Εθνικόν Ημερολόγιον του Έτους 1891/Σαμουήλ Γ. Χάου
| ←Αἱ γυναῖκες τοῦ Ὁμήρου | Ἐθνικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1891 Συγγραφέας: Σαμουὴλ Γ. Χάου |
Στιγμαὶ θυμηδίας→ |
.jpg)
Σαμουηλ Χαου
Κικέρων λέγει: Homines ad deos nulla se propius accedunt, quam salutem honimibus dando, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον: «Οἱ ἄνθρωποι δὲν ὁμοιάζουσι τοῖς θεοῖς κατ’ οὐδὲν τοσοῦτον ὅσον κατὰ τὴν εὐποιΐαν πρὸς τοὺς ὁμοίους των.» Ὁ Κικέρων ταῦτα εἰπὼν θὰ εἶχε βεβαίως κατὰ νοῦν ἄνδρας οἷος ὁ Σαμουὴλ Χάου. Τοῦ ἐπιφανοῦς αὐτοῦ ἀνδρὸς ὁ βίος κατηναλώθη ὑπὲρ τοῦ πλησίον καὶ δικαίως, κατὰ τὸν Κικέρωνα, δύναται νὰ κληθῇ θεοειδής.
Βεβαίως εἶναι ἀδύνατον οὐχὶ νὰ ἐξεικονίσῃ τις τὸν θεσπέσιον τοῦτον ἄνδρα κατὰ πάντας τοὺς εὐγενεῖς αὐτοῦ ἀγῶνας ἔν τε τῇ γενεθλίᾳ, αὐτοῦ γῇ καὶ ἐν τῇ δευτέρᾳ αὐτοῦ πατρίδι, τῇ Ἑλλάδι, ἣν ἐλάτρευσε καθ’ ἅπαντα τὸν βίον αὐτοῦ ἴσα τῇ φυσάσῃ καὶ ἐκθρεψάσῃ αὐτὸν μητρί, ἀλλ’ οὔτε ἁπλῆν σκιαγραφίαν νὰ παράσχῃ, φίλε κ. Σκόκε, τοῖς ὑμετέροις ἀναγνώσταις ἐντὸς τοῦ στενοῦ πλαισίου τοῦ ὑμετέρου Ἡμερολογίου.
Ἡ γῆ τοῦ Βάσιγκτων δὲν σεμνύνεται ἐπὶ τῷ μεγάλῳ αὐτῆς πολίτῃ περισσότερον ἢ ἐπὶ τῇ ἀρετῇ πολιτῶν οἷος ὁ Σαμουὴλ Χάου. Πῶς θὰ διεξῆγε τροπαιοῦχος ἀγῶνα τόσον μέγαν καὶ δεινὸν ὁ ἀδάμαστος, ἐκεῖνος στρατηλάτης ἐὰν δὲν περιεζώννυε τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ οὐχὶ μόνον χάλυψ καὶ σίδηρος ἀλλὰ καὶ ἄνδρες σιδηροί, χαλύβδινοι, οἷος ὑπῆρξεν αὐτὸς καὶ μυριάδες συμπολῖται του, καὶ οἷος ἀπεδείχθη κατόπιν ἀπ’ ἀρχῆς μέχρι τέλους τοῦ βίου του ὁ μέγας καὶ πολὺς πολίτης Σαμουὴλ Χάου;
Μόλις ἡ αὖρα τῆς ἐλευθερίας ἤρξατο ψαύουσα τὰς σεμνὰς τοῦ Ὀλύμπου καὶ τῆς Ὄσσης κορυφὰς καὶ σείουσα τὰς δειράδας τῆς Οἴτης καὶ τοῦ Ταϋγέτου, ὁ Χάου ἐχρίετο ἐν Ἀμερικῇ ἰατρὸς, ἡ δὲ πρώτη οὐρανία, αὖρα, ἥτις ἐθώπευσε τὴν ἱερὰν τοῦ νεαροῦ Ἀσκληπιάδου ὄψιν, ὑπῆρξεν ἡ ἐκ τῆς δούλης καὶ μάρτυρος Ἑλλάδος αὖρα τῆς Ἐλευθερίας. Εἰς τὰ ὦτά του ἤχησεν ἱερὰ ἰαχὴ καὶ κρότος θραυομένων ἁλύσσεων, καὶ εἶδον οἱ ὀφθαλμοί του μακρόθεν τὰ ἐμβλήματα τῆς δουλείας συντετριμμένα καὶ τὸν σταυρὸν τοῦ μαρτυρίου ἀναστηλούμενον καὶ τὰς ἱερὰς πτυχὰς, ἐφ’ ὧν ἀντανακλᾶται τὸ λευκὸν κῦμα καὶ ἡ γαλήνη τῶν ὡραίων θαλασσῶν μας, ἁπλουμένας ἀπὸ τῆς κορυφῆς τῆς πρωτομάρτυρος Ἴδης καὶ τοῦ Ταινάρου μέχρι τῆς βαθυκόλπου κεχαριτωμένης Ἰωνίας καὶ ἀπὸ τοῦ Ἀδρία καὶ Ἴστρου μέχρι τοῦ Μαύρου Πόντου. Ὁ δῖος Ἀχιλλεὺς δὲν ἤθελε ὁρμήσει πρὸς τὸν ἱερὸν τῆς μάρτυρος ἀγῶνα ταχύτερον τοῦ νεαροῦ Ἀσκληπιάδου Σαμουὴλ Χάου ὅστις, κατὰ τοὺς χρόνους καθ’ οὓς δι’ ἱστίων μόνον ἐκινοῦντο τὰ σκάφη, ὁρμήσας διῆλθε τὸν μέγαν Ὠκεανὸν ὡς νὰ διήρχετο λίμνην ἀτάραχον. Μετὰ μακρὸν πλοῦν ἀφίκετο εἰς τοὺς κόλπους τῆς μητρὸς Ἑλλάδος, εἰς οὓς διέμεινε μέχρι τέλους ὑποστὰς πάσας τὰς σκληρὰς τοῦ ἱεροῦ ἀγῶνος δοκιμασίας κακουχούμενος καὶ ταλαιπωρούμενος ὡς ὁ ἔσχατος τῶν Ἑλλήνων, οὐδέποτε ἀπαυδῶν, οὐδέποτε μεταμελούμενος, οὐδέποτε ἀποθαρρυνόμενος, βέβαιος ὤν πάντοτε περὶ τῆς αἰσίας τοῦ δεινοῦ ἀγῶνος ἐκβάσεως. Ἄγγελος παραμυθίας ὑπῆρξεν εἰς τοὺς στερουμένους τῶν πάντων πλὴν τῆς εἰς τὸν Πατέρα τῶν ὀρφανῶν καί ἐγκαταλελειμμένων πίστεως, καὶ διὰ τῶν ἀόκνων αὐτοῦ προσπαθειῶν αἱ γενναῖαι συνδρομαὶ τῶν ἐν Ἀμερικῇ συμπολιτῶν του κατέφθανον ἀδιαλείπτως εἰς τὰς πεινώσας γυναῖκας καὶ τὰ γυμνητεύοντα τέκνα τῶν ἐνδόξων μαχητῶν. Ὁ Σαμουὴλ Χάου ἐγνώρισε τὴν Ἑλλάδα καὶ ἠγάπησε τὰ τέκνα αὐτῆς ὅσον οὐδεὶς τῶν ξένων τῶν κατελθόντων εἰς τὸν μέγα αὐτῆς ἀγῶνα. Ἄπειρα ἔγραψε περὶ τοῦ ἑλληνικοῦ ἀγῶνος, περὶ τῶν ἐξεχόντων τοῦ ἀγῶνος ἀνδρῶν συγγράψας καὶ ἱστορίαν πλήρη αὐτοῦ. Διετέλεσε δὲ ἀκραιφνὴς καὶ γενναῖος φίλος τῶν ἑλλήνων μέχρι τέλους τοῦ βίου αὐτοῦ, ἐνσταλάξας ἐν ταῖς καρδίαις πάντων τῶν ἐξόχων τοῦ οἴκου του μελῶν στοργὴν καὶ ἀφοσίωσιν πρὸς πᾶν ὅ,τι Ἑλληνικὸν. Ὁσάκις εὑρίσκετο ἐν μέσῳ Κρητῶν, οὓς ἐλάτρευεν, ἐπίστευεν ὅτι ἦτον ἐπὶ ἱεροῦ ἐδάφους ἐν μέσῳ τοῦ ὁποίου ὑψοῦντο οἱ πελώριοι Κωσταροί, Κόρακες, Χατζημιχάλαι, Κριάραι, Κροκίδαι ὡς αἱ ἀθάνατοι κέδροι τοῦ Λιβάνου. Ἐν μέσῳ τῶν ἀπείρων αὐτοῦ ἐν Ἀμερικῇ ἀσχολιῶν πολιτικῶν, κοινωνικῶν, φιλανθρωπικῶν, ἐν μέσῳ τῆς φοβερᾶς κοινωνικῆς καὶ πολιτικῆς θυέλλης, ἥτις ἔσειε καὶ ἐκλόνιζεν ἐπὶ τέσσαρας ὅλους ἐνιαυτοὺς ἀδελφικῶν σπαραγμῶν αὐτὰ τὰ βάθρα τῆς ὑπάρξεως τῆς κραταιᾶς Δημοκρατίας, ὁ Σαμουὴλ Χάου δὲν ἐλησμόνει τὴν Ἑλλάδα του, τὴν Κρήτην του. Ἀπὸ τοῦ μεγάλου ἀγῶνος τοῦ 1821 τρὶς ἐπεσκέφθη τὴν ἱερὰν ἡμῶν χώραν καὶ τὴν Κρήτην μετὰ τῆς ἐξόχου συζύγου του, τῆς ἐξοχωτέρας πασῶν τῶν γυναικῶν τῆς Ἀμερικῆς, καὶ τῶν ἐπίσης ἐξόχων τέκνων του, πάντων διακρινομένων ἐπὶ εὐρυτάτῃ παιδείᾳ καὶ κάλλει σώματος καὶ ψυχῆς. Κατὰ τὸ 1840 ἐπεσκέφθη τὴν Κρήτην, κατὰ δὲ τῷ 1867, ὅτε ἡ Κρήτη ἀνέζη ἵνα συντρίψῃ τοὺς ἐχθροὺς αὐτῆς, ἔσπευσε μετὰ τῆς συζύγου καὶ δύο ἐκ τῶν θυγατέρων του, φέρων βοηθήματα ὑπὲρ τῶν ἐκπατριζομένων χηρῶν καὶ ὀρφανῶν τῆς Κρήτης. Ἐπίστευσεν ὅτι ἡ Κρήτη ἤθελεν ἐλευθερωθῆ, ᾐσθάνθη δὲ ἄλγος βαθύ, ὅτε εἶδεν ὅτι καὶ πάλιν ἐπροδόθη καὶ ἐγκατελείφθη ἡ ἱερὰ γῆ ὑπὸ τῶν ἰσχυρῶν τῆς γῆς. Ἦτο ἤδη γέρων ὁ Χάου, ἀλλ’ εὐτυχὴς θὰ ἦτο πᾶς τις ἐν τῇ ἀκμῇ τῶν νεαρῶν αὐτοῦ ἐτῶν ἐὰν εἶχε τὸ αὐτὸ σθένος καὶ σφρῖγος, ὅπερ εἶχεν ὁ γηραιὸς ἐκεῖνος κορμός. Ἐσείετο ὡς πελωρία δρῦς ἐκ βάθρων ὑπὸ θυμοῦ καὶ ἀγρίας ἀγανακτήσεως οὐχὶ ὅταν ἤκουεν ὅτι ἔπιπτον ἐν πολέμῳ οἱ Κρῆτες, ἀλλ’ ὅταν πρὸς τελείαν αὐτῶν ἐξόντωσιν ἐν τῷ μέλλοντι ἐπυρπολοῦντο ὑπὸ τῶν Ἀγαρηνῶν οἱ ἀμπελῶνες καὶ οἱ ἐλαιῶνες αὐτῶν. Ὁποῖον φοβερὸν ἀνάθεμα ἐξετόξευον τότε τὰ ἅγια χείλη του κατὰ τῆς ἐψιμμυθιωμένης διπλωματίας τῆς Εὐρώπης!
Τόσον συνεπόνει ὁ οἶκος σύμπας τοῦ Σαμουὴλ Χάου πρὸς τὰς συμφορὰς τῶν Κρητῶν, ὥστε αὐτῶν αἱ θυγατέρες καὶ ἡ κλεινὴ σύζυγός του διένειμον τὰ ἐνδύματα καὶ βοηθήματα εἰς τὰς δυστυχεῖς Κρήσσας καὶ τὰ τέκνα των. Ἀλλ’ ἡμέραν τινά, ἐνῷ διενέμοντο βοηθήματα ἐν τῷ ναῷ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς παριστάμενος ὁ Χάου ἠρώτα τὰς μητέρας πόσα τέκνα ἔχουν· ἡ μὲν ἔλεγε δέκα, ἑτέρα δώδεκα, ἄλλη ἐννέα. Τότε σκιρτῶν ὁ Χάου ἐφώνει ἐν ἀγαλλιάσει· «Ἆ! Δὲν φοβοῦμαι ὅτι θὰ ἐξοντωθῶσι ποτὲ οἱ Κρῆτες ὅσους καὶ ἂν καταστρέψωσιν οἱ ἄγριοι Ὀσμανλῆδες.» Ἡμέραν τινα ἐξήλθομεν μετὰ τῆς Κας Χάου καὶ τῶν δύο θυγατέρων της ἵνα μεταβῶμεν εἰς τὸ πεδίον τοῦ Ἄρεως, ἔνθα τότε ἐπαιάνιζεν ἡ μουσική· ἠρωτήσαμεν ἁμαξηλάτην τινα τὸ ἀγῶγι του· αὐτὸς μᾶς ἀπήντησε 5 δραχμάς. Ἡ κ. Χὰου ἀμέσως εἶπεν «Ἀλλ’ εἶναι ἔγκλημα νὰ δώσωμεν τόσα δι’ ἅμαξαν, ὅταν τὰ τέκνα τῆς Κρήτης ἔχουν ἀνάγκην καὶ τοῦ ὀβολοῦ!» Οὕτως ἐπορεύθημεν καὶ ἐπανήλθομεν ἀπὸ μακροῦ περιπάτου πεζῇ. Αὐτὸ καὶ μόνον δεικνύει τί ᾐσθάνετο οὐχὶ μόνον αὐτὸς ὁ ἔξοχος φιλάνθρωπος Χάου ἀλλὰ πᾶς ὁ οἶκος αὐτοῦ.
Μετὰ τὸ οἰκτρὸν ναυάγιον τοῦ Κρητικοῦ ἀγῶνος ὁ Χάου ἐπανελθὼν εἰς Βοστώνην, ἵδρυσεν ἐφημερίδα καλουμένην Κρήτην, ἥτις ἐξεδίδετο ἐφ’ ἱκανὸν χρόνον, δι’ ἐκθέσεώς του δὲ ἀνεκοίνωσε τῇ ἐν Βοστόνῃ ἐπιτροπῇ τὰ κατὰ τὴν Κρητικὴν ἐπανάστασιν ἀφηγηθεὶς ἐν συντόμῳ τὴν ἱστορίαν τῆς ἐνδόξου νήσου, τὰ μαρτύρια τῶν τέκνων της, τὸν διάπυρον αὐτῶν ἔρωτα πρὸς τὴν ἐλευθερίαν καὶ τὰς θυσίας εἰς ἃς τοσάκις ὑπεβλήθησαν ὑπὲρ τῆς ἀνεξαρτησίας των. Ὁ δὲ ἔξοχος ῥήτωρ κ. Φίλιψ, ἐν λαμπρᾷ προσλαλιᾷ ὑπὲρ τῶν Κρητῶν, ἐμνήσθη ἀφηγήσεώς τινος τοῦ κ. Χὰου καὶ εἶπε τὰ ἑξῆς· «Ὁ κ. Χάου ἐπανελθὼν ἐκ τῆς εὐκλεοῦς νήσου διηγήθη ἡμῖν πρᾶξιν ἐξόχως γενναίαν, ἣν δὲν ἀπαντᾷ τις οὐδὲ κατ’ αὐτὴν τὴν κλασικὴν ἐποχὴν τῆς Ἑλλάδος· πατέρες καὶ σύζυγοι λιμοκτονοῦντες καὶ ἀναλαβόντες ἐπὶ τῶν ὤμων των τοὺς παρ’ ἡμῶν σταλέντας σάκκους διπυρίτου ἄρτου δὲν ἤγγισαν τὸν ἄρτον αὐτόν, καίτοι πεινῶντες, ἀλλὰ κατέθηκαν πρὸ τῶν ποδῶν τῶν γυναικῶν καὶ τέκνων των.»
Ἀπὸ τῆς Κρητικῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1867 ὁ Χάου δὲν ἐπανῆλθε πλέον εἰς τὴν πεφιλημένην του ἑλληνικὴν γῆν, ἀλλ’ ἔπεμψεν αὖθις τὰς θυγατέρας καὶ τὴν σύζυγον, ἣν οἱ Κρῆτες ἔσπευσαν νὰ χαιρετίσωσιν ἀσπαζόμενοι τὴν δεξιὰν τῆς ἐξόχου γυναικός. Καὶ πρὸ ὀλίγων ἔτι μηνῶν κατῆλθεν ἐξ Ἑλλάδος ὁ βαθὺς ἐπιστήμων υἱὸς τοῦ Χάου μετὰ τῆς εὐγενοῦς συζύγου του, καὶ πάλιν οἱ Κρῆτες ἀθρόοι προσῆλθον αὐτοῖς καὶ ἤκουσαν λόγους γλυκεῖς συμπαθείας, παραμυθίας, ἐλπίδος.
Καὶ ταῦτα μὲν συνοπτικώτατα ὡς πρὸς τὴν λατρείαν πρὸς τὴν Ἑλλάδα καὶ τὰς θυσίας εἰς ἃς ὑπεβλήθη ὁ Χάου καὶ οἱ περὶ αὐτὸν ὑπὲρ τῆς ἀναστάσεως τοῦ γένους καὶ ἀπελευθερώσεως τῆς Κρήτης· ἀλλ’ ἵνα ἱστορήσῃ τις πᾶν ὅ,τι ἔπραξεν ὁ ἀδάμαστος ἀνὴρ ἐν τῇ ἰδίᾳ πατρίδι, καὶ ἐν συνόψει ἁπλῇ, ἤθελον χρειασθῆ οὐχὶ σελίδες Ἡμερολογίου, ἀλλὰ τόμοι ὁλόκληροι. Ἀρκεῖ νὰ εἴπω ὅτι ὑπῆρξεν εἷς τῶν πρώτων ἡγετῶν τοῦ κατὰ τῆς δουλείας τῶν ἐν Ἀμερικῇ μαύρων ἀγῶνος, καὶ ὡς ὑπῆρξε κραταιὸς ὑπερασπιστὴς τοῦ δικαιοτάτου τῶν ἀγώνων, οὕτω καὶ κατὰ τὸν φοβερώτατον ἐμφύλιον πόλεμον, ὅστις ἦτον ἄφευκτος συνέπεια τῶν ἀγώνων ἀνδρῶν οἷος ὁ Χάου, εἰς πᾶσαν θυσίαν ὑπεβλήθη ὑπὲρ τῶν ἁγίων ἀρχῶν του καὶ κατίσχυσεν ἐπὶ τέλους καὶ εἶδε τὴν Μεγάλην Δημοκρατίαν μετὰ τὴν φοβερὰν δοκιμασίαν ἐξερχομένην ἀπὸ τοῦ πυρός, ἐν ᾧ ἐδοκιμάσθη, κραταιοτέραν καὶ λαμπροτέραν χρυσοῦ ἀπέφθου.
Ἀλλὰ κυρίως ὁ Χάου διέπρεψεν ὡς φιλάνθρωπος καὶ ὡς τοιούτου ἡ φήμη θέλει διαρκέσει ἐφ’ ὅσον καὶ ὁ ἡμέτερος πλανήτης. Μετὰ τὸ πέρας τοῦ ἱεροῦ ἡμῶν ἀγῶνος, πρὸς ὃν οὐ μόνον αἴσθημα ἐλευθερίας ἀλλὰ καὶ αἴσθημα φιλανθρωπίας εἵλκυσε τὸν μέγαν τοῦτον ἄνδρα, κύριον αὐτοῦ μέλημα ὑπῆρξεν ἡ ἀνίδρυσις ἐν Ἀμερικῇ Σχολείου τυφλῶν.
Γνωστὸν, ὅτι ἐν τῇ ἀρχαιότητι καὶ μέχρι τοῦ τελευταίου αἰῶνος, οἱ τυφλοὶ ἔμενον τυφλοὶ ἀληθῶς, μηδὲν διδασκόμενοι, μηδὲν μανθάνοντες, ἐπαῖται ἀλῆται ᾄδοντες ἐνίοτε ἐν μὲν τῇ πολιᾷ ἀρχαιότητι τὰ ᾆθλα τοῦ Ἀχιλλέως καὶ τῶν Ἀτρειδῶν, κατόπιν τροβαδοῦροι τῶν ἀγυιῶν ψάλλοντες τοὺς ἀγῶνας τῶν ἡρώων τῶν μέσων αἰώνων καὶ τελευταῖον τὰ ἆθλα τοῦ Μάρκου Βότσαρη καὶ Καραϊσκάκη. Ἐν τῇ καταστάσει ταύτῃ τῇ προομηρικῇ διατελοῦσι ἔτι καὶ σήμερον ἐν τῇ χώρα ταύτῃ τῇ λεγομένῃ ἐλευθέρᾳ, πεπολιτισμένῃ καὶ χριστιανικῇ. Οὐδεὶς ἐν τοῖς παλαιοτέροις χρόνοις ἐφρόντιζε νὰ σώσῃ τοὺς τυφλοὺς ἀπὸ τῶν κακῶν τῆς ὀκνηρίας καὶ φωτίσῃ τὴν σκοτεινὴν αὐτῶν διάνοιαν. Ἀλλ’ εὐτυχεῖς θὰ ἦσαν οἱ τυφλοὶ ἐὰν οἱ βλέποντες ἄφιναν αὐτοὺς ἁπλῶς ἐν τῇ δυστυχίᾳ τῆς τυφλότητός των· ἀλλὰ πολλάκις δυστυχῶς οἱ ἔχοντες ἀκεραίαν τὴν ὅρασιν αὐτῶν διεσκέδαζον μὲ τὰ παθήματα τῶν τυφλῶν. Οὕτως ἀναγινώσκομεν ὅτι κατὰ τὸν Αὔγουστον τοῦ 1425 ὑπὸ τὴν βασιλείαν Καρόλου Ζ′ τέσσαρας ἄνδρας τυφλοὺς περιβαλόντες μὲ σιδηρὰν πανοπλίαν καὶ ὁπλίσαντες αὐτοὺς μὲ ῥάβδους βαρείας τοὺς ἔθεσαν ἐντὸς περιφραγμένου περιβόλου τοῦ ξενοδοχείου ď Armagnac, ἐν τῷ ὁποίῳ περιβόλῳ ὑπῆρχε καὶ ἀγριόχοιρος, ὃν ἤθελε κερδίσει ὁ φονεύσων αὐτὸν ἐκ τῶν τεσσάρων τυφλῶν. Ἡ πάλη ἤρξατο, οἱ πτωχοὶ τυφλοὶ, προσπαθοῦντες νὰ κτυπήσωσι τὸν ἀγριόχοιρον ἔτυπτον ἀλλήλους πρὸς τέρψιν καὶ θυμηδίαν τῶν θεατῶν καὶ θὰ ἐφόνευον ἀλλήλους ἐὰν δὲν ἔφερον πανοπλίαν. Ὑπάρχουν λαοὶ οἱ ὁποῖοι ἀνέχονται τὴν κατάστασιν αὐτὴν ἔτι καὶ νῦν. Δὲν ἀφίνουν ἴσως τοὺς τυφλοὺς νὰ τύπτωσιν ἀλλήλους, ἀλλ’ ἐνθυμοῦμαι ὅτι ἄφιναν ἐν Πάτραις πρό τινων ἐτῶν τὴν πτωχὴν καὶ τυφλὴν νεαρὰν ἐπαίτιδα Χαρίκλειαν νὰ ὑφίσταται ἄλλα μαρτύρια ὀδυνηρότερα καὶ τοῦ θανάτου.
Κατ’ αὐτοὺς τοὺς μέσους αἰῶνας οἱ Ἰἀπωνες ἦσαν φιλανθρωπότεροι τῶν λεγομένων Χριστιανῶν, διότι ἐδίδασκον τοὺς τυφλοὺς ἐν ἰδιαιτέρῳ ἱδρύματι νὰ μανθάνωσιν ἀπὸ στήθους τὴν ἱστορίαν τῆς πατρίδος των μὲ τὴν ἐντολὴν νὰ διδάσκωσι κατόπιν αὐτὴν διὰ ζώσης εἰς τοὺς συμπολίτας των.
Τὸ πρῶτον βιβλίον περὶ τῆς δυστυχίας τῶν τυφλῶν ἐδημοσιεύθη ἐν Ἰταλίᾳ τῷ 1646 «Il cieco afflito e consolato». Τὸ 1670 ὁ ἰησουΐτης Λάνα Τέρζε ἐδημοσίευσε πραγματείαν περὶ τῆς ἐκπαιδεύσεως τῶν τυφλῶν. Ὁ Ἰάκωβος Βερκουλὴ ἐν Γενεύῃ ἐδίδαξεν ἀνάγνωσιν εἰς τὴν Ἐλισάβετ Οὐαλδκίρκ, ἥτις εἶχεν ἀπολέσει τὴν ὅρασιν δύο μῆνας ἀπὸ τῆς γεννήσεως της. Ὁ Ἐπίσκοπος Σαλισβουρίας Βῶρνετ, λέγει ὅτι εἶδε τὴν δεσποινίδα Οὐάλκιερ ἥτις εἶχε τυφλωθῆ μονοετὴς νὰ ὁμιλῇ πέντε διαλέκτους, νὰ γινώσκῃ θεολογίαν, φιλοσοφίαν καὶ μουσικήν. Ἡ νέα αὕτη εἶχε μάθει νὰ γράφῃ διὰ μέσου κοίλων ἐπὶ ξύλου χαρακτήρων, ἔγραφε δὲ ταχέως καὶ ὀρθῶς. Ἤρξατο ἤδη ἀνὰ πάσας σχεδὸν τὰς Εὐρωπαϊκὰς χώρας ἡ πρὸς τοὺς τυφλοὺς στοργὴ τῶν εὐγενῶν ὑπάρξεων, ἐν αἷς καταλέγονται ὁ Διδερώ, ὁ Λώκ, ὁ Λεῐβνίτιος, ὁ Ῥήδ, ὁ Σάνδερσων, ὁ Οὐεϊσσεμβούργ, ὁ Κανδιλλάκ, ὁ Ῥουσσώ, ὅστις πρῶτος συνέστησε τὰ βιβλία μὲ τοὺς ἐξέχοντας χαρακτῆρας, τὰ ὁποῖα πρῶτος μετεχειρίσθη ὁ Haüy, ὁ δικαίως ἐπικληθεὶς πατὴρ καὶ ἀπόστολος τῶν τυφλῶν. Ὁ Haüy ὡρμήθη νὰ πράξῃ ὑπὲρ τῶν τυφλῶν ὅ,τι ἔπραξεν ἐκ τοῦ ἑξῆς συμβάντος. Κατὰ τὸ θέρος τοῦ 1783 ὁ κύριος καταστήματος ποτῶν ἔν τινι τῶν μᾶλλον συχναζομένων ὁδῶν τῶν Παρισίων ἐπιθυμῶν ν’ αὐξήσῃ τὴν πελατείαν του, ἐπρομηθεύθη περὶ τοὺς δέκα τυφλούς, τοὺς ὁποίους ἐτοποθέτησε πρὸ μακρᾶς τραπέζης μὲ ὄργανα μουσικὰ ἀνὰ χεῖρας. Πρὸ αὐτῶν ἐπὶ τῆς τραπέζης ἦσαν ἠνεωγμένα βιβλία μουσικῆς, οἱ δὲ τυφλοί, προσποιούμενοι ὅτι ἀνεγίνωσκον μουσικήν, ἐξετέλουν τὰς μᾶλλον παραχόρδους συμφωνίας. Ὁ σκοπὸς τοῦ κυρίου τοῦ καφενείου, τοῦ ἐπικληθέντος (Café des Aveugles) ἑπετεύχθη, καθόσον πολλοὶ προσήρχοντο ἵνα ἴδωσι τὸ γελοῖον φαινόμενον, γελάσωσι καὶ χλευάσωσι τοὺς ἀτυχεῖς τυφλοὺς καὶ συγχρόνως ἐλάμβανον ποτόν τι. Ἰδὼν ὁ Haüy, ὁ ἀληθὴς πατὴρ τῶν τυφλῶν, τὴν κατάστασιν ταύτην τῶν τυφλῶν καὶ ὑπὸ οἴκτου καταληφθείς, μελετήσας δὲ πᾶν ὅτι εἶχον μέχρι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἐπινοήσει πρὸς διδασκαλίαν τῶν τυφλῶν ὁ Σάνδερσων, ὁ Λαμουρού, ὁ Οὐεΐσενβουργ καὶ ἄλλοι φιλάνθρωποι, προσέλαβεν ἐπὶ μισθῷ νέον τυφλον ἐπαιτοῦντα συνήθως πρὸ τοῦ παρεκκλησίου τῆς Bonne Nouvelle, ἐπ’ αὐτοῦ δὲ τοῦ εὐφυοῦς τυφλοῦ ἐποίησεν ὁ Haüy πάσας τὰς δοκιμὰς ὅστις ἐπενόει ἡ γόνιμος κεφαλή του μετ’ ἄκρας ἐπιτυχίας. Τότε ἡ Φιλανθρωπικὴ Ἑταιρία τῶν Παρισίων τῷ παρέδωκε δώδεκα ἐνδεεῖς τυφλοὺς πρὸς ἐκπαίδευσιν καὶ οὕτως ἱδρύθη ἡ πρώτη σχολὴ τῶν τυφλῶν ἐν οἰκίσκῳ ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Cocquillière ἥτις παρήγαγε λαμπροὺς καρπούς. Ἐν τῇ ἐκθέσει αὐτῆς ἡ ἐπιτροπεία τῆς Βασιλικῆς Ἀκαδημίας κατέληγε διὰ τῶν ἑξῆς· «Ἐὰν ἡ ἐπιτυχία ἧς ἐγενόμεθα μάρτυρες τιμᾷ τὴν νοημοσύνην τῶν μαθητῶν, συνιστᾷ οὐδὲν ἧττον τὸν ἀξιώτατον αὐτῶν διδάσκαλον, τοῦ ὁποίου αἱ εὐεργετικαὶ ἐργασίαι εἶναι ἄξιαι τῆς κοινῆς εὐγνωμοσύνης». Ἤρκεσαν οἱ λόγοι οὗτοι ἵνα ὁ Haüy τύχη ἐξόχων τιμῶν βασιλικῶν, ἱδρυθῶσι δὲ συγχρόνως ἀνὰ πᾶσαν τὴν Εὐρώπην σχολαὶ πολυάριθμοι διὰ τοὺς τυφλούς.
Μετὰ τὸ πέρας τοῦ μεγάλου καὶ ἱεροῦ ἡμῶν ἀγῶνος ὁ Σαμουὴλ Χάου ἐπέστρεψεν εἰς τὴν γενεθλίαν αὐτοῦ γῆν, καθ’ ἣν ἐποχὴν καὶ ἐκεῖ συνεζητεῖτο ὑπὸ τῶν φιλανθρώπων τὸ ζήτημα τῆς διδασκαλίας τῶν τυφλῶν. Ὁ Δόκτωρ Ἰω. Φίσερ ἐκ Βοστόνης, διατρίβων ἐν Παρισίοις εἶχε μελετήσει τὰ τῆς διδασκαλίας τῶν τυφλῶν ἐπισταμένως καὶ κατὰ τὴν εἰς Βοστόνην ἐπάνοδόν του κατώρθωσε νὰ ἑλκύσῃ τῶν συμπολιτῶν του καὶ τῶν κυβερνώντων τὴν προσοχὴν καὶ τὴν μέριμναν πρὸς ἵδρυσιν «ἀσύλου τῶν τυφλῶν». Ἀλλ’ ὁ Φίσερ καὶ λοιποὶ φιλάνθρωποι τῆς Βοστόνης, ἰδόντες ἐπανακάμπτοντα τὸν Χάου, ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην καὶ ἐδόξασαν τὸν Θεὸν ὅτι εὗρον τὸν κατάλληλον ἄνδρα πρὸς ἵδρυσιν, διεύθυνσιν καὶ ἀνάπτυξιν τοιαύτης Σχολῆς. Ἀμέσως λοιπὸν κατ’ ἐντολὴν τῶν συμπολιτῶν του μετέβη ὁ Δόκτωρ Χάου εἰς Εὐρώπην ὅπως μελετήσῃ τὰ διάφορα ἐν Εὐρώπῃ συστήματα ἐκπαιδεύσεως τῶν τυφλῶν καὶ μετὰ ἔτος ὁλόκληρον ἐπέστρεψεν ἔχων σαφεῖς καὶ πλήρεις ἰδέας περὶ τῶν ἀτελειῶν καὶ πλημμελημάτων τῶν διαφόρων συστημάτων, τὰ ὁποῖα ἐπέκρινε δημοσίᾳ διὰ τοῦ τύπου. «Καθόλου εἰπεῖν» ἔγραφε «πολλά συσυστήματα ἦσαν μᾶλλον φάροι ὅπως ἀποτρέπωσιν ἀπὸ κινδύνων ἢ φῶτα πρὸς ὁδηγίαν». Οἱ πρῶτοι τυφλοὶ μαθηταὶ τοῦ Δόκτωρος Χάου ὑπῆρξαν ἓξ ἡλικίας 6 — 20 ἐτῶν. Κατὰ τοὺς πέντε πρώτους μῆνας εἶχον ἐκμάθει τὴν ἀνάγνωσιν διὰ τῶν ἐξεχόντων γραμμάτων καὶ εἶχον προοδεύσει μεγάλως εἰς τὴν γεωγραφίαν, ἀριθμητικὴν καὶ μουσικήν. Ἰδόντες τὰ λαμπρὰ ἀποτελέσματα τὰ ἐκ τῆς μοναδικῆς δραστηριότητος τοῦ Χάου ἐπιτευχθέντα, ἠνέωξαν πολῖται καὶ Πολιτεῖαι τὰ βαλάντιά των, ὁ μέγας δὲ εὐεργέτης τῆς Σχολῆς τῶν τυφλῶν ὑπῆρξεν ὁ ταγματάρχης Πέρκινς, ὅστις ἐδωρήσατο τὸ ἴδιον αὐτοῦ ἀνάκτορον ὅπως χρησιμεύσῃ ὡς Σχολὴ τῶν τυφλῶν, ἐξ οὗ καὶ ἡ ἐπωνυμία τοῦ ἱδρύματος Perkins Institution. Ἀμέσως ὁ ἄοκνος διευθυντὴς πλὴν ἄλλων βελτιώσεων τοῦ συστήματος τῆς ἐκπαιδεύσεως τῶν τυφλῶν ἐσύστησε τυπογραφεῖον δι’ ἐκτύπωσιν βιβλίων διὰ τοὺς τυφλούς, τὸ τελειότερον τῶν μέχρι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ὑπαρχόντων, ἔλαβε δὲ παραγγελίας πρὸς τύπωσιν τοιούτων βιβλίων καὶ ἐξ Ἀγγλίας καὶ ἐξ ἄλλων χωρῶν. Ἡ Βρετανικὴ καὶ Ἀλλοδαπὴ Βιβλικὴ Ἑταιρία ἀμέσως παρήγγειλε πλήρη ἔκδοσιν τῶν ψαλμῶν πληρώσασα ἑπτακόσια πεντήκοντα τάλληρα.»Ἐντὸς βραχυτάτου χρονικοῦ διαστήματος ἡ ἐκπαίδευσις τῶν τυφλῶν ἔλαβε τεραστίας διαστάσεις. Οἱ τυφλοὶ ἀποκτῶσι τελείαν γνῶσιν τῆς ἱστορίας, τῶν μαθηματικῶν, τῆς ἀστρονομίας, τῆς φυσικῆς καὶ τῆς φιλοσοφίας, μανθάνουν ξένας γλώσσας, μουσικήν, ἀπαρτίζουν πλήρεις ὀρχήστρας, χορδίζουν κλειδοκύμβαλα πολὺ τελειότερον ἢ οἱ ἔχοντες ἀλύμαντον τὴν ὅρασιν, καὶ κατασκευάζουν ἐντελέστατα διὰ τῶν χειρῶν πᾶν εἶδος χειροτεχνήματος. Συγχρόνως δὲ διδάσκονται γυμναστικήν, ἵνα γίνωνται τέλειοι καὶ ὑγιεῖς οὐ μόνον κατὰ τὸ πνεῦμα ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ σῶμα. Διὰ τῶν ἀόκνων τοῦ θεοειδοῦς τούτου ἀνδρὸς προσπαθειῶν ἱδρύθησαν πλεῖσται σχολαὶ τῶν τυφλῶν ἀνὰ πᾶσαν τὴν Ἀμερικήν. Παντοῦ ἔσπευδεν ἀπ’ ἄκρου εἰς ἄκρον τῆς ἀπεράντου χώρας ὁ ἀκάματος ἀνὴρ φέρων πολλάκις μεθ’ ἑαυτοῦ καὶ τυφλοὺς ἵνα πείθῃ ταχύτερον τοὺς φιλανθρώπους καὶ τοὺς νομοθέτας περὶ τῆς ἀνάγκης καὶ τῆς ὠφελείας ἐκ τῆς ἱδρύσεως τοιούτων σχολῶν. Ἰδοὺ δὲ καὶ ἀποσπάσματά τινα ἐκ τῶν ζωντανῶν ἐπιστολῶν του ἵνα ἐννοήσῃ ὁ ἀναγνώστης ὑμῶν πόση ζωή ἐπλήρου τὰ ἀνδρικὰ στήθη τοῦ ἀθανάτου ἀνδρὸς. Τῷ 1837 ἔγραφε πρὸς τὸν Αἰδ. Πλῶμερ: «Μετὰ τῆς ἐπιστολῆς ταύτης θέλεις λάβει καὶ ἀντίγραφον τῆς ἐτησίας μου ἐκθέσεως τοῦ λήξαντος ἔτους. Ἐπράξατέ τι σεῖς μέχρι τοῦδε πρὸς ἵδρυσιν σχολῆς διὰ τὴν ἐκπαίδευσιν τῶν τυφλῶν ἐν τῇ ὑμετέρᾳ ἐπαρχίᾳ; Ἐὰν ὄχι, τὸ ἔργον πρέπει ν’ ἀρχίσῃ καὶ ν’ ἀρχίσῃ ἀμέσως διότι ἀφ’ ἧς στιγμῆς ἡ Θεία Πρόνοια κατέξειξε τὴν ὁδὸν διὰ τῆς ὁποίας τοσαύτη γνῶσις καὶ εὐτυχία καὶ εὐεργεσία δύναται νὰ παρασχεθῇ εἴς τε τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχήν τῆς μέχρι τοῦδε ἐγκαταλελειμμένης ταύτης τάξεως, ἐπιβάλλεται ἡμῖν ἐπιτακτικὸν καθῆκον νὰ ἐνεργήσωμεν κατὰ τὰς βουλὰς τῆς Θείας Προνοίας.....» Τῷ 1841 ἔγραφε τῷ κ. Πάττεν: «Τὸ ἔχω κατάκαρδα νὰ βλέπω ἱδρυομένας σχολὰς πρὸς ἐκπαίδευσιν τῶν τυφλῶν ἐν πάσῃ γωνίᾳ τῆς ἡμετέρας χώρας καὶ ἀσμένως ὑποβάλλομαι εἰς πᾶσαν θυσίαν καὶ πᾶσαν ἐνέργειαν πρὸς ἐπιτυχίαν αὐτῶν. Ἐὰν νομίζῃς ὅτι σοὶ εἶμαι χρήσιμος, ἔρχομαι εἰς Λουϊσβίλλην καὶ ἀναλαμβάνω ἐγὼ τὴν ἐπιχείρησιν. Θέλω ἀφιερωθῆ ἐξ ὁλοκλήρου εἰς αὐτὴν καὶ οὐδεμίαν ζητῶ ἀποζημίωσιν διὰ τὸν χρόνον καὶ τὰς δαπάνας, ἃς ἤθελον ὑποστῆ». Τόσην πεποίθησιν εἶχεν ὁ θεσπέσιος ἀνὴρ περὶ τῆς ἐπιτεύξεως τῶν ἁγίων του σκοπῶν ὥστε γράφει τῷ Δόκτωρι Φλίντ: «Ἐπιθυμῶ ν’ ἀποπειραθῶ ὁ ἴδιος τὸν χειμῶνα, μετὰ δύο ἐκ τῶν μαθητῶν μου, ὅπως πείσω τὸ νομοθετικὸν ὑμῶν σῶμα νὰ ἐνεργήσῃ ἀμέσως περὶ τοῦ ἀντικειμένου τούτου (ἤτοι τῆς ἱδρύσεως σχολῶν ἐν Λουϊσβίλλῃ), καὶ ἀρκεῖ νὰ μοὶ δώσωσιν ἀκρόασιν, εἶμαι βέβαιος περὶ τῆς ἐπιτυχίας». Ἐν ἐπιστολῇ πρὸς τὸν Δόκτορα Dickenson τῆς Τζάρλεστον γράφει τὰ ἐξῇς ὁ ἔνθεος οὗτος ἀνήρ· «Πιστεύω ὅτι οὐδεμία προετοιμασία εἶναι ἀναγκαία· διότι δὲν ἀμφιβάλλω ὅτι θὰ συναρπάσω τὰ αἰσθήματα τοῦ νομοθετικοῦ σας σώματος ἐπὶ τοῦ ἀντικειμένου τούτου. Δὲν ἐννοῶ νὰ εἴπω ὅτι ἔχω ἰδιαιτέραν τινα δύναμιν ὅπως κατακτήσω τὰ αἰσθήματα των ἀλλὰ καὶ αὐτὴ ἡ ἔλλειψις εὐφραδῶν ἐκφράσεων αὐξάνει τὴν κρατερὰν ἔκκλησιν τῶν τυφλῶν παιδίων». Πρὸς τὸν Διοικητὴν τῆς Μεσημβρινῆς Καρολίνας Τ. Ῥίτζαρδσον γράφει «Διακαῶς ἐπιθυμῶ, πρὶν ἢ ἀποσύρω τὴν χεῖρα ἀπὸ τοῦ ἀρότρου,[1] νὰ ἴδω ἱδρυομένας σχολὰς ἀνὰ πᾶσαν γωνίαν τῆς χώρας ἡμῶν». Καὶ ἀληθῶς εἶδε ζῶν τοὺς ἀγῶνάς του στεφομένους, καὶ τὸ ὑπ’ αὐτοῦ ἀμέσως διευθυνόμενον ἵδρυμα καθιστάμενον πρότυπον πάντων τῶν λοιπῶν μὲ τὰ ὁποῖα ἐπροίκισε πάσας τὰς Πολιτείας τῆς πατρίδος αὑτοῦ.
Μόνον οἱ ἰδόντες τὸν ἄνδρα ἐν μέσαις Ἀθήναις ἐργαζόμενον ὑπὲρ τῶν Κρητῶν, πλήρη ζωῆς καὶ θερμότητος, ἀκατάβλητον, δύνανται νὰ φαντασθῶσιν ὁποῖοι μεγάλα καὶ ὑψηλὰ διέπραξε κατὰ τὸν μακρὸν ἐν Ἀμερικῇ βίον του ἐπὶ 43 ὅλα ἔτη διευθύνων τὸ μέγα ἵδρυμα τῶν τυφλῶν τῆς Βοστόνης καὶ βαδίζων ἐπὶ κεφαλῆς ἐν τοῖς μεγάλοις καὶ ποικίλοις πολιτικοῖς καὶ κοινωνικοῖς ζητήμασι τῆς μεγάλης ἐκείνης χώρας. Ἀλλὰ πάντα τὰ ἔργα τοῦ θυμοειδοῦς ἀνδρὸς δὲν δύνανται νὰ παραβληθῶσι πρὸς ἓν μόνον ἔργον ἄκρας ὑπομονῆς οὐχὶ ἀνδρὸς ἄλλα γυναικὸς ὁσίας, ἔργον πρὸς ἐπιτέλεσιν τοῦ ὁποίου ἡ θεία Πρόνοια τοιοῦτον ἄνδρα, τοιοῦτον σκεῦος ἐκλογῆς, ἠδύνατο μόνον νὰ ἐκλέξῃ.
Ἓν τινι μικρῷ ὀρεινῷ χωρίῳ ὁ Σαμουὴλ Χάου ἀνεκάλυψε μικρὰν καὶ ζωηρὰν κόρην ἑξαετῆ, ἐντελῶς τυφλήν, κωφὴν καὶ ἄλαλον. Ἐπ’ αὐτῆς θεία Προνοίᾳ, ὁ θεῖος ἀνὴρ ἀπεφάσισεν νὰ ἐφεύρῃ τρόπον δι’ οὗ ἡ ἀνθρωπίνη ψυχὴ τῆς ἀτυχοῦς κόρης, ἡ θαμμένη ἐν τῷ αἰωνίῳ σκότει καὶ τῇ βαθυτάτῃ ἠρεμίᾳ καὶ σιγῇ, κοινωνήσῃ μὲ τὸν ἐξωτερικὸν κόσμον. Καὶ ἐπέτυχεν ἐπιτυχίαν πλήρη. Ἡ κόρη αὕτη, ἡ νῦν ὀνομαστὴ καθ’ ὅλην τὴν ὑφήλιον Λάουρα Βρίτζμαν, ἐγεννήθη τῇ 21 {{sic|Δεκεμὰρίου|Δεκεμβρίου 1829. Ἦτο φαιδρόν, ὡραῖον νήπιον, ἀλλὰ προσβληθὲν ὑπὸ νόσου δεινῆς ἀπώλεσε κατ’ αὐτὴν τὴν νηπιότητα ὅρασιν καὶ ἀκοὴν καὶ φωνήν. Οἱ γονεῖς της ἐπέτρεψαν τῷ δόκτορι Χάου νὰ ἐφαρμόσῃ τὸ σχέδιον ὅπερ εἶχεν ἤδη ἐν τῷ νῷ πρὸς ἐκπαίδευσιν τοῦ ἀτυχοῦς πλάσματος, τῇ δὲ 4 Ὀκτωβρίου 1837 εἰσήγαγεν αὐτὸ ἐν τῷ ἱδρύματι τῶν τυφλῶν. Τὰ πρῶτα μαθήματα ἐπὶ μῆνας ὁλοκλήρους ἐδόθησαν αὐτῇ ὑπὸ τοῦ ἀκαμάτου Χάου, ὅςτις τῇ ἔδιδε μικρὰ ἀντικείμενα κοινῆς χρήσεως, μονοσύλλαβα, καὶ πινακίδας φερούσας τυπωμένα τὰ ὀνόματα τῶν διαφόρων τούτων ἀντικειμένων μὲ ἐξέχοντας χαρακτῆρας. Ἡ Λάουρα ἔψαυε διὰ τῶν δακτύλων τοὺς χαρακτῆρας μετὰ προσοχῆς καὶ ἐπανειλημμένως μέχρις οὗ κατώρθωνε νὰ σχετίζῃ τὴν τυπωμένην λέξιν μὲ τὸ ἀντικείμενον τὸ ὁποῖον αὕτη παρίστα· ὅτε δὲ τῇ ἐδεικνύετο ἡ λέξις χωριστὰ ἀπὸ τὸ ἀντικείμενον τὸ ὁποῖον αὕτη παρίστα, ἐζήτει ἀμέσως καὶ ἔφερε τῷ διδασκάλῳ ταχέως τὸ ἀντικείμενον τὸ διὰ τῆς λέξεως δηλούμενον. Ὅπως τὴν διδάξῃ τὴν ἀξίαν τῶν γραμμάτων ἐξ ὧν αἱ λέξεις συνετίθεντο, ἐξέλεγεν ὁ Χάου κατ’ ἀρχὰς μονοσυλλάβους λέξεις, ὡς π. χ. pin (καρφοβελόνη) καὶ pen (κονδύλιον)· διὰ τῆς ἐπανειλημμένης τούτων ἐξετάσεως διὰ τῶν δακτύλων ἐννόει ἡ Λάουρα ὅτι αἱ δύο αὗται λέξεις συνέκειντο ἐκ τριῶν διακριμένων σημείων ἢ χαρακτήρων, καὶ ὅτι τὸ μεσαῖον σημεῖον τῆς μιᾶς λέξεως (e) διαφέρει ἀπὸ τοῦ μεσαίου σημείου τῆς ἑτέρας (i). Ἡ διδασκαλία, ἣν ἐπὶ μῆνας μακροὺς ἐποίει αὐτὸς ὁ θειότατος Χάου ὑπῆρξε ἐπίπονος καὶ βραδεῖα· ἀλλ’ ἡ Λάουρα ἦτο πρόθυμος καὶ ἐν ἄκρα ὑπομονῇ κατώρθου νὰ λαμβάνῃ μικρὸν καὶ κατ’ ὀλίγον πλήρη γνῶσιν τῆς σημασίας τῶν λέξεων καὶ τῶν διαφόρων ἀντικειμένων καὶ ἐνόει πληρέστατα τὸν σκοπὸν τῶν μαθημάτων τούτων. Ἀφοῦ δ’ ἐμάνθανε τὰ τυπωμένα ὀνόματα ἐπὶ τῶν πινακίδων, τὰ γράμματα τῇ ἐδίδοντο αὐτῇ ἐπὶ κεχωρισμένων τεμαχίων χάρτου καὶ ἐδιδάσκετο νὰ τὰ τοποθετῇ οὕτως ὥστε νὰ συλλαβίζῃ τὰς λέξεις τὰς ὁποίας εἶχεν ἤδη μάθει ἐκ τῶν πινακίδων. Οὕτω βραδέως ἀλλ’ ἀσφαλῶς πλὴν τῶν ὀνομασιῶν τῶν διαφόρων ἀντικειμένων, ἤρχισε νὰ μανθάνῃ τὰ ἐπίθετα, τὰ ἐνεργητικὰ ῥήματα, τοὺς χρόνους, τὰς ἐγκλίσεις, τὰς προθέσεις, ἐπὶ τέλους δὲ κατώρθωσε νὰ γράφῃ τὰ διανοήματα αὐτῆς μέχρι τέλους τοῦ βίου της ἐπὶ 50 ὅλα ἔτη ἀπταίστως καὶ καλλιεπῶς. Εὐρὺς κύκλος φιλανθρώπων ἐτέρπετο ἐπὶ τῇ συναναστροφῇ τῆς Λάουρας, ἥτις — ἀπίστευτον σχεδὸν — ἐχρησίμευσε καὶ ὡς διδάσκαλος εἰς ἑτέραν ὁμοιοπαθῆ, ἤτοι κωφάλαλον καὶ τυφλήν, τὴν Ὄλιβερ Κάσσελ. Ὁ Δόκτωρ Χάου ἐπὶ ἔτη μακρὰ παρηκολούθει καὶ ἐβοήθει τὴν ἀνάπτυξιν τοῦ θησαυροῦ του, τῆς Λάουρας, μετὰ πατρικῆς ἐνδελεχοῦς μερίμνης καὶ στοργῆς.
Εἶνε ἀπίστευτοι αἱ τιμαί ὧν ἠξιώθη ὁ μέγας οὗτος τῆς ἀνθρωπότητος εὐεργέτης Χάου παρ’ ἁπάντων τῶν πεπολιτισμένων λαῶν. Ἡγεμόνες καὶ σοφοί, ἱερεῖς τοῦ Ὑψίστου καὶ ἡγέται λαῶν, πάντες ὕμνησαν τὸν Θεὸν ὅτι τοιοῦτον ἀληθῆ πατέρα καὶ εὐεργέτην ἔπεμψεν ἐπὶ τῆς γῆς.
Ἀπὸ τῶν πτυχῶν τοῦ ἀνεσπέρου φωτὸς ὁ ἀείμνηστος ἀνὴρ ἀτενίζει τὸ ἔργον τῶν χειρῶν του καὶ παρὰ τὴν Λάουραν Βρίτζμαν βλέπει τὴν Ὄλιβερ Κάσσελ, παρὰ τὴν Ἔθιδ Θωμᾶ τὴν ἐπίσης τυφλήν, κωφήν, ἄλαλον, ἀτενίζει γηθόμενος τὴν Ἑλένην Κέλλερ, τὴν ἐκπαιδευομένην ἐν τῷ αὐτῷ ἱδρύματι τῷ λαμπρῶς διευθυνομένῳ ὑπὸ τοῦ ἐξόχου ἡμῶν φίλου καὶ συμπολίτου Μιχαὴλ Ἀνάγνου.
Ἡ Ἑλένη Κέλλερ εἶναι καὶ ἔσεται τὸ θαῦμα τῶν θαυμάτων τοῦ δεκάτου-ἐννάτου αἰῶνος.
Ἰδού, φίλε, διατί ἐν τῇ ἀτελεστάτῃ ταύτῃ σκιαγραφίᾳ τοῦ μεγάλου πολίτου, τοῦ ἐξόχου φιλέλληνος, τοῦ ἀληθοῦς φιλανθρώπου, προετάξαμεν τὸ τοῦ Κικέρωνος «Οἱ ἄνθρωποι δὲν ὡμοιάζουσι τοῖς θεοῖς κατ’ οὐδὲν τοσοῦτον ὅσον κατὰ τὴν εὐποιΐαν πρὸς τοὺς ὁμοίους των.»
- Ἐν Ἀθήναις, μηνὶ Αὐγούστῳ τοῦ 1890.
Φ. Παρασκευαϊδησ
- ↑ μεταφορικῶς· δηλ. Ἐνόσῳ ἔχω ζωὴν εἰς τὰ στήθη.