ και ωςθυγατέρες οι επί μέρους αρετές.[12] Το νόημα είναι το εξής: Κανείς δειλός και μικρόψυχος άς μη προχωρήση στον αγώνα τηςμοναχικής ζωής, μη τυχόν και πτοηθή και νικηθή και πέση όχι μόνο στην σαρκική αμαρτία, αλλάκαι στην πλήρη ψυχική απόγνωσι, η οποία χαρακτηρίζεται ως «εσχάτη πλάνη» της ψυχής.
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο Σ Τ Ο Σ Ε Κ Τ Ο Σ ==
Περί διακρίσεως
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
(Περί διακρίσεως ευδιακρίτου)
ΟΝ ΤΡΟΠΟΝ επιποθεί η έλαφος φλεγομένη τα νάματα» (Ψαλμ. μα΄ 2), έτσι είναι ποθητή στουςμοναχούς η κατανόησις του αγαθού θείου θελήματος. Επί πλέον δε και του συγκεκραμένου, (ότανδηλαδή στο αγαθό υπάρχη και το κακό), καθώς επίσης και του αντιθέτου∙ περί των οποίων «πολύςημίν όντως ο λόγος και δυσερμήνευτος» (Εβρ. ε΄ 11). Δύσκολα αντιλαμβάνεται κανείς ποιες από τιςμοναχικές μας υποθέσεις πρέπει να τακτοποιούνται ταχύτατα και χωρίς καμμία αναβολή, σύμφωναμε εκείνον πού λέγει: «Ουαί ο αναβαλλόμενος ημέραν εξ ημέρας» (πρβλ. Σ. Σειράχ ε΄ 7) και καιρόνεκ καιρού. Και ποιες πάλι, με ηρεμία και περίσκεψι, όπως μας συμβουλεύει εκείνος πού είπε:«Μετά κυβερνήσεως γίνεται πόλεμος» (Παρμ. κδ΄ 6)∙ καθώς επίσης: «Πάντα ευσχημόνως και κατάτάξιν γινέσθω» (Α΄ Κορ. ιδ΄ 40).Δεν είναι! Όχι! Δεν είναι του τυχόντος να διακρίνη αμέσως και ευκρινώς τα δυσδιάκριτα αυτάπράγματα. Αφού και αυτός ο θεοφόρος Δαβίδ, που ωμιλούσε μέσα του το Άγιον Πνεύμα, πολλέςφορές προσεύχεται γι΄αυτό. Και άλλοτε λέγει: «Δίδαξόν με του ποιείν το θέλημά σου, ότι σύ εί οΘεός μου» (Ψαλμ. ρμβ΄ 10). Άλλοτε: «Οδήγησόν με επί την αλήθειάν σου» (Ψαλμ. κδ΄ 5). Καιάλλοτε: «Γνώρισόν μοι, Κύριε, οδόν έν ή πορεύσομαι, ότι προς σε από πάσης μερίμνης βιοτικήςκαι πάθους, την ψυχήν μου ήρα και ύψωσα» (πρβλ. Ψαλμ. ρμβ΄ 8).
<br /><br />'''2.''' Όσοι επιθυμούν να μάθουν το θέλημα του Κυρίου, οφείλουν προηγουμένως να θανατώσουν τοιδικό τους. Αφού δε προσευχηθούν με πίστι και απονήρευτη απλότητα, ας ερωτήσουν με ταπείνωσικαρδίας και αδίστακτο λογισμό τους γέροντας ή και τους αδελφούς ακόμη, και ας δεχθούν τιςσυμβουλές τους σαν από το στόμα του Θεού, έστω και εάν είναι αντίθετες προς το θέλημά τους∙έστω και εάν δεν είναι και τόσο πνευματικοί οι ερωτηθέντες∙ διότι δεν είναι άδικος ο Θεός νααφήση να πλανηθούν ψυχές πού με πίστι και ακακία εταπεινώθηκαν εμπρός στην συμβουλή καιστην κρίσι του πλησίον.Ακόμη και ανίδεοι εάν είναι αυτοί που ερωτώνται, εκείνος που απαντά με το στόμα τους είναι οάϋλος και αόρατος Θεός.Όσοι ακολουθούν αδίστακτα αυτόν τον κανόνα, είναι άνθρωποι με πολλή ταπείνωσι. Εάν κάποιοςέθετε το πρόβλημά του εμπρός στον ήχο του Ψαλτηρίου (πρβλ. Ψαλμ. μη΄ 5), πόσο νομίζετε ότιυπερτερεί ο λογικός νούς και η νοερά ψυχή από τον ήχο ενός αψύχου πράγματος;Πολλοί όμως από την αυταρέσκειά τους δεν αξιώθηκαν να ενστερνισθούν τον τέλειο και εύκολοαυτόν τρόπο. Αυτοί προσεπάθησαν να αντιληφθούν το θέλημα του Κυρίου με τις ιδικές τουςδυνατότητες, και μας εξέφεραν επ’ αυτού πολυάριθμες και ποικίλες γνώμες.
<br /><br />'''3.''' Μερικοί, ασχολούμενοι με τα θέματα αυτά, εσταμάτησαν κάθε προσπάθεια του λογικού τους στονα δεχθή μία από τις δύο γνώμες τους, είτε την θετική είτε την αρνητική.Και με γυμνό τον νου τους από το ιδικό τους θέλημα, προσευχήθηκαν θερμά στον Κύριονωρισμένες ημέρες, και έτσι κατώρθωσαν να γνωρίσουν το θείον θέλημα. Δηλαδή: Ή κάποιος νουςωμίλησε νοερώς στον νου τους ή εξηφανίσθη τελείως ή μία γνώμη από την ψυχή.Άλλοι από τις θλίψεις, τις ανωμαλίες και αποτυχίες πού συνέβησαν σε προσπάθειά τους,κατενόησαν (ότι δεν ήταν σύμφωνη με το θείον θέλημα και) ότι τα εμπόδια ήλθαν κατάπαραχώρησι Θεού, στηριζόμενοι σ’ εκείνον πού είπε: «Ηθελήσαμεν ελθείν προς υμάς και άπαξ καιδίς, και ενέκοψεν ημάς ο σατανάς» (Α΄ Θεσ. β΄ 18). Και άλλοι αντιθέτως από την ανέλπιστησυμπαράστασι πού εύρισκαν, αντελήφθησαν ότι η προσπάθειά τους είναι αρεστή στον Θεόν, καιείπαν: «Παντί τω προαιρουμένω το αγαθόν συνεργεί ο Θεός» (πρβλ. Ρωμ. η΄ 28).
<br /><br />'''4.''' Όποιος απέκτησε μέσα του τον Θεόν δι’ ελλάμψεως, αυτός, και στα πράγματα που επείγουν καιστα αντίθετα, πληροφορείται το θείον θέλημα με τον δεύτερο τρόπο, (την προσευχή), όχι όμως μεαναμονή και πάροδο χρόνου.
<br /><br />'''5.''' Το να διστάζη κανείς στις κρίσεις και αποφάσεις και να μένη επί πολύ απληροφόρητος,αποδεικνύει ότι είναι ψυχή αφώτιστη και φιλόδοξη. Διότι δεν είναι ο Θεός άδικος να κλείνη τηνπόρτα σε όσους κρούουν ταπεινά. Σε όλα μας τα έργα, και στα άμεσα και στα απώτερα, αςαναζητούμε την σημασία που έχουν όσον αφορά τον Κύριον. Όλα όσα γίνονται χωρίς προσπάθειακαι χωρίς μολυσμό, μόνο για τον Κύριον και όχι για τίποτε άλλο, αυτά και αν ακόμη δεν είναιτελείως αγαθά, όμως για αγαθά θα μας λογισθούν. Διότι έχει επικίνδυνη κατάληξι το ναπολυλεπτολογούμε και να ερευνούμε πράγματα πού υπερβαίνουν τις δυνάμεις μας.
<br /><br />'''6.''' Μυστικό και ανεξιχνίαστο είναι το σχέδιο και το κρίμα πού έχει ο Θεός για μας. Πολλές φορέςεπί παραδείγματι θέλει να αποκρύψη από εμάς κατ’ οικονομία το θείον θέλημά Του, γνωρίζονταςπώς και αν το μάθωμε θα το παραβούμε, οπότε και θα τιμωρηθούμε περισσότερο.
<br /><br />'''7.''' Η ευθεία καρδία είναι απηλλαγμένη από τα πολύπλοκα και πολυειδή πράγματα, και ταξειδεύειακίνδυνα με το πλοίο της ακακίας.
<br /><br />'''8.''' Υπάρχουν ανδρείες ψυχές που επιβάλλουν στον εαυτό τους αγώνες υπεράνω των δυνάμεών τουςαπό έρωτα προς τον Θεόν και με ταπεινό φρόνημα στην καρδιά. Υπάρχουν όμως και υπερήφανεςκαρδιές που κάνουν το ίδιο. Έχουν δε οι εχθροί μας σκοπό να μας προτρέπουν πολλές φορές σεπράγματα ανώτερα των δυνάμεών μας, για να κουρασθούμε ψυχικά, να μη κατορθώσωμε έπειτακαι όσα είναι των δυνάμεών μας, και να καταντήσωμε έτσι περίγελος στα μάτια τους.
<br /><br />'''9.''' Είδα μερικούς με αδύνατη ψυχή και ασθενικό σώμα να αποδύωνται για το πλήθος των αμαρτιώντους σε αγώνες ανωτέρους των δυνάμεών τους, αλλά τελικά να μη μπορούν να ανθέξουν. Εγώ τουςείπα ότι στις περιπτώσεις αυτές ο Θεός κρίνει την μετάνοια ανάλογα με το μέτρο της ταπεινώσεωςκαι όχι των καμάτων.
<br /><br />'''10.''' Μερικές φορές η κακή ανατροφή αποτελεί την αιτία πολύ μεγάλων αμαρτιών. Επίσης και ηκακή συναναστροφή. Πολλές όμως φορές μία διεστραμμένη ψυχή επαρκεί μόνη της για τηνκαταστροφή της. Όποιος εσώθηκε από τα δύο πρώτα, εσώθηκε ίσως και από το τρίτο. Όποιος όμωςέχει το τρίτο, σε οποιοδήποτε τόπο και αν ευρεθή, δεν προκόπτει, αφού άλλωστε κανένας τόπος δενείναι πιο ασφαλής από τον ουρανό, (απ΄ όπου έπεσε ο διάβολος).
<br /><br />'''11.''' Τους απίστους ή τους αιρετικούς πού μας επιτίθενται με κακότητα, ας τους αφίνουμε «μετάπρώτην και δευτέραν νουθεσίαν» (Τιτ. γ΄ 10). Στους επιθυμούντας όμως να μάθουν την αλήθεια,«το καλόν ποιούντες έως αιώνος μη εκκακώμεν» (Γαλ. ς΄ 9). Αλλά και στις δύο περιπτώσεις αςείναι η συμπεριφορά μας ανάλογη με την ψυχική μας δύναμι και αντοχή.
<br /><br />'''12.''' Είναι παράλογος όποιος πέφτει σε απόγνωσι, ακούοντας τα υπερφυσικά κατορθώματα τωνΑγίων. Αυτά αντιθέτως τον εκπαιδεύουν άριστα σ’ ένα από τα δύο: Ή τον παρακινούν με τηνοσιακή ανδρεία τους προς μίμησι∙ ή προς μεγάλη αυτοκατάκρισι και αναγνώρισι της αδυναμίας τουμε την τρεις φορές οσιακή ταπείνωσι.
<br /><br />'''13.''' Υπάρχουν ακάθαρτοι δαίμονες, πονηρότεροι των πονηρών, οι οποίοι μας συμβουλεύουν να μηκάνωμε μόνοι μας την αμαρτία. Αυτοί επιθυμούν να έχωμε και άλλους συνενόχους στο κακό, για ναμας ετοιμάσουν βαρύτερη τιμωρία. Είδα μία αμαρτωλή συνήθεια πού την έμαθε ο ένας απόκάποιον άλλο. Έπειτα εκείνος πού την εδίδαξε ήλθε σε συναίσθησι, άρχισε να μετανοή καιεσταμάτησε την αμαρτία. Επειδή όμως ο μαθητής του συνέχιζε να την διαπράττη, και η ιδική τουμετάνοια απέβη ατελής και ανίσχυρη.
<br /><br />'''14.''' Μεγάλη, πράγματι, μεγάλη είναι η πονηρία των δαιμόνων∙ δύσκολα την αντιλαμβανόμεθα καιολίγοι την βλέπουν. Και αυτοί οι ολίγοι, νομίζω, δεν την βλέπουν ολόκληρη. Αλήθεια, πωςσυμβαίνει πολλές φορές να είμαστε χορτασμένοι από απολαυστικά φαγητά, και εν τούτοις νααγρυπνούμε με καθαρό νου, και άλλες φορές να νηστεύωμε και να ταλαιπωρούμεθα, και έν τούτοιςνα μας κυριεύη άσχημα ο ύπνος; Να ησυχάζωμε, και έν τούτοις να είμαστε σκληροί, και νασυναναστρεφώμαστε άλλους, και να είμαστε γεμάτοι κατάνυξι; Ενώ πεινούμε υπερβολικά, ναέχωμε πειρασμούς στον ύπνο, και ενώ είμαστε χορτάτοι, να μην ενοχλούμεθα καθόλου; Ενώπερνούμε πτωχικά, να γινώμαστε σκυθρωποί και ασυγκίνητοι, και ενώ περνούμε πλούσια και μεοινοποσίες, να παρουσιαζώμαστε γεμάτοι ιλαρότητα και κατανυκτικότητα; Γι’ αυτά όποιος μπορείμε την βοήθεια του Κυρίου, ας διαφωτίση όσους είναι αφώτιστοι. Διότι εμείς σ’ αυτά τα θέματαείμαστε αφώτιστοι. Το μόνο πού έχομε να ειπούμε είναι ότι οι αλλαγές αυτές δεν οφείλονταιπάντοτε στους δαίμονας, αλλά μερικές φορές στην κράσι και στην κατάστασι του σώματος, στοακάθαρτο και αχόρταγο αυτό πάχος πού μας εδόθηκε και πού -δεν ξέρω πώς- δέθηκε γύρω στηνφύσι μας.Για τις δυσδιάκριτες αυτές μεταπτώσεις ας παρακαλέσωμε ειλικρινά και ταπεινά τον Κύριον. Καιεάν μετά το διάστημα των προσευχών μας διαπιστώσωμε ότι συνεχίζεται μια ωρισμένη κατάστασις,τότε θα καταλάβωμε ότι δεν προέρχεται από τους δαίμονες, αλλά από την φύσι μας. Πολλές φορέςόμως και από τον Θεόν, ο οποίος επιθυμεί να μας ευεργετή, σύμφωνα με τα σοφά σχέδιά Του, καιμε τα αντίθετα, για να καταστέλλη έτσι με κάθε τρόπο την οίησί μας. Είναι δύσκολο και επικίνδυνονα περιεργάζεται κανείς τον βυθό των κριμάτων του Θεού, διότι αυτού του είδους οι περίεργοιταξειδεύουν με το πλοίο της οιήσεως. [Χάριν όμως της ασθενείας πολλών θα πρέπει να ειπούμεμερικά].
<br /><br />'''15.''' Ερώτησε κάποιος έναν διορατικό: «Γιατί ο Θεός εστόλισε μερικούς με χαρίσματα καιθαυματουργικές ικανότητες, αφού προεγνώριζε τις μελλοντικές πτώσεις τους»; Και εκείνος τουλέγει: «Για να προφυλάξη τους ομοίους των πνευματικούς άνδρας, για να φανή ότι έχομε τοαυτεξούσιον, και για να καταστήση τους πεσόντας αναπολογήτους την ημέρα της Κρίσεως».
<br /><br />'''16.''' Ο Μωσαϊκός νόμος ως μη τέλειος λέγει: «Πρόσεχε σεαυτώ» (Δευτερ. δ΄ 9), ενώ ο Κύριος ωςυπερτέλειος μας παρήγγειλε επί πλέον και για την διόρθωσι του αδελφού μας: «Εάν αμάρτη οαδελφός σου ή μάλλον η υπόδειξίς σου είναι άδολη και ταπεινή, τότε μην αμελήσης την εντολή τουΚυρίου και μάλιστα σε αυτούς που δέχονται την υπόδειξι. Εάν όμως δεν έχης φθάσει ακόμη σ’αυτό το σημείο, ας εκτελής έστω την εντολή του Νόμου.
<br /><br />'''17.''' Μην εκπλήττεσαι βλέποντας και τους προσφιλείς σου να σε εχθρεύωνται (επειδή τουςελέγχεις). Διότι οι επιπόλαιοι γίνονται όργανα (και όπλα) των δαιμόνων και μάλιστα εναντίον τωνεναρέτων, πού είναι εχθροί των δαιμόνων.
<br /><br />'''18.''' Ένα απ’ όσα συμβαίνουν σ’ εμάς μου δημιουργεί μεγάλη έκπληξι: Ενώ στις αρετές έχομε ωςβοηθούς τον παντοδύναμον Θεόν, τους Αγγέλους και τους Αγίους, και στα πάθη μόνο τον πονηρόδιάβολο, πώς συμβαίνει να υποκύπτωμε ευκολώτερα και γρηγορώτερα στα πάθη; Επάνω σ’ αυτόεγώ δεν θέλω να ομιλήσω λεπτομερώς, αλλά και ούτε μπορώ.
<br /><br />'''19.''' Εάν τα διάφορα κτίσματα παραμένουν στην κατάστασι που εδημιουργήθηκαν, πώς εγώ οάνθρωπος που εδημιουργήθηκα κατ’ εικόνα Θεού ταλαιπωρούμαι αναμεμειγμένος με την λάσπη,(το πήλινο δηλαδή σώμα); όπως λέγει ο μέγας Γρηγόριος. Εάν πάλι κάποια δημιουργήματακατέληξαν να γίνουν κάπως διαφορετικά από τον προορισμό τους, πάντως θα πρέπει μεσφοδρότητα να επιθυμούν την συγγένειά τους, (εκείνα δηλαδή με τα οποία εξ αρχής επλάσθηκανόμοια).
<br /><br />'''20.''' Όλα τα τεχνάσματα -για να ειπώ έτσι- πρέπει κανείς να χρησιμοποιή, προκειμένου τον πηλό,(το πήλινο δηλαδή σώμα), να τον ανεβάση και να τον ενθρονίση στον θρόνο του Θεού. Κανείςλοιπόν ας μη προφασίζεται ότι αδυνατεί να ανεβή εκεί, διότι η οδός και η θύρα είναι ανοιγμένες.
<br /><br />'''21.''' Η ακρόασις των κατορθωμάτων των πνευματικών μας Πατέρων δημιουργεί στον νου και στηνψυχή φλογερό ζήλο. Η ακρόασις όμως των διδασκάλων είναι αυτή που καθοδηγεί τους ζηλωτάςστην επιτυχή μίμησι των Πατέρων.
<br /><br />'''22.''' Διάκρισις σημαίνει λύχνος μέσα στο σκοτάδι, επιστροφή των πεπλανημένων, φωτισμός όσωνέχουν μυωπία. Διακριτικός σημαίνει χορηγός της υγείας, καταστροφεύς της ασθενείας.
<br /><br />'''23.''' Οι λεγόμενοι μ ι κ ρ ο θ α ύ μ α σ τ ο ι, (αυτοί που θαυμάζουν και μεγαλοποιούν τα μικρά),φθάνουν σ’ αυτό το σημείο από δύο αιτίες: Ή λόγω υπερβολικής αγνοίας ή λόγω ταπεινοφροσύνης,ή οποία τους κάνει να εξυψώνουν και να εκθειάζουν τα κατορθώματα του πλησίον.
<br /><br />'''24.''' Ας αγωνιζώμαστε να μην είμαστε μόνο παλαισταί αλλά και πολεμισταί των δαιμόνων. Διότι οιπρώτοι άλλοτε κτυπούν και άλλοτε κτυπούνται, ενώ οι δεύτεροι πάντοτε καταδιώκουν τον εχθρό.
<br /><br />'''25.''' Όποιος ενίκησε τα πάθη, αυτός πληγώνει τους δαίμονας και με τον εξής τρόπο: Υποκρίνεται ότιείναι κυριευμένος από τα πάθη και εξαπατώντας έτσι τους εχθρούς του μένει απολέμητος. Όπωςσυνέβη με κάποιον αδελφό, πού ενώ κάποτε υπέστη ατιμίες δεν εταράχθη καθόλου η καρδιά του,παρά μόνο προσευχήθηκε νοερώς. Εν συνεχεία όμως άρχισε να διαμαρτύρεται και να οδύρεται γιατις ατιμίες πού υπέστη, και έτσι με ένα προσποιητό πάθος έκρυψε την απάθειά του. Και άλλος πάλιαδελφός ενώ δεν είχε την παραμικρή όρεξι για προεδρία, επροσποιείτο ότι πολύ έπασχε γι’ αυτήν.Πώς δε να σου περιγράψω την αγνότητα εκείνου, ο οποίος εισήλθε στο πορνείο δήθεν για νααμαρτήση, και έτσι ανέσυρε την πόρνη στην ζωή της ασκήσεως![13] Σε έναν πάλι ησυχαστή έφερεκάποιος πρωί – πρωί ένα σταφύλι. Και εκείνος, μόλις ανεχώρησε αυτός πού το έφερε, αν και δενείχε όρεξι, το κατεβρόχθισε αμέσως με υπερβολική βουλιμία, παρουσιάζοντας έτσι τον εαυτό τουως γαστρίμαργο στους δαίμονες.Ένας άλλος πάλι πού έχασε μερικά θαλλία, όλη την ημέρα έδειχνε πολύ πικραμένος γι’ αυτό.Σε όσους όμως χρησιμοποιούν αυτήν την μέθοδο χρειάζεται μεγάλη νήψις, μήπως και επιχειρώνταςνα εμπαίξουν τους δαίμονας καταλήξουν στον εμπαιγμό του εαυτού τους. Αυτοί που χρησιμοποιούνεπιτυχώς αυτή την μέθοδο είναι μόνο εκείνοι για τους οποίους κάποιος είπε: «Ως πλάνοι καιαληθείς» (Β΄ Κορ. ς΄ 8).
<br /><br />'''26.''' Όποιος επιθυμή να παραστήση ενώπιον του Χριστού αγνό το σώμα και να του παρουσιάσηκαθαρή την καρδιά, ας τηρή την αοργησία και την εγκράτεια. Διότι χωρίς αυτές τις αρετές όλοι οικόποι μας είναι μάταιοι.
<br /><br />'''27.''' Σε διαφορετικούς βαθμούς αντιλαμβάνονται το υλικό φως οι οφθαλμοί. Ομοίως πολλές φορέςκαι διαφορετικές είναι οι λάμψεις και οι επισκέψεις του νοητού Ηλίου μέσα στις ψυχές. Άλλεςδηλαδή γίνονται με τα δάκρυα του σώματος και άλλες με τα δάκρυα της ψυχής, άλλες με τασωματικά μάτια και άλλες με τα ψυχικά. Διαφορετικές είναι όσες προέρχονται από την ακρόασικάποιου λόγου και διαφορετικές όσες εκδηλώνονται σαν αυθόρμητο σκίρτημα ψυχικήςαγαλλιάσεως. Διαφορετικές οι προερχόμενες από την ζωή της ησυχίας και διαφορετικές από τηνζωή της υπακοής. Επί πλέον υπάρχει και μία ιδιαιτέρα περίπτωσις: Κατ’ αυτήν ο νους δι΄εκστάσεως παρουσιάζεται ενώπιον του Χριστού «αρρήτως και αφράστως» έν μέσω (νοερού)φωτός.
<br /><br />'''28.''' Υπάρχουν οι αρετές, αλλά υπάρχουν και οι μητέρες των αρετών. Ο δε συνετός άνθρωποςαγωνίζεται περισσότερο για να αποκτήση τις μητέρες. Περί των μητέρων διδάσκει ο ίδιος ο Θεόςμε κάποια ιδιαιτέρα ενέργεια. Περί των θυγατέρων όμως μπορούν να διδάσκουν πολλοί.
<br /><br />'''29.''' Ας προσέξωμε μήπως αναπληρώνωμε την ολιγοφαγία με πολυϋπνία, διότι αυτό είναι έργοαφροσύνης, καθώς επίσης και το αντίθετο είναι έργο συνέσεως, (να καταπολεμήται δηλαδή η τυχόνπολυφαγία με την ολιγοϋπνία). Είδα ωρισμένους αγωνιστάς σε κάποια περίστασι να υποχωρούνκάπως στην επιθυμία της κοιλίας. Γρήγορα όμως και χωρίς καθυστέρησι οι ανδρείοι αυτίεβασάνισαν την «τάλαινα», δηλαδή την κοιλία, με ολονύκτιο αγρυπνία και την έμαθαν νααποστρέφεται στο εξής μετά χαράς τον χορτασμό.
<br /><br />'''30.''' Πολεμεί πολύ ισχυρά ο δαίμων της φιλαργυρίας τους ακτήμονας. Και όταν δεν κατορθώσητίποτε, τότε με την πρόφασι της ελεημοσύνης προς τους πτωχούς πείθει τους αΰλους να γίνουν πάλιυλικοί.
<br /><br />'''31.''' Όταν είμαστε καταβεβλημένοι ψυχικά από τις αμαρτίες μας, ας ενθυμούμεθα συνεχώς τηνεντολή του Κυρίου στον Πέτρο να συγχωρή «εβδομηκοντάκις επτά» αυτόν που αμαρτάνει. Διότι οΚύριος που παρήγγειλε κάτι τέτοιο στον άλλον, αυτός οπωσδήποτε θα το τηρήση πολύπερισσότερο. Όταν αντιθέτως υπερηφανευώμαστε έν γένει για τις αρετές μας, ας ενθυμηθούμε πάλιαυτόν πού είπε: «Όστις τελέσει πάντα τον πνευματικός νόμον, πταίσει δε έν ενί πάθει - τουτέστιν ένυψηλοφροσύνη – γέγονε πάντων ένοχος» (Ιακώβ. β΄ 10).
<br /><br />'''32.''' Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ωρισμένοι πονηροί και φθονεροί δαίμονες υποχωρούνεκουσίως και δεν πολεμούν τους Αγίους. Και τούτο, για να μη τους προξενήσουν στεφάνους, μεπολέμους από τους οποίους δεν περιμένουν νίκη.
<br /><br />'''33.''' «Μακάριοι οι ειρηνοποιοί» (Ματθ. ε΄ 9). Κανείς δεν αντιλέγει. Εγώ όμως είδα και«εχθροποιούς» οι οποίοι υπήρξαν μακάριοι! Ήταν κάποτε δύο που συνεδέοντο με αμαρτωλή σχέσι.Και κάποιος από τους γνωστικούς πατέρας, σπουδαιότατος στην αρετή, εδημιούργησε μίσος μεταξύτους, κατηγορώντας τον έναν στον άλλον ότι τον ύβριζε, και αντιθέτως. Έτσι κατώρθωσε οπάνσοφος να αποκρούση με ανθρώπινη πονηρία την κακία των δαιμόνων και να δημιουργήσημίσος πού διέσπασε τον αμαρτωλό δεσμό.
<br /><br />'''34.''' Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι χάριν μιας εντολής παραβαίνουν την άλλη. Είδα κάποτε δύονέους αγαπημένους μεταξύ τους κατά Θεόν. Επειδή όμως αντελήφθησαν ότι μερικοί εβλάπτοντοκαι εσκανδαλίζοντο, εσυμφώνησαν μεταξύ τους να κρατηθούν ωρισμένο καιρό σε απόστασι.
<br /><br />'''35.''' Όπως δεν ταιριάζουν ο γάμος με την κηδεία, έτσι και η υπερηφάνεια με την απόγνωσι. Μερικέςφορές όμως είναι δυνατόν να τα συναντήση κανείς μαζί, από την ακαταστασία των δαιμόνων.
<br /><br />'''36.''' Υπάρχουν μερικοί ακάθαρτοι δαίμονες πού μόλις αρχίση κάποιος την μελέτη της Αγίας Γραφήςτου αποκαλύπτουν την ερμηνεία της. Τούτο ιδιαίτερα αγαπούν να το κάνουν σε καρδιές κενοδόξωνανθρώπων και μάλιστα μορφωμένων με την κατά κόσμον παιδεία. Και αποσκοπούν να τους ρίξουνσε αιρέσεις και βλάσφημες ιδέες απατώντας τους σιγά-σιγά. Θα αντιληφθούμε δε καλώς τηνδαιμονική αυτή θεολογία ή καλύτερα βαττολογία από την ταραχή και την ακατάστατη και άτακτηευχαρίστησι πού δημιουργείται στην ψυχή την ώρα της εξηγήσεως.
<br /><br />'''37.''' Όλα τα πράγματα έλαβαν από τον Δημιουργό τάξι και αρχή, μερικά δε και τέλος. Το τέλος όμωςτης αρετής είναι χωρίς τέλος – «πέρας απέραντον». Διότι όπως λέγει ο Ψαλμωδός: «Πάσηςσυντελείας είδον πέρας∙ πλατεία δε και απέραντος η εντολή σου σφόδρα» (πρβλ. Ψαλμ. ριη΄ 96).
<br /><br />'''38.''' Εάν μερικοί αγωνισταί «πορεύωνται έκ δυνάμεως είς δύναμιν» (Ψαλμ. πγ΄ 8), από την δύναμιδηλαδή της πράξεως στην δύναμι της θεωρίας∙ και εάν «η αγάπη ουδέποτε λήγη» (πρβλ. Α΄ Κορ.ιγ΄ 8)∙ και εάν, όπως αναφέρεται πάλι στην Γραφή, «ο Κύριος φυλάξη την είσοδον του φόβου σουκαι την έξοδον της αγάπης σου» (πρβλ. Ψαλμ. ρκ΄ 8)∙ άρα το τέλος της είναι χωρίς τέλος – «πέραςαπέραντον». Όσο και αν προχωρούμε σ’ αυτήν, ποτέ δεν θα παύσωμε, όχι μόνο στην παρούσα,αλλά ούτε στην μέλλουσα ζωή, από του να λαμβάνωμε και να προσθέτωμε φως γνώσεως επάνωστο φως. Θα λεχθή δε και τούτο, όσο και αν φανή σε πολλούς παράδοξο: Σύμφωνα με τονπροηγούμενο συλλογισμό, ω μακάριε, θα ετολμούσα να ειπώ ότι ούτε οι Άγγελοι σταματούν ναπροοδεύουν. Λέγω δε ότι προσθέτουν περισσότερη δόξα στην δόξα τους και γνώσι στην γνώσιτους.
<br /><br />'''39.''' Μη θαυμάσης για το ότι πολλές φορές οι δαίμονες μας φέρνουν και αγαθούς λογισμούς. Μαςτους φέρνουν μέν, αλλά έν συνεχεία εναντιώνονται νοερώς σ’ αυτούς. Και τούτο, για να μαςπείσουν ότι ακόμη και τις πιο μυστικές σκέψεις των καρδιών μας τις γνωρίζουν[14].
<br /><br />'''40.''' Να μη θέλης να γίνεσαι αυστηρός δικαστής εκείνων οι οποίοι αναπτύσουν θαυμάσιεςδιδασκαλίες, βλέποντάς τους κάπως οκνηρούς στην πρακτική. Διότι πολλές φορές την έλλειψί τουςστα έργα την αναπληρώνει η ωφέλεια πού προξενεί ο λόγος τους. Ασφαλώς δεν τα κατέχομε όλοιεξ ίσου όλα. Σε μερικούς ο λόγος υπερτερεί του έργου. Σε άλλους πάλι το δεύτερο υπερέχει τουπρώτου.
<br /><br />'''41.''' Ο Θεός ούτε έπλασε ούτε εδημιούργησε κανένα κακό. Κάποιοι όμως απατήθηκαν πούισχυρίσθηκαν ότι μερικά από τα πάθη υπάρχουν έκ φύσεως στην ψυχή. Δεν έλαβαν υπ’ όψιν τουςότι εμείς ωρισμένες στοιχειώδεις κλίσεις της φύσεώς μας τις μετεστρέψαμε σε πάθη. Επίπαραδείγματι: Εκ φύσεως υπάρχει μέσα μας η δυνατότης της σαρκικής σποράς για την γέννησιτέκνων. Εμείς όμως αυτό το μεταβάλαμε σε πορνεία. Εκ φύσεως υπάρχει μέσα μας ο θυμόςεναντίον του όφεως, και εμείς τον χρησιμοποιούμε εναντίον του πλησίον. Εκ φύσεως υπάρχει μέσαμας ο ζήλος για τις αρετές, και εμείς τον στρέφομε προς το κακό. Εκ φύσεως υπάρχει στην ψυχή ηεπιθυμία της δόξης, αλλά της άνω. Εκ φύσεως και το να υπερηφανευώμεθα, αλλά κατά τωνδαιμόνων. Ομοίως και η χαρά, αλλά εκείνη που έχει σχέσι με τον Κύριον και με την ευτυχία τουπλησίον. Μας εδόθηκε ακόμη και η μνησικακία, αλλά εναντίον των εχθρών της ψυχής. Μαςεδόθηκε και η επιθυμία της τροφής, αλλά όχι και της ασωτίας.
<br /><br />'''42.''' Η άοκνη ψυχή εξήγειρε εναντίον της τους δαίμονας. Όσο όμως αυξήθηκαν οι πόλεμοι, τόσοαυξήθηκαν και οι στέφανοι. Αυτός που δεν κτυπάται από τους εχθρούς δεν πρόκεται βέβαια ναστεφανωθή. Και αυτός πού δεν αποκάμνει από τις τυχόν πτώσεις, θα δοξασθή ως πολεμιστής απότους Αγγέλους.
<br /><br />'''43.''' Κάποιος αφού παρέμεινε τρεις νύκτες μέσα στην γη ανεβίωσε μονίμως. Και όποιος θα νικήσητις τρεις ώρες δεν πρόκειται πλέον να αποθάνη[15].
<br /><br />'''44.''' Εάν σύμφωνα με τα παιδαγωγικά Του σχέδια ο Ήλιος, (δηλαδή ο Θεός), αφού ανέτειλε μέσαμας, «έγνω» για πρώτη φορά «την δύσιν αυτού» (Ψαλμ. ργ΄ 19), οπωσδήποτε «έθετο σκότος έν τηαποκρυφή αυτού και εγένετο νύξ» (πρβλ. Ψαλμ. ιζ΄ 12, ργ΄ 20). Κατ΄αυτήν την νύκτα θα έλθουνεναντίον μας οι άγριοι λέοντες πού είχαν πρό ολίγου αναχωρήσει, και όλα τα θηρία των ακανθωδώνπαθών ωρυόμενα να αρπάξουν από μέσα μας την ελπίδα και ζητώντας από τον Θεόν την άδεια νατραφούν από τα πάθη μας είτε με τον λογισμό είτε με την πράξι (πρβλ. Ψαλμ. ργ΄ 20-21).«Ανέτειλε» πάλι σ΄εμάς διά της σκοτεινής ταπεινώσεως «ο ήλιος, και συνήχθησαν» όλα τα θηρία,«και είς τάς μάνδρας αυτών κοιτασθήσονται» (Ψαλμ. ργ΄ 22), δηλαδή στις καρδιές των φιληδόνωνανθρώπων, και όχι σ΄ εμάς. Τότε οι δαίμονες θα ειπούν μεταξύ τους: «Εμεγάλυνε Κύριος τουποιήσαι πάλιν μετά τούτων έλεος». Εμείς θα ειπούμε προς αυτούς: «Εμεγάλυνε Κύριος του ποιήσαιμεθ΄ημών� εγενήθημεν ευφραινόμενοι, υμείς δε διωκόμενοι» (πρβλ. Ψαλμ. ρκε΄ 2-3).«Ιδού Κύριος κάθηται επί νεφέλης κούφης», δηλαδή σε ψυχή πού υψώθηκε επάνω από κάθε γήϊνηεπιθυμία, και θα έλθη στην καρδιά πού προηγουμένως ήταν σαν Αιγυπτία, γεμάτη σκότος, «καισεισθήσονται τα χειροποίητα είδωλα» και οι πονηροί λογισμοί του νου (πρβλ. Ησ. ιθ΄ 1).
<br /><br />'''45.''' Εάν ο Χριστός σωματικώς φεύγη μακρυά από τον Ηρώδη, παρ΄ όλον ότι είναι παντοδύναμος,ας διδαχθούν οι προπετείς να μην εισορμούν στους πειρασμούς. Αναφέρει δε η Γραφή: «Μη δώηςείς σάλον τον πόδα σου, και ού νυστάξει ο φυλάσσων σε άγγελος» (πρβλ. Ψαλμ. ρκ΄ 3).
<br /><br />'''46.''' Με την ανδρεία συμπλέκεται η υπερηφάνεια, όπως ο σμίλαξ με το κυπαρίσσι. Ας φροντίζωμεσυνεχώς ώστε να αποφεύγωμε και τον απλό λογισμό, ότι αποκτήσαμε κάποιο αγαθό. Αφού δεεξετάσωμε επακριβώς τα γνωρίσματα αυτού του αγαθού, ας ερευνήσωμε αν υπάρχη μέσα μας, καιτότε ασφαλώς θα διαπιστώσωμε τις ελλείψεις μας. Επίσης να αναζητής συνεχώς και τα σημάδιατων παθών, και τότε θα ανακαλύψης πολλά μέσα σου. Αυτά δε τα πάθη, επειδή είμαστε άρρωστοιδεν μπορούμε να τα αντιληφθούμε, είτε από αδυναμία και ασθένεια είτε από ριζωμένη πολυχρόνιοσυνήθεια.
<br /><br />'''47.''' Ο Θεός εξετάζει την πρόθεσι. Σε όσα όμως μπορούμε, ζητεί με φιλάνθρωπο τρόπο και έργα.Είναι μέγας αυτός πού δεν παραλείπει τίποτε από όσα μπορεί. Μεγαλύτερο όμως είναι εκείνος πούμε ταπείνωσι επιχειρεί πράγματα υπέρ την δύναμί του. Πολλές φορές οι δαίμονες μας εμποδίζουναπό τα πιο ελαφρά και ωφέλιμα έργα και μας προτρέπουν περισσότερο στα πλέον κοπιαστικά.
<br /><br />'''48.''' Ευρίσκω ότι ο Ιωσήφ δεν εμακαρίσθη (πρβλ. Γεν. λθ΄) για την απάθειά του, αλλά διότιαπεστράφη την αμαρτία. Είναι απαραίτητο να αναζητήσωμε σε ποιες και σε πόσες αμαρτίες ηαποστροφή στεφανώνεται. Διότι καλό μέν πράγμα είναι να αποστρέφεται κάποιος την σκιά,ανώτερο όμως το να προστρέχη στον Ήλιο της δικαιοσύνης.
<br /><br />'''49.''' Ο σκοτισμός γίνεται αιτία να σκοντάφτουμε. Το να σκοντάφτουμε γίνεται αιτία να πέφτουμε.Και το να πέφτουμε γίνεται αιτία να αποθνήσκωμε. Εκείνοι πού εσκοτίσθηκαν από τον οίνο,ενίφθηκαν πολλές φορές με νερό. Και εκείνοι πού εσκοτίσθηκαν από τα πάθη, ενίφθηκαν μεδάκρυα.
<br /><br />'''50.''' Άλλο πράγμα είναι η θόλωσις (των οφθαλμών της ψυχής), άλλο ο διασκορπισμός και άλλο ητύφλωσις. Και το μέν πρώτο το θεραπεύει η εγκράτεια, το δεύτερο η ησυχία και το τρίτο η υπακοήκαι ο Θεός, ο οποίος προς χάριν μας έγινε «υπήκοος».
<br /><br />'''51.''' Εμείς θεωρούμε ότι δύο ειδών καθαρισμοί υπάρχουν σε όσους «φρονούσι τα άνω», παίρνονταςπαράδειγμα τους δύο καθαρισμούς πού χρησιμοποιούνται κάτω στην γη. Και χαρακτηρίζομε κ ν αφ ε ί ο ν το έν Κυρίω κοινόβιο, διότι ξύνει και καθαρίζει τον ρύπο και το πάχος και την δυσμορφίατης ψυχής. Και ως β α φ ε ί ο ν θα ωνομάζαμε την αναχώρησι στην έρημο, διότι (βάφει με ουράνιαχαρίσματα) όσες ψυχές εκαθαρίσθηκαν στο κοινόβιο από την λαγνεία και την μνησικακία και τονθυμό, και έτσι ασπάσθηκαν την ησυχαστική ζωή.
<br /><br />'''52.''' Υποστηρίζουν μερικοί ότι η πτώσις στις ίδιες αμαρτίες προέρχεται από την έλλειψι τηςπρεπούσης μετανοίας, η οποία χρησιμεύει σαν αντίβαρο για την διόρθωσι των προηγουμένωνπταισμάτων. Ας ερευνηθή δε και τούτο, εάν αυτός πού δεν έπεσε στην ίδια αμαρτία, μετενόησεπράγματι, όπως έπρεπε να μετανοήση.
<br /><br />'''53.''' Έπεσαν στις ίδιες αμαρτίες, άλλοι μέν διότι κατέχωσαν στον βυθό της λήθης τις προηγούμενες,άλλοι δε διότι η φιληδονία τους έκανε να βλέπουν μόνο την φιλανθρωπία του Θεού, και άλλοιεπειδή απελπίσθηκαν για την σωτηρία τους. Και αν δεν θα με κατηγορούσε κανείς, θα έλεγα επίπλέον, ότι η πτώσις στις προηγούμενες αμαρτίες οφείλεται και σε τούτο: Στο ότι δεν μπορούνπλέον να δέσουν εκείνον τον εχθρό, ο οποίος τους σύρει βιαίως στην αμαρτία με την τυραννία τηςσυνηθείας.
<br /><br />'''54.''' Αξίζει να ερευνηθή το πώς η ψυχή, αν και είναι ασώματη, δεν βλέπει τι είδους είναι ταπνεύματα (άγγελοι-δαίμονες) πού την πλησιάζουν, ενώ και αυτά είναι ομοίας φύσεως. Αυτό μάλλονθα οφείλεται στην σύζευξι της ψυχής με το υλικό σώμα, πράγμα που μόνο Εκείνος πού έκανε αυτήτην σύζευξι το γνωρίζει.
<br /><br />'''55.''' Κάποτε ένας από τους γνωστικούς πατέρας με ερώτησε: «Πές μου, πές μου, σε παρακαλώ, διότιθέλω να μάθω, ποια από τα πονηρά πνεύματα κάνουν τον νου του ανθρώπου να ταπεινώνεται καιποια να υπερηφανεύεται για τις αμαρτίες του»; Και ενώ εγώ απόρησα για το ζήτημα και εβεβαίωσατην άγνοιά μου με όρκο, τότε έλαβε τον λόγο εκείνος πού επιθυμούσε να διδαχθή και με εδίδαξε:«Με ολίγα λόγια –μου είπε- θα σου προσφέρω μικρή ζύμη διακρίσεως, αφίνοντάς σε να κοπιάσηςμόνος σου για τα υπόλοιπα. Οι δαίμονες της σαρκός, της οργής, της κοιλιοδουλείας, της ακηδίαςκαι του ύπνου κατά κανόνα δεν ανυψώνουν το κέρας του νου. Ενώ οι δαίμονες της φιλαργυρίας,της φιλαρχίας και της πολυλογίας και πολλοί άλλοι (το ανυψώνουν, και έτσι) στο ένα κακόπροσθέτουν άλλο. Γι’ αυτό ευρίσκεται κοντά τους και ο δαίμων της κατακρίσεως.
<br /><br />'''56.''' Όποιος επισκέφθηκε κοσμικούς ή εδέχθηκε επίσκεψί τους, και μετά την ώρα ή την ημέρα τουχωρισμού αισθάνθηκε στην καρδιά του βέλος λύπης –και όχι χαρά, διότι απηλλάγη από εμπόδια καιπαγίδες- αυτός εμπαίζεται ή από την κενοδοξία ή από την πορνεία.
<br /><br />'''57.''' Ας αναζητήσωμε πρό πάντων από πού φυσά ο άνεμος, μη τυχόν και έχομε ανοίξει τα ιστία τουπλοίου προς την αντίθετη κατεύθυνσι.
<br /><br />'''58.''' Να παρηγορής με αγάπη τους ηλικιωμένους αγωνιστάς, οι οποίοι έλυωσαν τα σώματά τουςστην άσκησι και να παρέχης σ΄αυτούς ολίγη ανάπαυσι. Να πιέζης τους νέους, οι οποίοι έλυωσαν τιςψυχές τους στην αμαρτία, να εγκρατεύωνται, ομιλώντας τους για την αιώνιο κόλασι.
<br /><br />'''59.''' Είναι από τα ακατόρθωτα, όπως και αλλού αναφέραμε, να ελευθερωθούμε ευθύς εξ αρχήςτελείως και από την γαστριμαργία και από την κενοδοξία. Ας μην θελήσωμε όμως να πολεμήσωμετην κενοδοξία με την τρυφή –ως γνωστόν στους αρχαρίους η ήττα της γαστριμαργίας δημιουργείκενοδοξία. Είναι καλύτερα να προσευχηθούμε κατά της κενοδοξίας, με λιτότητα και εγκράτεια. Καιοπωσδήποτε για όσους το επιθυμούν «ελεύσεται ώρα, και νύν έστιν» (Ιωάν. δ΄ 23), κατά την οποίαο Κύριος θα υποτάξη και αυτήν κάτω από τα πόδια μας.
<br /><br />'''60.''' Οι νέοι και οι ηλικιωμένοι πού προσέρχονται (στην μοναχική ζωή) δεν πολεμούνται από τα ίδιαπάθη. Πολλές φορές μάλιστα πάσχουν από τις πιο αντίθετες ασθένειες. Για τούτο είναιμακαρισμένη η μακαρία ταπείνωσις, διότι και στους νέους και στους ηλικιωμένους καθιστάασφαλή και δυνατή την μετάνοια.
<br /><br />'''61.''' Μη ταραχθής γι΄αυτό που πρόκειται να ειπώ: Υπάρχουν, αν και σπανίως, ψυχές με ευθύτητα,χωρίς πονηρία, απηλλαγμένες από κάθε κακία, υποκρισία και δολιότητα. Σ΄αυτές τις ψυχές δενσυμφέρει η συμβίωσις με άλλους. Διότι μπορούν να ξεκινήσουν μαζί με τον πνευματικό τους οδηγόσαν από κάποιο λιμάνι, από την ησυχαστική ζωή, και να ανέβουν στον ουρανό, χωρίς έτσι ναγευθούν και να δοκιμάσουν τους θορύβους και τα σκάνδαλα της κοινοβιακής ζωής.
<br /><br />'''62.''' Τους λάγνους μπορούν να τους ιατρεύσουν οι άνθρωποι, τους πονηρούς οι Άγγελοι, και τουςυπερηφάνους μόνο ο Θεός.
<br /><br />'''63.''' Ένα είδος αγάπης είναι πολλές φορές και τούτο: Όταν μας επισκεφθή ο πλησίον, να τοναφίνουμε να κάνη σε όλα ό,τι επιθυμεί, ενώ εμείς θα του δείχνωμε όλη μας την αγάπη και τηνκαλωσύνη.
<br /><br />'''64.''' Αξίζει να ερευνήσωμε πώς και μέχρι ποίου σημείου και πότε βλάπτει η μεταμέλεια πού γίνεταιγια τα καλά μας έργα[16], όπως και για τα κακά.
<br /><br />'''65.''' Ας έχωμε πολλή διάκρισι, για να γνωρίζωμε πότε πρέπει να πολεμούμε προς τα πάθη και μεποια και μέχρι ποίου σημείου, και πότε να υποχωρούμε. Διότι υπάρχουν περιπτώσεις κατά τιςοποίες πρέπει να προτιμήσωμε την φυγή ένεκα της αδυναμίας μας, για να μη μας εύρη ο θάνατος.
<br /><br />'''66.''' Ας παρατηρήσωμε και ας παρακολουθήσωμε πότε και πώς μπορούμε με κάποιο πικρό φάρμακονα εμέσωμε την χολή του κακού που υπάρχει μέσα μας. Ποιοι δαίμονες ανυψώνουν και ποιοίταπεινώνουν. Ποιοι σκληρύνουν και ποιοι ανακουφίζουν. Ποιοι σκοτίζουν και ποιοι υποκρίνονταιότι φωτίζουν. Ποιοι μας κάνουν νωθρούς και ποιοι επιτηδείους στο κακό. Και ποιοι πάλισκυθρωπούς και ποιοι χαρούμενους.
<br /><br />'''67.''' Ας μην εκπλαγούμε, εάν βλέπωμε στην αρχή του μοναχικού σταδίου τον εαυτό μας πιο εμπαθήαπό ό,τι στην κοσμική ζωή. Διότι πρέπει να φανερωθούν πρώτα οι κρυφές αιτίες της ασθενείας μαςκαι έπειτα να αποκτήσωμε την υγεία. Προηγουμένως δε τα θηρία δεν εφαίνοντο, διότι ήτανκρυμμένα.
<br /><br />'''68.''' Εκείνοι που πλησιάζουν στην τελειότητα, αν συμβή και υποστούν μία μικρή ήττα από τουςδαίμονας, προσπαθούν παντοιοτρόπως να ανακτήσουν σύντομα ό,τι τους αφηρέθη και μάλιστα νατο πάρουν πίσω εκατό φορές περισσότερο.
<br /><br />'''69.''' Οι άνεμοι άλλοτε, σε καιρό γαλήνης, ταράζουν μόνο την επιφάνεια της θαλάσσης, άλλοτεόμως, όταν πνέουν σφοδρά, και τον βυθό. Κάτι παρόμοιο στοχάσου και για τους σκοτεινούςανέμους της πονηρίας: Στους εμπαθείς αναστατώνουν το βάθος της καρδιάς. Στους προχωρημένουςόμως μόνο την επιφάνεια του νου� και έτσι αυτοί επανευρίσκουν γρηγορότερα την εσωτερική τουςγαλήνη, αφού η καρδιά παρέμεινε αμόλυντη.
<br /><br />'''70.''' Μόνον οι τέλειοι είναι σε θέσι να γνωρίζουν πάντοτε ποια σκέψις μέσα στην ψυχή προέρχεταιαπό τον εαυτό τους, ποια από τον Θεόν και ποια από τους δαίμονας.Οι δαίμονες δεν προτρέπουν ευθύς εξ αρχής σε όλα τα αντίθετα. Γι΄αυτό και είναι σκοτεινόπραγματικά και δυσεπίλυτο το πρόβλημα αυτό.Με τους δύο αισθητούς οφθαλμούς φωτίζεται το σώμα, και με την αισθητή και νοερά διάκρισιλαμπρύνονται οι οφθαλμοί της καρδιάς.
Ι.Μ.Παρακλήτου[13] Ο όσιος Σεραπίων υποκρινόμενος τον ακόλαστο εισήλθε στο δωμάτιο μιας πόρνης στηνΑίγυπτο. Η προσευχή που έκανε εκεί έφερε σε κατάνυξι την πόρνη, η οποία τον ακολούθησε καιτελικώς παρεδόθη σε γυναικείο Μοναστήρι, όπου έφθασε σε υψηλά μέτρα ασκήσεως και μετανοίας(βλέπε «Γεροντικόν», εκδ. Πάσχου, σελ. 117).[14] Εκπλήσσεται κανείς για την πονηρία των πονηρών πνευμάτων, προκειμένου να εξαπατήσουντους λογισμούς των μοναχών. Γι’ αυτό, χωρίς την καθοδήγησι διακριτικού Γέροντος, η διάκρισιςτων πνευμάτων και η έν γένει πνευματική πρόοδος καθίσταται ευχή ανεκπλήρωτη.[15] Ο Χριστός παρέμεινε τρεις ημέρες και τρεις νύκτες στην γη και εν συνεχεία ανέζησε διάπαντός. Εννοούνται δε ως τρεις ώρες η νεανική, η ανδρική και η γεροντική ηλικία.[16] Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες μεταμελείται κανείς και για τα καλά του έργα;Βεβαίως! Όταν π.χ. αφιέρωσε πολύν κόπο για την απόκτησι μιας μικροτέρας αρετής καιπαρημέλησε έτσι κάποια σπουδαιοτέρα και βασική. Κατώρθωσε λ.χ. κάποιος την σιωπή, αλλάέμεινε πίσω στην αγάπη.
 
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο Σ Τ Ο Σ Ε Κ Τ Ο Σ ==
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ
(Σύντομος ανακεφαλαίωσις των προηγουμένων)
Η ΒΕΒΑΙΑ πίστις είναι μητέρα της αποταγής. Και το αντίθετο είναι εξ ίσου φανερό. Η ακλόνητηελπίδα είναι η θύρα της απροσπαθείας. Και το αντίθετο είναι εξ ίσου φανερό. Η αγάπη προς τονΘεόν είναι αιτία της ξενιτείας. Και το αντίθετο είναι εξ ίσου φανερό.
<br /><br />'''2.''' Την υποταγή την εγέννησε η καταδίκη του εαυτού μας και η όρεξις της πνευματικής υγείας.Μητέρα της εγκρατείας είναι η σκέψις του θανάτου και η διαρκής μνήμη της χολής και του όξουςτου Δεσπότου Χριστού. Προϋπόθεσις και συνεργός της σωφροσύνης και καθαρότητος είναι ηησυχία. Θραύσις της σαρκικής πυρώσεως είναι η νηστεία. Και αντίπαλος των αισχρών λογισμώνείναι η συντριβή του νου.
<br /><br />'''3.''' Η πίστις και η ξενιτεία είναι ο θάνατος της φιλαργυρίας. Η ευσπλαγχνία και η αγάπη παρέδωσαντο σώμα σε θυσία. Η εκτενής προσευχή είναι όλεθρος της ακηδίας. Η μνήμη της Κρίσεως είναιπρόξενος της πνευματικής προθυμίας. Θεραπεία του θυμού είναι η αγάπη της ατιμίας, η υμνωδίακαι η ευσπλαγχνία.
<br /><br />'''4.''' Η ακτημοσύνη καταπνίγει την λύπη. Η απροσπάθεια προς τα αισθητά πράγματα οδηγεί στηνθεωρία των νοερών. Η σιωπή και η ησυχία καταπολεμούν την κενοδοξία – εάν όμως ευρίσκεσαιανάμεσα σε ανθρώπους, χρησιμοποίησε την ατιμία.
<br /><br />'''5.''' Την εξωτερική και ορατή υπερηφάνεια την εθεράπευσαν η πτωχεία, η θλίψις και οι παρόμοιεςκαταστάσεις. Την δε εσωτερική και αόρατη Εκείνος που είναι προαιωνίως Αόρατος. Όλα τααισθητά ερπετά τα φονεύει το ελάφι και όλα τα νοητά η ταπείνωσις. Είναι δυνατόν μεπαραδείγματα από την φύσι να διδασκώμεθα καλώς όλα τα πνευματικά.
<br /><br />'''6.''' Όπως είναι αδύνατο να αποβάλη ο όφις το παλαιό του δέρμα, εάν δεν εισχωρήση σε στενήτρύπα, έτσι και εμείς δεν θα αποβάλωμε τις παλαιές προλήψεις και την ψυχική παλαιότητα και τονχιτώνα του παλαιού ανθρώπου, εάν δεν περάσωμε από την στενή και τεθλιμμένη οδό της νηστείαςκαι της ατιμίας.
<br /><br />'''7.''' Όπως τα πολύσαρκα πτηνά δεν μπορούν να πετάξουν στον ουρανό, έτσι και εκείνος πού τρέφεικαι περιποιείται την σάρκα του.
<br /><br />'''8.''' Ο ξηραμένος βόρβορος δεν ικανοποιεί πλέον τους χοίρους. Και η σάρκα που εμαράνθηκε δεναναπαύει πλέον τους δαίμονας.
<br /><br />'''9.''' Όπως πολλές φορές τα πολλά ξύλα πνίγουν και σβήνουν την φωτιά δημιουργώντας υπερβολικόκαπνό, έτσι πολλές φορές και η υπέρμετρη λύπη καπνίζει και γεμίζει σκότος την ψυχή και ξηραίνειτο ύδωρ των δακρύων.
<br /><br />'''10.''' Όπως αποτυγχάνει ο τυφλός τοξότης στον στόχο του, έτσι αποτυγχάνει και καταστρέφεται και ουποτακτικός που αντιλέγει.
<br /><br />'''11.''' Καθώς το κοπτερό σίδερο μπορεί να οξύνη ένα άλλο ακατέργαστο, έτσι και ο πρόθυμοςαδελφός έσωσε πολλές φορές τον ράθυμο.
<br /><br />'''12.''' Όπως τα αυγά των ορνίθων που θερμαίνονται στον κόλπο του στήθους ζωογονούνται, έτσι καιοι λογισμοί που δεν φανερώνονται με την εξομολόγησι, γίνονται έργα.
<br /><br />'''13.''' Όπως οι ίπποι που τρέχουν αμιλλώνται μεταξύ τους, έτσι και μετά στην καλή συνοδία ο έναςαδελφός διεγείρει τον άλλο.
<br /><br />'''14.''' Όπως τα σύννεφα αποκρύπτουν τον ήλιο, έτσι και οι πονηρές σκέψεις σκοτίζουν καικαταστρέφουν τον νου.
<br /><br />'''15.''' Όπως αυτός που έλαβε την καταδικαστική απόφασι και οδηγείται προς την εκτέλεσι δεν ομιλείγια τα θέατρα, έτσι και εκείνος που πενθεί ειλικρινά δεν θα αναπαύση ποτέ την κοιλία του.
<br /><br />'''16.''' Όπως οι πτωχοί που βλέπουν τους θησαυρούς του βασιλέως αισθάνονται περισσότερο τηνπτωχεία τους, έτσι και η ψυχή που μελετά τις μεγάλες αρετές των Πατέρων, ταπεινώνειοπωσδήποτε περισσότερο το φρόνημά της.
<br /><br />'''17.''' Όπως το σίδερο και χωρίς να το θέλη σπεύδει προς τον μαγνήτη, διότι έλκεται από κάποιαμυστική φυσική δύναμι, έτσι και εκείνοι πού εχρόνισαν στις κακές τους συνήθειες τυραννούνταιαπό αυτές.
<br /><br />'''18.''' Όπως το λάδι γαληνεύει τη θάλασσα και παρά την θέλησί της, έτσι και η νηστεία σβήνειεντελώς τις σαρκικές πυρώσεις, και παρά την θέλησί τους.
<br /><br />'''19.''' Όπως το ύδωρ όταν πιεσθή ανυψώνεται έτσι πολλές φορές και η ψυχή που επιέσθη απόδιαφόρους κινδύνους, ανυψώθηκε προς τον Θεόν με την μετάνοια, και εσώθηκε.
<br /><br />'''20.''' Όπως εκείνος που κρατά αρώματα προδίδεται και χωρίς να το θέλη από την ευωδία, έτσι καιόποιος έχει μέσα του το Πνεύμα του Κυρίου αναγνωρίζεται από τα λόγια του και τηνταπεινοφροσύνη του.
<br /><br />'''21.''' Όπως ο ήλιος με το φως του δείχνει τον χρυσό που λάμπει, έτσι και η αρετή φανερώνει αυτόνπου την έχει.
<br /><br />'''22.''' Όπως οι άνεμοι αναταράζουν τον βυθό της θαλάσσης, έτσι και ο θυμός ταράζει περισσότεροαπό όλα τον νου.
<br /><br />'''23.''' Όπως, όσα δεν είδε ο άνθρωπος με τους οφθαλμούς του, δεν επιθυμεί και τόσο πολύ να ταγευθή, έστω και αν τα άκουσε, έτσι και όσοι έμειναν αγνοί στο σώμα, έχουν εξ αιτίας αυτού τουγεγονότος ελαφροτέρους πειρασμούς.
<br /><br />'''24.''' Όπως οι κλέπτες δεν πλησιάζουν εύκολα στον τόπο που βλέπουν βασιλική φρουρά και όπλα,έτσι και εκείνος που ένωσε την καρδιά με την προσευχή δεν κλέπτεται εύκολα από τους νοητούςληστάς.
<br /><br />'''25.''' Όπως η φωτιά δεν γεννά χιόνι, έτσι και αυτός που ζητεί τις τιμές του κόσμου δεν θα απολαύσητις τιμές της μελλούσης ζωής.
<br /><br />'''26.''' Όπως πολλές φορές μία σπίθα κατέκαυσε ένα μεγάλο δάσος, έτσι και μία ενάρετη πράξιςσυνέβη να εξαλείψη πλήθος από μεγάλα πταίσματα.
<br /><br />'''27.''' Όπως δεν είναι δυνατόν να φονεύση κανείς ένα άγριο θηρίο χωρίς όπλο, έτσι δεν είναι δυνατόννα αποκτήση την αοργησία χωρίς ταπείνωσι.
<br /><br />'''28.''' Όπως είναι αδύνατο, σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, να ζήση κανείς χωρίς τροφή, έτσιείναι αδύνατο ο άνθρωπος που επιθυμεί την σωτηρία του να δείξη μέχρι το θάνατό του έστω και γιαμία στιγμή αμέλεια.
<br /><br />'''29.''' Όπως η ηλιακή ακτίνα που εισχωρεί από κάποιο μικρό άνοιγμα στο σπίτι, το φωτίζει τόσο,ώστε να διακρίνεται και η πιο λεπτή σκόνη πού αιωρείται στον αέρα, έτσι και ο φόβος του Θεούεισερχόμενος στην καρδιά του ανθρώπου, της φανερώνει όλα τα αμαρτήματά της.
<br /><br />'''30.''' Όπως τα λεγόμενα καβούρια συλλαμβάνονται εύκολα, διότι βαδίζουν άλλοτε εμπρός καιάλλοτε πίσω, έτσι και μία ψυχή που άλλοτε γελά, άλλοτε πενθεί και άλλοτε ζη με τρυφή, δεν είναιδυνατόν να κατορθώση τίποτε.
<br /><br />'''31.''' Όπως οι κοιμώμενοι κλέπτονται εύκολα, έτσι και όσοι ασκούνται στην αρετή κοντά στονκόσμο.
<br /><br />'''32.''' Όπως εκείνος που παλαίει με λέοντα, αν στρέψη αλλού το βλέμμα του, εξοντώνεται αμέσως,έτσι και εκείνος που παλαίει με την σάρκα του, εάν της προσφέρη ανάπαυσι.
<br /><br />'''33.''' Όπως κινδυνεύουν να πέσουν όσοι ανεβαίνουν σε σαθρή σκάλα, έτσι κάθε τιμή και δόξα καιεξουσία καταρρίπτουν τον κάτοχό τους, επειδή αυτές έρχονται σε αντίθεση με την ταπεινοφροσύνη.
<br /><br />'''34.''' Όπως είναι αδύνατον να μη σκέπτεται ο πεινασμένος τον άρτο, έτσι είναι αδύνατο να μησκέπτεται τον θάνατο και την Κρίσι εκείνος πού αγωνίζεται για να σωθή.
<br /><br />'''35.''' Όπως το νερό σβήνει τα γράμματα, έτσι και το δάκρυ μπορεί να σβήσει τα πταίσματα.
<br /><br />'''36.''' Όπως μερικοί που δεν έχουν νερό, σβήνουν με άλλο τρόπο τα γράμματα, έτσι υπάρχουν καιψυχές που στερούνται δακρύων, και γι’ αυτό τρίβουν και αποξέουν τις αμαρτίες τους με την λύπη,τους στεναγμούς και την σκυθρωπότητα.
<br /><br />'''37.''' Όπως από το πλήθος της κοπριάς προέρχονται πλήθος σκουλήκια, έτσι και από το πλήθος τωνφαγητών προέρχονται πλήθος αμαρτωλών πτώσεων και πονηρών λογισμών και ακαθάρτωνονείρων.[
<br /><br />'''38.''' Όπως ο τυφλός δεν βλέπει να βαδίζη, έτσι και ο οκνηρός δεν μπορεί να ιδή το καλό και να τοπράξη].
<br /><br />'''39.''' Όπως εκείνος που έχει δεμένα τα πόδια δεν μπορεί να βαδίζη εύκολα, έτσι και αυτοί πούθησαυρίζουν χρήματα δεν μπορούν να ανέβουν στον ουρανό.
<br /><br />'''40.''' Όπως η πρόσφατη πληγή θεραπεύεται εύκολα, έτσι, αντιθέτως, τα χρόνια τραύματα της ψυχήςδύσκολα θεραπεύονται, όταν βεβαίως θεραπεύωνται.
<br /><br />'''41.''' Όπως είναι αδύνατος να βαδίζη ο νεκρός, έτσι είναι αδύνατον να σωθή ο απελπισμένος.
<br /><br />'''42.''' Αυτός που έχει ορθή πίστι και όμως διαπράττει αμαρτίες, ομοιάζει με πρόσωπο πού δεν έχειοφθαλμούς.
<br /><br />'''43.''' Αυτός που δεν έχει πίστι, και όμως πράττει ίσως μερικά καλά, ομοιάζει με εκείνον που αντλείνερό και το χύνει σ’ ένα τρυπημένο πιθάρι.
<br /><br />'''44.''' Όπως το πλοίο που έχει καλόν κυβερνήτη φθάνει με την βοήθεια του Θεού σώο στο λιμάνι, έτσικαι η ψυχή που έχει καλόν ποιμένα ανεβαίνει εύκολα στον ουρανό, έστω και εάν έχη διαπράξειπλήθος κακών.
<br /><br />'''45.''' Όπως αυτός που δεν έχει οδηγό χάνει εύκολα τον δρόμο, έστω και εάν είναι πολύ έξυπνος, έτσικαι εκείνος που προχωρεί αυτοκυβέρνητος την μοναχική οδό, εύκολα χάνεται, έστω και εάν κατέχηόλη την σοφία του κόσμου.
<br /><br />'''46.''' Όταν κάποιος ασθενή κατά το σώμα, έχη δε διαπράξει και βαριά αμαρτήματα, αυτός αςακολουθή την οδό της ταπεινώσεως και των διαφόρων μορφών και εκδηλώσεών της, διότι δενπρόκειται να εύρη αλλού την σωτηρία.
<br /><br />'''47.''' Όπως δεν είναι δυνατόν αυτός που επέρασε μακροχρόνιο ασθένεια να ανακτήση την υγεία τουμέσα σε μία στιγμή, έτσι δεν είναι δυνατόν να νικήσουμε διά μιας τα πάθη μας ή ένα πάθος μας. Ναπαρατηρής σε τι μέτρα ευρίσκεσαι σε κάθε πάθος και σε κάθε αρετή, και έτσι θα αντιληφθήςκαλύτερα την πρόοδό σου.
<br /><br />'''48.''' Όπως ζημιώνονται όσοι ανταλάσσουν τον χρυσό με την λάσπη, έτσι και όσοι διηγούνται καιαποκαλύπτουν τα πνευματικά για να κερδήσουν κάτι από τα υλικά.
<br /><br />'''49.''' Την άφεσι πολλοί την απέκτησαν σύντομα, αλλά την απάθεια κανείς, διότι αυτό απαιτεί πολύνχρόνο και πόθο και την βοήθεια του Θεού.
<br /><br />'''50.''' Ας αναζητήσωμε ποια θηρία ή πτηνά μας επιβουλεύονται στην σπορά, ποια στην βλάστησι καιποια στον θερισμό, ώστε να στήνωμε κάθε φορά τις ανάλογες παγίδες.
<br /><br />'''51.''' Όπως δεν είναι σωστό να αυτοκτονήση κάποιος, επειδή έχει πυρετό, έτσι δεν πρέπει ναπεριπίπτη κανείς στην απόγνωσι ποτέ μέχρι τελευταίας αναπνοής.
<br /><br />'''52.''' Όπως είναι άσχημο, εκείνος που έθαψε τον πατέρα του, επιστρέφοντας από την κηδεία νακατευθυνθή σε γάμο, έτσι είναι ανάρμοστο σε όσους θρηνούν τις πτώσεις τους, να επιζητούν στηνπαρούσα ζωή από τους ανθρώπους τιμή ή ανάπαυσι ή δόξα.
<br /><br />'''53.''' Όπως άλλες είναι οι κατοικίες των ελευθέρων πολιτών και άλλες των καταδίκων, έτσι πρέπει ναξεχωρίζη τελείως η κατάστασις και η ζωή των πενθούντων και ενόχων από των ανενόχων.
<br /><br />'''54.''' Όπως τον στρατιώτη που επληγώθηκε βαρειά στο πρόσωπό του κατά τον πόλεμο, ο βασιλεύςδεν τον αποβάλλει από το στράτευμα, αλλά μάλλον τον προβιβάζει σε ανωτέρα τάξι, έτσι και τονμοναχό που κινδυνεύει και υποφέρει πολλά από τους δαίμονας, ο επουράνιος Βασιλεύς τονστεφανώνει.
<br /><br />'''55.''' Η α ί σ θ η σ ι ς που διαθέτει η ψυχή είναι ένα ιδίωμά της. Η δε αμαρτία είναι ο κόλαφος αυτήςτης αισθήσεως.Η σ υ ν α ί σ θ η σ ι ς είναι αυτή που επιφέρει την κατάπαυσι ή την μείωσι του κακού, και είναιτέκνο της συνειδήσεως.Η δε σ υ ν ε ί δ η σ ι ς είναι ο λόγος και ο έλεγχος του φύλακός μας Αγγέλου, ο οποίος μας εδόθηκεστο βάπτισμα.Γι’ αυτόν τον λόγο βλέπομε ότι οι αβάπτιστοι δεν αισθάνονται έντονες τύψεις για τις κακές τουςπράξεις, αλλά πολύ ελαφρές.Η ελάττωσις του κακού γεννά την αποχή από το κακό. Η αποχή από το κακό είναι η αρχή τηςμετανοίας. Η αρχή της μετανοίας είναι η αρχή της σωτηρίας. Η αρχή της σωτηρίας είναι η καλήπρόθεσις. Η καλή πρόθεσις γεννά τους κόπους. Αρχή των κόπων είναι οι αρετές. Η αρχή τωναρετών είναι το άνθος (της πνευματικής ζωής). Το άνθος της αρετής είναι η αρχή της (πνευματικής)εργασίας. Η (πνευματική) εργασία είναι τέκνο της αρετής∙ και αυτής τέκνο η συνέχισις και ησυχνότης της εργασίας. Καρπός και τέκνο της συνεχούς και επιμελούς εργασίας είναι η έξις, (ημόνιμη δηλαδή συνήθεια). Και τέκνο της έξεως είναι η π ο ί ω σ ι ς, (να γίνη δηλαδή η αρετή ένα μετην ψυχή, φυσική κατάστασίς της).Η π ο ί ω σ ι ς στο καλό γεννά τον φόβο (του Θεού). Ο φόβος γεννά την τήρησι των εντολών – είτετων επουρανίων είτε των επιγείων. Η τήρησις των εντολών είναι απόδειξις της αγάπης (προς τονΘεόν). Αρχή της αγάπης είναι το πλήθος της ταπεινώσεως. Το πλήθος δε της ταπεινώσεως είναιθυγατέρα της απαθείας. Και η απόκτησις της απαθείας είναι η πληρότης της αγάπης, δηλαδή ηπλήρης κατοίκησις του Θεού σε όσους έγιναν με την απάθεια «καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τονΘεόν όψονται» (Ματθ. ε΄ 8).Αυτώ η δόξα είς τους αιώνας. Αμήν.
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο ΣΤ Ο Σ Ε Β Δ Ο Μ Ο Σ ==
Περί ησυχίας
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ
(Διά την ιεράν «ησυχίαν», την σωματικήν και την ψυχικήν)
ΕΜΕΙΣ ΕΙΜΕΘΑ σαν δούλοι πού μας αγόρασαν τα ανόσια πάθη και μας υπέταξαν. Γι΄ αυτόν τονλόγο γνωρίζομε κάπως τους δόλους και τα τεχνάσματα και τα προστάγματα και τις πανουργίες τωνπονηρών πνευμάτων που εκυριάρχησαν στην αθλία ψυχή μας. Υπάρχουν όμως άλλοι πουεγνώρισαν τα τεχνάσματα των πονηρών πνευμάτων από την φωτιστική ενέργεια του ΑγίουΠνεύματος και από την ελευθερία που έχουν απέναντί τους. Διαφορετικό πράγμα είναι ναφαντάζεται κάποιος που υποφέρει από ασθένεια, από την ιδική του κατάστασι την ευχάριστηκατάτασι της υγείας, και διαφορετικό να αντιλαμβάνεται και να συμπεραίνη κάποιος που χαίρειάκρας υγείας, από την ιδική του κατάστασι την δυσάρεστη κατάστασι της ασθενείας.Εμείς σαν ασθενείς που είμαστε φοβούμεθα να φιλοσοφήσωμε στον παρόντα λόγο για το λιμάνιτης ησυχίας, διότι γνωρίζομε κάποιον κύνα πού παρευρίσκεται πάντοτε στην τράπεζα του καλούκοινοβίου και προσπαθεί να αρπάξη ένα τεμάχιο άρτου, μία ψυχή δηλαδή, και κρατώντας την στοστόμα του να τρέξη έπειτα στην έρημο για να την φάγη με την ησυχία του.Για να μη δώσωμε λοιπόν με τον λόγο μας τόπο σ’ αυτόν τον κύνα και αφορμή σε όσους ζητούναφορμή, εθεωρήσαμε ότι δεν είναι επιτρεπτό να ανοίξωμε τώρα συζήτησι περί ειρήνης με τουςγενναίους στρατιώτες του Βασιλέως που μάχονται στον πόλεμο. Τούτο μόνο λέγομε, ότι οιστέφανοι της ειρήνης και της γαλήνης έχουν πλεχθή για όσους πολεμούν με ανδρεία. Ας ειπούμεόμως ολίγα –αν νομίζετε- περί ησυχίας «ως έν τύπ διακρίσεως», για να μη λυπήσωμε μερικούς πούδεν θα ήθελαν να αφήσωμε ανάμεσα στους άλλους λόγους ανεξέταστο τούτο το θέμα.
<br /><br />'''2.''' Ησυχία του σώματος σημαίνει επιστήμη και ευτρεπισμένη κατάστασις των ηθών και τωναισθήσεων. Ησυχία της ψυχής σημαίνει επιστήμη των λογισμών και «ασύλητος έννοια»[1]. Φίλοςκαι βοηθός της ησυχίας είναι ένας ανδρείος και αυστηρός λογισμός που ίσταται άγρυπνος στηνθύρα της καρδίας και φονεύει ή αποδιώκει τους πονηρούς λογισμούς πού πλησιάζουν. Όποιος ζητην ησυχαστική ζωή «εν αισθήσει καρδίας», αντιλαμβάνεται αυτό που είπα. Όποιος όμως είναιακόμη νήπιος και αρχάριος, ούτε το εγεύθηκε ούτε το εγνώρισε. Ο γνωστικός ησυχαστής δεν έχειανάγκη από λόγους διδασκαλικούς, διότι αυτούς τους αντιλαμβάνεται από τα έργα και τα γεγονότα.
<br /><br />'''3.''' Αρχή της ησυχίας είναι το να αποκρούη κανείς τους κτύπους (των δαιμόνων), διότι του ταράζουντον βυθό (της καρδίας). Τέλος της είναι το να μη φοβήται τους θορύβους, αλλά να αναισθητήαπέναντί τους.
<br /><br />'''4.''' Εξερχόμενος από το κελλί του ο ησυχαστής λόγω κάποιας ανάγκης, είναι σαν να μη εξέρχεται.Παρουσιάζεται δε ήπιος, πραγματικός οίκος της αγάπης, δυσκίνητος προς την ομιλία και ακίνητοςπρος το πάθος του θυμού. Το αντίθετο από αυτό είναι φανερό, (ο τρόπος δηλαδή της εξόδου ενός, οοποίος εξέρχεται χωρίς να υπάρχη λόγος).
<br /><br />'''5.''' Ησυχαστής είναι αυτός που αγωνίζεται να περιορίση το ασώματον μέσα σε σωματικό οίκο –πράγμα παραδοξότατο!
<br /><br />'''6.''' Παρακολουθεί προσεκτικά τον ποντικό η θηρεύτριά του, (η γάτα δηλαδή). Ομοίως κάποιο νοητόποντικό παρακολουθεί η σκέψις του ησυχαστού. Μη περιφρονήσης αυτό το παράδειγμα. Αν τοπεριφρονήσης, σημαίνει ότι δεν εγεύθηκες ακόμη την ησυχία.
<br /><br />'''7.''' Δεν είναι το ίδιο πράγμα μοναχός πού ασκείται κατά μόνας και μοναχός πού ασκείται μαζί μεάλλον μοναχό. Διότι ο μοναχός που ασκείται κατά μόνας έχει ανάγκη από πολλή νήψι καιαρρέμβαστο νου (εξ αιτίας των πολλών πειρασμών των πονηρών πνευμάτων). Τον προηγούμενο,(εκείνον πού δεν είναι μόνος του), πολλές φορές τον εβοήθησε ο άλλος συνασκητής του, ενώ στονδεύτερο χρειάσθηκε να σταλή Άγγελος για να του συμπαρασταθή.
<br /><br />'''8.''' Οι νοερές Δυνάμεις συλλειτουργούν και ζουν μαζί με τον ησυχαστή που ασκεί την ησυχία τηςψυχής. Για το αντίθετο όμως προτιμώ να σιωπήσω.
<br /><br />'''9.''' Ο βυθός των δογμάτων είναι βαθύς, και ο νους του ησυχαστού πηδά και βυθίζεται σ΄ αυτά όχιχωρίς κίνδυνο. Είναι επικίνδυνο να κολυμβά κανείς με τα ρούχα του∙ ομοίως και το να εγγίζη τηνθεολογία, ενώ έχει πάθη.
<br /><br />'''10.''' Κελλί του ησυχαστού σημαίνει περιορισμός του σώματος. Και κρύπτει μέσα του (το κελλί) τονοίκο της θείας γνώσεως.
<br /><br />'''11.''' Όποιος νοσεί ψυχικά από κάποιο πάθος και επιχειρεί την ζωή της ησυχίας, ομοιάζει με αυτόνπου πήδησε στο πέλαγος από το πλοίο και κρατώντας ένα σανίδι νομίζει ότι θα φθάση χωρίςκίνδυνο στην ξηρά.
<br /><br />'''12.''' Σε όσους μάχονται προς το πήλινο σώμα τους, η ησυχία αποβαίνει ωφέλιμη στον κατάλληλοκαιρό, εάν βεβαίως έχουν πνευματικό οδηγό. Διότι για να ασκή κανείς μόνος του την ησυχίαχρειάζεται να έχη αγγελική δύναμι και ικανότητα. Εγώ βέβαια ομιλώ για τους πραγματικούςησυχαστάς και κατά το σώμα και κατά την ψυχή.
<br /><br />'''13.''' Ο ησυχαστής πού βαρέθηκε την ζωή του, αρχίζει να ψεύδεται και με πλαγίους λόγους παρακινείτους ανθρώπους να τον αποτρέψουν από την ησυχία. Εγκαταλείποντας το κελλί του κατηγορεί τουςδαίμονας, ξεχνώντας ότι έγινε ο ίδιος δαίμων του εαυτού του.
<br /><br />'''14.''' Είδα ησυχαστάς, οι οποίοι την φλογερή τους επιθυμία προς τον Θεόν την ικανοποίησαναχόρταγα μέσω της ησυχίας, και από το πυρ έκαναν να προκύψη πύρ και από τον έρωτα έρωτας καιαπό τον πόθο πόθος.
<br /><br />'''15.''' Ο ησυχαστής είναι επίγειος τύπος Αγγέλου, πού με το χαρτί του πόθου του και τα γράμματα τουζήλου του (σαν με έγγραφο αποφυλακίσεως) ελευθέρωσε την προσευχή του από κάθε ραθυμία καιοκνηρία.
<br /><br />'''16.''' Ησυχαστής είναι εκείνος πού εβόησε δυνατά και καθαρά: «Ετοίμη η καρδία μου, ο Θεός»(Ψαλμ. ρζ΄ 2). Ησυχαστής είναι εκείνος που είπε: «Εγώ καθεύδω, και η καρδία μου αγρυπνεί»(Άσμα ε΄ 2).
<br /><br />'''17.''' Να κλείνης την θύρα του κελλιού σου για να μην εξέρχεται το σώμα σου, την θύρα τηςγλώσσης σου για να μην εξέρχωνται λόγια, και την εσωτερική πύλη της ψυχής σου για να μηνεισέρχωνται τα πονηρά πνεύματα.
<br /><br />'''18.''' Η γαλήνη της θαλάσσης και ο μεσημβρινός ήλιος εδοκίμασαν την υπομονή του ναυτικού[2],και η έλλειψις των αναγκαίων έδειξε την καρτερία του ησυχαστού. Ο ένας, ο ναυτικός, από τηνστενοχώρια του ρίχνεται και κολυμβά στα νερά. Και ο άλλος, ο ησυχαστής, από την ακηδία τουβγαίνει και συμφύρεται με τα πλήθη, για να εξοικονομήση τα αναγκαία.
<br /><br />'''19.''' Να μη φοβήσαι τα παιγνίδια πού κάνουν οι δαίμονες με τους διαφόρους κτύπους, διότι τοπένθος δεν γνωρίζει την δειλία και δεν πτοείται.
<br /><br />'''20.''' Εκείνοι των οποίων ο νους έμαθε αληθινά να προσεύχεται, ομιλούν στον Κύριον «ενώπιοιενωπίω», όπως αυτοί πού ομιλούν ιδιαιτέρως στο αυτί του βασιλέως. Εκείνοι που προσεύχονται μετο στόμα, ομοιάζουν με αυτούς πού γονατίζουν και παρακαλούν τον βασιλέα εμπρός σε όλη τηνσύγκλητο. Και όσοι ζουν στον κόσμο, όταν προσεύχωνται, είναι σαν να ικετεύουν τον βασιλέαμέσα από τους θορύβους όλου του όχλου. Εάν έμαθες επιστημονικά την τέχνη της προσευχής, δενθα αγνοής αυτό πού λέγω.
<br /><br />'''21.''' Καθισμένος σε μία υψηλή σκοπιά, παρατήρει τον εαυτό σου, εάν βέβαια και έχης τηναπαραίτητη γνώσι, και τότε θα ιδής πώς και πότε και από πού και πόσοι και ποιοι κλέπτες έρχονταινα κλέψουν τα σταφύλια. Όταν αποκάμη ο σκοπός (με αυτή την έρευνα), ας σηκωθή ναπροσευχηθή. Και πάλι, αφού καθήση, ας συνεχίση με αποφασιστικότητα την προηγουμένη εργασίατου.
<br /><br />'''22.''' Ήθελε κάποιος που τα εδοκίμασε να ομιλήση περί αυτών αναλυτικά και με ακρίβεια, αλλάφοβήθηκε μήπως και στους εργαζομένους αυτά φέρη απροθυμία και στους επιθυμούντας αυτάδημιουργήση φόβο με τον κτύπο των λόγων του. Όποιος εξηγεί τα της ησυχίας αναλυτικά καιεπιστημονικά, εξήγειρε εναντίον του τους δαίμονας, διότι κανείς άλλος δεν μπορεί να ξεσκεπάσηόπως αυτός τις αθλιότητες των δαιμόνων.
<br /><br />'''23.''' Όποιος έφθασε στην τελεία ησυχία, εγνώρισε τον βυθό των θείων μυστηρίων. Δεν κατέβηκεόμως σ΄ αυτόν, παρά αφού προηγουμένως είδε και άκουσε την ταραχή των κυμάτων και τωνπονηρών πνευμάτων, ίσως δε και εβράχηκε από αυτά. Το επικυρώνει αυτό και ο μέγας ΑπόστολοςΠαύλος, ο οποίος, εάν δεν αρπαζόταν ωσάν σε ησυχία στον Παράδεισο, δεν θα μπορούσε ναακούση τα «άρρητα ρήματα» (Β΄ Κορ. ιβ΄ 4).
<br /><br />'''24.''' Το αυτί της ησυχίας θα ακούση από τον Θεόν εξαίσια πράγματα. Γι΄ αυτό η πάνσοφη αυτήέλεγε και στον Ιώβ: «Πότερον, ού δέξεταί μου το ούς εξαίσια παρ΄ αυτού;» (δ΄ 12).
<br /><br />'''25.''' Ησυχαστής είναι εκείνος πού χωρίς να τους μισή, τους αποφεύγη όλους τόσο, όσο ένας αμελήςμοναχός τρέχει κοντά τους με προθυμία. Και τούτο, διότι δεν θέλει να διακοπή η γεύσις τηςγλυκύτητος του Θεού.
<br /><br />'''26.''' Πήγαινε και σ κ ό ρ π ι σ ε γρήγορα τα υπάρχοντά σου -όχι π ώ λ η σ ε, διότι αυτό απαιτείχρόνο- και δός τα σε πτωχούς μοναχούς, για να σε βοηθήσουν με την προσευχή τους στην ησυχία.Και σήκωσε τον σταυρό σου με την υπακοή, και υπόμεινε γενναία το βάρος της εκκοπής τουθελήματός σου. Και εν συνεχεία έλα να με ακολουθήσης, για να συναντήσωμε την τρισμακάριστηησυχία, και θα σε διδάξω φανερά την εργασία και την πολιτεία των Αγγελικών Δυνάμεων.Δεν θα χορτάσουν αυτές να δοξολογούν είς αιώνας αιώνων τον Δημιουργό. Ομοίως και αυτός πούανέβηκε στον ουρανό της ησυχίας να ανυμνή τον Κτίστη. Δεν φροντίζουν για τα υλικά οι άυλοι.Ομοίως για την τροφή οι «υλικοί άυλοι». Δεν θα γευθούν οι πρώτοι φαγητά. Ομοίως και οιδεύτεροι δεν θα στηριχθούν σε υποσχέσεις ανθρώπων για την συντήρησί τους. Δεν θα φροντίσουνεκείνοι για χρήματα και κτήματα. Ομοίως και αυτοί για τις ταλαιπωρίες και τις κακοπάθειες πούτους προκαλούν τα πονηρά πνεύματα.Δεν επιθυμούν οι ουράνιοι Άγγελοι κάποιο ορατό κτίσμα. Ομοίως και οι επίγειοι Άγγελοι την θέακάποιου προσώπου. Δεν θα παύσουν ποτέ εκείνοι να προοδεύουν στην αγάπη. Ομοίως και αυτοί νατους συναγωνίζονται κάθε ημέρα. Δεν είναι άγνωστος σ΄ εκείνους ο πλούτος της προκοπής τους.Ομοίως και σ΄ αυτούς ο έρωτας της πνευματικής τους αναβάσεως. Και δεν θα σταματήσουν, μέχριςότου φθάσουν τα Σεραφείμ∙ ούτε θα υπολογίσουν κόπους, μέχρις ότου γίνουν Άγγελοι.Μακάριος, όποιος ελπίζη να φθάση σ΄ αυτό το ύψος. Τρισμακάριος, όποιος πλησιάζει. Άγγελος,όποιος έφθασε.
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Δηλαδή: Η σκέψις του ησυχαστού είναι χώρος κλειστός, αφιερωμένος αποκλειστικά στον Θεόν,όπου κανείς νοητός εχθρός δεν μπορεί να εισχωρήση για κλοπή και ληστεία. Παρεμφερήςδιατύπωσις είναι: «αναιχμαλώτιστος έννοια».[2] Αυτό φυσικά ίσχυε για την εποχή εκείνη, οπότε τα πλοία ήταν ιστιοφόρα.
 
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο ΣΤ Ο Σ Ε Β Δ Ο Μ Ο Σ ==
Περί ησυχίας
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
(Περί διαφοράς και διακρίσεως ησυχιών)
ΣΕ ΚΑΘΕ επιστήμη και τέχνη, όπως το γνωρίζουν όλοι, παρατηρούνται διαφορές στις απόψεις καιτις θελήσεις. Διότι δεν μπορούν όλοι να κατακτήσουν το τέλειο, είτε διότι υστερούν στον ζήλο είτεδιότι στερούνται δυνάμεως. Υπάρχουν λοιπόν άνθρωποι πού εισέρχονται σ΄ αυτόν τον λιμένα ήκαλύτερα το πέλαγος ή ίσως στον βυθό, επειδή δεν μπορούν να κυβερνήσουν το στόμα τους καιεπειδή συνήθισαν στην σωματική αργία. Και άλλοι διότι είναι ασυγκράτητοι στον θυμό και δενμπορούν να κυβερνήσουν το στόμα τους και επειδή συνήθισαν στην σωματική αργία. Και άλλοιδιότι είναι ασυγκράτητοι στον θυμό και δεν μπορούν οι ταλαίπωροι να τον συγκρατήσουν, ότανζουν μαζί με πλήθος ανθρώπων.Άλλοι από ιδιορρυθμία μάλλον, παρά από καθοδήγησι άλλου, νομίζοντας υπερήφανα ότι θακατορθώσουν να το διαπλεύσουν αυτό το πέλαγος. Άλλοι επειδή δεν μπορούν να εγκρατεύωνταιζώντας μέσα σε άφθονα υλικά αγαθά. Άλλοι για να προοδεύσουν περισσότερο με την απομονωμένηαυτή ζωή. Άλλοι για να τιμωρήσουν αφανώς τον εαυτό τους για τις αμαρτίες τους. Και άλλοι για νααποκτήσουν δόξα. Υπάρχουν όμως και μερικοί άλλοι -«εί άρα και ελθών ο Υιός του ανθρώπουευρήσει τοιούτους επί της γης» (πρβλ. Λουκ. ιη΄ 8)- οι οποίοι συνεζεύχθησαν την οσία αυτή,δηλαδή την ησυχία, από τρυφή και από δίψα της αγάπης και της γλυκύτητος του Θεού. Και δεν τοέκαναν αυτό, παρά αφού προηγουμένως διεζεύχθησαν κάθε είδους ακηδία. Διότι η σχέσις με τηνακηδία στην ησυχαστική ζωή υπολογίζεται ως πορνεία.
<br /><br />'''2.''' Σύμφωνα με την μικρή γνώσι πού μου εδόθηκε, σαν άσοφος αρχιτέκτων ελάξευσα κλίμακααναβάσεως, και καθένας ησυχαστής ας βλέπη σε ποια βαθμίδα ευρίσκεται: Ξεκίνησε απόιδιορρυθμία ή για την δόξα των ανθρώπων ή για την πολυλογία του ή για τον ασυγκράτητο θυμότου ή για την πολλή του προσπάθεια ή για να εξοφλήση τις αμαρτίες του ή για να προοδεύσηπερισσότερο ή για να αυξήση το πύρ του θείου έρωτος; Αυτούς που ανέφερα τελευταίους θα είναιστις πρώτες βαθμίδες, και αυτούς που ανέφερα πρώτους, στις τελευταίες. Και οι επτά πρώτεςβαθμίδες είναι εργασίες του παρόντος αιώνος, ο οποίος διακρίνεται για τις επτά ημέρες τηςεβδομάδος -άλλες εργασίες από αυτές είναι δεκτές από τον Θεόν και άλλες απαράδεκτες- ενώ ηογδόη βαθμίδα είναι φανερό ότι υποδηλώνει τον μέλλοντα αιώνα.
<br /><br />'''3.''' Να παρατηρής, ω μοναχέ ολομόναχε, τις ώρες που βγαίνουν τα θηρία, ειδεμή δεν θακατορθώσης να στήνης τις κατάλληλες παγίδες. Εάν απομακρύνθηκε τελείως αυτή που πήρε τοδιαζύγιο, δηλαδή η ακηδία, είναι περιττή η εργασία. Εάν όμως ξεπροβάλλη ακόμη με θράσος, τότεδεν γνωρίζω πώς θα ασκήσω την ησυχία. Γιατί άραγε δεν ανεδείχθησαν τόσοι φωστήρες ανάμεσαστους οσίους Ταβεννησιώτες όσοι στους Σκητιώτες[3]; Ο νοών νοείτω, διότι εγώ δεν μπορώ ήμάλλον δεν θέλω να ομιλήσω. Άλλοι ζουν μέσα στον βυθό της ησυχίας ολιγοστεύοντας τα πάθη,άλλοι ψάλλοντας και τον περισσότερο καιρό «τη προσευχή προσκαρτερούντες», και άλλοιαφοσιωμένοι στην θεωρία. (Ποιοι είναι αυτοί;) Ας δοθή απάντησις, αφού ληφθή υπ΄ όψιν ηδιάταξις της προηγουμένης κλίμακος. Όποιος μπορεί να το δεχθή και να το κατανοήση, ας τοκατανοήση με την βοήθεια του Κυρίου[4].
<br /><br />'''4.''' Υπάρχουν ράθυμες ψυχές που ζουν σε Κοινόβια, και επειδή ευρήκαν εκεί πολλές αιτίες για τηνραθυμία τους, κατήντησαν σε τελεία απώλεια. Καθώς επίσης και άλλες πού με την συμβίωσι μετους υπολοίπους αδελφούς απέβαλαν την ραθυμία τους. Και αυτό δεν συνέβη μόνο στους πολύαμελείς, αλλά πολλές φορές και στους επιμελείς, (οι οποίοι έγιναν πιο επιμελείς). Τον ίδιο κανόναμπορούμε να χρησιμοποιήσωμε και στην ησυχαστική ζωή. Εδέχθηκε πολλούς εκλεκτούς, αλλά τουςαπεδοκίμασε εξ αιτίας της ιδιορρυθμίας τους και τους απέδειξε φιληδόνους. Εδέχθηκε και άλλους,τους οποίους με τον φόβο και την αγωνία για τα κρίματά τους, τους ανέδειξε αγωνιστικούς καιφλογερούς.
<br /><br />'''5.''' Ας μη τολμήση κανείς να γευθή και ίχνος ακόμη της ησυχίας, εάν ενοχλήται από τον θυμό, τηνοίησι, την υποκρισία και την μνησικακία, μήπως το μόνο πού θα κερδήση από αυτήν είναι ηπαραφροσύνη. Όποιος είναι καθαρός από αυτά, αυτός θα καταλάβη το συμφέρον του, αν καινομίζω ότι ούτε αυτός θα το καταλάβη.
<br /><br />'''6.''' Τα σημάδια και τα στάδια και οι αποδείξεις αυτών που ασκούν με φρόνησι και με σύστημα τηνησυχία είναι τα εξής: Νούς ακύμαντος, εξαγνισμένη σκέψις, αρπαγή προς Κύριον, αναπαράστασιςτων τιμωριών της κολάσεως, επιθυμία σύντομου θανάτου, προσευχή ακόρεστος, καρδία πού δενκλέπτεται από τους δαίμονας, αφανισμός της πορνείας, άγνοια της προσπαθείας, θάνατος τουκόσμου, ανορεξία της γαστριμαργίας, αιτία και αφορμή της θεολογίας, πηγή της διακρίσεως,δάκρυα κατά βούλησιν, απώλεια της πολυλογίας, και απόκτησις οιουδήποτε άλλου πράγματος στοοποίο συνήθως εναντιώνονται τα πλήθη των ανθρώπων. Εκείνων όμως πού ασκούν την ησυχίαχωρίς φρόνησι και σύστημα, να ποια είναι η πτωχεία του πλούτου[5]: Αύξησις της οργής,αποθήκευσις της μνησικακίας, μείωσις της αγάπης, απόκτησις της υπερηφανείας, και κάτι άλλο πούτο αποσιωπώ[6].
<br /><br />'''7.''' Επειδή εφθάσαμε στο σημείο αυτό του λόγου, είναι ανάγκη να ομιλήσωμε τώρα και γι΄ αυτούςπού ζουν ως υποτακτικοί. Άλλωστε ο λόγος μας απευθύνεται κυρίως προς αυτούς. Εκείνων λοιπόνπού έχουν συζευχθή «νομίμως και αμοιχεύτως και αμολύντως» την σεμνή και ευπρεπή υποταγή,σημάδια σύμφωνα με τους θεοφόρους Πατέρας είναι τα επόμενα, τα οποία βεβαίωςτελειοποιούνται στον καιρό τους, πλήν όμως καθημερινώς παρουσιάζουν συνεχή αύξησι καιπρόοδο:Αύξησις της πρώτης ταπεινώσεως πού έδειχναν ως αρχάριοι, μείωσις του θυμού -πώς να μημειωθή, εφ΄ όσον αδειάζει η ψυχή από την χολή και την πικρία του κακού;- έλλειψις τουπνευματικού σκοτισμού, πρόοδος στην αγάπη, απαλλαγή από τα πάθη, λύτρωσις από το μίσος,μείωσις της λαγνείας, προερχομένη από τον αυστηρό έλεγχο, άγνοια της ακηδίας, αύξησις τουζήλου, αγάπη προς την ευσπλαγχνία και τέλος αποξένωσις από την υπερηφάνεια – κατόρθωμα πούόλοι εύχονται να το αποκτήσουν, ολίγοι όμως το αποκτούν. Όταν μία πηγή στερήται ύδατος, δεναρμόζει να ονομάζεται πηγή. Και αυτό που θέλω να ειπώ εν συνεχεία το καταλαβαίνουν όσοιδιαθέτουν νου. (Όποιος δηλαδή δεν έχει αυτιά, ματαίως ονομάζεται υποτακτικός).
<br /><br />'''8.''' Η ύπανδρος κόρη, που δεν εφύλαξε καθαρή την κοίτη του ανδρός της, εμόλυνε το σώμα της, ενώη ψυχή που δεν ετήρησε τις υποσχέσεις της εμόλυνε το πνεύμα της. Και στην πρώτη έρχονται σανσυνέπειες: η κατηγορία, το μίσος, τα κτυπήματα, και -το χειρότερο απ΄ όλα- ο χωρισμός από τονάνδρα της. Ενώ στην δευτέρα: μολυσμοί, λήθη του θανάτου, απληστία της κοιλίας, ακράτεια τωνοφθαλμών, πρόοδος στην κενοδοξία, αχόρταγος ύπνος, σκληροκαρδία, αναισθησία, συσσώρευσιςπονηρών λογισμών, αύξησις των συγκαταθέσεων προς αυτούς, αιχμαλωσία της καρδίας,δημιουργία ταραχών, ανυπακοή, αντιλογία, απιστία, απληροφόρητος καρδία, πολυλογία,προσπάθεια και -το χειρότερο απ΄ όλα- η παρρησία, και το ακόμα χειρότερο και πιο αξιολύπητο ήακατάνυκτος καρδία, την οποία, αν δεν προσέξη κανείς, διαδέχεται η αναλγησία πού είναι μητέρατων δαιμόνων και των πτώσεων.
<br /><br />'''9.''' Τους ησυχαστάς τους πολεμούν οι πέντε, ενώ τους υποτακτικούς οι τρεις μόνο από τους οκτώ[7].Εκείνος που ασκεί την ησυχία και πολεμεί ακόμη εναντίον της ακηδίας ζημιώνεται πολύ, διότι τονχρόνο της προσευχής και της θεωρίας τον ξοδεύει στον αγώνα κατά των μεθοδειών και επιθέσεώντης.
<br /><br />'''10.''' Κάποτε, ενώ με είχε κυριεύσει η ραθυμία και σχεδόν εσκεπτόμουν να εγκαταλείψω το κελλίμου, με επισκέφθηκαν μερικοί άνδρες και με εμακάρισαν αρκετά ως ησυχαστή. Ο λογισμός τότετης ραθυμίας ανεχώρησε παρευθύς διωγμένος από την κενοδοξία. Και εθαύμασα πώς ο τρίβολοςαυτός δαίμων αντιμάχεται όλα τα άλλα πονηρά πνεύματα!
<br /><br />'''11.''' Να παρατηρής κάθε ώρα τους ραπισμούς της συζύγου σου, δηλαδή της σαρκός σου, και τουςπαραρριπισμούς[8] και τις διαθέσεις και τις επιθυμίες, και πώς και προς τα πού κλίνει. Όποιοςαπέκτησε με την χάρι του Αγίου Πνεύματος γαλήνη, εκείνος δεν αγνοεί το ζήτημα.
<br /><br />'''12.''' Το αρχικό και πρώτο έργο της ησυχαστικής ζωής είναι η αμεριμνία για όλα τα πράγματα, και τασημαντικά και τα ασήμαντα, διότι όποιος ανοίξη θύρα στα πρώτα, θα αρχίση οπωσδήποτε ναασχολήται και με τα δεύτερα. Δεύτερο έργο της ησυχαστικής ζωής είναι η ακούραστη προσευχή.Και τρίτο, η άσυλος εργασία της καρδίας, (το να μη βλάπτεται δηλαδή από τους περισπασμούς ήτους δαίμονας). Είναι φύσει αδύνατον σ΄ αυτόν πού δεν έμαθε γράμματα, να διαβάζη τα βιβλία.Περισσότερο όμως αδύνατον είναι σε όσους ησυχαστάς δεν απέκτησαν το πρώτο, να ασκήσουνορθά τα δύο άλλα.
<br /><br />'''13.''' Ενώ κάποτε ασκούσα την μεσαία εργασία, (δηλαδή την συνεχή προσευχή), ευρέθηκα ανάμεσαστους μεσαίους, (δηλαδή στους Αγγέλους, οι οποίοι ευρίσκονται μεταξύ Θεού και ανθρώπων)[9].Και ένας Άγγελος με διεφώτιζε ό,τι εδιψούσα να μάθω, αλλά πάλι είχα τις ίδιες απορίες. Ζητούσανα μάθω πώς ήταν ο Άρχων, (ο Χριστός δηλαδή), προς της ενανθρωπήσεώς Του, αλλά δενμπορούσε να μου το διδάξη, διότι ούτε του επετρεπόταν. Τον παρακαλούσα πάλι να μου ειπή, πώςκαι σε ποια μορφή ευρίσκεται τώρα. Και μου απαντούσε: «Με την ίδια μορφή (την θεανθρώπινη),αλλ΄ όχι με την ίδια φθαρτή ανθρώπινη σάρκα». Εγώ πάλι τον ερωτούσα: «Τι σημαίνει η δεξιά τουΑιτίου, (του Πατρός δηλαδή), στάσις και καθέδρα του Χριστού;» «Είναι αδύνατον, μου απαντούσε,να διδαχθή ακοή ανθρώπου αυτά τα μυστήρια». Και εγώ την ώρα αυτή του είπα να με οδηγήση εκείόπου με είλκυε ο πόθος μου[10]. «Δεν έφθασε ακόμη η ώρα, μου είπε, διότι στερείσαι το πύρ τηςαφθαρσίας (το οποίο, εννοείται, θα αποκτήσης στην άλλη ζωή)». Όλα αυτά που ανέφερα, αν ταέζησα μαζί με το χώμα, (το σώμα δηλαδή), δεν γνωρίζω∙ αν πάλι χωρίς το χώμα, δεν μπορώ τίποτενα ειπώ.
<br /><br />'''14.''' Είναι πολύ δύσκολο να αποτινάξη κανείς τον μεσημβρινό ύπνο, και μάλιστα την θερινήπερίοδο. Τόσο ίσως μόνο ας μη αφίνη ο ησυχαστής το εργόχειρο.
<br /><br />'''15.''' Αντελήφθηκα τον δαίμονα της ακηδίας να προπαρασκευάζη και να προετοιμάζη τον δρόμο στονδαίμονα της πορνείας. Αφού δηλαδή δημιουργήση χαύνωσι στο σώμα και το βυθίση στον ύπνο,έρχεται ο δαίμων της πορνείας και μολύνει τόσο έντονα τον ησυχαστή, με τόσο ζωντανέςφαντασίες, σαν να ήταν ξυπνημένος. Εάν αντισταθής γενναία στους δαίμονας αυτούς, οπωσδήποτεθα σε πολεμήσουν σκληρά. Και τούτο, για να σε πείσουν ότι δεν κερδίζεις τίποτε, και έτσι ναπαύσης να αγωνίζεσαι. Τίποτε άλλο όμως δεν φανερώνει την ήττα των δαιμόνων, όσο ο σκληρόςπόλεμος που κάνουν εναντίον μας.
<br /><br />'''16.''' Όταν εξέρχεσαι από το κελλί σου, φύλαγε καλά όσα έχεις συναθροίσει. Διότι, όταν ανοίγη ηπόρτα, τα κλεισμένα πτηνά πετούν∙ οπότε δεν θα προέλθη κανένα όφελος από την ησυχία.
<br /><br />'''17.''' Μία μικρή τρίχα αναστατώνει τον οφθαλμό, και μία μικρή φροντίδα εξαφανίζει την ησυχία.Διότι ησυχία σημαίνει απόθεσις σκέψεων και απάρνησις σπουδαίων και αναγκαίων φροντίδων.
<br /><br />'''18.''' Όποιος κατέκτησε αληθινά την ησυχία, δεν θα φροντίση πλέον για τις υλικές του ανάγκες, διότιπιστεύει ότι ο Θεός είναι αψευδής στις υποσχέσεις Του.
<br /><br />'''19.''' Όποιος επιθυμεί να παρουσιάζη καθαρό τον νου του ενώπιον του Θεού και συγχρόνωςταράζεται από διάφορες φροντίδες, ομοιάζει με εκείνον πού έχει σφικτά δεμένα τα πόδια του, καιπροσπαθεί να βαδίζη γοργά.
<br /><br />'''20.''' Είναι σπάνιοι εκείνοι που εσπούδασαν και εγνώρισαν πλήρως την κατά κόσμον σοφία. Εγώνομίζω ότι είναι σπανιώτεροι εκείνοι πού κατέχουν την κατά Θεόν ησυχαστική φιλοσοφία. Εκείνοςπού δεν εγνώρισε ακόμη τον Θεόν, είναι ακατάλληλος για την ησυχία και εκτεθειμένος σε πολλούςκινδύνους. Αυτούς που είναι άπειροι τους αποπνίγει η ησυχία, διότι, εφ΄ όσον δεν έχουν γευθή τονΘεόν, ξοδεύουν τον καιρό τους σε αιχμαλωσίες, σε κλοπές (από τον διάβολο), σε ακηδίες καιρεμβασμούς.
<br /><br />'''21.''' Όποιος εγεύθηκε ολίγο το κάλλος της προσευχής, θα φύγη μακρυά από τα πλήθη τωνανθρώπων, όπως ο άγριος όνος. Διότι ποιος άλλος εκτός από αυτήν απήλλαξε τον άγριον όνο απόκάθε ανθρώπινη συναναστροφή; (πρβλ. Ιώβ λθ΄ 5).
<br /><br />'''22.''' Όποιος περιφέρει επάνω του τα πάθη και ζή στην έρημο με αυτά ασχολείται και αυτά προσέχει,όπως μου είπε και μου τα εδίδαξε κάποιος άγιος γέροντας -εννοώ τον Γεώργιο τον Αρσιλαΐτη[11],που και η τιμιότης σου δεν αγνοεί.Αυτός κάποτε εδίδασκε και ποδηγετούσε μία απρόκοφτη ψυχή στην ησυχαστική ζωή.«Παρετήρησα -μου έλεγε- ότι το πρωί την επισκέπτονταν οι δαίμονες της κενοδοξίας και τηςαισχράς επιθυμίας. Το μεσημέρι, οι δαίμονες της ακηδίας, της λύπης και της οργής. Και το βράδυ,οι φιλόκοπροι και τυραννικοί δαίμονες της αθλίας κοιλίας».
<br /><br />'''23.''' Ένας υποτακτικός πού είναι πτωχός και ακτήμων, είναι ανώτερος από έναν ησυχαστή πούπερισπάται σε υλικές μέριμνες.
<br /><br />'''24.''' Εκείνος που ασκεί την ησυχία με επίγνωσι και δεν βλέπει το καθημερινό της κέρδος ή δεν έγινεπραγματικός ησυχαστής ή κλέπτεται από την οίησι.
<br /><br />'''25.''' Ησυχία σημαίνει ακατάπαυση λατρεία του Θεού και παράστασις ενώπιόν Του.
<br /><br />'''26.''' Ας ενωθή η μνήμη του Ιησού με την αναπνοή σου, και τότε θα γνωρίσης την ωφέλεια τηςησυχίας.
<br /><br />'''27.''' Πτώσις για τον υποτακτικό είναι η επιτέλεσις του ιδίου θελήματος, ενώ για τον ησυχαστή ηαπομάκρυνσις από την προσευχή.
<br /><br />'''28.''' Εάν χαίρεσαι για τις επισκέψεις πού έχεις στο κελλί σου, γνώριζε τότε ότι έχεις αφιερωμένο τονκαιρό σου στην ακηδία μόνο και όχι στον Θεόν.
<br /><br />'''29.''' Υπόδειγμα της προσευχής ας σου είναι εκείνη η χήρα πού την αδικούσε ο αντίδικός της (πρβλ.Λουκ. ιη΄ 3). Και πρότυπο της ησυχίας ο μέγας και ισάγγελος ησυχαστής Αρσένιος. Εσύ πούευρίσκεσαι στην μοναξιά, να ενθυμήσαι την ζωή και τους τρόπους του μεγάλου τούτου ησυχαστού.Και πρόσεξε ότι πολλές φορές έδιωξε μερικούς επισκέπτας, για να μη χάση το μεγαλύτερο.
<br /><br />'''30.''' Αντελήφθηκα ότι οι δαίμονες πείθουν αυτούς που περιοδεύουν άσκοπα, να επισκέπτωνταισυχνότερα τους πραγματικούς ησυχαστάς, για να κατορθώσουν να τους εμποδίσουν έστω και λίγοαπό το έργο τους. Αυτούς να τους επισημαίνεις, αγαπητέ μου, και να μη διστάζης χάριν τηςευσεβείας να λυπής τους ραθύμους. Ίσως από την λύπη αυτή να σταματήσουν τις άσκοπεςπεριοδείες. Πρόσεξε όμως καλά μήπως, χάριν του σκοπού που αναφέραμε, λυπήσης άδικα καμμίαψυχή που διψά και έρχεται κοντά να αντλήση νερό. Σε κάθε πράγμα σου χρειάζεται ο λύχνος (τηςδιακρίσεως).
<br /><br />'''31.''' Οι ησυχασταί ή μάλλον όλοι οι μοναχοί πρέπει να ζουν με συνείδησι και εσωτερικήσυναίσθησι. Εκείνος που τρέχει (στον πνευματικό δρόμο) με πραγματική επίγνωσι, προσπαθεί νασυμμορφώνωνται όλα -και οι ενέργειες και τα λόγια και οι σκέψεις και τα διαβήματα και οικινήσεις- σύμφωνα με το θέλημα του Κυρίου. Αυτός αγωνίζεται με πραγματική συναίσθησι καιενώπιον του Κυρίου. Εάν όμως κλέπτεται σ΄ αυτά τα σημεία, τότε δεν άρχισε ακόμη να ζη ενάρετα.
<br /><br />'''32.''' «Θα γνωρίσω -λέγει κάποιος- με τον ήχο του ψαλτηρίου το πρόβλημά μου και το θέλημά μου»(πρβλ. Ψαλμ. μη΄ 5), διότι ήταν ακόμη ελλιπής η διάκρισις. Εγώ όμως λέγω ότι θα αναφέρω στονΘεόν με την προσευχή το θέλημά μου, και από εκεί θα περιμένω την πληροφορία.
<br /><br />'''33.''' Η πίστις είναι το πτερό της προσευχής. Εάν δεν το έχη, «πάλιν είς κόλπον μουαποστραφήσεται» (Ψαλμ. λδ΄ 13). Η πίστις είναι η αδίστακτη στάσις της ψυχής, που δεν κλονίζεταιαπό καμμία εναντιότητα. Πιστός είναι, όχι εκείνος πού έχει την γνώμη ότι όλα είναι δυνατά στονΘεόν, αλλά εκείνος πού πιστεύει ότι θα τα επιτύχη όλα (όσα ζητεί από τον Θεόν).
<br /><br />'''34.''' Η πίστις είναι αυτή που μας προξενεί τα ανέλπιστα, και τούτο μας το απέδειξε ο ληστής.Μητέρα της πίστεως είναι ο μόχθος και η ευθεία καρδία. Η μία την κάνει αδίστακτη και ο άλλος, (ομόχθος), την δημιουργεί. Η πίστις είναι η μητέρα των ησυχαστών, διότι, αν δεν πιστεύση κανείςπροηγουμένως, πώς θα αρχίση την ησυχαστική ζωή;
<br /><br />'''35.''' Εκείνος που εδέθηκε και εκλείσθηκε στο δεσμωτήριο, φοβείται ότι θα δικασθή και θατιμωρηθή. Και αυτός που ησυχάζει στο κελλί του, δημιουργεί μέσα του τον φόβο του Κυρίου. Δενφοβείται το δικαστήριο ο πρώτος τόσο, όσο ο δεύτερο το βήμα του Κριτού. Ω θαυμάσιε, στηνησυχία σου πρέπει να έχης πολύ φόβο, διότι τίποτε δεν κατορθώνει να εκδιώκει τόσο πολύ τηνακηδία.
<br /><br />'''36.''' Ο ένοχος κοιτάζει συνεχώς πότε θα έλθη στην φυλακή ο κριτής. Και ο πραγματικός εργάτης τηςησυχίας κοιτάζει πότε θα έλθη ο Άγγελος (που τον αναγκάση να εξέλθη από το δεσμωτήριο τουσώματος). Ο πρώτος φέρει ως δεσμά το φορτίο της λύπης, και ο δεύτερος την πηγή των δακρύων.
<br /><br />'''37.''' Εάν αποκτήσης την ράβδο της υπομονής, θα σταματήσουν γρήγορα οι κύνες τα αναιδήγαυγίσματά τους. Υπομονή σημαίνει κόπος και αγώνας της ψυχής πού δεν θραύεται και δενσαλεύεται διόλου από εύλογα ή άλογα κτυπήματα και πλήγματα. Υπομονή σημαίνει αποφασιστικήαναμονή καθημερινών θλίψεων. Υπομονητικός σημαίνει αγωνιστής πού δεν πίπτει, και πού με τιςπτώσεις ακόμη (πού υπέστη) δημιουργεί την νίκη. Υπομονή σημαίνει εκκοπή των (αμαρτωλών)προφάσεων και προσοχή επί του εαυτού σου.
<br /><br />'''38.''' Ο εργάτης της αρετής δεν έχει ανάγκη τόσο από τροφή, όσο από υπομονή. Διότι, εάν του λείπηη πρώτη, θα λάβη στέφανο. Αν όμως του λείπη η Δευτέρα, τον περιμένει όλεθρος.
<br /><br />'''39.''' Ο υπομονητικός άνδρας απέθανε πρίν τον θέσουν στο μνήμα, διότι έκανε μνήμα το κελλί του.Την υπομονή την εγέννησε η ελπίδα και το πένθος, διότι όποιος στερείται αυτά τα δύο, γίνεταιδούλος της ακηδίας.
<br /><br />'''40.''' Πρέπει να γνωρίζη ο παλαιστής του Χριστού, ποιους εχθρούς θα τους καταδιώκη από μακρυά,και ποιους θα αφίνη να παλαίουν μαζί του σώμα προς σώμα. Άλλες φορές η πάλη προξένησεστέφανο, και άλλες φορές η αποφυγή της έκανες τους παλαιστάς αδοκίμους. Αυτά όμως δεν είναιδυνατόν να διδαχθούν με λόγια, διότι δεν γινόμαστε όλοι όμοιοι στα ίδια ζητήματα και με τον ίδιοτρόπο.
<br /><br />'''41.''' Πρόσεχε άγρυπνα έναν δαίμονα, διότι και αυτός σε πολεμεί ακατάπαυστα, και όταν ίστασαι καιόταν μετακινήσαι και όταν κάθεσαι και όταν κινήσαι και όταν πέφτης στο κρεββάτι και ότανπροσεύχεσαι και όταν κοιμάσαι[12].
<br /><br />'''42.''' Μερικοί από αυτούς που ακολουθούν τον δρόμο της ησυχίας, ασχολούνται συνεχώς με τηνεφαρμογή του λόγου: «Προωρώμην τον Κύριον ενώπιόν μου διαπαντός» (Ψαλμ. ιε΄ 8). Διότι δενείναι ενός μόνο είδους όλοι οι άρτοι της πνευματικής τροφής του ουρανίου σίτου. Άλλοιασχολούνται με το: «Εν τη υπομονή υμών κτήσασθε τάς ψυχάς υμών» (Λουκ. κα΄ 19). Άλλοι με το:«Γρηγορείτε και προσεύχεσθε» (Ματθ. κς΄ 41). Άλλοι με το: «Ετοίμαζε είς την έξοδόν σου τα έργασου» (Παρμ. κδ΄ 27). Άλλοι με το: «Εταπεινώθην και έσωσέ με» (Ψαλμ. ριδ΄ 6). Μερικοί με το:«Ούκ άξια τα παθήματα του νυν καιρού προς την μέλλουσαν δόξαν» (Ρωμ. η΄ 18). Μερικοίσκέπτονται συνεχώς το: «Μήποτε αρπάση, και ού μη η ο ρυόμενος» (Ψαλμ. μθ΄ 22). Όλοι βεβαίωςτρέχουν, ένας όμως από αυτούς παίρνει το βραβείο ακόπως[13].
<br /><br />'''43.''' Όποιος έχει προοδεύσει, όχι μόνο όταν είναι ξύπνιος, αλλά και όταν κοιμάται, εργάζεται. Έτσιμερικοί και στον ύπνο εξευτελίζουν τους δαίμονας πού έρχονται να τους πειράξουν, και ταακόλαστα γύναια (που εμφανίζονται στα όνειρά τους) τα συμβουλεύουν να σωφρονισθούν.
<br /><br />'''44.''' Μη κάθεσαι και αναμένης τους διαφόρους επισκέπτες και μη κάνης καμμία προπαρασκευή,διότι όλη η κατάστασις της ησυχίας είναι απλή και ελευθέρα από δεσμεύσεις.
<br /><br />'''45.''' Κανείς από εκείνους πού θέλουν να οικοδομήσουν έναν πύργο ή ένα ησυχαστικό κελλί δεναρχίζει το έργο του, πρίν καθήση και υπολογίση ή ερευνήση με την προσευχή, εάν έχη τιςπροϋποθέσεις για την ολοκλήρωσι του έργου. Και τούτο, μήπως μετά την κατάθεσι του θεμελίουγίνη περίγελως στους εχθρούς του και εμπόδιο στους άλλους εργάτες, (εφ΄ όσον δεν θααποτελειώση το έργο του) (πρβλ. Λουκ. ιδ΄ 28).
<br /><br />'''46.''' Πρόσεξε καλά την γλυκύτητα πού έρχεται (στην ψυχή σου), μήπως έχει δολίως παρασκευασθήαπό πικρούς ή μάλλον επιβούλους ιατρούς.
<br /><br />'''47.''' Την νύκτα τον περισσότερο χρόνο να τον αφιερώνης στην προσευχή και τον ολιγώτερο στηνψαλμωδία. Την ημέρα, ανάλογα με τις δυνάμεις σου. Δεν είναι ολίγος ο φωτισμός και ησυγκέντρωσις του νου που χαρίζει η ανάγνωσις, εφ΄ όσον πρόκειται για λόγια του ΑγίουΠνεύματος, τα οποία οπωσδήποτε καθοδηγούν και διορθώνουν όσους τα μελετούν. Σαν εργάτηςκαι αγωνιστής πού είσαι, να προτιμάς πρακτικά αναγνώσματα, διότι η εφαρμογή αυτών καθιστάπεριττές τις άλλες αναγνώσεις.
<br /><br />'''48.''' Να επιζητής να φωτίζεσαι επάνω στους λόγους της Γραφής, που είναι λόγοι πνευματικήςυγείας, με τους κόπους κυρίως παρά με τα βιβλία. Μη μελετάς βιβλία πού περιέχουν ιδέεςβαθύτερες και αλληγορικές, πρίν αποκτήσης την απαραίτητη πνευματική δύναμι. Διότι πρόκειταιγια σκοτεινούς λόγους, οι οποίοι σκοτίζουν τους αδυνάτους.
<br /><br />'''49.''' Πολλές φορές ένα ποτήρι εφανέρωσε την ποιότητα του οίνου. Ομοίως και ένας λόγοςησυχαστού, σε εκείνους πού διαθέτουν αισθητήρια, εφανέρωσε όλη την εσωτερική του εργασία καικατάστασι.
<br /><br />'''50.''' Να έχης πάντοτε τον οφθαλμό της ψυχής σου προσηλωμένο στην οίηση και να την επιτηρής.Διότι καμμία άλλη κλοπή (του πνευματικού πλούτου) δεν είναι χειρότερη από την ιδική της κλοπή.
<br /><br />'''51.''' Εξερχόμενος από το κελλί σου να κάνης οικονομία στην χρήσι της γλώσσης, διότι αυτήγνωρίζει να διασκορπίζη γρήγορα πολλούς καμάτους.
<br /><br />'''52.''' Να ζης σε κατάστασι απεριεργείας, διότι είναι ικανή η περιέργεια να μολύνη την ησυχία, όσοτίποτε άλλο.
<br /><br />'''53.''' Στους επισκέπτας να παραθέτης μόνο ό,τι τους είναι αναγκαίο, είτε στο σώμα είτε στην ψυχή.Αν τυχόν είναι σοφώτεροι από εμάς, ας δείξωμε με την σιωπή μας την σοφία μας. Αν όμωςευρίσκωνται στο ίδιο αδελφικό επίπεδο, τότε ας ανοίξωμε ολίγο την θύρα του λόγου. Καλύτεροόμως είναι να τους θεωρούμε όλους ανωτέρους μας.
<br /><br />'''54.''' Ήθελα να απαγορεύσω τελείως το εργόχειρο και την απασχόλησι στις συνάξεις σε όσουςευρίσκονται σε νηπιακή ακόμη πνευματική κατάστασι. Αλλά με συγκράτησε το παράδειγμαεκείνου, πού όλη την νύκτα εβάσταζε άμμο στο ένδυμά του, (για να συνηθίση να αγρυπνή)[14].
<br /><br />'''55.''' Καθώς είναι αντίθετες οι διατυπώσεις του δόγματος της ενσάρκου οικονομίας του Ενός τηςΠανυμνήτου Τριάδος, προς τις διατυπώσεις του δόγματος αυτής της Αγίας και Ακτίστου καιΠροσκυνητής Τριάδος -όσα αναφέρονται στην Τριάδα σε πληθυντικό αριθμό, στον Χριστό τίθενταισε ενικό και όσα αναφέρονται στην Τριάδα σε ενικό αριθμό, στον Χριστό τίθενται σεπληθυντικό[15]- κατά παρόμοιο τρόπο άλλες είναι οι ασχολίες που αρμόζουν στην ζωή της ησυχίαςκαι άλλες στην ζωή της υπακοής.
<br /><br />'''56.''' Ο θείος Απόστολος λέγει: «Τις έγνω νούν Κυρίου»; (Ρωμ. ια΄ 34). Και εγώ θα ειπώ: «Ποιοςεγνώρισε τον νου ενός ανθρώπου ησυχαστού πού ασκεί την ησυχία πραγματικά, και με το σώμακαι με το πνεύμα»;Ισχύς του βασιλέως είναι ο υλικός πλούτος και το πλήθος (των υπηκόων). Ισχύς του ησυχαστούείναι το πλήθος της προσευχής.
Ι.Μ.Παρακλήτου[3] Οι Ταβεννησιώτες αντιπροσωπεύουν την κοινοβιακή και οι Σκητιώτες την ησυχαστική ζωή τουΑιγυπτιακού μοναχισμού.[4] Οι πρώτοι είναι οι αρχάριοι στην ησυχαστική ζωή, οι δεύτεροι οι προχωρημένοι και οι τρίτοι οιτέλειοι και «θεωρητικοί». Οι τρίτοι ευρίσκονται στην κορυφή της τριβαθμίου αυτής κλίμακος καιδιαφέρουν κατά πολύ από τους προηγουμένους, διότι αρπάζονται συνεχώς σε ιερές θεωρίες και δενασχολούνται πλέον με την ψαλμωδία και το εργόχειρο.[5] Δηλαδή η πτωχεία της αρετής μέσα στον πλούτο της κακίας.[6] Πρόκειται μάλλον για την διασάλευσι των φρενών, την διανοητική παράκρουσι. Πιθανόν όμωςνα πρόκειται για την σαρκική πτώσι ή για την κατακυρίευσι από το πνεύμα της βλασφημίας.[7] Δηλαδή από τους οκτώ πονηρούς λογισμούς, τους ησυχαστάς τους πολεμούν οι εξής πέντε: τηςακηδίας (κατά πρώτο λόγο), της κενοδοξίας, της υπερηφανείας, της λύπης και της φιλαργυρίας.Ενώ τους κοινοβιάτες οι εξής τρεις: της γαστριμαργίας, της πορνείας και της οργής.[8] «Παραρριπισμοί της σαρκός» λέγονται οι σαρκικές προκλήσεις που αφ΄ ενός μέν είναιεντονώτατες, αφ΄ ετέρου αιφνίδιες, αστραπιαίες και σχεδόν άχρονες (πρβλ. ΙΕ΄ 73 όπου γίνεταιλόγος περί «παραρριπισμού του νοός»).[9] Ό,τι περιγράφεται εδώ αποτελεί εκμυστήρευσι μυστικής εμπειρίας του Αγίου, από τις πιοχαρακτηριστικές της ασκητικής γραμματείας, η οποία έλαβε χώρα, ενώ αυτός είχε παραδοθή στηνάσκησι της αδιαλείπτου προσευχής. Πρόκειται περί ιεράς εκστάσεως και θεωρίας. Άξιοπαρατηρήσεως είναι ότι δεν έχομε άμεση αποκάλυψι εκ μέρους του Θεού, αλλά χειραγώγησι απόμυσταγωγό άγγελο. Επίσης, τα αποκαλυπτόμενα στον Όσιο έχουν τα όριά τους, ώστε η δίψα τηςθείας γνώσεως να μην ικανοποιήται πλήρως. Και κατά την διάρκεια της εκστάσεως το ανθρώπινοπρόσωπο διατηρεί στο ακέραιο την αυτοτέλειά του. «Η έκστασι του χριστιανού μυστικού δεν έχεικαθόλου τον χαρακτήρα της παθητικής και απρόσωπης πληρότητος πού χαρακτηρίζει τονμυστικισμό άλλων θρησκειών». Η προσωπικότης του ανθρώπου δεν διαλύεται «σε ένα χάοςευδαιμονικής αγνωσίας» (πρβλ. Χρ. Γιανναρά, Η μεταφυσική του σώματος, σελ. 216-218).[10] Εννοεί την θεωρία του σαρκωθέντος και τεθεωμένου Υιού του Θεού. Ή, κατ΄ άλλην ερμηνεία,την θεωρία της αρρήτου μεγαλειότητος της Αγίας Τριάδος.[11] Η ερημική σκήτη «τά Αρσελάου» απέχει δρόμο ημισείας ημέρας από την Μονή του Σινά προςτο ανατολικό μέρος. Σ΄ ένα από τα σπήλαιά της ασκήτευε τον ΣΤ΄ αιώνα και ο αββάς Γεώργιος μετον υποτακτικό του. Ήταν διαβόητος για τους ασκητικούς του αγώνες και την αγιότητά του.Έτρωγε ωμή άγρια κάππαρι, πού ήταν τόσο πικρή, «ώστε και κάμηλον αποκτείναι τη πικρότητι».Όταν η ελαιοαποθήκη της Μονής του Σινά άδειασε, η προσευχή του εγέμισε όλους τους πίθους μελάδι. Περισσότερα περί αυτού βλέπε: «Αναστασίου μοναχού, Διηγήσεις διάφοροι περί των εν Σινάαγίων Πατέρων, ΙΧ-ΧΙΙ».[12] Ο δαίμων αυτός, κατά μία άποψι, για τους αρχαρίους είναι της πορνείας, για τους μεσαίους τηςακηδίας και για τους πολύ προχωρημένους της κενοδοξίας. Για τους κοινοβιάτες μπορεί να είναικαι ο δαίμων της κατακρίσεως των ενεργειών του Γέροντος ή των άλλων αδελφών.[13] Πρόκειται μάλλον για τους πρώτους, οι οποίοι στοχάζονται το «Προωρώμην τον Κύριονενώπιόν μου διαπαντός» Πιθανόν όμως να πρόκειται για όσους μνημονεύουν το «Εταπεινώθην καιέσωσέ με».[14] Σχόλιο της Κλίμακος αναφέρει σχετικώς: «Ο μοναχός εκείνος εβάσταζε όλη την νύκτα άμμοστο ένδυμά του. Επειδή δηλ. κατά την αγρυπνία ενύσταζε και των ωνείδιζαν οι αδελφοί, εσκέφθηκετο εξής: Πήγε στην ακρογιαλιά - η Μονή ήταν κοντά στη θάλασσα - και αφού έσφιξε καλά τονχιτώνα του με την ζώνη, εγέμισε τους κόλπους του με αρκετή ποσότητα άμμου, η οποίαακουμπούσε επάνω στις σάρκες του. Σκεπάσθηκε έπειτα με τον μανδύα του, ήλθε στον Ναό καιπαρέμεινε άγρυπνος όλη την νύκτα χωρίς να νυστάξη καθόλου, διότι η άμμος τον εκρύωνε ή τονενωχλούσε με το βάρος της».[15] Στην τριάδα ομιλούμε για τρία πρόσωπα, ενώ στον Χριστόν για ένα. Στην Τριάδα ομιλούμεγια μία φύσι, μία ενέργεια, μία θέλησι, ενώ στον Χριστόν για δύο φύσεις, δύο ενέργειες, δύοθελήσεις.
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο ΣΤ Ο Σ Ο Γ Δ Ο Ο Σ ==
Περί προσευχής
(Διά την ιεράν προσευχήν, την μητέρα των αρετών, και διά το πώς πρέπει να παρίσταταί τις είςαυτήν νοερώς και σωματικώς)
Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ, ως προς την ποιότητά της, είναι συνουσία και ένωσις του ανθρώπου με τονΘεόν[1], και ως προς την ενέργειά της, σύστασις και διατήρησις του κόσμου, συμφιλίωσις με τονΘεόν, μητέρα των δακρύων, καθώς επίσης και θυγατέρα, συγχώρησις των αμαρτημάτων, γέφυραπου σώζει από τους πειρασμούς, τοίχος πού μας προστατεύει από τις θλίψεις, συντριβή τωνπολέμων, έργο των Αγγέλων, τροφή όλων των ασωμάτων, η μελλοντική ευφροσύνη, εργασία πουδεν τελειώνει, πηγή των αρετών, πρόξενος των χαρισμάτων, αφανής πρόοδος, τροφή της ψυχής,φωτισμός του νου, πέλεκυς πού κτυπά την απόγνωσι, απόδειξις της ελπίδος, διάλυσις της λύπης,πλούτος των μοναχών, θησαυρός των ησυχαστών, μείωσις του θυμού, καθρέπτης της πνευματικήςπροόδου, φανέρωσις των μέτρων, δήλωσις της πνευματικής καταστάσεως, αποκάλυψις τωνμελλοντικών πραγμάτων, σημάδι της πνευματικής δόξης που έχει κανείς. Η προσευχή είναι γι΄αυτόν που προσεύχεται πραγματικά δικαστήριο και κριτήριο και βήμα του Κυρίου, πρίν από τομελλοντικό βήμα.
<br /><br />'''2.''' Ας εγερθούμε και ας ακούσωμε την ιερή αυτή βασίλισσα των αρετών να φωνάζη με υψωμένητην φωνή και να μας λέγη: «Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώαναπαύσω υμάς. Άρατε τον ζυγόν μου εφ΄ υμάς, και ευρήσετε ανάπαυσιν ταίς ψυχαίς υμών -καιίασιν ταίς πληγαίς υμών- ο γάρ ζυγός μου χρηστός – και πταισμάτων μεγάλων ιαματικός –υπάρχει» (πρβλ. Ματθ. ια΄ 28-30).
<br /><br />'''3.''' Όσοι πηγαίνομε να παρασταθούμε ενώπιον του Βασιλέως και Θεού και να συνομιλήσωμε μαζίΤου, ας μη προχωρούμε χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία. Διότι υπάρχει φόβος, εάν μας ιδή απόμακρυά να μην έχωμε τα όπλα και την στολή που αρμόζουν για την παρουσίαση ενώπιον τουΒασιλέως, να διατάξη τους υπηρέτας και λειτουργούς Του να μας δέσουν και να μας εξορίσουνμακρυά από το πρόσωπό Του, και τις δεήσεις μας να τις σχίσουν και να τις πετούν στο πρόσωπόμας.
<br /><br />'''4.''' Όταν ξεκινάς να σταθής ενώπιον του Κυρίου, ας είναι ο χιτών της ψυχής σου υφασμένος εξολοκλήρου με το νήμα ή μάλλον με το λήμμα της αμνησικακίας. Ειδεμή τίποτε δεν πρόκειται ναωφεληθής από τον προσευχή. Όλο το ύφος και το λεκτικό της προσευχής σου ας είναιανεπιτήδευτο, διότι ο τελώνης και ο άσωτος με έναν μόνο λόγο συμφιλιώθηκαν με τον Θεόν.
<br /><br />'''5.''' Μία είναι εξωτερικώς η στάσις στην προσευχή, αλλά παρουσιάζει εσωτερικώς πολλές ποικιλίεςκαι διαφορές. Άλλοι συνομιλούν μαζί Του σαν με φίλο και κύριό τους, και Του προσφέρουν τονύμνο και την ικεσία χάριν των άλλων και όχι του εαυτού τους. Άλλοι ζητούν πλούτο και δόξα καιπερισσοτέρα παρρησία. Άλλοι παρακαλούν να απαλλαγούν τελείως από τον εχθρό τους. Μερικοίικετεύουν να τους δοθή κάποια τιμή, και μερικοί για την τελεία εξάλειψι του χρέους τους. Άλλοιζητούν απελευθέρωσι από τα δεσμά των παθών, και άλλοι συγχώρησι των ανομημάτων τους.
<br /><br />'''6.''' Πριν απ΄ όλα ας βάλωμε στον κατάλογο της δεήσεώς μας την ειλικρινή ευχαριστία. Στηνδεύτερη σειρά, την εξομολόγησι των αμαρτιών μας και την συντριβή της ψυχής μας με συναίσθησι.Και εν συνεχεία ας αναφέρωμε τα αιτήματά μας προς τον Παμβασιλέα. Ο τρόπος αυτός τηςπροσευχής είναι άριστος, όπως απεκαλύφθη σε κάποιον από τους αδελφούς από Άγγελον τουΚυρίου.
<br /><br />'''7.''' Εάν κάποτε εστάθηκε ως υπόδικος εμπρός σε επίγειο δικαστή, δεν χρειάζεσαι άλλο υπόδειγμαγια την παράστασι στην προσευχή σου. Εάν δε δεν εστάθηκες ακόμη, αλλά ούτε και άλλους είδεςνα δικάζωνται, τουλάχιστον ας το διδαχθής αυτό από τις ικεσίες των ασθενών προς τους ιατρούς,όταν πρόκειται να χειρουργηθούν ή να καυτηριασθούν.
<br /><br />'''8.''' Μην επιτηδεύεσαι τα λόγια της προσευχής σου. Διότι πολλές φορές τα απλά και ανεπιτήδευταψελλίσματα των μικρών παιδιών ευχαρίστησαν και ικανοποίησαν τον ουράνιο Πατέρα τους.
<br /><br />'''9.''' Μη ζητής να λέγης πολλά στην προσευχή σου, για να μη διασκορπισθή ο νους σου, αναζητώνταςλόγια. Ένας λόγος πίστεως έσωσε τον ληστή. Η πολυλογία στην προσευχή πολλές φορέςεδημιούργησε στο νου φαντασίες και διάχυσι, ενώ αντιθέτως η μονολογία συγκεντρώνει τον νου.
<br /><br />'''10.''' Όταν αισθάνεσαι γλυκύτητα ή κατάνυξι σε κάποιο λόγο της προσευχής σου, σταμάτησε σ΄αυτόν, διότι τότε συμπροσεύχεται μαζί μας ο φύλαξ Άγγελός μας.
<br /><br />'''11.''' Μή προσεύχεσαι με παρρησία, έστω και εάν διαθέτης καθαρότητα. Αντιθέτως πλησίασε μεπολλή ταπεινοφροσύνη, και έτσι θα αποκτήσης περισσοτέρα παρρησία.
<br /><br />'''12.''' Και αν ακόμη έχης ανεβή όλη την κλίμακα των αρετών, και τότε πάλι να προσεύχεσαι υπέραφέσεως των αμαρτιών σου, ακούοντας τον Παύλο να βοά: «Αμαρτωλών πρώτος ειμί εγώ» (Α΄Τιμοθ. α΄ 15).
<br /><br />'''13.''' Τα φαγητά τα αρτύουν με το λάδι και το αλάτι. Και στην προσευχή δίνουν φτερά η ζωή τηςσωφροσύνης και αγνότητος, και τα δάκρυα.
<br /><br />'''14.''' Αν ενδυθής καλά την πραότητα και την αοργησία, τότε δεν θα κοπιάσης πολύ να ελευθερώσηςτον νου σου από την αιχμαλωσία.
<br /><br />'''15.''' Έως ότου αποκτήσωμε προσευχή εναργή, θα ομοιάζωμε με εκείνους που γυμνάζουν στις αρχέςτα νήπια πώς να βαδίζουν.
<br /><br />'''16.''' Να πυκτεύης, ώστε να ανυψώνης ή μάλλον να περικλείης την σκέψι σου μέσα στα λόγια τηςπροσευχής. Και εάν, λόγω της νηπιακής σου πνευματικής καταστάσεως, ατονήση και ξεφύγη,συμμάζεψέ την πάλι. Διότι ίδιον του νου είναι το άστατον, και ίδιον του Θεού το να μπορή όλα νατα σταθεροποιή.
<br /><br />'''17.''' Αν αγωνίζεσαι συνεχώς και αποφασιστικώς, τότε θα σε επισκεφθή και εσένα Εκείνος πού θέτειόρια στην θάλασσα του νου και κατά την ώρα της προσευχής σου θα της ειπή: «Μέχρι τούτουελεύση, και ούχ υπερβήση» (Ιώβ λη΄ 11).
<br /><br />'''18.''' Είναι αδύνατο να δεσμεύση κάποιος ένα πνεύμα, (όπως τον νου). Όπου όμως παρουσιασθή οΚτίστης του πνεύματος, τα πάντα υποτάσσονται.
<br /><br />'''19.''' Εάν κάποτε αντίκρυσες καθαρά τον Ήλιο, (δηλαδή τον Χριστόν), τότε θα κατορθώσης και νασυνομιλήσης μαζί Του όπως πρέπει. Ειδεμή, πώς μπορείς να συνομιλής πραγματικά με κάποιον πούδεν τον έχεις ιδεί;
<br /><br />'''20.''' Αρχή της προσευχής είναι το να διώκωνται οι εχθρικές προσβολές στην αρχή τους, με ένααποφασιστικό λόγο. Μέσον, το να παραμένη ο νους στα λόγια και στα νοήματα της προσευχής. Καιτέλος, το να αρπαγή ο νους προς τον Κύριον.
<br /><br />'''21.''' Άλλη είναι η αγαλλίασις που δοκιμάζουν στην προσευχή τους οι κοινοβιάτες, και άλλη οιησυχασταί. Διότι η πρώτη ίσως να επηρεάζεται κάπως από την κενοδοξία, ενώ η δευτέρα είναιγεμάτη από ταπεινοφροσύνη.
<br /><br />'''22.''' Εάν γυμνάζης πάντοτε τον νου σου να μη φεύγη μακρυά, τότε και κατά την ώρα της τραπέζηςθα ευρίσκεται κοντά σου. Εάν όμως συνηθίζη να περιπλανάται ελεύθερα, ποτέ δεν θα κατορθωθήνα παραμένη πλησίον σου.
<br /><br />'''23.''' Ο μεγάλος εργάτης της μεγάλης και τελείας προσευχής (δηλαδή ο Απόστολος Παύλος), λέγει:«Θέλω ειπείν πέντε λόγους τώ νοί μου» κ.τ.λ. (Α΄ Κορ. ιδ΄ 19), πράγμα που είναι ξένο για τουςνηπίους και αρχαρίους. Γι΄αυτό εμείς σαν ατελείς, εκτός από την ποιότητα, έχομε ανάγκη και απότην ποσότητα της προσευχής. Το δεύτερο άλλωστε είναι πρόξενο του πρώτου. «Ο Θεός -λέγει ηΓραφή- δίνει προσευχή καθαρή σ΄εκείνον πού προσεύχεται, έστω και ρυπαρά, αλλά χωρίς ναυπολογίζη κόπο και πόνο» (πρβλ. Α΄ Βασ. β΄ 9).
<br /><br />'''24.''' Άλλο πράγμα είναι ο ρύπος της προσευχής και άλλο ο αφανισμός και άλλο η κλοπή και άλλο ομώμος. Ο ρύπος είναι το να ίστασαι ενώπιον του Θεού και να έχης αισχρές σκέψεις. Ο αφανισμόςείναι το να αιχμαλωτίζεται ο νους σου από μάταιες φροντίδες και μέριμνες. Η κλοπή είναι το ναπέφτη η σκέψις ανεπαίσθητα σε ρεμβασμούς. Και μώμος είναι ο οιοσδήποτε πειρασμός πού έρχεταινα μας θίξη την ώρα της προσευχής.
<br /><br />'''25.''' Όταν δεν είμαστε μόνοι μας κατά την ώρα της προσευχής τότε ας λαμβάνωμε μόνο εσωτερικάτην αρμόζουσα ικετευτική στάσι. Όταν όμως απουσιάζουν εκείνοι πού θα μας επαινούσαν, τότε αςσυμμορφώσουμε αναλόγως και την εξωτερική μας στάσι. Διότι στους ατελείς πολλές φορές ο νουςσυμμορφώνεται προς την στάσι του σώματος.
<br /><br />'''26.''' Όλοι βέβαι, αλλά περισσότερο εκείνοι πού πηγαίνουν στον βασιλέα για να ζητήσουν άφεσι τουχρέους των, έχουν ανάγκη από απερίγραπτη συντριβή.
<br /><br />'''27.''' Εάν ακόμη ευρισκώμαστε στο δεσμωτήριο, ας ακούσωμε τα λόγια του Αγγέλου προς τονΠέτρο: «Ζώσου την ποδιά της υπακοής, βγάλε από πάνω σου τα θελήματά σου, και έτσι γυμνόςπλησίασε και προσευχήσου στον Κύριον, ζητώντας το ιδικό Του μόνο θέλημα» (πρβλ. Πράξ. ιβ΄ 8),και θα αποκτήσης τότε τον Θεόν, ο οποίος θα κρατά το τιμόνι της ψυχής σου και θα σε κυβερνάακίνδυνα.
<br /><br />'''28.''' Αφού εγερθής από την φιλοκοσμία και την φιληδονία, πέταξε από πάνω σου τις μέριμνες, βγάλεαπό πάνω σου τις σκέψεις, απαρνήσου το σώμα, (και τότε προσευχήσου). Διότι η προσευχή δενείναι τίποτε άλλο, παρά αποξένωσις από όλον τον ορατό και αόρατο κόσμο.Θεέ μου, «τι γάρ μοι υπάρχει έν τώ ουρανώ»; Τίποτε! «Και παρά σού τι ηθέλησα επί της γής»;(πρβλ. Ψαλμ. οβ΄ 25). Τίποτε! Παρά μόνο το να προσκολλώμαι πάντοτε σ΄ Εσένα απερίσπασταμέσω της προσευχής. Μερικοί ζουν με την επιθυμία του πλούτου, άλλοι με της δόξης και άλλοι μεκάποιου άλλου κτίσματος. «Εμοί δε το προσκολλάσθαι τώ Θεώ επιθυμητόν εστί, τίθεσθαι έν αυτώτην ελπίδα της απαθείας μου» (πρβλ. Ψαλμ. οβ΄ 28).
<br /><br />'''29.''' Η πίστις έδωσε φτερά στην προσευχή. Χωρίς αυτήν η προσευχή δεν μπορεί να πετάξη στονουρανό.
<br /><br />'''30.''' Όσοι είμαστε εμπαθείς ας παρακαλέσωμε γι΄αυτό με επιμονή τον Κύριον, διότι όλοι οι απαθείςαπό την εμπάθεια προχώρησαν και έφθασαν στην απάθεια.
<br /><br />'''31.''' Παρ΄ όλον ότι σαν Θεός πού είναι δεν φοβείται τον Θεό ο «Κριτής» (πρβλ. Λουκ. ιη΄ 2), έντούτοις όμως, επειδή τον ενοχλεί η χήρα, η ψυχή δηλαδή πού εχήρευσε από Αυτόν με τις αμαρτίεςκαι τις πτώσεις της, θα εκδικηθή και θα την σώση από τον αντίδικό της, από το σώμα δηλαδή καιαπό τους εχθρούς της δαίμονας.
<br /><br />'''32.''' Ο Θεός, ο καλός μας οικονόμος, τους ευγνώμονες τους εφελκύει στην αγάπη Του με τηνσύντομη εκπλήρωσι του αιτήματός των. Ενώ τις αχάριστες και όμοιες με τους σκύλους ψυχές τιςαναγκάζει να κάθωνται πλησίον Του προσευχόμενες, πεινασμένες και διψασμένες για το αίτημάτους. Διότι ο αγνώμων σκύλος, μόλις πάρη το ψωμί, απομακρύνεται αμέσως από εκείνον πού τουτο έδωσε.
<br /><br />'''33.''' Να μη λέγης ότι, αν και προσευχήθηκες πολύν καιρό, δεν κατώρθωσες τίποτε, διότι ήδη κάτισπουδαίο κατώρθωσες. Τι, αλήθεια, υπάρχει ανώτερο από την προσκόλλησι στον Κύριον και απότην συνεχή παραμονή σ΄αυτήν την ένωσι;
<br /><br />'''34.''' Δεν φοβείται τόσο ο κατάδικος την απόφασι της τιμωρίας του, όσο φοβείται ο εργάτης τηςπροσευχής την στάσι του στην ώρα της προσευχής. Γι΄αυτό, αν είναι σοφός και έξυπνος, με τηνανάμνησι αυτής της ώρας θα μπορή να αποστρέφεται κάθε λοιδορία και οργή και μέριμνα καιασχολία και θλίψι και χορτασμό και λογισμό και πειρασμό.
<br /><br />'''35.''' Να προετοιμάζεσαι με την αδιάλειπτο εσωτερική προσευχή προκειμένου να σταθής ναπροσευχηθής, και έτσι σύντομα θα προοδεύσης (στην προσευχή).
<br /><br />'''36.''' Είδα μερικούς να λάμπουν στην υπακοή τους και να μην αμελούν, όσο τους ήταν δυνατό, τηννοερά μνήμη του Θεού. Και μόλις εστάθηκαν στην προσευχή, εκυριάρχησαν σύντομα στον νουτους, αυτοσυγκεντρώθηκαν και έχυναν κρουνηδόν τα δάκρυα. Και τούτο, διότι ήτανπροετοιμασμένοι από την οσία υπακοή.
<br /><br />'''37.''' Στην ψαλμωδία πού γίνεται με πολλούς ακολουθούν αιχμαλωσίες και ρεμβασμοί. Στην κατάμόνας όμως προσευχή δεν παρατηρούνται αυτά. Αλλά αυτήν την πολεμεί η ακηδία, ενώ την πρώτητην βοηθεί η προθυμία.
<br /><br />'''38.''' Την αγάπη του στρατιώτου προς τον βασιλέα την έδειξε η ώρα του πολέμου. Και την αγάπη τουμοναχού προς τον Θεόν την εδοκίμασε ο καιρός και ο τρόπος της προσευχής. Την πνευματική σουκατάστασι θα σου την φανερώση η προσευχή σου. Οι θεολόγοι άλλωστε εχαρακτήρισαν τηνπροσευχή καθρέπτη του μοναχού.
<br /><br />'''39.''' Εκείνος που ασχολείται με κάτι και το συνεχίζει, ενώ εσήμανε η ώρα της προσευχής, αυτόςεμπαίζεται από τους δαίμονας. Διότι αυτό επιδιώκουν οι κλέπτες, ώρα με την ώρα να κλέβουν τονχρόνο της προσευχής μας.
<br /><br />'''40.''' Μην αρνήσαι να προσεύχεσαι για κάποια ψυχή (πού σου το εζήτησε), έστω και αν δεν διαθέτηςκαρποφόρο προσευχή. Διότι η πίστις εκείνου πού εζήτησε την προσευχή, έσωσε πολλές φορές κιεκείνον που προσευχήθηκε και μάλιστα με συντριβή καρδίας. Μην υπερηφανεύεσαι, εάνπροσεύχεσαι για άλλους και εισακούεσαι, διότι η πίστις αυτών ενήργησε, ώστε να εισακουσθή ηπροσευχή σου.
<br /><br />'''41.''' Κάθε μαθητής θα εξετάζεται από τον διδάσκαλό του καθημερινά στα μαθήματά πού εδιδάχθη.Και από κάθε νού θα ζητηθή, και δικαίως, να παρουσιάση σε κάθε προσευχή του την δύναμι εκείνηπού έλαβε από τον Θεόν. Γι΄αυτό ας προσέχωμε.
<br /><br />'''42.''' Όταν προσευχηθής με προσοχή και επιμέλεια, τότε σύντομα θα πολεμηθής από το πάθος τηςοργής, διότι έτσι είναι το σχέδιο των δαιμόνων. Κάθε αρετή, πρό πάντων όμως την προσευχή, αςτην εργαζώμεθα πάντοτε με πολλή συναίσθησι. Και η ψυχή τότε προσεύχεται με συναίσθησι, ότανυπερνικήση τον θυμό.
<br /><br />'''43.''' Όσα αποκτούμε με πολλές ικεσίες και σε πολύ χρόνο, αυτά είναι μόνιμα. Όποιος απέκτησεμέσα του τον Κύριον, δεν ρυθμίζει πλέον ο ίδιος τα λόγια και το σχέδιο της προσευχής, διότι τότε«το πνεύμα εντυγχάνει υπέρ αυτού στεναγμοίς αλαλήτοις» (Ρωμ. η΄ 26).
<br /><br />'''44.''' Να μη δεχθής στην προσευχή σου καμμία αισθητή εικόνα και φαντασία για να μη (πλανηθήςκαι) παραφρονήσης.
<br /><br />'''45.''' Για κάθε αίτημα η πληροφορία εμφανίζεται στην προσευχή. Πληροφορία είναι η απαλλαγή απότην αμφιβολία. Πληροφορία είναι η βεβαία και ασφαλής φανέρωσις ενός αγνώστου πράγματος.
<br /><br />'''46.''' Να γίνεσαι υπερβολικά ελεήμων και συμπονετικός, σύ πού καλλιεργείς την προσευχή. Διότι μετην ελεημοσύνη οι μοναχοί «εκατονταπλασίονα λήψονται» στην παρούσα ζωή. Και το επόμενο τουευαγγελικού λόγου, (δηλαδή το «ζωήν αιώνιον κληρονομήσουσι), (Ματθ. ιθ΄ 29), θα τοαπολαύσουν στον μέλλοντα αιώνα.
<br /><br />'''47.''' Ήλθε το πύρ (του θείου πόθου) μέσα στην καρδιά και ανέστησε την προσευχή. Αφού δε ηπροσευχή ανεστήθη και ανελήφθη στους ουρανούς, έγινε στο ανώγειο της ψυχής η κάθοδος τουπυρός (του Αγίου Πνεύματος).
<br /><br />'''48.''' Μερικοί ισχυρίζονται ότι η προσευχή είναι ανωτέρα από την μνήμη του θανάτου. Εγώ όμωςγνωρίζω να ανυμνώ εξ ίσου τις δύο ουσίες της μιας υποστάσεως.
<br /><br />'''49.''' Ο ικανός ίππος συνήθως, καθώς αρχίζει να τρέχη, θερμαίνεται και προχωρώντας αυξάνει τηνταχύτητα του δρόμου του. Ως δρόμο εννοώ την υμνωδία και ως ίππο τον ανδρείο νου, ο οποίος«πόρρωθεν οσφραίνεται πολέμου» (Ιώβ λθ΄ 25) και προετοιμάζεται για την μάχη και πάντοτεδείχνεται ανίκητος.
<br /><br />'''50.''' Είναι βαρύ να αρπάξης το νερό από το στόμα του διψασμένου. Βαρύτερο όμως είναι ναδιακόψης μία ψυχή πού προσεύχεται με κατάνυξι από την πολυπόθητη αυτή προσευχή της πρίν τηντελειώση.
<br /><br />'''51.''' Μην αναχωρήσης από την προσευχή σου, πρίν ιδής να σταματούν, σύμφωνα με την οικονομίατου Θεού, το πύρ (της χάριτος) και το ύδωρ (των δακρύων). Διότι ίσως να μη σου δοθή πάλι σεολόκληρη την ζωή σου τέτοια ευκαιρία για την συγχώρησι των αμαρτιών σου. Εκείνος πούεγεύθηκε την χάρι της προσευχής, συνέβη ώστε πολλές φορές από έναν (απρόσεκτο) λόγο πού είπενα μολύνη τον νου του, και έτσι μόλις στάθηκε στην προσευχή δεν ευρήκε το ποθούμενο όπωςσυνήθως.
<br /><br />'''52.''' Άλλο είναι να ε π ι σ κ ο π ή ς (να εποπτεύης δηλαδή) συχνά την καρδιά σου και άλλο το να ε πι σ κ ο π ε ύ σ η ς (να κάνης δηλαδή χρέος επισκόπου) σ΄ αυτήν. Στην πρώτη περίπτωσι ο νουςομοιάζει με άρχοντα, ενώ στην δευτέρα με αρχιερέα, ο οποίος προσφέρει στον Χριστόν λογικέςθυσίες[2]. Και όπως λέγει κάποιος πού έλαβε την προσωνυμία του θεολόγου[3], το Άγιον καιΥπερουράνιον πύρ, (δηλαδή το Άγιον Πνεύμα), τους πρώτους τους επισκέπτεται ως φλόγα και τουςκαταφλέγει, διότι έχουν ακόμη ανάγκη καθάρσεως, ενώ τους δευτέρους ως φως και τους φωτίζει,διότι έφθασαν στα μέτρα της τελειότητος.Το ίδιο δηλαδή Άγιον Πνεύμα ονομάζεται και «πύρ καταναλίσκον» (Εβρ. ιβ΄ 29) και «φωςφωτίζον» (πρβλ. Β΄ Κορ. δ΄ 6). Γι΄αυτό και μερικοί όταν εξέρχωνται από την προσευχή, είναι σαννα εξέρχωνται από φλογισμένο καμίνι, αισθανόμενοι συγχρόνως μία ελάφρωσι και ένα καθαρισμόαπό τον ρύπο και το βάρος της αμαρτίας. Και άλλοι πάλι αισθάνονται σαν να εφωτίσθηκαν με φωςκαι σαν να εφόρεσαν την διπλοΐδα της ταπεινώσεως και της αγαλλιάσεως. Όσοι εξέρχονται από τηνπροσευχή τους χωρίς να αισθάνονται καμμία από τις δύο αυτές ενέργειες, αυτοί προσεύχονται όχιπνευματικά, αλλά σωματικά, για να μην ειπώ ιουδαϊκά. Διότι, εάν ένα ανθρώπινο σώμα πού εγγίζεισε άλλο υφίσταται κάποια επίδρασι και αλλοίωσι, πώς δεν θα δοκιμάση επίδρασι και αλλοίωσιεκείνος πού με καθαρά χέρια εγγίζει (διά της προσευχής και της θεωρίας) το «σώμα» του Θεού;
<br /><br />'''53.''' Ο πανάγαθος Βασιλεύς μας, όπως ακριβώς και ο επίγειος βασιλεύς, προσφέρει τα δώρα τουστους στρατιώτες του άλλοτε ο ίδιος, άλλοτε με έναν φίλο του, άλλοτε με ένα υπηρέτη του καιάλλοτε με άγνωστο τρόπο. Αλλά και ανάλογα με τον χιτώνα της ταπεινώσεως πού ο καθένας φορεί.
<br /><br />'''54.''' Στον επίγειο βασιλέα είναι αποκρουστικός εκείνος πού παρίσταται ενώπιόν του και εν συνεχείαγυρίζει το πρόσωπό του και συζητεί με τους εχθρούς του βασιλέως. Παρόμοια είναι αποκρουστικόςστον Κύριον αυτός πού, ενώ προσεύχεται, δέχεται ακάθαρτους λογισμούς.
<br /><br />'''55.''' Όταν βλέπης τον κύνα να έρχεται (για να σε αποσπάση με κάποια πρόφασι από την προσευχή),κυνήγα τον με το όπλο. Και κάθε φορά πού γαυγίζει με αναίδεια, μην υποχωρής.
<br /><br />'''56.''' Να αιτής με δάκρυα και πένθος. Να ζητής με υπακοή. Να κρούης με μακροθυμία. Διότι «οούτως αιτών λαμβάνει, και ο ζητών ευρίσκει, και τω κρούοντι ανοιγήσεται» (Λουκ. ια΄ 10).Πρόσεξε μήπως προσευχηθής χωρίς την απαιτούμενη προσοχή για κάποια γυναίκα, και σε κλέψηεκ δεξιών ο διάβολος.
<br /><br />'''57.''' (Όταν προσεύχεσαι), μη θέλης να εξομολογήσαι τις σαρκικές αμαρτίες σου λεπτομερώς καιόπως ακριβώς έγιναν, για να μη γίνης σύ ο ίδιος επίβουλος και επικίνδυνος στον εαυτό σου.
<br /><br />'''58.''' Ο καιρός της προσευχής ας μη γίνη για σένα ώρα πού θα σκεφθής σπουδαία και αναγκαίαθέματα, έστω και πνευματικά. Διαφορετικά άφησες και σου έκλεψαν το πολυτιμότερο.
<br /><br />'''59.''' Όποιος κρατά στα χέρια του το ραβδί της προσευχής, δε πρόκειται να σκοντάψη. Αλλά και ανακόμη σκοντάψη, δε θα πέση εντελώς. Διότι η προσευχή είναι ένας ευσεβής τύραννος του Θεού.Την ωφέλεια εκ της προσευχής μπορούμε να την καταλάβουμε από τα εμπόδια πού μας φέρνουν οιδαίμονες κατά τις ώρες των Ακολουθιών. Τον δε καρπό της προσευχής, από την ήττα του εχθρού,καθώς το λέγει και ο Ψαλμωδός: «Εν τούτω έγνων ότι τεθέληκάς με, ότι ού μη επιχαρή ο εχθρόςμου επ΄ εμέ» (Ψαλμ. μ΄ 12) τον καιρό του πολέμου. Λέγει δε επίσης: «Εκέκραξα έν όλη καρδίαμου» (πρβλ. Ψαλμ. ριη΄ 145), δηλαδή και με το στόμα μου και με την ψυχή μου και με το πνεύμαμου, διότι όπου ευρίσκονται συγκεντρωμένοι οι δύο τελευταίοι, (η ψυχή και το πνεύμα), εκείανάμεσά τους ευρίσκεται και ο Θεός (πρβλ. Ματθ. ιη΄ 20).
<br /><br />'''60.''' Ούτε τα σωματικά ιδιώματα, αλλά ούτε και τα πνευματικά είναι σε όλους όμοια. Και γι΄ αυτόσε άλλους φαίνεται πιο κατάλληλος η σύντομος ψαλμωδία και σε άλλους η μακροτέρα. Και οιπρώτοι ισχυρίζονται ότι πολεμούν έτσι την αιχμαλωσία του νου τους, ενώ οι δεύτεροι την αμάθειάτους.
<br /><br />'''61.''' Εάν αδιάκοπα προσεύχεσαι στον Βασιλέα κατά των εχθρών σου, οσάκις έρχωνται να σεπειράξουν, έχε θάρρος και δεν πρόκειται να κοπιάσης πολύ. Διότι αυτοί οι ίδιοι θα απομακρυνθούναπό κοντά σου σύντομα, επειδή δεν θέλουν οι ανόσιοι να σε βλέπουν να στεφανώνεσαιπολεμώντας εναντίον τους με την προσευχή. Επί πλέον, θα φύγουν και επειδή τους μαστιγώνει ηπροσευχή σαν φωτιά.
<br /><br />'''62.''' Δείξε όλη την ανδρεία σου και την προθυμία σου (όταν προσεύχεσαι), και θα έχης τον ίδιον τονΘεόν διδάσκαλο στην προσευχή σου.
<br /><br />'''63.''' Δεν μπορούμε να διδαχθούμε το πώς να βλέπωμε, διότι έκ φύσεως το γνωρίζομε μόνοι μας.Παρόμοια δεν μπορούμε να γνωρίσωμε με την διδασκαλία του άλλου το κάλλος της προσευχής.Διότι η προσευχή έχει ως διδάσκαλό της τον Θεόν, «τον διδάσκοντα άνθρωπον γνώσιν, και διδόνταευχήν τώ ευχομένω και ευλογούντα έτη δικαίων» (Ψαλμ. ك΄ γ΄ 10 - Α΄ Βασ. β΄ 9).Αμήν.
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Η έκφρασις «συνουσία και ένωσις του ανθρώπου με τον Θεόν», δηλώνει ότι διά της προσευχήςεπιτυγχάνεται πραγματική θεοκοινωνία, μέθεξις του θείου. Ο Θεός βέβαια είναι αμέθεκτος,ακοινώνητος, αναφής ως προς την άκτιστη φύσι Του, πλήν όμως είναι μεθεκτός, κοινωνητός, απτόςως προς τις άκτιστες ενέργειές Του, ως προς την άκτιστη χάρι και δόξα Του.[2] Ο νους, όταν κυβερνά καλώς την καρδία και την προστατεύη από τους εχθρούς, επιτελεί χρέηάρχοντος (βασιλικόν ήθος). Και όταν διά της προσευχής προσφέρη στον Χριστόν καθαρά και άγιακαρδιακά κινήματα και νοήματα, επιτελεί χρέη αρχιερέως, ο δε άνθρωπος μεταβάλλεται σε έμψυχοθυσιαστήριο (ιερατικόν ήθος). Εδώ πίσω από την βραχυλογία της Κλίμακος κρύπτεται μέγα βάθοςκαι πλάτος θείων εννοιών και μυστικών καταστάσεων – «φρέαρ βαθύ»![3] Πρόκειται, όπως σημειώνουν και οι σχολιασταί, για τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο.
== ΛΟΓΟΣ Ε Ι Κ Ο ΣΤ Ο Σ E Ν Α Τ Ο Σ ==
Περί απαθείας
(Διά τόν επίγειον ουρανόν, τήν θεομίμητον απάθειαν καί τελειότητα καί ανάστασιν τής ψυχής, πρόςτής κοινής αναστάσεως)
ΝΑ ΛΟΙΠΟΝ πού και εμείς πού ευρισκόμαστε στον βαθύτατο λάκκο της αγνωσίας και στιςσκοτεινές περιοχές των παθών και στην σκιά του θανάτου τούτου του σώματος, επιχειρούμε μεθρασύτητα να φιλοσοφήσωμε για τον επίγειο ουρανό, (δηλαδή την απάθεια). Το στερέωμα τουουρανού έχει βεβαίως ως ωραιότητα τους αστέρες, αλλά η απάθεια έχει ως στολισμό τις αρετές.Εγώ τουλάχιστον νομίζω ότι η απάθεια δεν είναι τίποτε άλλο παρά «ε γ κ ά ρ δ ι ο ς ο υ ρ α ν ό ς το υ ν ο ό ς», ο οποίος λογαριάζει για παιγνίδια τις πανουργίες των δαιμόνων.
<br /><br />'''2.''' Είναι και διακρίνεται πραγματικά ως απαθής, εκείνος που αφθαρτοποίησε την σάρκα του, πούανύψωσε τον νου του επάνω από την ορατή κτίσι και υπέταξε σ΄ αυτόν όλες τις αισθήσεις, πούπαρέστησε την ψυχή του εμπρός στο πρόσωπο του Κυρίου και πού προχωρεί συνεχώς καιπλησιάζει τον Κύριον υπηρετώντας Τον με ζήλο υπερανθρώπινο. Μερικοί πάλι ορίζουν την απάθειαως ανάστασι της ψυχής πρίν από την ανάστασι του σώματος. Και άλλοι ως τελεία επίγνωσι τουΘεού, δευτέρα κατά σειράν, μετά την επίγνωσι πού έχουν οι Άγγελοι.
<br /><br />'''3.''' Αυτή λοιπόν η απάθεια, «η τελεία των τελείων ατέλεστος τελειότης»[1], καθώς μου εξήγησεκάποιος πού την είχε δοκιμάσει, τόσο πολύ αγιάζει τον νου και τον αρπάζει από τα υλικά, ώστε τοπερισσότερο μέρος της επιγείου ζωής του, μετά την άφιξι βεβαίως στο ουράνιο λιμάνι της ησυχίας,το ζή κανείς σαν να ευρίσκεται στον ουρανό, και ανυψώνεται εκστατικός σε ουράνιες θεωρίες∙πράγμα για το οποίο ομιλεί κάπου επιτυχώς και ο Ψαλμωδός πού το είχε γευθή: «Ότι του Θεού οικραταιοί, της γής σφόδρα επήρθησαν» (Ψαλμ. μς΄ 10). Ως τέτοιον γνωρίζομεν και τον Αιγύπτιονεκείνον (ασκητή), ο οποίος δεν άφινε επί πολύ τα χέρια του απλωμένα στην προσευχή ότανπροσευχόταν μαζί με άλλους[2].
<br /><br />'''4.''' Υπάρχει ο απαθής, αλλά υπάρχει και απαθέστερος από τον απαθή. Ο πρώτος αποστρέφεται μευπερβολικό μίσος το κακό, ενώ ο δεύτερος είναι άπληστος στον πλούτο των αρετών. Και η αγνείααπάθεια ονομάζεται, και πολύ φυσικά, διότι είναι ο πρόλογος της κοινής αναστάσεως και τηςαφθαρτοποιήσεως των φθαρτών.
<br /><br />'''5.''' Απάθεια εφανέρωσε εκείνος πού είπε «νούν Κυρίου κέκτημαι» (πρβλ. Α΄ Κορ. β΄ 16). Απάθειαεφανέρωσε ο Αιγύπτιος πού είπε ότι δεν φοβείται τον Κύριον[3]. Απάθεια εφανέρωσε εκείνος πούπροσευχήθηκε να επιστρέψουν πάλι τα πάθη[4]. Ποιος αξιώθηκε πρίν από την λαμπρότητα τουμέλλοντος αιώνος να έχη τόση απάθεια, όση εκείνος ο Σύρος[5]; Διότι ενώ ο περίφημος μεταξύ τωνπροφητών Δαβίδ έλεγε στον Κύριον «σταμάτησε την θλίψι μου, για να ανακουφισθώ» (Ψαλμ. λη΄14), ο Σύρος αυτός αθλητής του Θεού έλεγε «σταμάτησε τα κύματα της χάριτός Σου»!
<br /><br />'''6.''' Απάθεια έχει η ψυχή που εταυτίσθηκε τόσο με τις αρετές, όσο οι εμπαθείς με τις ηδονές.
<br /><br />'''7.''' Εάν το όριο της γαστριμαργίας είναι, να πιέζη κανείς τον εαυτό του να φάγη και χωρίς να έχηόρεξι, τότε το όριο της εγκρατείας είναι, και όταν πεινά, να συγκρατή την φύσι του, παρ΄ όλον ότιδεν είναι ένοχη για κάτι.
<br /><br />'''8.''' Εάν το όριο της λαγνείας είναι η μανιώδης διέγερσις και προς τα άλογα ζώα και τά άψυχααντικείμενα, τότε το όριο της αγνείας είναι να τα αισθάνεται κανείς όλα και να τα αντιμετωπίζη σανάψυχα.
<br /><br />'''9.''' Εάν το τέρμα της φιλαργυρίας είναι να μη παύη κανείς και να μη χορταίνη πότε συναθροίζονταςχρήματα, τότε και το τέρμα της ακτημοσύνης είναι να μη λυπάται ούτε το σώμα του ακόμη.
<br /><br />'''10.''' Εάν το τέρμα της ακηδίας είναι να μην έχη κανείς υπομονή ενώ ζή σε πλήρη άνεσι, τότε τοτέρμα της υπομονής είναι να ζη σε θλίψι και να θεωρή ότι έχει άνεσι.
<br /><br />'''11.''' Εάν το πέλαγος της οργής είναι να αποθηριώνεται κανείς και όταν είναι μόνος του, τότε τοπέλαγος της μακροθυμίας είναι να είναι όμοια γαλήνιος και στην απουσία και στην παρουσία τουυβριστού.
<br /><br />'''12.''' Εάν το ύψος της κενοδοξίας είναι να δείχνη κανείς επιτηδευμένη επιδεικτική συμπεριφορά καιόταν είναι μόνος του, τότε οπωσδήποτε το γνώρισμα της ακενοδοξίας είναι να μη κλέπτεταικαθόλου ο λογισμός στην παρουσία αυτών που επαινούν.
<br /><br />'''13.''' Εάν το γνώρισμα της απωλείας, δηλαδή της υπερηφανείας, είναι να αισθάνεται κανείς έπαρσικαι όταν έχη ταπεινή εξωτερική εμφάνισι, τότε η απόδειξις της σωτηρίου ταπεινώσεως είναι να έχηταπεινό φρόνημα και στα υψηλά επιτεύγματα και κατορθώματα.
<br /><br />'''14.''' Εάν η απόδειξις της τελείας εμπαθείας είναι να υποχωρή κανείς πάραυτα σχεδόν στο κάθε τιπού ενσπείρουν οι δαίμονες, τότε εγώ θεωρώ σαν γνώρισμα της αγίας απαθείας το να μπορή κανείςνα λέγη καθαρά: «Εκκλίνοντος απ΄ εμού του πονηρού ούκ εγίνωσκον» (Ψαλμ. ρ΄ 4), ούτε πώς ήλθεούτε γιατί απήλθε∙ αντίθετα νοιώθω πλήρη αναισθησία προς όλα αυτά, είμαι όλος ενωμένος με τονΘεόν, και πάντοτε θα είμαι.
<br /><br />'''15.''' Όποιος αξιώθηκε αυτήν την κατάστασι, ενώ ευρίσκεται ακόμη στην σάρκα του, έχει ως ένοικότου τον Θεόν, ο οποίος τον κυβερνά σε όλα τα λόγια και τα έργα και τις σκέψεις. Έτσι ακούει μέσατου σαν κάποια φωνή το θέλημα του Κυρίου πού το αντιλαμβάνεται με έναν εσωτερικό φωτισμό,και γίνεται ανώτερος από κάθε ανθρώπινη διδασκαλία. Λέγει δε «πότε ήξω και οφθήσομαι τώπροσώπω του Θεού»; (Ψαλμ. μα΄ 3). Διότι δεν αντέχω περισσότερο την ενέργεια του πόθου μουαυτού, αλλά επιζητώ το αθάνατο κάλλος πού μου είχες δώσε προτού ενδυθώ το πήλινο αυτό σώμα(όπως κατήντησε μετά την παράβασι). Αλλά τι χρειάζεται να λέγωμε πολλά; Ο απαθής «ζή μένουκέτι αυτός, ζή δε έν αυτώ Χριστός» (Γαλ. β΄ 20), καθώς λέγει εκείνος που αγωνίσθηκε τον καλόαγώνα και ετελείωσε τον δρόμο και ετήρησε την πίστι, (δηλαδή ο Απόστολος Παύλος).
<br /><br />'''16.''' Το στέμμα του βασιλέως δεν αποτελείται από έναν μόνο πολύτιμο λίθο. Ούτε η απάθεια είναιτελεία, εάν έστω και μία οποιαδήποτε αρετή αμελήσωμε.Ως απάθεια να εννοήσης το ουράνιο ανάκτορο του επουρανίου Βασιλέως. Ως «πολλάς μονάς»(Ιωάν. ιδ΄ 2) τις κατοικίες πού ευρίσκονται μέσα στην πόλι. Και ως τείχος της επουρανίου αυτήςΙερουσαλήμ την άφεσι των πταισμάτων.
<br /><br />'''17.''' Ας τρέξωμε, αδελφοί, ας τρέξωμε, για να κατορθώσωμε να εισέλθωμε στον νυμφώνα τουανακτόρου. Εάν δέ είτε από κάποιο φορτίο είτε από κάποια πρόληψι είτε από κάποια αργοπορίακαθυστερήσαμε -ώ συμφορά μας!- τουλάχιστον ας προφθάσωμε κάποια κατοικία γύρω από τοννυμφώνα. Εάν δε ακόμη έχουν καμφθή και αποκάμει τα πόδια μας, ας φθάσωμε με κάθε τρόποέστω μέσα από το τείχος. Διότι εκείνος πού δεν θα εισέλθη στο τείχος ή μάλλον δεν θα τουπερπηδήση πρό του θανάτου του, θα παραμείνη έξω, στην ερημική περιοχή (των δαιμόνων καιτων παθών). Γι΄ αυτό και κάποιος έλεγε στην προσευχή του «έν τώ Θεώ μου υπερβήσομαι τείχος»(Ψαλμ. ιζ΄ 30). Και κάποιος άλλος, εξ ονόματος του Θεού, έλεγε: «Ουχί αι αμαρτίαι υμών είσιν αίδιαχωρίζουσαι αναμέσον υμών και εμού»; (Ησ. νθ΄ 2).
<br /><br />'''18.''' Ας γκρεμίσωμε, αγαπητοί μου, το «μεσότοιχον του φραγμού» (Εφεσ. β΄ 14), το οποίο κακώςοικοδομήσαμε με την παρακοή μας. Ας λάβωμε από εδώ την εξόφλησι του χρέους, διότι στον άδηδεν υπάρχει κανείς πού να μπορή να μας απαλλάξη από τα αμαρτήματα.
<br /><br />'''19.''' Ας «σχολάσωμε», (ας αφήσωμε τα άλλα και ας αφιερώσωμε χρόνο), από τώρα και στο εξής (γιατην απόκτησι της απαθείας). Άλλωστε έχομε χαρακτηρισθή «σχολασταί»[6]. Δεν μπορεί κανείς νααμελή και να προφασίζεται είτε πτώσεις του είτε περιστάσεις είτε φορτία∙ διότι «όσοι έλαβον τονΚύριον –διά λουτρού παλιγγενεσίας- έδωκεν αυτοίς εξουσίαν τέκνα Θεού γενέσθαι» (Ιωάν. α΄ 12),και τους είπε: «Να σχολάσετε, να ηρεμήσετε και να γνωρίσετε ότι εγώ είμαι ο Θεός και ότι εγώείμαι η Απάθεια» (πρβλ. Ψαλμ. με΄ 11). Είς αυτόν τον Θεόν ανήκει η δόξα είς τους αιώνας τωναιώνων. Αμήν.Ανυψώνει από την γή στον ουρανό τον πένητα νού, και ανεγείρει από την κοπρία των παθών τονπτωχό άνθρωπο η μακαρία απάθεια. Ενώ η πανύμνητη αγάπη τον αξιώνει να καθήση μαζί με τουςάρχοντας Αγγέλους, με τους άρχοντας του λαού του Κυρίου.
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Θαυμασία όσο και παράδοξη διατύπωσις! Σχετικώς διαβάζομε στο έργο περί ησυχαστικής ζωήςτων Καλλίστου και Ιγνατίου των Ξανθοπούλων: «Και ο άγιος Εφραίμ ως εξής ομιλεί περί απαθείαςκαι τελειότητος: Οι απαθείς προχωρώντας ασταμάτητα και αχόρταγα προς το ύψιστο ποθούμενο,καθιστούν την τελειότητα χωρίς τέλος… Είναι τελεία η τελειότης, όσον αφορά τα μέτρα και τιςδυνάμεις του ανθρώπου. Και είναι χωρίς τέλος, διότι ξεπερνά τον εαυτό της με την καθημερινήπρόοδο και διότι υψώνεται συνεχώς με τις προς τον Θεόν αναβάσεις» (Φιλοκαλία, Δ΄, σελ. 281).[2] Εννοεί τον αββά Τιθόη, για τον οποίον το «Γεροντικόν» γράφει: «Εί μη ταχέως κατέφερε τάςχείρας αυτού, ότε ίστατο είς προσευχήν, ηρπάζετο ο νους αυτού άνω» - Η αρπαγή του νοός στηνπροσευχή υποδηλοί ύψιστο σημείο πνευματικής προόδου – («Γεροντικόν» εκδ. Π. Πάσχου, σελ.122).[3] Δηλαδή ο Μέγας Αντώνιος. «Είπεν ο αββάς Αντώνιος –γράφει το «Γεροντικόν», σελ. 4 – εγώουκέτι φοβούμαι τον Θεόν, αλλ΄ αγαπώ αυτόν∙ η γάρ αγάπη έξω βάλλει τον φόβον».[4] Εννοεί τον αββά Ιωάννη τον Κολοβό. Σχετικώς βλέπε «Γεροντικόν», σελ. 45-<br /><br />'''46.'''[5] Πρόκειται για τον όσιο Εφραίμ τον Σύρο. Περί αυτού ομιλεί ο νηπτικός πατήρ Πέτρος οΔαμασκηνός: «Ο άγιος Εφραίμ, μετά το νικήσαι πάντα τά τε ψυχικά και σωματικά πάθη, χάριτιΧριστού, ίνα μη αργός έκ των πολέμων του εχθρού ευρεθή και τούτου χάριν κατακριθή, ως εδόκει,εξ αφάτου ταπεινώσεως εζήτει την χάριν της απαθείας αρθήνται απ΄αυτού∙ περί ού Ιωάννης ό τηςΚλίμακος εκπλαγείς έγραψεν∙ ότι εισί τινες απαθών απαθέστεροι, ως ο Σύρος εκείνος φησί, και ταεξής» (Περί των επτά σωματικών πράξεων…, Φιλοκαλία, Γ΄, σελ. 66).[6] Πιθανόν να υπαινίσσεται το περιστατικό της Εξόδου, όπου ο Φαραώ αντιτίθεται στουςΙσραηλίτες, που ζητούν να αποσυρθούν στην έρημο για την εκτέλεσι θρησκευτικών τουςκαθηκόντων, αποκαλώντας τους αργόσχολους: «Σχολάζετε, σχολασταί έστε∙ διά τούτο λέγετε∙πορευθώμεν, θύσωμεν τώ Θεώ ημών» (ε΄ 17). Η έν λόγω «σχολή» είναι επαινετή. Όπως το τονίζεικαι ο Μ. Βασίλειος, «αύτη η σχολή αγαθή τω σχολάζοντι και ωφέλιμος, ησυχίαν εμποιούσα προςτην των σωτηρίων διδαγμάτων ανάληψιν» (ομιλία είς τον ΜΕ΄ Ψαλμόν).
== ΛΟΓΟΣ Τ Ρ Ι Α Κ Ο Σ Τ Ο Σ ==
Περί αγάπης, ελπίδος και πίστεως
(Διά τόν σύνδεσμον τής εναρέτου τριάδος τών αρετών, τής αγάπης, τής ελπίδος καί τής πίστεως)
ΝΥΝΙ ΔΕ λοιπόν - ύστερα από όλα τα προηγούμενα - μένει τα τρία ταύτα – τά οποία σφίγγουν καιδιατηρούν τον σύνδεσμο όλων – πίστις, ελπίς, αγάπη∙ μείζων δε πάντων η αγάπη» (πρβλ. Α΄ Κορ.ιγ΄ 13), διότι και ο Θεός αγάπη ονομάζεται (πρβλ. Α΄ Ιωάν. δ΄ 16). Εγώ όμως την μία την βλέπωσαν ακτίνα, την άλλη σαν φως και την Τρίτη σαν ηλιακό δίσκο, και όλες μαζί σαν ένα φωτεινόαπαύγασμα και μία και την αυτήν λαμπρότητα. Η μία, η πίστις, δύναται να επιτελέση τα πάντα. Ηάλλη, η ελπίς, περικυκλώνει με το έλεος του Θεού και δεν καταισχύνει τον ελπίζοντα. Και η Τρίτη,η αγάπη, δεν πέφτει ποτέ από το ύψος της ούτε σταματά από το τρέξιμό της ούτε επιτρέπει σ΄αυτόν που επλήγωσε με τα βέλη της να ηρεμήση από την «μακαρίαν μανίαν» που του επροξένησε.
<br /><br />'''2.''' Αυτός που θέλει να ομιλή για την αγάπη είναι σαν να επιχειρή να ομιλή για τον ίδιο τον Θεόν. Ηανάπτυξις όμως ομιλίας περί Θεού είναι πράγμα επισφαλές και επικίνδυνο σε όσους δενπροσέχουν. Για την αγάπη γνωρίζουν να ομιλούν οι Άγγελοι, αλλά και αυτοί ανάλογα με τον βαθμότης θείας ελλάμψεώς τους. Αγάπη είναι ο Θεός, και όποιος προσπαθεί να δώση ορισμό του Θεούομοιάζει με τυφλό που μετρά στην άβυσσο τους κόκκους της άμμου.
<br /><br />'''3.''' Η αγάπη, ως προς την ποιότητά της είναι ομοίωσις με τον Θεόν, όσο βέβαια είναι δυνατόν στουςανθρώπους. Ως προς την ενέργειά της, μέθη της ψυχής. Ως προς δε τις ιδιότητές της, πηγή πίστεως,άβυσσος μακροθυμίας, θάλασσα ταπεινώσεως.
<br /><br />'''4.''' Η αγάπη κυρίως είναι η απόρριψις κάθε εχθρικής και αντιθέτου σκέψεως, εφ΄ όσον «η αγάπη ούλογίζεται το κακόν» (Α΄ Κορ. ιγ΄ 5). Η αγάπη και η απάθεια και η υιοθεσία μόνο στην ονομασίαδιαφέρουν. Όπως ταυτίζεται η ενέργεια στο φως, στην φωτιά και στην φλόγα, έτσι να σκέπτεσαι ότισυμβαίνει και σ΄ αυτές. Όσο ποσόν αγάπης λείπει, τόσο ποσόν φόβου υπάρχει. Διότι όποιος δενέχει φόβο ή είναι γεμάτος από αγάπη ή είναι νεκρωμένος ψυχικά.
<br /><br />'''5.''' Δεν είναι απρεπές εάν από τα ανθρώπινα πράγματα χρησιμοποιήσωμε παραδείγματα για τονπόθο και τον φόβο και την επιμέλεια και τον ζήλο και την δουλεία και τον έρωτα του Θεού.Μακάριος εκείνος πού απέκτησε τέτοιο πόθο προς τον Θεόν, ωσάν αυτόν πού έχει ο μανιώδηςεραστής προς την ερωμένη του.Μακάριος εκείνος πού εφοβήθηκε τον Κύριον, όσο οι υπόδικοι τον δικαστή.Μακάριος εκείνος πού έδειξε τόση επιμέλεια και φροντίδα στα πνευματικά, όσο οι ευγνώμονεςδούλοι στον κύριό τους.Μακάριος εκείνος πού έδειξε τόση ζηλοτυπία για τις αρετές, όση οι σύζυγοι πού προσέχουνζηλότυπα τις γυναίκες τους.Μακάριος εκείνος πού την ώρα της προσευχής ίσταται εμπρός στον Κύριον όπως οι υπηρέτεςεμπρός στον βασιλέα.Μακάριος εκείνος που προσπαθεί συνεχώς να περιποιήται και να αναπαύη τον Κύριον όπως έτυχενα περιποιηθή και να αναπαύση (σεβαστούς) ανθρώπους.Δεν προσκολλάται τόσο πολύ η μητέρα στο βρέφος που θηλάζει, όσο ο υιός της αγάπης στονΚύριον.
<br /><br />'''6.''' Ο πραγματικός εραστής φέρνει πάντοτε στον νού του το πρόσωπο του αγαπημένου του και τοεναγκαλίζεται μυστικά με ηδονή. Αυτός ποτέ, ούτε και στον ύπνο του δεν μπορεί να ησυχάση, αλλάκαι εκεί βλέπει το ποθητό πρόσωπο και συνομιλεί μαζί του. Έτσι συμβαίνει στον σωματικό έρωτα.Έτσι συμβαίνει και σ΄ αυτούς πού αν και έχουν σώμα είναι ασώματοι (και ασκούν τον πνευματικόέρωτα).
<br /><br />'''7.''' Κάποιος που εκτυπήθηκε από αυτό το βέλος έλεγε για τον εαυτό του - πράγμα πού με κάνει ναθαυμάζω - : «Εγώ καθεύδω» από την ανάγκη της φύσεως, «η δε καρδία μου αγρυπνεί» από τοπλήθος του έρωτος (πρβλ. Άσμα ε΄ 2).
<br /><br />'''8.''' Πρέπει να σημειώσης και τούτο, ως αφωσιωμένε φίλε, ότι αφού η ψυχή σαν άλλη έλαφοςεξοντώση τα δηλητηριώδη ερπετά των παθών, τότε «επιποθεί και εκλείπει προς Κύριον» (πρβλ.Ψαλμ. πγ΄ 3), διότι πληγώνεται σαν με δηλητήριο από το πύρ της αγάπης[1].
<br /><br />'''9.''' Εκείνο που προξενεί η πείνα είναι κάτι πού δεν φαίνεται και δεν εκδηλώνεται. Εκείνο όμως πούπροξενεί η δίψα είναι κάτι το έντονο και φανερό πού κάνει έκδηλο σε όλους τον εσωτερικόφλογισμό. Γι΄αυτό και εκείνος πού επόθει τον Θεόν έλεγε: «Εδίψησεν η ψυχή μου προς τον Θεόν,τον ισχυρόν, τον ζώντα» (Ψαλμ. μα΄ 3).
<br /><br />'''10.''' Εάν το πρόσωπο πού αγαπούμε γνήσια, μας μεταβάλλη εξ ολοκλήρου με την παρουσία του καιμας κάνη φαιδρούς και χαρωπούς και χωρίς λύπη, τι δεν θα προξενή άραγε το πρόσωπο τουΔεσπότου, όταν επισκέπτεται μυστικά την καθαρή ψυχή;
<br /><br />'''11.''' Ο φόβος, όταν εισχωρήση πραγματικά σε μία ψυχή, λυώνει και κατατρώγει τα ρυπαρά πάθη τηςσαρκός. «Καθήλωσον έκ του φόβου σου τάς σάρκας μου», λέγει σχετικά ο Ψαλμωδός (Ψαλμ. ριη΄120). Ενώ η οσία αγάπη, άλλους συνηθίζει να τους κατατρώγη, όπως είπε ο σοφός: «Εκαρδίωσαςημάς, εκαρδίωσας»∙ δηλαδή «μας επλήγωσες στην καρδιά» (Άσμα δ΄ 9). Άλλους τους κάνειωρισμένες φορές να αγάλλωνται και να λάμπουν από χαρά, όπως πάλι αναφέρεται στην Γραφή:«Επ΄ αυτώ ήλπισεν η καρδία μου και εβοηθήθην και ανέθαλεν η σάρξ μου» (Ψαλμ. κζ΄ 7). Και∙«Καρδίας ευφραινομένης πρόσωπον θάλλει» (Παρμ. ιε΄ 13).Όταν λοιπόν ολόκληρος ο άνθρωπος συγχωνευθή κάπως με την αγάπη του Θεού, τότε καιεξωτερικά στο σώμα του σαν σε καθρέπτη δείχνει την εσωτερική λαμπρότητα της ψυχής. Κατ΄αυτόν τον τρόπο εδοξάσθη και εκείνος ο θεόπτης, ο Μωϋσής. Όσοι κατέκτησαν την ισάγγελη αυτήβαθμίδα, ξεχνούν πολλές φορές την σωματική τροφή. Και νομίζω ότι δεν την επιθυμούν και τόσοσυχνά, πράγμα όχι απίστευτο, αφού συμβαίνει και ο μη κατά Θεόν πόθος να κόβη πολλές φορέςτην επιθυμία του φαγητού.Αυτών πού έφθασαν πλέον σε τέτοια αφθαρσία νομίζω ότι και το σώμα τους δεν θα ασθενή τόσοεύκολα. Διότι κατά κάποιον τρόπο εξαγνίσθηκε πλέον και αφθαρτοποιήθηκε. Η φλόγα δηλαδή τηςαγνότητος έσβησε την φλόγα των σαρκικών παθών και ασθενειών. Νομίζω ακόμη ότι και τοφαγητό πού τρώγουν δεν τους προξενεί καμμία ευχαρίστησι. Διότι όπως οι υπόγειες φλέβες τουνερού ποτίζουν μυστικά τις ρίζες των φυτών, έτσι και τις ψυχές αυτών των ανθρώπων τις τρέφειμυστικά το ουράνιο πύρ.
<br /><br />'''12.''' Η αύξησις του φόβου είναι αρχή της αγάπης. Και το τέλος της αγνείας είναι προϋπόθεσις τηςθεολογίας. Εκείνος που ένωσε τελείως τις αισθήσεις του με τον Θεόν, μυσταγωγείται στηνθεολογία από τον ίδιο τον Θεόν. Εάν όμως οι αισθήσεις δεν έχουν ενωθή με τον Θεόν, είναιδύσκολο και επικίνδυνο να θεολογή κανείς[2].
<br /><br />'''13.''' Ο ενυπόστατος Λόγος του Θεού Πατρός, σε εκείνον πού θα κατοικήση, θα χαρίση τελείααγνότητα και καθαρότητα, νεκρώνοντας τον θάνατο, (δηλαδή τα πάθη πού νεκρώνουν την ψυχή).Μετά από την νέκρωσι αυτή, ο μαθητής του Χριστού φωτίζεται και γίνεται γνώστης της θεολογίας.(Ο αγνός γνωρίζει τον Αγνόν), εφ΄ όσον «ο Λόγος Κυρίου, δηλαδή ο Υιός του Κυρίου και Θεού,αγνός (εστί) διαμένων είς αιώνα αιώνος» (πρβλ. Ψαλμ. ια΄ 7, ιη΄ 10). Και όποιος δεν εγνώρισε κατ΄αυτόν τον τρόπο τον Θεόν, ομιλεί περί Θεού «στοχαστικώς».
<br /><br />'''14.''' Η αγνεία ανέδειξε θεολόγο τον μαθητή[3], ο οποίος με την αγνεία του αυτή αξιώθηκε νακηρύξη και να στερεώση τα δόγματα της Αγίας Τριάδος.
<br /><br />'''15.''' Εκείνος που αγαπά τον Κύριον, έχει προηγουμένως αγαπήσει τον αδελφό του. Το δεύτεροοπωσδήποτε είναι απόδειξις του πρώτου. Εκείνος που αγαπά τον πλησίον του, ποτέ δεν θα ανεχθήανθρώπους πού καταλαλούν. Θα φύγη δε μακρυά από αυτούς σαν από φωτιά. Εκείνος πού λέγει ότιαγαπά τον Κύριον και συγχρόνως οργίζεται κατά του αδελφού του, ομοιάζει με εκείνον πού τρέχειστον ύπνο του!
<br /><br />'''16.''' Η δύναμις της αγάπης είναι η ελπίς, διότι με αυτήν περιμένομε τον μισθό της αγάπης. Η ελπίςείναι «αδήλου πλούτου πλούτος», (δηλαδή πλούτος ενός πλούτου πού δεν φαίνεται). Η ελπίς είναιασφαλής απόκτησις θησαυρού πρίν από την απόκτησί του. Αυτή είναι ανάπαυσις και ανακούφισιςαπό τους κόπους. Αυτή είναι η θύρα της αγάπης. Αυτή φονεύει την απόγνωσι. Αυτή εικονίζειεμπρός μας τα πράγματα που ευρίσκονται μακρυά. Έλλειψις της ελπίδος σημαίνει αφανισμός τηςαγάπης. Σ΄ αυτήν είναι δεμένοι οι πόνοι, σ΄ ατυήν είναι κρεμασμένοι οι κόποι, αυτήν περικυκλώνειτο έλεος του Θεού.
<br /><br />'''17.''' Ο εύελπις μοναχός είναι σφάκτης της ακηδίας, την οποία κατανικά με την μάχαιρα της ελπίδος.Η ελπίς γεννάται από την γεύσι και την εμπειρία των δώρων του Κυρίου. Διότι αυτός πού δεν ταεγεύθηκε, έχει δισταγμούς. Την ελπίδα την εξαφανίζει ο θυμός, διότι όπως λέγει η Γραφή, «η ελπίςού καταισχύνει» (Ρωμ. ε΄ 5), ενώ «ανήρ θυμώδης ούκ ευσχήμων» (Παρμ. ια΄ 25).
<br /><br />'''18.''' Η αγάπη χορηγεί την χάρι της προφητείας, η αγάπη παρέχει την δύναμι της θαυματουργίας, ηαγάπη είναι η άβυσσος της θείας ελλάμψεως, η αγάπη είναι η πηγή του θεϊκού πυρός – όσοπερισσότερο πύρ αναβλύζει, τόσο περισσότερο καταφλέγει εκείνον που διψά. Η αγάπη είναι ηστάσις και η εδραίωσις των Αγγέλων, η πρόοδος εις τους αιώνες όλων των εκλεκτών του Θεού.«Ανάγγειλέ μας, ώ σύ η ωραία ανάμεσα στις αρετές, πού βόσκεις τα πρόβατά σου; Πούκατασκηνώνεις το μεσημέρι;» (πρβλ. Άσμα α΄ 7). «Φώτισον ημάς, πότισον ημάς, οδήγησον ημάς,χειραγώγησον ημάς». Επιθυμούμε πια να ανεβούμε κοντά σου. Διότι εσύ κυριαρχείς σε όλα. Τώραμου επλήγωσες την καρδία και δεν μπορώ να ανθέξω στην φλόγα σου. Γι΄αυτό θα σε υμνήσω καιθα προχωρήσω: Εσύ κυριαρχείς επάνω στην δύναμι της θαλάσσης, εσύ καταπραΰνεις καινεκρώνεις την ταραχή των κυμάτων της. Εσύ ταπεινώνεις και καταρρίπτεις ως τραυματία τονυπερήφανο λογισμό. Με τον ισχυρό σου βραχίονα διασκορπίζεις τους εχθρούς σου (πρβλ. Ψαλμ.πη΄ 10-11) και αναδεικνύεις ανικήτους τους ιδικούς σου εραστάς.» Και βιάζομαι να μάθω πώς σε είδε ο Ιακώβ επάνω στην κορυφή της κλίμακος. Ερωτώ να μάθωγι΄αυτήν την ανάβασι. Πές μου, πώς ήταν ο τρόπος και η σύνθεσις στην διάταξι των βαθμίδων; Τωνβαθμίδων της αναβάσεως εκείνης, την οποία έβαλε στον νου και στην καρδία του να επιχειρήση οεραστής σου; (πρβλ. Ψαλμ. πγ΄ 6). Διψώ ακόμη να μάθω, ποιος ήταν ο αριθμός των βαθμίδων, καιπόσος χρόνος εχρειαζόταν για την ανάβασι. Διότι τους μέν χειραγωγούς της αναβάσεως, (τουςΑγγέλους δηλαδή), τους ανήγγειλε αυτός που σε είδε και επάλαιψε μαζί σου[4], αλλά για τίποτεάλλο δεν θέλησε ή μάλλον δεν κατώρθωσε να μας διαφωτίση».Εκείνη δε -αν και θεωρώ καλύτερο να ειπώ Εκείνος[5]- η βασίλισσα, σαν να έσκυψε από τονουρανό, έλεγε στα αυτιά της ψυχής μου:«Εάν, ώ εραστά, δεν λυθής από την παχύτητα του σώματος, δεν θα μπορέσης να γνωρίσης τοκάλλος του προσώπου μου. Η κλίμαξ ας σε διδάσκη την πνευματική σύνθεσι των επί μέρουςαρετών. Στην κορυφή δε αυτής της κλίμακος είμαι στηριγμένη εγώ, καθώς το είπε ο μεγάλοςμύστης μου, (ο Απόστολος Παύλος): «Νυνί δε μένει τά τρία ταύτα∙ πίστις, ελπίς, αγάπη∙ μείζων δεπάντων η αγάπη» (Α΄ Κορ. ιγ΄ 13).
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Για την κατανόησι της φράσεως αυτής πρέπει να σημειωθή, ότι σύμφωνα με μία λανθασμένηαντίληψι των αρχαίων (βλέπε σχόλιο 1, λόγου ΚΕ΄) η έλαφος κατατρώγει τους όφεις, το δεδηλητήριό τους μέσα στον οργανισμό της δημιουργεί φλόγωσι και αφόρητη δίψα, ώστε να επιποθή«επί τάς πηγάς των υδάτων». Εδώ χαρακτηρίζεται ως έλαφος η ψυχή που ανέβηκε στις βαθμίδεςτης ταπεινοφροσύνης και της απαθείας και προχωρεί τώρα γεμάτη δίψα και θείο πόθο προς τηνκορυφή της αγάπης.[2] Εάν δηλαδή ο άνθρωπος δεν καταστή ηγιασμένο δοχείο της Χάριτος, δεν μπορεί να γίνηθεολόγος. «Πάσα προσπάθεια του ανθρώπου - παρατηρεί σύγχρονος θεολόγος – όπως γίνη μέτοχοςτης θεολογίας αυτοδυνάμως, έν τη αυταρκεία της εκπεσούσης αυτού φύσεως και τωνδιεσπασμένων και φύσει άλλωστε περιωρισμένων αυτού δυνατοτήτων είναι ανέφικτος… [Και αντίθεολογίας έχομεν τότε] τον περί Θεού θνητόν ανθρώπινον λόγον, εντός του οποίου κυοφορείται ενπολλοίς το σκάνδαλον μιας αμαρτανούσης θεολογίας, η οποία αντί της ζωής είναι φορεύς τουθανάτου» (Κ. Μουρατίδης, «Κοινωνία» ΙΖ΄ 2, σελ. 59).[3] Εννοεί τον άγιο Ιωάννη τον ευαγγελιστή.[4] Πρόκειται για τον πατριάρχη Ιακώβ. Το περιστατικό της πάλης του με τον Θεόν περιγράφεταιστην Γένεσι, λβ΄ 24-<br /><br />'''31.'''[5] «Εκείνος», δηλαδή ο Θεός, εφ΄ όσον «Ο Θεός αγάπη εστίν» (Α΄ Ιωάν. δ΄ 16).
ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΠΡΟΤΡΟΠΗΑντίστοιχος προς όσα προηγουμένως ανεπτύχθησαν λεπτομερώςΑΝΕΒΑΙΝΕΤΕ, ανεβαίνετε, αδελφοί, επιθυμώντας ολόψυχα τις αναβάσεις, ακούοντας αυτόν πούλέγει: «Δεύτε αναβώμεν είς το όρος Κυρίου και είς τον οίκον του Θεού ημών» (Ησ β΄ 3), ο οποίος«δίνει στα πόδια μας την ευκινησία της ελάφου και μας ανεβάζει σε υψηλούς τόπους» (Ψαλμ. ιζ΄34), «ώστε να νικήσωμε, δοξολογώντας Αυτόν» (Αββακ. γ΄ 19).Να τρέξετε, παρακαλώ, μαζί με εκείνον πού λέγει:«Σπουδάσωμεν, έως ού καταντήσωμεν οί πάντες είς την ενότητα της πίστεως και της επιγνώσεωςτου Θεού, είς άνδρα τέλειον, είς μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού» (Εφ. δ΄ 13). ΤουΧριστού, πού στην ηλικία των τριάκοντα ετών ως άνθρωπος εβαπτίσθηκε και κατείχε τηντριακοστή βαθμίδα της πνευματικής κλίμακος.(Ας προχωρήσωμε μέχρι την τελευταία βαθμίδα της αγάπης, για να συναντήσωμε τον Θεόν), εφ΄όσον βέβαια η αγάπη είναι ο Θεός, στον οποίο πρέπει ο ύμνος, στον οποίο ανήκει η δύναμις και τοσθένος, στον οποίον υπάρχει η αιτία κάθε καλού και υπήρχε και θα υπάρχη είς τους απεράντουςαιώνας.Αμήν.
 
== ΛΟΓΟΣ Ε Τ Ε Ρ Ο ΣΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ ==
Είς τόν Ποιμένα
ΣΤΟ ΕΠΙΓΕΙΟ αυτό βιβλίο, ώ θαυμάσιε, σε άφησα τελευταίο από όλους. Στο ουράνιο όμως βιβλίοείμαι πεπεισμένος ότι θα προηγήσαι όλων μας, διότι ασφαλώς είναι αξιόπιστος Εκείνος πού είπε ότι«οι τελευταίοι κατά το φρόνημα θα είναι πρώτοι κατά το αξίωμα» (πρβλ. Ματθ. κ΄ 16).
<br /><br />'''2.''' Ποιμήν στην κυριολεξία είναι εκείνος πού μπορεί να αναζητήση και να θεραπεύση τααπολωλότα λογικά πρόβατα με την ακακία του, τον ζήλο του και την προσευχή του.
<br /><br />'''3.''' Κυβερνήτης είναι αυτός πού από τον Θεόν και τους κόπους του απέκτησε πνευματική δύναμι,και μπορεί όχι μόνο από την τρικυμία, αλλά και μέσα από την άβυσσο να ανασύρη και να σώση τοπλοίο.
<br /><br />'''4.''' Ιατρός είναι εκείνος πού έχει αποκτήσει σωματική και ψυχική ανοσία και δεν χρειάζεται κανέναφάρμακο για την υγεία του.
<br /><br />'''5.''' Διδάσκαλος πραγματικός είναι αυτός πού έλαβε από τον Θεόν πνευματικό βιβλίο, γραμμένο διά«δακτύλου Θεού», δηλαδή διά της ενεργείας της θεϊκής ελλάμψεως και δεν έχει πλέον ανάγκη απότα άλλα βιβλία[1]. Δεν αρμόζει στους διδασκάλους να διδάσκουν από αντίγραφα και χειρόγραφα,όπως και στους ζωγράφους να αντιγράφουν παλαιούς πίνακες.
<br /><br />'''6.''' Εσύ πού εκπαιδεύεις αυτούς πού ευρίσκονται κάτω, να τους παρέχης διδασκαλίες από τηνάνωθεν εξ ύψους σοφία∙ και με τις αισθητές εικόνες και μεθόδους γύμναζέ τους στα πνευματικά.Μη ξεχάσης αυτόν πού λέγει, ότι «ούκ απ΄ ανθρώπων ουδέ δι΄ ανθρώπου την διδασκαλίανπαρέλαβον ή εδιδάχθην» (Γαλ. α΄ 12). Διότι δεν είναι δυνατόν με γήϊνες διδασκαλίες ναθεραπεύσουν ποτέ αυτούς πού είναι πεσμένοι στην γη.
<br /><br />'''7.''' Ο ικανός κυβερνήτης θα διασώση το πλοίο, και ο καλός ποιμήν θα ζωογονήση και θα θεραπεύσητα αρρωστημένα πρόβατα. Όσο τα πρόβατα ακολουθούν συνεχώς τον ποιμένα και προχωρούν,τόσο θα είναι είς θέσιν να απολογηθή υπέρ αυτών στον οικοδεσπότη. Ας λιθοβολή με τα λόγια οποιμήν τα πρόβατα πού μένουν πίσω από οκνηρία ή γαστριμαργία. Είναι και αυτό μία απόδειξιςκαλού ποιμένος.
<br /><br />'''8.''' Όταν τα πρόβατα αρχίζουν να νυστάζουν ψυχικά από την φλόγα του καύσωνος ή μάλλον τουσώματος, τότε ο ποιμήν ας υψώνη τα μάτια στον ουρανό και ας αγρυπνή με υπερβολικό ενδιαφέρονγι΄ αυτά. Διότι συνήθως την περίοδο αυτή του καύσωνος ο λύκος τρώγει πολλά πρόβατα. Αλλ΄όμως εάν τα λογικά πρόβατα δείξουν ταπείνωσι, όπως τα άλογα πρόβατα πού την ώρα τουκαύσωνος κλίνουν κάτω προς την γη το κεφάλι, τότε ας ενθυμούμεθα εκείνον πού είπε: «Καρδίανσυντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ούκ εξουδενώσει» (Ψαλμ. ν΄ 19).
<br /><br />'''9.''' Όταν πέση στο ποίμνιο ο σκοτισμός και η νύκτα των παθών, στήσε ακοίμητο τον «κύνα» (τονσκύλο) ενώπιον του Θεού στην νυκτερινή σκοπιά. Δεν είναι καθόλου ανάρμοστο να θεωρήσης ωςκύνα τον νου σου πού φονεύει τα (νοητά) θηρία.
<br /><br />'''10.''' Ο αγαθός Κύριος μας έδωσε και τούτο το φυσικό ιδίωμα: ο ασθενής να χαίρεται βλέποντας τονιατρό, έστω και αν δεν έχη καμμία ωφέλεια απ΄ αυτόν.
<br /><br />'''11.''' Απόκτησε και σύ, ώ θαυμάσιε, έμπλαστρα, ιατρικά υγρά, ξυράφια, κολλύρια, σπόγγους,φλεβότομα, θερμοκαυτήρες, αλοιφές, υπνωτικά, μαχαίρι, επιδέσμους και αυτό που λέγεται«αναυσία», (δηλαδή το να μη σε πιάνη ναυτία και αηδία από την δυσωδία των πληγών). Αν δεν ταδιαθέτωμε αυτά, πώς θα ασκήσωμε την επιστήμη μας; Δεν υπάρχει τρόπος. Διότι όχι με λόγια, αλλάμε έμπρακτη επέμβασι (ωφελούν) οι ιατροί (τους ασθενείς και) παίρνουν την αμοιβή τους.
<br /><br />'''12.''' Έμπλαστρο είναι η θεραπεία των παθών πού φαίνονται εξωτερικά, δηλαδή των σωματικών.Ιατρικό υγρό είναι η θεραπεία των εσωτερικών παθών και το άδειασμα της εσωτερικής ακαθαρσίαςπού δεν φαίνεται. Ξυράφι είναι ο εξευτελισμός πού δαγκώνει, αλλά καθαρίζει την σαπίλα τηςοιήσεως.Κολλύριο είναι το καθάρισμα του ψυχικού οφθαλμού, ο οποίος εθολώθηκε και εταράχθηκε από τονθυμό.Κολλύριο είναι η επίπληξις πού πικραίνει αλλά ύστερα από ολίγο θεραπεύει.Φλεβότομο είναι το σύντομο άδειασμα κρυμμένης ακαθαρσίας και δυσωδίας.Φλεβότομο είναι, κυρίως, έντονη και απότομη επέμβασις προς σωτηρίαν των ασθενών.Σπόγγος είναι η μετά την φλεβοτομία και την εγχείρησι θεραπεία και το δρόσισμα του ασθενούς μετα γλυκά και ήπια και απαλά λόγια του ιατρού. Θερμοκαυτήρ είναι ο κανών και το επιτίμιο πούδίνεται με αγάπη για ωρισμένο χρόνο στον αμαρτήσαντα για μετάνοιά του. Αλοιφή είναι η μετά τονκαυτηριασμό ανακούφισις πού προσφέρεται στον ασθενή με κάποιο λόγο ή με άλλη μικρήπαρηγοριά.Υπνωτικό είναι το να σηκώσωμε το φορτίο του υποτακτικού και με την υποταγή να του χαρίσωμεανάπαυσι και ύπνο άϋπνο και αγία τύφλωσι, ώστε να μη βλέπη τα καλά που έχει. Επίδεσμος είναιτο να στερεώνης μέχρι θανάτου και να δένης σφικτά με την υπομονή τους παραλελυμένους καιαποχαυνωμένους από την κενοδοξία.Και τελευταία απ΄ όλα, μαχαίρι είναι το μέτρο και η απόφασις για την αποκοπή ενός σώματος πούενεκρώθηκε ψυχικά και ενός μέλους πού εσάπησε, ώστε να μη μεταδώση και στους υπολοίπους τηνιδική του βλάβη.
<br /><br />'''13.''' Μακαρία και αξιέπαινη για τους ιατρούς η «αναυσία» και για τους Ηγουμένους η απάθεια.Διότι οι μέν πρώτοι, εφ΄ όσον δεν αισθάνονται ναυτία και αηδία, χωρίς κόπο θα επιχειρήσουν τηνθεραπεία κάθε δυσωδίας. Και οι δεύτεροι πάλι κάθε νεκρωμένη ψυχή θα μπορέσουν να τηναναστήσουν.
<br /><br />'''14.''' Ας είναι και αυτή μία από τις προσευχές του Ηγουμένου: να κατορθώση να συμμετέχη στονπόνο και στις διαθέσεις κάθε αδελφού ανάλογα με την τάξι και αξία του καθενός. Για να μη τοπάθη όπως ο Ιακώβ και βλάψη πολύ, τόσο αυτόν πού αγαπά, όσο και τους άλλους αδελφούςσυμμοναστάς. Αυτό δε συνήθως το παθαίνουν οι Ηγούμενοι, όταν δεν έχουν ακόμη τελείωςγυμνασμένες τις πνευματικές αισθήσεις (Εβρ. ε΄ 14), ώστε να ξεχωρίζουν το καλό, το κακό και τοενδιάμεσο.
<br /><br />'''15.''' Είναι μεγάλη εντροπή για τον Γέροντα να προσεύχεται να δοθή στον υποτακτικό του κάτι πού οίδιος δεν το απέκτησε ακόμη. Εκείνοι πού αντίκρυσαν το πρόσωπο του βασιλέως και τον έκανανφίλο τους, μπορούν έπειτα και τον κάθε υπηρέτη και βοηθό του, ακόμη και άγνωστος εάν είναι καιεχθρός, εάν θελήσουν, να τον συμφιλιώσουν με τον βασιλέα και να τον κάνουν να απολαύση τηνδόξα του. Παρόμοια σκέπτεται και για τους Αγίους.
<br /><br />'''16.''' Τους πιο στενούς και αληθινούς φίλους τους σέβονται και τους υπακούουν οι φίλοι τους. Ίσωςακόμη πιέζονται και εκβιάζονται από αυτούς. Είναι καλό να αποκτήσης φίλους τους «νοερούς»φίλους[2], διότι κανείς άλλος δεν μας βοηθεί τόσο πολύ στην αρετή.
<br /><br />'''17.''' Κάποια θεοφιλής ψυχή μου διηγήθηκε ότι πάντοτε, ιδιαιτέρως όμως στις ετήσιες καιΔεσποτικές εορτές, ο Θεός αμείβει τους δούλους Του με δωρεές[3].
<br /><br />'''18.''' Ο ιατρός οφείλει να αποβάλη τελείως τα πάθη από μέσα του∙ ώστε στην κατάλληλη περίστασινα μπορέση να τα υποκριθή, και μάλιστα το πάθος του θυμού. Διότι εάν δεν τα έχη τελείωςαπομακρύνει από τον εαυτό του, δεν θα μπορέση τότε να τα υποκριθή με απάθεια.
<br /><br />'''19.''' Είδα έναν ίππο πού ήταν ακόμη κάπως αγύμναστος, ο οποίος καθώς εσύρετο από το χαλινάρικαι εβάδιζε ήσυχα, ξαφνικά, μόλις εχαλάρωσε ολίγο το χαλινάρι, επεβουλεύθηκε την ζωή του ιδίουτου κυρίου του. Η όμοια με αίνιγμα αυτή περίπτωσις εφαρμόζεται ως επί το πλείστον με δύοδαίμονας[4]. Όσοι θέλουν να την ερευνήσουν, ας την ερευνήσουν επίπονα. Τότε ο ιατρός θακαταλάβη την σοφία πού του εχάρισε ο Θεός, όταν μπορέση και θεραπεύση τα πάθη, τα οποία γιατους πολλούς είναι αθεράπευτα.
<br /><br />'''20.''' Αξιοθαύμαστος διδάσκαλος δεν είναι αυτός πού έκανε σοφούς τους καλούς και ευμαθείςμαθητάς, αλλ΄ εκείνος πού έκανε σοφούς τους αμαθείς και καθυστερημένους. Τότε αναδεικνύεταικαι επαινείται η ευφυΐα των ηνιόχων, όταν (και) με ακατάλληλους και αγύμναστους ίππουςνικήσουν και τους ίππους διασώσουν.
<br /><br />'''21.''' Εάν σου εδόθηκαν οφθαλμοί, για να προβλέπης τα κύματα, ας δίδης καλές και σαφείςπροειδοποιήσεις στους ευρισκομένους μέσα στο πλοίο. Διαφορετικά θα είσαι και εσύ αίτιος τουναυαγίου, αφού εσύ ανέλαβες, περισσότερο από όλους τους άλλους πού είναι αμέριμνοι, τηνκυβέρνησι του πλοίου.
<br /><br />'''22.''' Είδα ιατρούς πού δεν εφανέρωσαν από πρίν στον άρρωστο τα αίτια της ασθενείας. Έτσι καιστους ασθενείς και στον εαυτό τους επροξένησαν πολύ κόπο και συντριβή.
<br /><br />'''23.''' Όσο ο Γέροντας βλέπει την μεγάλη αφοσίωσι των υποτακτικών του και των ξένων προς τοπρόσωπό του, τόσο περισσότερο οφείλει τότε να προσέχη στο κάθε τι πού πράττει και λέγει. Διότιαντιλαμβάνεται πώς όλοι αποβλέπουν σ΄αυτόν σαν σε «αρχέτυπον εικόνα» και τα λόγια του και τιςπράξεις του τα θεωρούν κανόνα και νόμο για την ζωή τους.
<br /><br />'''24.''' Τον αληθινό ποιμένα θα τον φανερώση η αγάπη του. Από αγάπη άλλωστε ο Ποιμήνεσταυρώθηκε.
<br /><br />'''25.''' Κάνε ιδικά σου με τα λόγια, (όχι και με τα έργα), τα αμαρτήματα των άλλων. Έτσι δεν θαχρειασθή να αντιμετωπίζης πάντοτε πολλή εντροπή (εκ μέρους των εξομολογουμένων).
<br /><br />'''26.''' Κάνε τον αμαρτάνοντα να πονέση ολίγο καιρό, ώστε να μη μακροχρονίση η ασθένειά του ήεπέλθη ο θάνατος εξ αιτίας της καταραμένης σιωπής σου. Πολλοί από την σιωπή του κυβερνήτουενόμισαν ότι πλέουν καλά, μέχρις ότου προσέκρουσαν επάνω σε βράχους.
<br /><br />'''27.''' Ας ακούσωμε τον μέγαν Παύλο πού γράφει προς τον Τιμόθεο: «Να τους παρατηρής ευκαίρως(= σε κατάλληλο καιρό) και ακαίρως (= σε ακατάλληλο καιρό)» (Β΄ Τιμ. δ΄ 2). Με το «ευκαίρως»νομίζω ότι εννοεί την περίπτωσι που οι ελεγχόμενοι δέχονται ευχαρίστως τον έλεγχο. Και με το«ακαίρως», όταν πικραίνωνται από αυτόν. Άλλωστε παρόμοια γίνεται και με τις πηγές. Αναβλύζουνύδατα, χωρίς να υπάρχουν πάντοτε πλησίον τους διψασμένοι.
<br /><br />'''28.''' Υπάρχουν και Γέροντες, για να ειπώ έτσι, με συνεσταλμένο χαρακτήρα, οι οποίοι πολλές φορέςαποσιωπούν όσα πρέπει να λεχθούν στους υποτακτικούς. Και αυτοί ας μη παραιτηθούν από τηνδιδασκαλία των μαθητών, αλλά ας φροντίζουν να δίδουν εγγράφως σ΄ αυτούς τις απαραίτητεςεντολές.
<br /><br />'''29.''' Ας ακούσωμε τι λέγει σε ωρισμένα σημεία η Αγία Γραφή: «Κόψε την (την συκιά). Γιατί νααχρηστεύη και την γη»; (Λουκ. ιγ΄ 7). «Αποδιώξτε τον πονηρό από ανάμεσά σας» (Α΄ Κορ. ε΄ 13).«Να μη προσεύχεσαι (ομιλεί ο Θεός προς τον Ιερεμία) γι΄ αυτόν τον λαό» (Ιερ. ζ΄ 16). Παρόμοιοελέχθη (στον Σαμουήλ) για τον Σαούλ (Α΄ Βας. ιστ΄ 1). Όλα αυτά είναι απαραίτητο να τα γνωρίζη οΠοιμήν. Και να γνωρίζη σε ποιους και πώς και πότε πρέπει να εφαρμόζωνται. Διότι δεν υπάρχειτίποτε πιο αξιόπιστο από τον Θεόν.
<br /><br />'''30.''' Εάν κανείς δεν εντρέπεται όταν ελέγχεται ιδιαιτέρως, γι΄ αυτόν ο δημόσιος έλεγχος θα γίνηαφορμή αναισχυντίας, διότι αυτός θεληματικά απεστράφη και εβδελύχθη την σωτηρία του.
<br /><br />'''31.''' Σκέπτομαι και εκείνο πού είδα σε πολλούς καλόγνωμους ασθενείς. Γνωρίζοντας την δειλία τουςκαι την αδυναμία τους, ικέτευσαν τους ιατρούς να τους δέσουν και χωρίς την θέλησί τους και μεθεληματική βία να τους ιατρεύσουν. Διότι «το μέν πνεύμα ήτο πρόθυμον» για την ελπίδα τηςμελλούσης ζωής, «ή δε σάρξ ασθενής» (Ματθ. κς΄ 41) για τις αμαρτωλές συνήθειες τουπαρελθόντος. Και εγώ βλέποντας αυτό παρεκάλεσα τους ιατρούς να πεισθούν και να υπακούσουνσ΄ αυτούς.
<br /><br />'''32.''' Ο οδηγός, δηλαδή ο Γέροντας, ούτε πρέπει να παρουσιάζη σε όλους όσους προσέρχονται στηνμοναχική ζωή «στενήν και τεθλιμμένην την οδόν» (Ματθ. ζ΄ 14), αλλ΄ ούτε και στον καθένα «τονζυγόν χρηστόν και το φορτίον ελαφρόν» (Ματθ. ια΄ 30). Το καλύτερο είναι να εξετάζη κάθεπερίπτωσι και αναλόγως να προσφέρη το κατάλληλο φάρμακο. Σ΄ αυτούς πού βαρύνονται απόμεγάλα αμαρτήματα και εύκολα ρέπουν προς την απόγνωσι, ας δίδεται το δεύτερο φάρμακο. Ενώσ΄ εκείνους πού ρέπουν προς το υπερήφανο και εγωϊστικό φρόνημα είναι κατάλληλο το πρώτο.
<br /><br />'''33.''' Μερικοί που επρόκειτο να κάνουν μεγάλη οδοιπορία ερώτησαν αυτούς πού εγνώριζαν τονδρόμο, και εκείνοι τους είπαν ότι είναι ίσιος και χωρίς κινδύνους. Έτσι όμως, ακούοντας αυτά,ωδοιπορούσαν ανέμελα και στα μισά του δρόμου ή εκινδύνευσαν ή ακόμη και εγύρισαν πίσω, διότιευρέθηκαν απροετοίμαστοι για τις θλίψεις. Το ίδιο σκέψου και για την αντίθετη περίπτωσι.
<br /><br />'''34.''' Όπου άναψε στην καρδιά ο θείος έρως, εκεί δεν ίσχυσε ο φόβος των λόγων. Όπου έκανε τηνπαρουσία του ο φόβος της γεένης, εκεί παρατηρείται υπομονή κάθε κόπου. Και όπου εμφανίζεται ηελπίδα της αιωνίου βασιλείας, εκεί συναντάς την περιφρόνησι όλων των επιγείων.
<br /><br />'''35.''' Ο καλός στρατηγός πρέπει να γνωρίζη καλά την θέσι και την τάξι καθενός στρατιώτου. Ίσωςμέσα στο πλήθος των στρατιωτών του να υπάρχουν μερικοί πού ξεχωρίζουν στην μάχη και στηνμονομαχία. Αυτοί πρέπει να αποτραβηχθούν στην ησυχία και να είναι βοηθοί του υπέρ τωνσυστρατιωτών τους.
<br /><br />'''36.''' Ο κυβερνήτης δεν μπορεί μόνος του, χωρίς την συνεργασία των ναυτών, να σώση το πλοίο.Ούτε ο ιατρός μπορεί να θεραπεύση τον ασθενή, αν προηγουμένως δεν παρακληθή από αυτόν καιαν δεν παρακινηθή από την πλήρη εμπιστοσύνη του και την φανέρωσι του τραύματος. Όσοιεντράπηκαν τους ιατρούς, άφησαν τις πληγές να σαπήσουν∙ πολλοί μάλιστα πολλές φορέςωδηγήθηκαν και στον θάνατο.
<br /><br />'''37.''' Όταν βόσκουν τα πρόβατα, ο Ποιμήν ας μη παύη να παίζη την φλογέρα της διδασκαλίας καιμάλιστα όταν πρόκειται να κοιμηθούν. Διότι τίποτε άλλο δεν φοβείται ο λύκος όσο τον ήχος τηςποιμενικής φλογέρας.
<br /><br />'''38.''' Ο Γέροντας δεν πρέπει ούτε πάντοτε να ταπεινώνεται παράλογα ούτε πάντοτε να εξυψώνη τονεαυτό του απερίσκεπτα, βλέποντας τον Παύλο να χρησιμοποιή και τα δύο κατά τις περιστάσεις(πρβλ. Β΄ Κορ. ι΄ 10 και ιβ΄ 10).
<br /><br />'''39.''' Ο Κύριος πολλές φορές έκρυψε από τα μάτια των υποτακτικών μερικά ελαττώματα τουΓέροντος. Εκείνος όμως τα εφανέρωσε σ΄ αυτούς και εκλόνισε μέσα τους την εμπιστοσύνη.
<br /><br />'''40.''' Είδα Γέροντα, ο οποίος από υπερβολική ταπείνωσι συμβουλευόταν σε μερικά πράγματα τατέκνα του. Είδα όμως και άλλον πού ήθελε από υπερηφάνεια να τους επιδεικνύη την άσοφη σοφίατου και να τους συμπεριφέρεται ειρωνικά.
<br /><br />'''41.''' Σπανίως βέβαια, αλλά έτυχε περίστασι πού είδα εμπαθείς να γίνωνται Γέροντες απαθών, καισιγά-σιγά, επειδή εντράπηκαν τους υποτακτικούς των, να περιορίζουν τα πάθη των. Αυτό τοαποτέλεσμα νομίζω ότι το επέφερε σ΄ αυτούς ο μισθός των «σεσωσμένων», των καλώνυποτακτικών δηλαδή. Και απέβη σ΄ αυτούς η εμπαθής διακονία αιτία απαθείας.
<br /><br />'''42.''' Πρέπει να προσέχωμε, ώστε να μη σκορπίσωμε στο πέλαγος όσα συναθροίσαμε στο λιμάνι.Αντιλαμβάνονται τον λόγο όσοι είναι ακόμη ασυνήθιστοι και αγύμναστοι στους θορύβους τουκόσμου.
<br /><br />'''43.''' Μεγάλο πράγμα είναι αληθινά το να υπομένης με ανδρεία τον καύσωνα της ησυχίας και τηνάπνοια και τον πόλεμο της αμελείας και αδιαφορίας, και να μην επιζητής ρεμβασμούς και κινήσειςκαι παρηγορίες έξω από το πλοίο, δηλαδή από το κελλί, όπως κάνουν οι αμελείς και αδιάφοροιναυτικοί, οι οποίοι τις ώρες της νηνεμίας ποθούν το κολύμπι μέσα στα νερά. Ασυγκρίτως ανώτεροόμως είναι το να μη φοβήσαι τους θορύβους, αλλά να μένης απτόητος στην καρδιά από τουςκτύπους των και ατάραχος και να συναναστρέφεσαι εξωτερικά μέν με τους ανθρώπους, εσωτερικάδε με τον Θεόν.
<br /><br />'''44.''' Ας σου είναι, ώ θαυμάσιε, τα όσα συμβαίνουν στα κοσμικά δικαστήρια, αφορμή σκέψεως γιατα ιδικά μας πράγματα. Ας παρατηρής ποιος έρχεται στο φοβερό και αληθινό δικαστήριό μας ωςκατάδικος∙ και ποιος ως αθώος έχοντας πολλή επιθυμία να εργασθή και να υπηρετήση τον Θεόν.Είναι οπωσδήποτε αντίθετος ο ερχομός του ενός από του άλλου, και χρειάζεται ο καθένας την ιδικήτου αντιμετώπισι.
<br /><br />'''45.''' Πρίν απ΄ όλα ας ερωτάται ο ένοχος -ιδιαιτέρως όμως- τι είδους αμαρτίες διέπραξε. Αυτό γιαδύο λόγους: Για να μην αποκτά παρρησία, επειδή θα κεντάται και θα ταπεινώνεται συνεχώς απότην εξομολόγησι αυτή. Και για να παρακινήται προς αγάπην μας, γνωρίζοντας ποια τραύματαανελάβαμε στους ώμους μας.
<br /><br />'''46.''' Ούτε τούτο να σου διαφεύγη, ώ σεπτέ φίλε, όπως και δεν σου είναι άγνωστο∙ μη γένοιτο!Εννοώ ότι πρέπει στην κρίσι των ενόχων να λαμβάνωνται υπ΄ όψιν και οι τόποι (όπου έζησαν) καιη ανατροφή τους και οι συνήθειές τους. Διότι προέρχονται εξ αυτών μεγάλες και ποικίλες διαφορές.Πολλές φορές ο ασθενέστερος σωματικά είναι ταπεινότερος στην καρδιά. Γι΄ αυτό και πρέπει νατιμωρήται ελαφρότερα από τους πνευματικούς δικαστάς. Ευνόητο είναι, τι ισχύει για την αντίθετηπερίπτωσι.
<br /><br />'''47.''' Δεν είναι σωστό ο λέων να βόσκη πρόβατα. Παρομοίως δεν είναι ασφαλές ένας που είναιακόμη εμπαθής να κυβερνά άλλους εμπαθείς.
<br /><br />'''48.''' Άσχημο θέαμα η αλεπού ανάμεσα στις όρνιθες. Τίποτε όμως πιο άσχημο από Ποιμένα πούοργίζεται. Διότι αυτή μέν αναταράζει και φονεύει όρνιθες, αυτός δε λογικές ψυχές.
<br /><br />'''49.''' Πρόσεξε μη γίνης λεπτολόγος εξεταστής και των πιο μικρών σφαλμάτων, διότι έτσι δεν θαείσαι πλέον μιμητής του Θεού.
<br /><br />'''50.''' Ας έχης και σύ τον Θεόν οικονόμο και Ηγούμενο σε όλες τις εσωτερικές και εξωτερικέςυποθέσεις σου, σαν ένα άριστο κυβερνήτη. Κόβοντας δε με την επέμβασι Εκείνου το θέλημά σου,θα γίνης και σύ αμέριμνος και θα καθοδηγήσαι από το νεύμα Του και μόνο.
<br /><br />'''51.''' Πρέπει και σύ και όλοι να εξετάσωμε το εξής: Μήπως η θεία Χάρις οικονόμησε να γίνουν μέσωημών πάρα πολλά θαυμαστά πράγματα, όχι από την ιδική μας καθαρότητα (και αγιότητα), αλλάαπό την πίστι των υποτακτικών. Άλλωστε και πολλοί εμπαθείς (και αμαρτωλοί Γέροντες)εθαυματούργησαν με τον τρόπο που προανεφέρθη.
<br /><br />'''52.''' Εάν, όπως είπε ο Κύριος, «πολλοί εκείνη την ημέρα θα μου ειπούν∙ Κύριε, Κύριε, εμείς δενεπροφητεύσαμε στο όνομά σου;» κ.λ.π. (Ματθ. ζ΄ 22), τότε δεν είναι απίστευτο αυτό που ελέχθηπιο επάνω.
<br /><br />'''53.''' Εκείνος που πραγματικά εξιλέωσε τον Θεόν, μπορεί κατά τρόπο αφανή και μυστικό ναευεργετή όσους υποφέρουν (από αμαρτίες). Έτσι επιτυγχάνει δύο σπουδαιότατα πράγματα: Και τονεαυτό του φυλάσσει άτρωτο από την ανθρώπινη δόξα σαν από ερυσίβη (=αρρώστια των φυτών),και αυτούς που αισθάνθηκαν την ευεργεσία τους κάνει να ευχαριστούν μόνο τον Θεόν.
<br /><br />'''54.''' Σ΄ εκείνους πού τρέχουν με νεανική όρεξι ετοίμαζε πολύ καλά και με γενναιοδωρία τα πιοεξαίρετα και ανώτερα φαγητά. Σ΄ εκείνους όμως πού προχωρούν καθυστερημένα είτε με την ζωήτους είτε με την διάθεσί τους, δίνε τους γάλα όπως στα μικρά παιδιά. Διότι βεβαίως κάθε προσφοράπαρηγορίας έχει τον καιρό της.
<br /><br />'''55.''' Πολλές φορές το ίδιο φαγητό σε άλλους προξένησε προθυμία και σε άλλους αθυμία. Πρέπει ναπροσέχωμε ποιους έχομε εμπρός μας προκειμένου να κάνουμε σπορά. Να προσέχωμε τον χρόνο, τοπρόσωπο, την ποιότητα και την ποσότητα.
<br /><br />'''56.''' Μερικοί χωρίς να υπολογίσουν καθόλου πόση ευθύνη έχει το να αναλάβουν υποτακτικούς,επεχείρησαν απερίσκεπτα να ποιμάνουν ψυχές. Και συνέβη προηγουμένως να διαθέτουν πολύπνευματικό πλούτο, τον οποίον ως Γέροντες εσκόρπισαν στους άλλους, και απεχώρησαν από τηνυπεύθυνη αυτή θέσι με άδεια τα χέρια.
<br /><br />'''57.''' Όπως υπάρχουν αληθινά και γνήσια τέκνα και άλλα από δεύτερο γάμο και άλλα από δούλες καιάλλα που ευρέθηκαν εγκαταλελειμμένα στον δρόμο, έτσι διακρίνομε πολλές αντιστοιχίες και στοθέμα της πνευματικής υιοθεσίας. Πνευματική αναδοχή στην κυριολεξία είναι το ολοκληρωτικόδόσιμο της ψυχής σου υπέρ της ψυχής του άλλου. Υπάρχει και αναδοχή μόνο ως προς τααμαρτήματα του παρελθόντος, καθώς και ως προς τα αμαρτήματα μόνο πού θα ακολουθήσουν.Υπάρχει ακόμη και αναδοχή κατά την οποία αναλαμβάνομε μόνο το βάρος των ιδικών μαςεντολών, επειδή υπάρχει έλλειψις πνευματικής δυνάμεως και απαθείας. Αλλά και στην πρώτημορφή της τελείας αναδοχής η ευθύνη και το βάρος πού σηκώνομε είναι ανάλογο με την εκκοπήτου θελήματος που επιβάλλομε.
<br /><br />'''58.''' Ο γνήσιος υιός γνωρίζεται ποιος είναι στην απουσία του πατέρα του. Ας παρατηρή ο Γέρονταςκαι ας σημειώνη καλά όσους του αντιμιλούν και του αντιστέκονται, και επί παρουσία υψηλώνπροσώπων ας τους επιτιμά με βαρύτατες επιπλήξεις και τιμωρίες, έστω και αν πικραίνονται πολύαπό τους εξευτελισμούς αυτούς. Με αυτόν τον τρόπο εμπνέει φόβο και στους άλλους. Και είναιβέβαια συμφερώτερο με την τιμωρία του ενός να σωφρωνίζωνται οι πολλοί.
<br /><br />'''59.''' Υπάρχουν μερικοί που ανέλαβαν φορτία άλλων υπεράνω των δυνάμεών τους από πνευματικήαγάπη φέροντας στον νου τους Εκείνον πού είπε: «Μεγαλύτερη αγάπη από αυτήν κανείς δεν έχει»κ.τ.λ. (Ιωάν. ιε΄ 13). Υπάρχουν και άλλοι πού έχουν λάβει ίσως από τον Θεόν την δύναμι τηςπνευματικής αναδοχής και έν τούτοις δεν αναλαμβάνουν με ευχαρίστησι χάριν της σωτηρίας τουαδελφού ξένα φορτία.Εγώ αυτούς τους ελεεινολόγησα ως ανθρώπους χωρίς αγάπη, ενώ για τους προηγουμένους ευρήκανα ταιριάζη κάποιος λόγος της Γραφής: «Όποιος εξάγει από τον ανάξιον τον άξιον, θα είναι ωσάνστόμα μου» (Ιερ. ιε΄ 19). Και «όπως συμπεριεφέρθης στον άλλον, έτσι ας συμβή και σ΄ εσένα»(Οβδ. 15).
<br /><br />'''60.''' Παρακαλώ να προσέξης και το εξής: Η «κατ΄ έννοιαν» αμαρτία του Γέροντος λογαριάζεταιπολλές φορές βαρύτερη από την «κατ΄ ενέργειαν» αμαρτία του υποτακτικού. Όπως ακριβώς είναιελαφρότερο το πταίσμα του στρατιώτου από την άσχημη και άστοχη απόφασι του στρατηγού.
<br /><br />'''61.''' Να νουθετής τους υποτακτικούς σου να μην εξομολογούνται με λεπτομερή περιγραφή τουείδους των τα σαρκικά αμαρτήματα της λαγνείας. Όλα όμως τα υπόλοιπα να τα φέρουν στην σκέψιτους νύκτα και ημέρα λεπτομερώς.
<br /><br />'''62.''' Γύμναζε τους υποτακτικούς σου να είναι μεταξύ τους τελείως ειλικρινείς και ακέραιοι. Αλλάπρος τους δαίμονας να είναι πολύ προσεκτικοί.
<br /><br />'''63.''' Ας μη σου διαφεύγη σε τι αποσκοπούν και πού καταλήγουν οι διάφορες σχέσεις των προβάτωντης ποίμνης σου μεταξύ τους. Διότι οι λύκοι επιδιώκουν να καταστρέφουν τους αγωνιστάς μέσωτων ραθύμων.
<br /><br />'''64.''' Μη το θεωρής κοπιαστικό να προσεύχεσαι -εφ΄ όσον σου το ζητούν- και για τους εντελώςαμελείς. Και θα προσεύχεσαι όχι για να ελεηθούν -διότι είναι αδύνατο, εάν δεν συνεργήσουν κιεκείνοι- αλλά για να ξυπνήση μέσα τους ο Θεός τον ζήλο.
<br /><br />'''65.''' Οι αδύνατοι ας μη συντρώγουν με αιρετικούς, όπως έχει ορισθή από τους ιερούς κανόνας. Όσοιόμως με την χάριν του Κυρίου είναι δυνατοί, εάν προσκαλούνται με εμπιστοσύνη και καλήπροαίρεσι από αυτούς, και θέλουν να υπάγουν, ας πηγαίνουν προς δόξαν Κυρίου.
<br /><br />'''66.''' Μη προφασίζεσαι άγνοια (για τις αμαρτίες πού διέπραξες). Γιατί όποιος δεν εγνώριζε καιέπραξε άξια τιμωριών, θα τιμωρηθή γιατί δεν εφρόντισε να μάθη.
<br /><br />'''67.''' Είναι εντροπή για τον Ποιμένα να φοβήται τον θάνατο, (πράγμα πού δεν ταιριάζει ούτε στονυποτακτικό), αφού η υπακοή χαρακτηρίζεται ακριβώς ως αφοβία του θανάτου.
<br /><br />'''68.''' Ερεύνα, ώ μακάριε, ποια αρετή είναι πού χωρίς αυτή κανείς δεν πρόκειται να ιδή τονΚύριον[5]. Και αυτήν την αρετή πρίν από όλα φρόντιζε να την αποκτήσουν τα τέκνα σου. Και ας τααπαλλάξης τελείως από τον πειρασμό να βλέπουν γύρω τους πρόσωπα με απαλή και κάπωςγυναικεία όψι.
<br /><br />'''69.''' Σε όλους τους έν Κυρίω υποτακτικούς μας ας είναι ξεχωριστές οι κατοικίες και οι τάξειςανάλογα με τις ηλικίες τους. Έτσι δεν θα χρειασθή να διώξωμε κανέναν από το λιμάνι.
<br /><br />'''70.''' Πρίν από την νόμιμη ενηλικίωση, όπως αυτή ορίζεται από τους κοσμικούς, ας μην επιθέσωμεσε κανέναν τα χέρια μας (δηλαδή ας μη κείρωμε κανέναν μοναχό). Μήπως συμβή μερικά πρόβατανα οδηγηθούν από άγνοια στο σχήμα και, όταν αργότερα έλθουν σε επίγνωσι και δεν μπορούν ναυπομείνουν «το βάρος και τον καύσωνα», λιποτακτήσουν προς τον κόσμο, πράγμα το οποίο δεν θαείναι ακίνδυνο γι΄ αυτούς, που εβιάσθηκαν να τους κείρουν.
<br /><br />'''71.''' Ποιος άραγε έγινε τέτοιος πνευματικός «οικονόμος» από τον Θεόν, ώστε να μην έχη ο ίδιοςανάγκη από τις βρύσες των δακρύων του και τους μόχθους του, και να τις προσφέρη αφθόνως στονΘεόν για την ψυχική κάθαρσι των άλλων;
<br /><br />'''72.''' Ψυχές και μάλιστα σώματα μολυσμένα και ακάθαρτα, μη σταματήσης ποτέ να σπογγίζης (καινα καθαρίζης). Για να ζητήσης με παρρησία από τον καλό Αγωνοθέτη όχι μόνο ιδικούς σουστεφάνους, αλλά και των άλλων ψυχών.
<br /><br />'''73.''' Εγνώρισα ασθενή που εκαθάρισε με την πίστι του την ασθένεια άλλου ασθενούς. Το επέτυχεαυτό ικετεύοντας υπέρ εκείνου τον Θεόν με επαινετή αναίδεια και θυσιάζοντας την ψυχή του χάριντης άλλης ψυχής, με ταπεινό βέβαια φρόνημα. Αυτός ύστερα από την θεραπεία του άλλου επέτυχεκαι την ιδική του θεραπεία. Ομοίως εγνώρισε και άλλον που έκανε το ίδιο, αλλά με υπερηφάνεια.Αυτός άκουσε (τον Κύριον) να τον επιτιμά, λέγοντας, «ιατρέ θεράπευσον σεαυτόν» (Λουκ. δ΄ 23).
<br /><br />'''74.''' Είναι δυνατόν να εγκαταλείψη κανείς κάποιο αγαθό χάριν ενός μεγαλυτέρου αγαθού. Όπωςέκανε εκείνος πού απέφυγε το μαρτύριο όχι από δειλία, αλλά χάριν εκείνων που ωφελούντο καιεσώζοντο από αυτόν[6].
<br /><br />'''75.''' Υπάρχει και άλλος πού για να περισώση την τιμή του πλησίον παρέδωσε τον εαυτό του στηνατίμωσι. Αυτός, αν και στα μάτια των πολλών φαίνεται ως αμαρτωλός και φιλήδονος, στηνπραγματικότητα είναι «ως πλάνος και αληθής» (Β΄ Κορ. ς΄ 8).
<br /><br />'''76.''' Εάν εκείνος πού κατέχει λόγους ωφελείας και δεν τους μεταδίδη άφθονα, δεν θα μείνηατιμώρητος, πόσο άραγε, αγαπητέ μου, κινδυνεύουν όσοι μπορούν και με τον ζήλο των έργων τουςακόμη να βοηθήσουν τους ταλαιπωρουμένους, και οι οποίοι έν τούτοις δεν δείχνουν προθυμία νασυγκοπιάσουν μαζί τους;
<br /><br />'''77.''' Λύτρωσε άλλους σύ που ελυτρώθηκες από τον Θεόν. Σύ που εσώθηκες σώσε αυτούς πούοδηγούνται στον θάνατο και μη τσιγκουνευθής να εξαγοράσης αυτούς πού φονεύονται από τουςδαίμονας. Αυτό είναι το μεγαλύτερο έπαθλο του Θεού, ανώτερο από κάθε άλλη ανθρώπινη ήαγγελική εργασία ή θεωρία.
<br /><br />'''78.''' Σαν συνεργάτη των ασωμάτων και νοερών δυνάμεων καθιστά τον εαυτό του εκείνος ο οποίος,με την καθαρότητα που του εδόθηκε από τον Θεό, σπογγίζει την ακαθαρσία των άλλων (και τηνκαθαρίζει) και προσφέρει έτσι στον Θεόν από «επίμωμα» «άμωμα» δώρα. Διότι αυτό είναι συνεχώςτο μοναδικό έργο των θείων λειτουργών -«πάντες οι κύκλω αυτού οίσουσι (=θα φέρουν) δώρα»(Ψαλμ. οε΄ 12), δηλαδή ψυχές.
<br /><br />'''79.''' Τίποτε άλλο δεν δείχνει περισσότερο την φιλανθρωπία και αγαθότητα του Πλάστου μας προςεμάς, όσο το ότι εγκατέλειψε τα ενενήκοντα εννέα πρόβατα για να αναζητήση το «πεπλανημένον».Πρόσεχε λοιπόν και σύ, ώ αξιοθαύμαστε, και όλον σου τον ζήλο, την αγάπη, την θέρμη, τηνεπιμέλεια και την προς τον Θεόν ικεσία σου δείξε τα στον περισσότερο «πεπλανημένον καισυντετριμμένον». Στις μεγάλες άλλωστε ασθένειες και πληγές αντιστοιχούν αναμφιβόλως καιμεγάλοι μισθοί.
<br /><br />'''80.''' Ας εξετάσωμε και ας προσέξωμε και ας ενεργήσωμε αναλόγως. Ο Γέροντας δεν πρέπει πάντοτενα αποδίδη το δίκαιο, λόγω της αδυναμίας ωρισμένων αδελφών. Έτυχε να ιδώ κάποιον σοφώτατοδικαστή να δικάζη δύο αδελφούς. Και τον μέν ένοχο ως περισσότερο αδύνατο τον ανεκήρυξε αθώο,τον δε αθώο ως ανδρείο και καρτερικό τον κατεδίκασε ως ένοχο∙ ώστε να μη αυξηθή με τηνδικαιοσύνη η διάστασις. Ιδιαιτέρως όμως και χωριστά είπε στον καθένα εκείνα πού έπρεπε καιμάλιστα στον ψυχικά ασθενή.
<br /><br />'''81.''' Η χλοερή πεδιάδα είναι κατάλληλη για τα πρόβατα. Και η διδαχή και υπόμνησις του θανάτουείναι ό,τι πιο κατάλληλο για κάθε λογικό πρόβατο, και έχει την δύναμι να θεραπεύση κάθε είδουςψώρα.
<br /><br />'''82.''' Όταν επιθεωρής και εξετάζης τους ανδρείους, να τους εξευτελίζης χωρίς λόγο εμπρός στουςαδυνάτους, ώστε με το φάρμακο του ενός να θεραπεύσης το τραύμα του άλλου, και ναπαιδαγωγήσης τους παραλύτους να γίνουν στερεοί.
<br /><br />'''83.''' Πουθενά δεν φαίνεται ο Θεός να εδημοσίευσε εξομολόγησι που άκουσε. Και τούτο, για να μηνανακόψη και δυσκολεύση με την αποκάλυψι τους εξομολογουμένους και τους κάνη έτσι να πέσουνσε ανίατη ασθένεια.
<br /><br />'''84.''' Και εάν έχωμε προορατικό χάρισμα ας μην ειπούμε εμείς πρώτοι τα σφάλματα στους ενόχους,αλλά καλύτερα με πλάγια λόγια ας τους παρακινήσωμε να τα εξομολογηθούν οι ίδιοι. Διότι έτσι μετην εξαγόρευσι που θα μας κάνουν, τους παρέχεται πλουσία συγχώρησις. Και μετά τηνεξομολόγησι ας τους προσφέρωμε την δυνατότητα να έχουν προς εμάς περισσότερο θάρρος καισχέσεις απ΄ ό,τι προηγουμένως. Διότι έτσι προοδεύουν πολύ στην εμπιστοσύνη και την αγάπηαπέναντί μας. Οφείλομε ακόμη να τους παρέχωμε υπόδειγμα άκρας ταπεινώσεως, αλλά και να τουςεκπαιδεύσωμε να αισθάνωνται φόβο (και σεβασμό) απέναντί μας. Και σε όλα πρέπει να δείχνηςυπομονή, εκτός από την περίπτωση της ανυπακοής.
<br /><br />'''85.''' Πρόσεξε μήπως η υπέρ το δέον ταπείνωσίς σου συσσωρεύση κάρβουνα αναμμένα στην κεφαλήτων τέκνων σου.
<br /><br />'''86.''' Εξέτασε μήπως ιδής δένδρα, τα οποία στον ιδικό σου αγρό πιάνουν άδικα τον τόπο, ενώμπορούν ίσως να καρποφορήσουν σε άλλο. Αυτά μην αμελήσης να τα συμβουλεύσης με αγάπη νααποσπασθούν από τον ιδικό σου αγρό και να μεταφυτευθούν αλλού.
<br /><br />'''87.''' Υπάρχουν περιπτώσεις πού ο Γέροντας μπορεί ακίνδυνα (να βοηθή πνευματικώς και) νακατεργάζεται την αρετή σε ακαταλλήλους τόπους, δηλαδή σε κοσμικωτέρους και φιληδόνους.
<br /><br />'''88.''' Ας εξετάζη λοιπόν καλά (ο Γέροντας) κάθε πρόβατο πού πρόκειται να δεχθή στην ποίμνη του.Διότι ο Θεός δεν απαγορεύει να απορρίψωμε και να απομακρύνωμε εκείνο που θα εκρίναμεακατάλληλο.
<br /><br />'''89.''' Εάν ο ιατρός διαθέτη την εσωτερική ησυχία, τότε δεν χρειάζεται και τόσο την εξωτερική,προκειμένου να υποβοηθήται στην φροντίδα των ασθενών. Εάν όμως στερήται την πρώτη, τότε αςχρησιμοποιήση την Δευτέρα.
<br /><br />'''90.''' Δεν υπάρχει άλλο δώρο πιο ευπρόσδεκτο από τον Θεό, όσο το να Του προσφέρωμε λογικέςψυχές διά της μετανοίας. Ο κόσμος ολόκληρος δεν αξίζει όσο η ψυχή. Διότι αυτός (είναι φθαρτόςκαι) παρέρχεται, ενώ η ψυχή και είναι και παραμένει άφθαρτη. Μη μακαρίζης λοιπόν, ώ μακάριε,αυτούς πού προσφέρουν χρήματα, αλλά εκείνους πού αφιερώνουν στον Χριστόν λογικά πρόβατα.
<br /><br />'''91.''' Να καταστήσης άμωμο και καθαρό το ολοκαύτωμα που προσφέρεις. Διότι διαφορετικά, σετίποτε δεν ωφέλησες τον εαυτό σου με την θυσία αυτή.
<br /><br />'''92.''' Όπως πρέπει να εννοούμε το ευαγγελικό ρητό «έπρεπε να παραδοθή ο υιός του ανθρώπου, αλλάαλλοίμονο σ΄ εκείνον ο οποίος θα τον παραδώση» (Μαρκ. ιδ΄ 21), έτσι ας εννοήσης, από τηναντίθετη πλευρά, ότι «πολλοί έπρεπε να σωθούν -όσοι βεβαίως θα ήθελαν- μισθό όμως θα πάρουνεκείνοι, διά των οποίων μετά τον Κύριον έγινε η σωτηρία».
<br /><br />'''93.''' Περισσότερο από όλα, ώ σεπτέ φίλε μου, μας χρειάζεται δύναμις πνευματική. Ώστε αυτούς πούεπεχειρήσαμε να τους εισαγάγωμε στα Άγια των Αγίων, και απεφασίσαμε να τους δείξωμε τονΧριστόν αναπαυόμενον επάνω στην μυστική και κρυφή τράπεζα, όταν τους ιδούμε να πιέζωνται καινα στεναχωρούνται, και μάλιστα εις αυτά τα πρόθυρα της εισόδου, από τον όχλο (των πειρασμών)πού θέλουν να τους εμποδίσουν, τότε ας τους πιάσωμε από το χέρι σαν τα νήπια και ας τουςελευθερώσωμε από τον όχλο των λογισμών αυτών.Και εάν μερικοί από αυτούς είναι πολύ νήπιοι ή αδύνατοι, τότε είναι ανάγκη να τους σηκώσωμε καινα τους κρατήσωμε στους ώμους μας, μέχρις ότου περάσουν από την θύρα της πραγματικά στενήςεισόδου. Διότι σ΄ αυτό το σημείο συναντάται συνήθως όλη η αποπνικτική πίεσις και θλίψις. Γι΄αυτό και κάποιος έλεγε γι΄ αυτήν: «Τούτο κόπος εστίν ενώπιόν μου, έως ού εισέλθω είς τοαγιαστήριον του Θεού» (Ψαλμ. οβ΄ 16-17).
<br /><br />'''94.''' Ωμιλήσαμε στα προηγούμενα, ώ μεγάλε πάτερ, για εκείνον τον μεγάλο πατέρα και διδάσκαλο,πόσο πολύ ήταν ενδεδυμένος την άνω σοφία, ανυπόκριτος, ελεγκτικός, ακριβής, νηφάλιος,συγκαταβατικός, χαρούμενος στην ψυχή∙ και το πιο θαυμάσιο από όλα, ότι παιδαγωγούσε μεπερισσοτέρα ακρίβεια όσους έβλεπε ότι επιθυμούσαν την σωτηρία τους. Όσους πάλι έβλεπε ναέχουν ίδιον θέλημα ή προσπάθεια, τους εστερούσε με τέτοιον τρόπο αυτό που επεθυμούσαν, ώστετου λοιπού να προσέχουν όλοι να μη δείχνουν καθόλου ότι έχουν ίδιον θέλημα ή ιδιαίτερεςσυμπάθειες.Έλεγε μάλιστα ο αείμνηστος και τούτο: Είναι καλύτερο να διώξης κάποιον από το Μοναστήρι,παρά να τον αφήσης να κάνη το θέλημά του. Διότι εκείνος πού έδιωξε κάποιον, έκανε πολλές φορέςτον διωγμένο ταπεινότερο και τον έμαθε ακόμη να κόβη στο εξής το θέλημά του. Ενώ εκείνος πούδήθεν από φιλανθρωπία και συγκατάβασι έκανε χάρι σ΄ αυτούς που επέμειναν στο θέλημά τους, θατους κάνη ώστε την ώρα του θανάτου των να τον καταρώνται ελεεινά, διότι μάλλον τουςεξηπάτησε παρά τους ωφέλησε.Μπορούσες λοιπόν να ιδής εκείνον τον Μέγαν μετά την εσπερινή ακολουθία να κάθεται επάνω σ΄έναν θρόνο -εξωτερικά πλεγμένο από ξύλο και εσωτερικάμε πνευματικά χαρίσματα- σαν να ήτανβασιλεύς και να τον περικυκλώνουν σαν σοφές μέλισσες όλοι οι αδελφοί της καλής συνοδίας καινα ακούουν σαν από στόμα Θεού τα λόγια και τις εντολές του. Στον έναν διέταζε να απαγγείληπενήντα, στον άλλον τριάντα και στον άλλον εκατό ψαλμούς. Σε άλλον να κάνη τόσες μετάνοιες.Σε άλλον να κοιμηθή καθιστός. Στον έναν να κάνη ωρισμένη ώρα ανάγνωσι και στον άλλον ανκάνη ωρισμένη ώρα προσευχή.Επί πλέον ώρισε δύο αδελφούς ως επιτηρητάς, για να παρατηρούν την ημέρα αυτούς που άνοιγανσυζητήσεις ή έπεφταν σε οκνηρία, και να τους διορθώνουν∙ και την νύκτα να παρακολουθύν όσουςαγρυπνούσαν άκαιρα και να επιβλέπουν για άλλα πράγματα πού δεν επιτρέπεται να γράψω. Ακόμηδε και στο ζήτημα της τροφής είχε ορίσει εκείνος ο Μέγας στην τάξι του καθενός. Διότι δεν είχανόλοι ένα φαγητό ή όμοιο, αλλά ερρυθμιζόταν στον καθένα ανάλογα με την κατάστασί του. Σεάλλους ο καλός διαχειριστής έδινε ασκητικώτερα και λιγότερα φαγητά, και σε άλλουςπλουσιώτερα. Και το αξιοθαύμαστο ήταν, ότι όλοι αγόγγυστα εκτελούσαν την εντολή του σαν ναπροερχόταν από το στόμα του Θεού. Υπήρχε στην εξουσία του αειμνήστου και μία λαύρα, στηνοποία ο τέλειος κατά πάντα Ηγούμενος εγκαθιστούσε τους αδελφούς της Μονής που ήσαν ικανοίγια την ησυχαστική ζωή.
<br /><br />'''95.''' Μη κάνης, σε παρακαλώ, τους απλούς και ευθείς μοναχούς να γίνουν πονηροί και πολύπλοκοιστους λογισμούς των. Αντιθέτως, εί δυνατόν, φρόντιζε να μεταβάλλης τους πονηρούς σε απλούς -πράγμα θαυμαστό και δυσκατόρθωτο!
<br /><br />'''96.''' Ο τελείως καθαρισμένος από τα πάθη, ένεκα της ιδικής του απαθείας σαν θεϊκός δικαστής θακάνη με ακρίβεια την κρίσι του. Διότι η έλλειψις της απαθείας τύπτει την καρδία του δικαστού καιδεν τον αφίνει να τιμωρή και να καθαρίζη τα πάθη όπως πρέπει.
<br /><br />'''97.''' Την ακεραία πίστη και τα ευσεβή δόγματα ας αφήσης πρίν από όλα κληρονομία στα τέκνα σου,ώστε όχι μόνο τα τέκνα σου, αλλά και τους εγγονούς σου να οδηγήσης στον Κύριον διά της οδούτης Ορθοδοξίας.
<br /><br />'''98.''' Αυτούς που είναι γεμάτοι νεανικό σφρίγος μη λυπάσαι να τους εξασθενίζης και να τουςδαμάζης, ώστε να σε δοξάσουν την ώρα του θανάτου των.
<br /><br />'''99.''' Ας έχης, ώ πάνσοφε, και σ΄ αυτό το σημείο ως υπόδειγμα τον μέγαν Μωϋσή. Διότι και αυτόςδεν κατώρθωσε να ελευθερώση από τον Φαραώ τους υπηκόους, αν και τον ακολουθούσαν μεπροθυμία, παρά αφού έφαγαν τον άζυμο άρτο με τα πικρά χόρτα. Άζυμος άρτος σημαίνει ψυχήχωρίς το πρόσθετο στοιχείο, (το προζύμι), του ιδίου θελήματος. Διότι αυτό είναι εκείνο πουδημιουργεί «φούσκωμα» και έπαρσι. Ο άζυμος άρτος αντίθετα πάντοτε παραμένει ταπεινός. Και ωςπικρά χόρτα ας εννοήσωμε άλλοτε την δριμύτητα πού φέρει η εντολή του Γέροντος, και άλλοτε τηνθλίψι που φέρει η πικρία της νηστείας.1
<br /><br />'''00.''' Εγώ, ώ μεγάλε πάτερ, καθώς σου γράφω αυτά, νομίζω ότι ακούω εκείνον που λέγει: Εσύ πούδιδάσκεις τον άλλο, δεν γίνεσαι διδάσκαλος του εαυτού σου;» (Ρωμ. β΄ 21).Και τώρα τα εξής μόνο θα ειπώ και θα σταματήσω τον λόγο: Ψυχή πού με την καθαρότηταενώθηκε με τον Θεόν, δεν χρειάζεται άλλον διδασκαλικό λόγο, διότι η μακαρία φέρει μέσα την τοναιώνιο Λόγο ως μυσταγωγό και οδηγό και φωτιστή. Τέτοια ακριβώς έχω αντιληφθή ότι είναι και ηιδική σου ιερώτατη και ολοφώτεινη κεφαλή. Γνωρίζω καλά την πάναγνη γνώμη και διάθεσί της, όχιαπλώς από λόγια, αλλά από έργα και προσωπική πείρα∙ και γνωρίζω ότι εξαστράπτειμε τηνπραότητά της πού φονεύει τα θηρία και με την ταπείνωσί της - αρετές όμοιες με εκείνες τουμεγάλου νομοθέτου Μωϋσή.Αυτόν ακολουθώντας κατά πόδας, ώ καρτερικότατε, και προχωρώντας συνεχώς προς τα ύψη, ολίγοακόμη και θα τον ξεπερνούσες -εννοώ στο εγκώμιο της αγνότητος και στο βραβείο τηςσωφροσύνης-, διά των οποίων ιδιαίτερα και αποκλειστικά μπορούμε να πλησιάσωμε τον Θεόν, πούείναι πάναγνος, πού δίδει κάθε απάθεια και ενισχύει στην απόκτησί της, και που μεταβιβάζει μεαυτήν (την απάθεια) από την γη στον ουρανό όσους ζουν ακόμη στην γη.Ανέβηκες δε στα ύψη αυτών των αρετών, όπως ο φίλος της αγνότητος Ηλίας, σαν με πύρινο άρμαμε ακούραστα πόδια, και όχι μόνο τον Αιγύπτιο εφόνευσες και απέκρυψες το κατόρθωμα μέσαστην άμμο της ταπεινοφροσύνης, αλλά επί πλέον έτρεξες προς το όρος. Εκεί με ακανθώδη καιδυσκολοβάδιστη στα θηρία πορεία αντίκρυσες τον Θεόν και αξιώθηκες να απολαύσης την φωνήκαι την λάμψι Του. Και έλυσες τα υποδήματά σου, δηλαδή κάθε περίβλημα και κάλυμμα τωννεκρών αμαρτωλών παθών. Και έπιασες από την ουρά, δηλαδή από την άκρη τον Άγγελο πού έγινεΔράκοντας και τον έρριξες σαν μέσα στην φωλιά του σε βαθύτατο λάκκο και ζοφερό σκοτάδι.Αλλά και τον Φαραώ ενίκησες, τον υψηλό και αγέρωχο, και τους Αιγυπτίους ετρομοκράτησες καικατέπληξες και τα πρωτότοκά τους -το μεγαλύτερο κατόρθωμα- εθανάτωσες.Γι΄ αυτό ο Κύριος σαν σε ακλόνητο και ακράδαντο, σου εμπιστεύθηκε την καθοδήγησι τωναδελφών. Εσύ, ώ οδηγέ, οδηγώντας αυτούς, τους απεμάκρυνες άφοβα και τους ελευθέρωσες απότον Φαραώ και από τον ακάθαρτο πηλό της πλινθοποιΐας. Και τους μετέδωσες και τους έκανες ναγευθούν και να γνωρίσουν καλά το πύρ του Θεού και την νεφέλη της αγνότητος πού σβήνει καιεξαφανίζει όλη την φλόγα (των αμαρτωλών επιθυμιών). Επί πλέον διεσκόρπισες εμπρός τους τηνερυθρά και φλογισμένη θάλασσα (της σαρκικής πυρώσεως) -την θάλασσα στην οποία ιδιαιτέρωςκατά κανόνα οι περισσότεροι κινδυνεύομε- και τους ανέδειξες με την ράβδο σου και την ποιμενικήσου επιστήμη νικητάς και τροπαιούχους, και έπνιξες τελειωτικά όλους τους εχθρούς πού τουςκατεδίωκαν από πίσω.Αλλά και μετά από αυτό τον Αμαλήκ της οιήσεως, αυτόν, πού συνήθως συναντούν οι νικηταίέπειτα από την νίκη της θαλάσσης, τον κατετρόπωσες με την έκτασι των χεριών σου, καθώς ίστασοανάμεσα στην πράξι και στην θεωρία και προσευχόσουν για τον θεοφώτιστο λαό σου. Ενίκησες ταειδωλολατρικά έθνη. Ανέβασες προς το όρος της απαθείας αυτούς που σε ακολουθούν. Τουςεχειροτόνησες ιερείς (πνευματικών θυσιών). Παρέδωσες τον νόμο της (πνευματικής) περιτομής, μετην οποία εάν δεν καθαρισθούμε είναι αδύνατο να ιδούμε τον Θεόν. Ανέβηκες πολύ υψηλάπαραμερίζοντας κάθε σκοτεινό σύννεφο και ζόφο και θύελλα, παραμερίζοντας δηλαδή το«τρίγνοφον»[7] σκοτάδι της αγνοίας.Προσήγγισες στο φως, το οποίον σου παρουσιάσθηκε κατά πολύ σεβασμιώτερο και λαμπρότεροκαι ανώτερο από ό,τι στην βάτο. Αξιώθηκες να ακούσης την θεϊκή φωνή. Αξιώθηκες θεϊκήςθεωρίας και προφητικής χάριτος. Είδες κατά κάποιον τρόπο, ζώντας ακόμη στην γη, τα «οπίσω τουΘεού», δηλαδή τα μελλοντικά μεγαλεία, τον πλήρη φωτισμός της γνώσεως πού μας αναμένει στηνμέλλουσα ζωή. Έπειτα άκουσες και την φωνή που σου είπε: «Δεν θα ιδή άνθρωπος το πρόσωπόνμου» (Εξοδ. λγ΄ 20). Γι΄ αυτό και κατέβηκες από εκείνη την θέα του Θεού στην βαθύτατη κοιλάδατης ταπεινώσεως, στον Χωρήβ, φέροντας μαζί σου και τις πλάκες που ανυψώνουν στην γνώσι τουθεϊκού θελήματος, και έχοντας ακτινοβόλο και δοξασμένο το πρόσωπο της ψυχής και του σώματος.Αλλοίμονο όμως για το θέαμα που αντίκρυσες εν συνεχεία: Το χρυσό μοσχάρι που κατεσκεύασαν!Αυτό είναι έργο της ιδικής μου συνοδίας. Αλλοίμονο για την συντριβή των πλακών!Τι έκανες έπειτα; Επήρες τον λαό σου από το χέρι. Τον επέρασες μέσα από την έρημο. Ίσως δε καιόταν κάποτε συνέβη να φλέγεται από την εσωτερική του φλόγα, του άνοιξες πηγή ύδατος δακρύωνμε το ξύλο, δηλαδή με την σταύρωσι «της σαρκός, σύν τοίς παθήμασι και ταίς επιθυμίαις» (Γαλ. ε΄24). Πολεμείς έπειτα τα εχθρικά έθνη πού συναντάς και τα κατακαίεις με το πύρ του Κυρίου.Φθάνεις στον Ιορδάνη -τίποτε δεν εμποδίζει να παραποιήσω και να προχωρήσω λίγο πιο πέρα τηνδιήγησι- και όπως ο Ιησούς του Ναυή χωρίζεις σε τμήματα τον λαό με τον λόγο σου. Εν συνεχείαδιαιρείς τα ύδατα, και αυτά που ήταν εμπρός, (δηλαδή τα εισαγωγικά δάκρυα), τα άφησες ναχυθούν στην αλμυρά και Νεκρά θάλασσα, να χυθούν δηλαδή για την νέκρωσι των παθών. Ενώ ταύδατα που έρχονται από επάνω, δηλαδή τα (τελειοποιά) δάκρυα της αγάπης που προέρχονται έκ τηςάνωθεν χάριτος, τα εσταθεροποίησες στους οφθαλμούς των νοητών Ισραηλιτών σου, (δηλαδή τωνμαθητών σου).Έπειτα τους διατάζεις να πάρουν δώδεκα πέτρες, πού σημαίνει ή ότι τους δείχνεις τον δρόμο τωνΑποστόλων ή ότι υπονοείς την νίκη των οκτώ περίπου εθνών και παθών και εν συνεχεία τηναπόκτησι των τεσσάρων μεγάλων και γενικών αρετών[8]. Απομακρύνεσαι και αφίνεις πλέον πίσωσου οριστικά την περιοχή της αγόνου και Νεκράς θαλάσσης. Φθάνεις εμπρός στην εχθρική πόλι.Σαλπίζεις με την προσευχή κατά την διάρκεια του εβδόμου κύκλου, δηλαδή κατά την διάρκεια τηςεπιγείου ανθρωπίνης ζωής[9]. Κατεκρήμνισες την πόλι. Ενίκησες. Έτσι μπορείς να ψάλλης και σύπρος τον άϋλο και αόρατο Σύμμαχό σου: «Οι ρομφαίες του εχθρού εκμηδενίσθηκαν και τις πόλειςτων παθών μου κατέστρεψες» (πρβλ. Ψαλμ. θ΄ 7).Θέλεις να ειπώ το σπουδαιότερο και γενναιότερο από όλα; Ανέβηκες στην Ιερουσαλήμ, πού είναι ηόρασις της τελείας ψυχικής ειρήνης. Βλέπεις τον Χριστόν, τον Θεόν της ειρήνης. Συγκακοπαθείς«ως καλός στρατιώτης» (Β΄ Τιμ. β΄ 3). Συσταυρώνεσαι κατά την σάρκα «σύν τοίς παθήμασι καιταίς επιθυμίαις» (Γαλ. ε΄ 24). Και έτσι δικαίως γίνεσαι, όπως ο Χριστός, «Θεός του Φαραώ» (Έξοδ.ζ΄ 1) και όλης της εχθρικής του δυνάμεως. Εν συνεχεία συνθάπτεσαι και συγκατέρχεσαι στον άδη,στην άβυσσο δηλαδή της θεολογίας και των αρρήτων μυστηρίων. Αλείφεσαι με μύρα καιευωδιάζεσαι από τις συγγενικές και αγαπημένες γυναίκες, δηλαδή από τις αρετές. Ανασταίνεσαι, -τιμε εμποδίζει να το ειπώ και αυτό, όταν και στον ουρανό ευρίσκεσαι και κάθεσαι εν δεξιά τουΠατρός[10]; Ω, τι διέδωσαν οι εχθροί, ότι εκλάπη το σώμα σου! - ανασταίνεσαι και σύ τριήμερος,μετά την νίκη δηλαδή των τριών τυράννων πού αντιστοιχεί μάλλον, για να γίνω πιο σαφής, με τηννίκη του σώματος, της ψυχής και του πνεύματος. Ή και μετά την κάθαρσι του τριμερούς της ψυχής,του επιθυμητικού δηλαδή, του συναισθηματικού και του διανοητικού.Έρχεσαι τέλος επάνω στο όρος των Ελαιών -πρέπει να συντμήσω τον λόγο και να μη σοφίζωμαιπεριττά, γράφοντας μάλιστα προς εσένα τον πλήρη σοφίας και ανώτερον από όλους μας στην γνώσιτων «υπέρ ημάς» πραγμάτων- για το οποίον όρος ένας καλός δρομεύς εκελαηδούσε και έλεγε:«Όρη τα υψηλά ταίς ελάφοις» (Ψαλμ. ργ΄ 18), για τις ψυχές δηλαδή που εξολοθρεύουν ταθηρία[11]. Τρέχοντας λοιπόν και σύ μαζί με αυτόν έφθασες στην άκρη του όρους. Ανέβλεψες προςτον ουρανό -πάλι θα επαναφέρω τον λόγο στον συμβολισμό του Λόγου-, ευλόγησες εμάς τουςμαθητάς σου, είδες να προβάλλη εμπρός σου στηριγμένη στον ουρανό η κλίμαξ των αρετών.Σ΄ αυτήν την κλίμακα σύμφωνα με την χάρι που σου εδόθηκε από τον Θεόν «σαν σοφόςαρχιτέκτων έβαλες το θεμέλιο» (Α΄ Κορ. γ΄ 10) ή μάλλον την κατασκεύασες ολόκληρη, μολονότιαπό την πολλή σου ταπεινοφροσύνη επίεσες εμάς τους ανοήτους και μας παρεπλάνησες να σουδανείσωμε το ρυπαρό μας στόμα για να το χρησιμοποιήσης στον λαό σου. Και αυτό δεν είναιπερίεργο, διότι σύμφωνα με την συμβολική διήγησι και ο Μωϋσής συνήθιζε να αποκαλή τον εαυτότου ισχνόφωνο και βραδύγλωσσο. Ο Μωϋσής όμως αξιώθηκε να έχη άριστο βοηθό και «λογοδότη»τον Ααρών. Ενώ εσύ, ο μυημένος στα άρρητα μυστήρια του Θεού, δεν γνωρίζω πώς παρωρμήθηκεςνα έλθης σ΄ εμένα, μία άνυδρη πηγή γεμάτη από αιγυπτιακούς βατράχους ή μάλλον από κάρβουνα.Επειδή όμως δεν πρέπει να σταματήσω αφίνοντας ατελείωτο τον δρόμο του λόγου που αφοράεσένα, ώ ουρανοδρόμε, συνεχίζω υφαίνοντας πάλι τον ποικιλόμορφο στολισμό του κάλλους σου:Προχώρησες στο άγιον όρος, ανύψωσες το βλέμμα προς τον ουρανό, επάτησες το πόδι σου στηνάκρη, έτρεξες, ανέδραμες, ανυψώθηκες, «επέβης επί χερουβείμ», δηλαδή στις αγγελικές αρετές,«και επετάσθης» Ψαλμ. ιζ΄ 11), και «ανέβης εν αλαλαγμώ» (Ψαλμ. μς΄ 6), αφού κατετρόπωσες τονεχθρό. Μας άνοιξες τον δρόμο, προηγήθηκες, αλλά και τώρα ακόμη ηγείσαι και προηγείσαι όλωνμας, διότι έχεις τρέξει και έχει φθάσει στην κορυφή της οσίας Κλίμακος και έχεις ενωθή με τηναγάπη.Η δε αγάπη είναι ο Θεός (Α΄ Ιωάν. δ΄ 8).Αυτώ η δόξα είς τους αιώνας.Αμήν.
Ι.Μ.Παρακλήτου[1] Η κατάκτησις της θείας σοφίας και του τίτλου του διδασκάλου για την Ορθόδοξο Ανατολήπροϋπέθετε πάντοτε την αγιότητα του βίου και τον άνωθεν φωτισμό. «Άνευ των Αγίων δενυπάρχουν αληθινοί διδάσκαλοι και παιδαγωγοί ούτε αληθινή παιδεία άνευ της αγιότητος. Μόνον οΆγιος είναι ο αληθινός παιδαγωγός και διδάσκαλος… Η αληθινή παιδεία, ο αληθινός φωτισμός, δενείναι άλλο παρά η ακτινοβολία της αγιότητος» (π. Ιουστίνος Πόποβιτς). Σχετικώς παρατηρεί και οιερός Χρυσόστομος ότι η καθαρότης του βίου καθιστά τον άνθρωπο θεοδίδακτο και ανενδεήμελέτης βιβλίων –«του Πνεύματος την χάριν αντί βιβλίων γενέσθαι ταίς ημετέραις ψυχαίς καικαθάπερ ταύτα διά μέλανος, ούτω τάς καρδίας τάς ημετέρας διά Πνεύματος εγγεγράφθαι» (Α΄ομιλία είς το κατά Ιωάννην, προοίμιον).[2] Εννοεί τους Αγγέλους. Ίσως όμως να εννοή και τους Αγίους.[3] Στην Ορθόδοξο ασκητική παράδοση είναι κοινή πίστις ότι σε αγίους τόπους ή σε ιερές χρονικέςπεριόδους (δεσποτικές, θεομητορικές εορτές κ.λ.π.), η Χάρις προσφέρεται πλουσιωτέρα και η θείαμέθεξις παρουσιάζεται εντονωτέρα. Η έν λόγω πεποίθησις του οσίου Ιωάννου υποσημαίνει και τοέξοχο εκκλησιαστικό του φρόνημα.[4] Εννοεί τους δαίμονας της γαστριμαργίας και της κενοδοξίας. Από αυτούς διατρέχουν ιδιαιτέρως κίνδυνο οι νεώτεροι και αρχάριοι. Και περί αρχαρίων ασφαλώς γίνεται εδώ λόγος, εφ΄ όσον πρόκειται για «ίπππον έτι αγυμνάστως διακείμενον».[5] Όπως φαίνεται και από την συνάφεια του λόγου πρόκειται για την αρετή της ηθικής καθαρότητος και αγνότητος. «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται» είπε ο Κύριος (Ματθ. ε΄ 8).[6] Εννοεί τον άγιο Γρηγόριο Νεοκαισαρείας τον Θαυματουργό, ο οποίος μαζί με πολλούς Χριστιανούς στον επί Δεκίου διωγμό (250 μ.Χ.) κατέφυγε στα όρη.[7] Κατά μία άποψι το αποκαλεί «τρίγνοφον», διότι επικάθηται στο τριμερές της ψυχής - λογιστικό,επιθυμητικό και συναισθηματικό.[8] Οι τέσσερις γενικώτατες αρετές είναι η φρόνησις, η ανδρεία, η σωφροσύνη και η δικαιοσύνη. Ηδιαίρεσις αυτή συναντάται στην πλατωνική φιλοσοφία και έχει υιοθετηθή από τους Πατέρας της Εκκλησίας.[9] Ο έβδομος κύκλος συμβολίζει την επίγειο ζωή του ανθρώπου, εν αντιθέσει προς τον όγδοο πουαντιστοιχεί στην ζωή της αιωνιότητος (πρβλ. σχόλιο 1, λόγου Ε΄).[10] Η τολμηρά αυτή φράσις δικαιολογείται, διότι εκλαμβάνεται με την έννοια ότι η ανθρώπινη φύσις ανεκεφαλαιώθη και ετιμήθη στο πρόσωπο του Χριστού και εκάθησε μετά την Ανάληψι στονθρόνο της μεγαλωσύνης. Σχετικώς βλέπε και Εφεσ. β΄ <br /><br />'''6.'''[11] Βλέπε σχόλιο 1, λόγου ΚΕ΄.__
</div>
== ΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΣ ==
=== Περὶ ἀποταγῆς βίου ===
Γραμμή 1.980 ⟶ 896 :
Ἀναβαίνετε, ἀναβαίνετε, ἀναβάσεις προθύμως (1161.<br />) ἐν καρδίᾳ τιθέμενοι, ἀδελφοὶ, τοῦ φάσκοντος ἀκούοντες• Δεῦτε, ἀναβῶμεν εἰς τὸ ὅρος Κυρίου• καὶ εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ ἡμῶν τοῦ καταρτίζοντος τοὺς πόδας ἡμῶν ὡσεὶ ἐλάφου, καὶ ἐπὶ τὰ ὑψηλὰ ἱστῶντος, τοῦ νικῆσαι ἐν τῇ ὁδῷ αὐτοῦ.<br /> Δράμετε, δυσωπῶ, μετ᾿ ἐκείνου τοῦ λέγοντος• Σπουδάσωμεν ἕως οὗ καταντήσωμεν εἰς τὴν ἑνότητα πάντες τῆς πίστεως, καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ Θεοῦ εἰς ἄνδρα τέλειον εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ, ὃς τριακονταέτης τῇ ὁρωμένῃ ἡλικίᾳ βαπτισθεὶς, τὸν τριακοστὸν βαθμὸν ἐν τῇ νοερᾷ κλίμακι ἐκληρώσατο• εἴπερ ἡ ἀγάπη ἐστὶν ὁ Θεός• ᾧ ὕμνος, ᾧ κράτος, ᾧ σθένος• ᾧ τὸ πάντων ἀγαθῶν αἴτιον ἔνεστι, καὶ ἦν, καὶ ἔσται εἰς ἀορίστους αἰῶνας.<br />
</div>
{{rightbox}}
[[File:John Climacus.jpg|thumb|[[Ιωάννης της Κλίμακος]] (συγγραφέας του έργου ''Κλῖμαξ'')]]
__TOC__
</div>
[[Κατηγορία:Συγγραφείς|Ιωάννης_της_Κλίμακος]]
Ανακτήθηκε από «https://el.wikisource.org/wiki/Κλίμαξ»